Xurshid Davron ‘Hayot va xayol’ radiodasturida (2011) & Xurshid Davron. Ikki kitob: Samarqand xayoli & Bahordan bir kun oldin

005   Бир неча йил аввал (2011 йил деб ёздиму 2010 йилда эмасмиди, деб иккиландим) «Машъал» радиосининг «Ҳаёт ва хаёл» дастурида истеъдодли журналист Сурайё Мансурова билан суҳбатлашган эдим. Яқинда эшитиб кўриб, суҳбат давомида айтган айрим фикру мулоҳазаларим ҳамон долзарб бўлиб қолаётганини фаҳмлаб,  суҳбатни сизга тақдим этмоқдаман.

06

08  Хуршид Даврон — шоир, драматург, тарихшунос, ёзувчи ва таржимон. Ўзбекистон халқ шоири (1999). Адабиёт соҳасида бериладиган Маҳмуд Кошғарий номидаги Халқаро мукофот (1989), Халқаро «Олтин қалам» мукофоти (2009), Озарбайжоннинг Микойил Мушфиқ мукофоти (2013) билан тақдирланган.

Хуршид Даврон 1952 йилнинг 20 январида Самарқанд шаҳри яқинидаги Чордара қишлоғида таваллуд топган.Тошкент университетининг журналистика факултетини тугатган (1969). Турли нашриёт ва ижодий ташкилотларда ишлаган (1974-94). Маънавият ва маърифат марказида раҳбар ўринбосари (1994-96). 1998 йилдан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Ёшлар» телеканалининг бош директори, 2005 йилнинг июнидан бошлаб «Ўзбекистон» телеканалининг директори. Бугунги кунда «Маданият ва маърифат» телеканалида фаолият юритмоқда.

Дастлабки шеърлар тўплами — «Қадрдон қуёш» (1979), «Шаҳардаги олма дарахти» (1979). Кейинчалик «Тунги боғлар» (1981), «Учиб бораман қушлар билан» (1983), «Тўмариснинг кўзлари» (1984), «Болаликнинг овози» (1986), «Қақнус» (1987) ва «Баҳордан бир кун олдин» (1997) каби шеърий тўпламлари нашр этилган. Шеърларида воқеаликка янгича нигоҳ билан қаровчи, табиат, жамият ва кишилар ҳаётида юз бераётган ўзгаришларни синчковлик билан кузатувчи, айни пайтда бокира ёшликка хос ҳайрат ҳиссини сақлаб қолган зукко шоир сифатида гавдаланади. Хуршид Даврон сўзга, ифода воситалари ва шеърий шаклларга юксак мезонлар асосида ёндашади.

Хуршид Даврон 90-йилларда шеъриятдан кўра насрий жанрларда самарали ижод қилди. У олис ўтмишда яшаган унутилмас тарихий сиймолар ҳаёти ва фаолияти билан қизиқиб, улар ҳақидаги мўтабар қўлёзма манбалар билан танишди. Адиб Соҳибқирон Амир Темур, Бибихоним ҳақида «Бибихоним қиссаси ёки тугамаган достон» (1990),Мирзо Бобур ҳақида «Самарқанд хаёли» (1989), Мирзо Улуғбек ҳақида «Соҳибқирон набираси» (1995), Шайх Кубро ҳақида «Шаҳидлар шоҳи ёки Шайх Кубро тушлари» (1998) каби тарихий-маърифий қиссаларини яратди. Хуршид Даврон бу асарлари билан 90-йилларда Ўзбекистонда тарихий ўтмишга бўлган муносабатнинг яна ҳам қизғин тус олишига муносиб ҳисса қўшди. Хуршид Даврон бундай тарихий сиймолар ҳаётини пухта ўрганиб, улар ҳақида саҳна асарлари ҳам ёзди (Мирзо Улуғбек ҳақида «Алғул» (1995); Мирзо Бобур ҳақида «Соғинч» (1996). Хуршид Даврон тарихий мавзудаги бу асарлари билан ҳозирги ўзбек драматургиясига ўтмишда яшаган ажойиб ватандошларимизнинг ёрқин образларини олиб кирди. Адиб айни пайтда Самарқандда Амир Темурнинг 660, Мирзо Улуғбекнинг 600 йиллигига, Парижда ЮНЕСКО қароргоҳида,»Одеон» театрида Бухоро ва Хиванинг 2500 йиллигига бағишлаб ўтказилган театрлаштирилган томошалар ва 21 қисмдан иборат «Темурнома» видеофилми ва «Бухоройи Шариф» (2 қисмли) телеопера сценарийлари муаллифи.

Шарқ ва Ғарб шоирларининг асарларидан иборат «Қирқ бир ошиқ дафтари» (1989) ва япон шоирларининг шеърларидан таркиб топган «Денгиз япроқлари» (1988) тўпламларини ўзбек тилига таржима қилган. 2-чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг депутати. «Дўстлик» ордени билан мукофотланган(1997).

09Xurshid Davron — shoir, dramaturg, tarixshunos, yozuvchi va tarjimon. O’zbekiston xalq shoiri (1999). Adabiyot sohasida beriladigan Mahmud Koshg’ariy nomidagi Xalqaro mukofot (1989), Xalqaro «Oltin qalam» mukofoti (2009), Ozarbayjonning Mikoyil Mushfiq mukofoti (2013) bilan taqdirlangan.

Xurshid Davron 1952 yilning 20 yanvarida Samarqand shahri yaqinidagi Chordara qishlog’ida tavallud topgan.Toshkent universitetining jurnalistika fakultetini tugatgan (1969). Turli nashriyot va ijodiy tashkilotlarda ishlagan (1974-94). Ma’naviyat va ma’rifat markazida rahbar o’rinbosari (1994-96). 1998 yildan O’zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi «Yoshlar» telekanalining bosh direktori, 2005 yilning iyunidan boshlab «O’bekiston» telekanalining direktori.Bugungi kunda «Madaniyat va ma’rifat» telekanalida faoliyat yuritmoqda.

Dastlabki she’rlar to’plami — «Qadrdon quyosh» (1979), «Shahardagi olma daraxti» (1979). Keyinchalik «Tungi bog’lar» (1981), «Uchib boraman qushlar bilan» (1983), «To’marisning ko’zlari» (1984), «Bolalikning ovozi» (1986), «Qaqnus» (1987) va «Bahordan bir kun oldin» (1997) kabi she’riy to’plamlari nashr etilgan. She’rlarida voqealikka yangicha nigoh bilan qarovchi, tabiat, jamiyat va kishilar hayotida yuz berayotgan o’zgarishlarni sinchkovlik bilan kuzatuvchi, ayni paytda bokira yoshlikka xos hayrat hissini saqlab qolgan zukko shoir sifatida gavdalanadi. Xurshid Davron so’zga, ifoda vositalari va she’riy shakllarga yuksak mezonlar asosida yondashadi.

Xurshid Davron 90-yillarda she’riyatdan ko’ra nasriy janrlarda samarali ijod qildi. U olis o’tmishda yashagan unutilmas tarixiy siymolar hayoti va faoliyati bilan qiziqib, ular haqidagi mo’tabar qo’lyozma manbalar bilan tanishdi. Adib Sohibqiron Amir Temur, Bibixonim haqida «Bibixonim qissasi yoki tugamagan doston» (1990),Mirzo Bobur haqida «Samarqand xayoli» (1989), Mirzo Ulug’bek haqida «Sohibqiron nabirasi» (1995), Shayx Kubro haqida «Shahidlar shohi yoki Shayx Kubro tushlari» (1998) kabi tarixiy-ma’rifiy qissalarini yaratdi. Xurshid Davron bu asarlari bilan 90-yillarda O’zbekistonda tarixiy o’tmishga bo’lgan munosabatning yana ham qizg’in tus olishiga munosib hissa qo’shdi. Xurshid Davron bunday tarixiy siymolar hayotini puxta o’rganib, ular haqida sahna asarlari ham yozdi (Mirzo Ulug’bek haqida «Alg’ul» (1995); Mirzo Bobur haqida «Sog’inch» (1996). Xurshid Davron tarixiy mavzudagi bu asarlari bilan hozirgi o’zbek dramaturgiyasiga o’tmishda yashagan ajoyib vatandoshlarimizning yorqin obrazlarini olib kirdi. Adib ayni paytda Samarqandda Amir Temurning 660, Mirzo Ulug’bekning 600 yilligiga, Parijda YUNESKO qarorgohida,»Odeon» teatrida Buxoro va Xivaning 2500 yilligiga bag’ishlab o’tkazilgan teatrlashtirilgan tomoshalar va 21 qismdan iborat «Temurnoma» videofilmi va «Buxoroyi Sharif» (2 qismli) teleopera stsenariylari muallifi.

Sharq va G’arb shoirlarining asarlaridan iborat «Qirq bir oshiq daftari» (1989) va yapon shoirlarining she’rlaridan tarkib topgan «Dengiz yaproqlari» (1988) to’plamlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. 2-chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining deputati. «Do’stlik» ordeni bilan mukofotlangan(1997).

031

(Tashriflar: umumiy 594, bugungi 1)

Izoh qoldiring