Нобель мукофоти соҳиби (1906) Жозуэ Кардуччи Италиянинг Тоскана вилоятида туғилган. Флоренцияда мактабни битиргач, Пиза университетининг адабиёт факултетида ўқиди. 1860-1904 йилларда Болония университетида дарс берди. У 1890 йилда бир умрга сенатор этиб сайланган. Ўн ёшидан шеърлар ёзган шоир “Ямблар ва эподиялар”, “Янги шеърлар”, “Қасидалар”, “Шеърий оҳанглар” каби китоблари билан ХХ аср итальян шеъриятининг энг машҳур вакилига айланди. Асарлари дунёнинг бир қатор тилларига таржима қилинган.
Жозуэ Кардуччи
ШЕЪРЛАР
ЭСКИ ДАРД
Ўшанда у маъсум қўлларинг ила
Тегаркансан анор шохига
Бирдан қип-қирмизи гуллар очилди
Яшилланди у кун ҳар томон яна
Танҳо дарахтзор ҳам сурурга тўлди
Ҳар жон бот жонланди ёз неъматидан
Ҳар ёнга ёз тортиқлари сочилди
Энди сен қуриган бир дарахтимсан
Қуриган ул оғочимнинг чечаги
Маъносиз умримнинг сўнгги тилаги
Совуқ тупроқ ичрасан энди
Ёлғиз қора ерда қоронғи ерда
На қуёш севинчи кўринар сенга
На ишқнинг қўллари
Уйғотар сени
БЎРОНДА
Шовуллаб ўкирар ҳайбатли денгиз,
Писта пўчоғидек кемамиз сузар.
Қалдироқ гумбурлар, оламни бузар,
Барча ҳолдан тойган, денгиз шафқатсиз.
Қирғоқ қайда дея кўзларим тикиб,
Қанча қарамайин, тўлқинлар тўсар.
Кемачи умидсиз, минғирлаб қўяр,
Даҳшат қоронғида қўрқувга чўкиб.
Шунда мағрур Даҳом кўринар порлаб,
Денгиз ўртасига ёғилар нурлар,
Гурлаб эшитилар ботир товуши:
— Туманли томонга сузинг! Қўрқмангиз!
Оқариб кўринган ёққ ташланг кўз,
Унут бир қўналға ундадир, шошинг!
Рус тилидан Тоҳир Қаҳҳор таржималари
ШОИР ҲУКМИ
О Данте, кабир зот, буюк юртдошим,
Мудҳиш ўрмон аро хаёлларга банд
Юрганинг маҳали — хам қилиб бошинг,
Чиқди рўпарангдан осийлар тирбанд.
Беназир куйчиси гўзал севгининг,
Тавалло, фарёдга эловсиз мутлоқ,
Олов нигоҳларинг найзасин санчдинг,
Самога қасида битиб беадоқ —
Ва тутиб қўлинг-ла гарданлардан даст,
Қотилу мурдорни аямай алҳол,
Улоқтирдинг зулмат чоҳларга бадар.
Осийлар гуноҳи мудом басма-бас
Дўзах равоғидан тутундек бурқсар,
Данте боқар унга жаннат узра лол.
ВEРГИЛИЙ
Кун бўйи қоврилган адирлар узра
Қуяди тўлин ой муздек нафасин.
Оқади йўғрилиб оппоқ нур ила
Саркаш тоғ дарёси, ютгандек сасин.
Фароғат ичра лол булбул қайдадир
Мудроқ кенгликларни кўмар навога;
Йўловчи ҳам ғамни унутиб, асир —
Бўлар тағин илк ишқ — олис рўёга.
Она ҳам — ҳасратдан кўзлари ожиз,
Қабрдан самога олар нигоҳин,
Сокин ёғду дилга ҳузур бебаҳо;
Куйлар уммон, тоғлар тун ичра ҳаргиз,
Шамол тебраб ўтар дов-дарахт шохин…
Сенинг шеъринг шундоқ, илоҳий даҳо.
АРНО ВОДИЙСИДА
Кўнглимга илк илҳом, завқ-сурур солган
Тоскана қирларин кўролмам энди;
Унда шўх ирмоқлар янграрди хуррам,
Уларнинг жаранги мен учун тинди.
Кўм-кўк адирларнинг бағрида мозор
Туғишган акамни қучгандан буён —
Кечмиш хотиралар сукутда гирён,
Кўзимдан ёш оқмас бехос шашқатор.
Бизни жазб этмади, о, не-не хаёл!
Қалбларда ёшликнинг сурури тун-қун
Ёқмади не-не хуш орзу — истиқлол!
Умрим сарфлайман мен ақлим пешлаш-чун,
У эса ётибди ерда — навниҳол,
Янги майсаларга кўмилиб бутун.
Рус тилидан Мирпўлат Мирзо таржималари
Жозуэ Кардуччи (Giosuè Carducci; 1835-1907) — машҳур итальян шоири, Тоскана вилоятида туғилган. Флоренцияда мактабни битиргач, Пиза университетининг адабиёт факултетида ўқиди. 1860-1904 йилларда Болония университетида дарс берди. У 1890 йилда бир умрга сенатор этиб сайланган. Ўн ёшидан шеърлар ёзган шоирнинг илк китоби «Қофиялар” номи билан 1857 йилда босилган. “Шайтонга мадҳия” тўпламидаги шеърлар итальян жамиятидаги эски тушунчали кимсалар ва риёкор диндорларни фош этгани туфайли муаллифга шуҳрат келтирди. “Ямблар ва эподиялар”, “Янги шеърлар”, “Қасидалар”, “Шеърий оҳанглар” каби китоблари билан ХХ аср итальян шеъриятининг энг машҳур вакилига айланди. 1906 йилда унга Нобель мукофоти берилган. Асарлари дунёнинг бир қатор тилларига таржима қилинган. Меркурий юлдузидаги бир ёнартоғ унинг номи билан аталади.
Jozue Karduchchi (Giosue Carducci; 1835-1907) — mashhur ital`yan shoiri, Toskana viloyatida tug’ilgan. Florentsiyada maktabni bitirgach, Piza universitetining adabiyot fakultetida o’qidi. 1860-1904 yillarda Boloniya universitetida dars berdi. U 1890 yilda bir umrga senator etib saylangan. O’n yoshidan she’rlar yozgan shoirning ilk kitobi «Qofiyalar” nomi bilan 1857 yilda bosilgan. “Shaytonga madhiya” to’plamidagi she’rlar ital`yan jamiyatidagi eski tushunchali kimsalar va riyokor dindorlarni fosh etgani tufayli muallifga shuhrat keltirdi. “Yamblar va epodiyalar”, “Yangi she’rlar”, “Qasidalar”, “She’riy ohanglar” kabi kitoblari bilan XX asr ital`yan she’riyatining eng mashhur vakiliga aylandi. 1906 yilda unga Nobel` mukofoti berilgan. Asarlari dunyoning bir qator tillariga tarjima qilingan. Merkuriy yulduzidagi bir yonartog’ uning nomi bilan ataladi.
Jozue Karduchchi
SHE’RLAR
ESKI DARD
O’shanda u ma’sum qo’llaring ila
Tegarkansan anor shoxiga
Birdan qip-qirmizi gullar ochildi
Yashillandi u kun har tomon yana
Tanho daraxtzor ham sururga to’ldi
Har jon bot jonlandi yoz ne’matidan
Har yonga yoz tortiqlari sochildi
Endi sen qurigan bir daraxtimsan
Qurigan ul og’ochimning chechagi
Ma’nosiz umrimning so’nggi tilagi
Sovuq tuproq ichrasan endi
Yolg’iz qora yerda qorong’i yerda
Na quyosh sevinchi ko’rinar senga
Na ishqning qo’llari
Uyg’otar seni
BO’RONDA
Shovullab o’kirar haybatli dengiz,
Pista po’chog’idek kemamiz suzar.
Qaldiroq gumburlar, olamni buzar,
Barcha holdan toygan, dengiz shafqatsiz.
Qirg’oq qayda deya ko’zlarim tikib,
Qancha qaramayin, to’lqinlar to’sar.
Kemachi umidsiz, ming’irlab qo’yar,
Dahshat qorong’ida qo’rquvga cho’kib.
Shunda mag’rur Dahom ko’rinar porlab,
Dengiz o’rtasiga yog’ilar nurlar,
Gurlab eshitilar botir tovushi:
— Tumanli tomonga suzing! Qo’rqmangiz!
Oqarib ko’ringan yoqq tashlang ko’z,
Unut bir qo’nalg’a undadir, shoshing!
Rus tilidan Tohir Qahhor tarjimalari
SHOIR HUKMI
O Dante, kabir zot, buyuk yurtdoshim,
Mudhish o’rmon aro xayollarga band
Yurganing mahali — xam qilib boshing,
Chiqdi ro’parangdan osiylar tirband.
Benazir kuychisi go’zal sevgining,
Tavallo, faryodga elovsiz mutloq,
Olov nigohlaring nayzasin sanchding,
Samoga qasida bitib beadoq —
Va tutib qo’ling-la gardanlardan dast,
Qotilu murdorni ayamay alhol,
Uloqtirding zulmat chohlarga badar.
Osiylar gunohi mudom basma-bas
Do’zax ravog’idan tutundek burqsar,
Dante boqar unga jannat uzra lol.
VERGILIY
Kun bo’yi qovrilgan adirlar uzra
Quyadi to’lin oy muzdek nafasin.
Oqadi yo’g’rilib oppoq nur ila
Sarkash tog’ daryosi, yutgandek sasin.
Farog’at ichra lol bulbul qaydadir
Mudroq kengliklarni ko’mar navoga;
Yo’lovchi ham g’amni unutib, asir —
Bo’lar tag’in ilk ishq — olis ro’yoga.
Ona ham — hasratdan ko’zlari ojiz,
Qabrdan samoga olar nigohin,
Sokin yog’du dilga huzur bebaho;
Kuylar ummon, tog’lar tun ichra hargiz,
Shamol tebrab o’tar dov-daraxt shoxin…
Sening she’ring shundoq, ilohiy daho.
ARNO VODIYSIDA
Ko’nglimga ilk ilhom, zavq-surur solgan
Toskana qirlarin ko’rolmam endi;
Unda sho’x irmoqlar yangrardi xurram,
Ularning jarangi men uchun tindi.
Ko’m-ko’k adirlarning bag’rida mozor
Tug’ishgan akamni quchgandan buyon —
Kechmish xotiralar sukutda giryon,
Ko’zimdan yosh oqmas bexos shashqator.
Bizni jazb etmadi, o, ne-ne xayol!
Qalblarda yoshlikning sururi tun-qun
Yoqmadi ne-ne xush orzu — istiqlol!
Umrim sarflayman men aqlim peshlash-chun,
U esa yotibdi yerda — navnihol,
Yangi maysalarga ko’milib butun.
Rus tilidan Mirpo’lat Mirzo tarjimalari
