Қарайиб 30 йилча аввал таниқли хонанда Зайнаб Хонларованинг Тошкент гастроллари туфайли туркий шеърият боғининг энг азамат оғочларидан бири бўлмиш Бахтиёр Ваҳобзода шеърлари ўзбекларга ҳам етиб келган, кейинчалик, 1981 йили «Менинг йўлим» номли алоҳида китоб шаклида нашр этилган асарлари ўзбек шеърият ихлосмандлари томонидан катта ихлос билан кутиб олинган эди.
АРДОҚЛИ МУАЛЛИМ
Хуршид ДАВРОН
Туркий шеърият боғининг энг азамат оғочларидан бири бўлмиш Бахтиёр Ваҳобзода (1925-2009) — фан доктори, профессор, академик мақомига эришган, Озарбайжон халқ шоири унвонига муяссар бўлган зот. Шоирнинг шеърлари сонсиз севимли қўшиқларга айланиб, ҳар соатда озарбайжон хонадонларида жаранглаб туради. Унинг шеърларини ёд билмаган озарбайжон оламда топилмаса керак. Шу жумладан, 30 йилча аввал таниқли хонанда Зайнаб Хонларованинг Тошкент гастроллари туфайли шоир шеърлари ўзбекларга ҳам етиб келган, кейинчалик, 1981 йили «Менинг йўлим» номли алоҳида китоб шаклида нашр этилган асарлари ўзбек шеърият ихлосмандлари томонидан катта ихлос билан кутиб олинган эди.
Илк китобларимнинг бирида эълон қилинган Бахтиёр Ваҳобзода ғазалига битган мухаммасим ҳам менинг устоз шоирга — Муаллимга бўлган ихлосмандлигимнинг далолатидир.
Бахтиёр Ваҳобзода 1925 йилнинг 16 августида дунёга келган. Унинг ижод йўли 2-жаҳон уруши пайтида бошланган эди. У 40 йил давомида Баку Давлат Университетида ёшларга адабиётдан сабоқ берди. 1980 йилда Озарбайжон Фанлар Академияси мухбир-аъзолигига сайланди. Шоир 70 дан ортиқ шеърлар ва достонлардан иборат китоблар, 2 монография, 10 дан ортиқ илмий асарлар муаллифи. Унинг асарлари асосида бадиий ва мусиқий филмлар тасвирга олинган, спектаклллар саҳналаштирилган.
Улуғ шоир 2009 йилнинг 13 февралида вафот этган.
Устоз шоир ўзбек тилида нашр этилган «Менинг йўлим» тўплами учун ёзган «Ўзбек ўқувчиларига» мақоласида жумладан шундай сўзларни ёзган эди: «Биз ўзбек халқи билан теран томирли бир дарахтнинг қўш бутоқларимиз. Бизни бирлаштирувчи жиҳатлар фарқлантирувчи жиҳатлардан кўпдир. Тарихан, руҳан, қалбан менга яқин бўлган бир халқнинг, яъни ўзбек халқининг тилида шеърларимнинг жаранглашини кўпдан орзу қилардим…
Ўзбек классик шоирлари Лутфий, Навоий, Бобир, Машраб, Мунис жаҳон адабиётининг ҳам даҳо санъаткорларидир. Биз бу туганмас чашмалардан сув ичган сайин, бу юксак тоғларга суянган сайин ўзимиз қувватга тўламиз, сўзимиз салмоқ касб этади…
Қалбимнинг акс-садоси бўлган шеърларим ҳассос ўзбек ўқувчиларининг қалбига йўл топа олса, ўзимни чиндан бахтиёр деб биламан…»
Бу сўзларнинг ёзилганига жуда кўп йиллар ўтди. Орадан ўтган вақт давомида ҳам ўзбек шоирлари ардоқли озарбайжон шоирининг шеърларини таржима қилишда давом этдилар.
БАХТИЁР ВАҲОБЗОДА
ШЕЪРЛАР
ҲАЙРАТ
«Ҳайрат, эй бут!»* демиш дунёга қалам,
Оламни бир кезмоқ юз ҳайратимдир.
Мен ҳайратга тушмай ёзмасман калом,
Менинг ҳар қўшиғим ўз ҳайратимдир.
Баъзан дейдиларки, бизнинг замонда
Дилга ҳайрат солгай на севинч, на ғам.
Ҳар нарса аниқдир,
Мўъжиза кайда?
Ҳайратдан не чоғлик олисдир одам!
Сен бу ожизлигинг кўрма замондан,
Қалбингга яхши боқ,
Қалбинг мисли кул —
Ҳайратки йўқолган бўлса жаҳондан
Оламдан гўзаллик кетибди буткул!
Сен кўра олмасанг гўзалликларни,
Нечук олам сенга гуноҳкор бўлур?
Кўзин муз боғлаган булоқлар каби
Совуқ одамнинг ҳам қалби кўр бўлур.
Қўклар жимир-жимир,
Ер кўкси рангин…
Бу ҳайрат, бу жило, бу ғаройиб ҳол.
Гўдаклик чоғимдан оламнинг зангин
Ранго-ранг мавжига мен боқурман лол.
Мен ўз ҳайратимнинг чаманзоридан
Саволлар ёғдириб, жавоб ахтардим.
Ҳайратга тушмасам дунё коридан
Ҳайратсиз ҳолимга ҳайратланардим.
Ҳайронман очилиб минг варақ-варақ
Сочилган гулларнинг алвон рангига.
Мумкинмидир ҳайрон қолмаслик мутлақ
Оҳангсиз дунёнинг ўз оҳангига?!
Не сўзлаб,
Нимани тилга олмайин,
Дунё сирга тўла, дунё — мўъжиза.
Сиз айтинг,
Мен нечун ҳайрон қолмайин,
Ўрнида айтилган гўзал бир сўзга?..
Ҳайронман ҳамиша лов этса кўнглим,
Олови шеъримдир, кули кўринмас.
Ҳайратга лиммолим сўлим ва ўнгим,
Зарралар мағзида дунёлар туташ.
Майсалар шивири,
Шамолнинг атри,
Тупроқнинг нафаси — ҳайрат нидоси!
Булбуллар чаҳ-чаҳи
Ва гуллар атри —
Сувлар замзамаси — ҳайрат нидоси!
Ҳайрондир,
Бутоқлар япроққа ҳайрон,
Тупроқ тошга ҳайрон, тош тоққа ҳайрон.
Сел денгизга ҳайрон,
Сув чўлга ҳайрон.
Чўл чаманга ҳайрон, гул гулга ҳайрон!
Ўзига ҳайрон-ку бу жонснз олам,
Ҳайрат йўқ деганинг,
Ёлғондир, инсон!
Дилда ардоқлайман бу ҳайрат ҳиссин,
Яша ҳайрон-ҳайрон, ўл ҳайрон-ҳайрон.
Мени совуқ сўз-ла тинчитгунча сен,
«Жон» дебон жонимни ол, ҳайрон-ҳайрон.
Сен ўзгадан ўту оташ кутмаёқ,
Оламни кўра бил кўз-юрагингдан.
Сўқир кўзларингни кенгроқ очиб боқ,
Ахтаргил ҳайратни ўз юрагингдан.
Ҳайратим яшайди дардисаримда,
Ўлсам…
кўзларимни ёпмагайман тез.
Боқинг кўзларимга —
Қорачиғимда
Бир ҳайрат чироғин кўражаксиз сиз.
Ҳайратсиз бир лаҳза яшамасман мен,
Ҳайрат — бу ҳаётга, ўлимга ҳайрат.
Ҳайратсиз — дунёда яшнамасман мен,
Нур сочгай босилган йўлимга ҳайрат!
* Фузулийнинг «Ҳайрат, эй бут, суратинг кўрганда лол айлар мани» мисрасига ишора.
БИРИ СЕНСАН, БИРИ МЕН
Бир булоқнинг икки кўзи —
Бири сенсан, бири мен.
Бир олманинг икки юзи —
Бири сенсан, бири мен.
Қўша торнинг титрамаси —
Бири сенсан, бири мен.
Бир парданинг икки саси —
Бири сенсан, бири мен.
Ойдин само, кўк қучоғи —
Бири сенсан, бири мен.
Тонг юлдузи, саҳар чоғи —
Бири сенсан, бири мен.
Ҳаётда жуфт ранг ҳокимдир —
Бири севинч, бири ғам.
Севинч киму, қайғу кимдир?
У сенсану у мен ҳам.
Бу дунёга келдик шайдо,
Гоҳ шодон, гоҳ дилхаста.
Сен мендасан, мен сенда жо,
Тақдиримиз пайваста.
* * *
Йигитликда —
қўллар узун, тиллар қисқа.
Қариликда —
тиллар узун, қўллар қисқа.
Йигитликда —
кунлар қисқа, йиллар узун.
Қариликда —
кунлар узун, йиллар қисқа.
ҒАЗАЛ
Тағин боғлар чечак боғлар, фақат боғда гулим йўқдир,
Гулим йўқдир, бу дунёда, ойим йўқдир, йилим йўқдир.
Замон қайтмайди ҳукминдан, биз айрилдик, тез айрилдик,
Дилим йўл бермас, эй дўстлар, демоққа севгилим йўқдир.
Чечаклардан, саболардан мен олғум атрини ёрнинг,
Тилак ўлмас, юрак ўлмас, ошиқларга ўлим йўқдир.
Гулим, ағёр қиличи-ла, севаркан, айро тушдик биз,
Бу ҳасратдан, бу заҳматдан зиёд мудҳиш зулм йўқдир.
Севиб ёндим, куйиб ёндим, кулим соврилди афлокка,
Тополмассан бу дунёда, ўтим сўнган, кулим йўқдир.
Ёғоч ёнса фиғон айлар, деяр ўз дардини ошкор,
Демак-чун ёра дардимни забон йўқдир, тилим йўқдир.
Сенинг-ла Бахтиёрман мен, ойим сенсан, йилим сенсан,
Бу дунёда маним сенсиз ойим йўқдир, йилим йўқдир.
Жуманиёз Жабборов таржималари
ОЗАРБАЙЖОН
Озарбойжон, сенсан менинг
Улуғлигим, шон-шуҳратим.
Номинг менинг ўз номимдир,
Сенсиз борми ҳеч қийматим?
Нафасимиз Бобакларнинг
Собирларнинг ўт нафаси.
Навомизда яшар бизнинг
Боболарнинг оёқ саси.
Биз тарихга сиғинмадик
Ўтмишимиз гарчи узоқ.
Гоҳ кечмишни ўйласак-да,
Келажакда эрур нигоҳ.
Озарбойжон — менинг ишқим,
Менинг онтим, менинг онам.
Биз иккимиз бир тупроқмиз,
Бир парчангман ахир мен ҳам.
ЛОТИН ТИЛИ
Лотин тили!
Ҳар сўзингда дунё қадар маъно ниҳон.
Лотин тили!
Миллат ўлмиш, аммо тили яшар ҳамон.
«Она» деган,
«Замин» деган,
«Ватан» деган
Калималар йўқ бу тилда.
Лекин яна яшар бу тил.
Тонглар бизнинг чегарадан
Ўзга юртлар ҳудудига ошар бу тил.
Балки… бутун юлдузларни кезар бу тил.
Чўнг жангларда ғолиб чиқиб,
Ўлган мардга менгзар бу тил.
Ватани йўқ,
Миллати йўқ,
Яшар ўзи.
Билимларнинг тамалидир
Луғатдаги ҳар бир сўзи.
Ким ҳам дегай уни ўлик,
Табибларнинг,
Олимларнинг тилидир у,
Доим тирик.
Ой оти ҳам, йил оти ҳам бу тилдадир.
Набототу ҳайвонотнинг,
Табиату самовотнинг
Номлари ҳам ушбу тилда битиладир.
Ким ҳам дегай: «ўликдир у»,
Ўликларнинг тили эмас,
Тирикларнинг тилидир у.
Атлантика соҳилида
Жўша-жўша,
Тоша-тоша:
-Мен озодман,
мен бахтлиман,-
Дейди нотиқ чет тилида.
Сўзла, нотиқ,
Ишонайлик энди нега –
Қулоққами
Ё кўзгами?
Амалгами
Ё сўзгами?
«Мен озодман, бахтиёрман» сўзларини
Ўз тилингда айтмоққа ҳам
Ихтиёринг бўлмаса гар,
Ким ҳам сени озод атар?..
Сўзла, қандай озоддирсан
Тор кулбада қолиб кетса она тилинг?
Неча улкан анжуманлар, йиғинлардан
Гунгдай чиқсанг, ёниб дилинг.
Мажлисларда она тилинг сўзи йўқдир,
Балки… унинг улкан, расмий мажлисларга
Чиқмоқ учун тузи йўқдир?
Сўзла, балки сунъийдир у
Отасидан йўқ хабари?
Балки бу тил жуда ночор,
Оғушига сиғмагайдир
Буюк олам фикрлари?..
Ажаб ҳолат:
Ватан ҳам бор,
Миллат ҳам бор,
Аммо унинг тили йўқдир.
Гўё кўзгу каби порлоқ юзи бору
Дили йўқдир…
Ўзинг айтгил,
Қайси тилни ўлик деймиз?
Ватани бор,
Миллати бор,
Кичик, йўқсил кулбаларда
асир бўлган бир тилгами?
Ёки узун асрлардан
ўтиб келган,
Халқи ўлган,
Ўзи қолган бир тилгами?
ТИЛСИМЛИ ОЛМА
Митти бола эдим, сиғмасдим ерга,
Хаёллар парвози билмасди тиним.
Не қадар бахтлийдим, мўъжизаларга
Ҳақиқат сингари ишонар эдим.
Чорларди эртаклар сирли олами,
Тоғлар чўққисида нур борди суюк.
Қушдай енгил эдим, орзу одами,
Ўзим кичик эдим, хаёллар — буюк.
Умидлар ортидан елиб мисли ўқ,
Тошқин дарёлардан ишонч-ла кечдик.
Улғайдим…
Эртакка энди ишонч йўқ,
Ўзим катта бўлдим, хаёлим — кичик.
Гўзал эртакларга ишончим қани?
Ишонч орзулар-ла қўша яшармиш.
Ишондим, тилсимли қизил олмани
Еган заҳот инсон ҳам яшарармиш…
У пайт гўдак эдим,
Бу гўзал ишонч
Нега керак эди менга ўша дам?
Улғайгач англадим: қандай зўр қувонч
Яшариш бахтига эришса одам…
Дерларки фазода суст кечар замон,
Йўқ, кета билмасман она заминдан.
Менга ишончимни қайтаринг бир он,
Замон оқимини тўхтатай чиндан.
БИР КЕМАДА
«Дунё» деган бир кемада сафардамиз
Сен ҳам, мен ҳам, у бири ҳам.
Яратган ҳам асли бизмиз
Севинчни ҳам, кадарни ҳам.
Толеимиз азал-абад муштаракдир.
Тўфон эрур бизлар учун танҳо душман.
Ҳамроҳларим тақдиримга жавобгардир,
Барчасининг қисматига мен ҳам эшман.
Бир кемада сафардамиз,
Бирлаштирар йўллар бизни.
Ўзган кема, сузган кема
Қайларгадир йўллар бизни.
Биз шерикмиз денгиздаги тўфонга ҳам,
сабога ҳам,
Хуш, ёқимли ҳавога ҳам.
Кема сузар,
Тўфонлардан ҳуркиб қочган тўлқинларнинг қучоғида
қалқиб-қалқиб, эниб-чиқиб…
Эҳ, не қадар аянчлидир
Бир кеманинг йўлчилари тиш қайраса
бир-бирига,
уриб-йиқиб.
БИР ЛАҲЗА СУКУТ
Мактабим — сукутдир,
Қаламим — фикр.
Бу не сас,
Бу не куй?
Менга сукут бер.
Чўкай ўз фикримнинг теранларига,
Билай, фурсат недир, абадият не?
Сукут истагайман…
Тил лол,
Қулоқ кар.
Бир лаҳза сукутга минг йиллар сиғар.
* * *
Тўлдир, юрагингни севинчга тўлдир,
Бу ҳаёт гоҳ тикка, гоҳ чикка йўлдир,
Дунёда дард ҳам мўл, лаззат ҳам мўлдир,
Қайсини ололсанг ўз қисматингдир.
Шодлик керак бўлса, ол, ясоқ* эмас,
Дард чеккан юракдан дард йироқ эмас,
Дунё икки рангдир, фақат оқ эмас,
Ёлғиз бирин кўрмоқ жаҳолатингдир.
Пойга майдонидир бу ҳаёт, гулим,
Маррага мардона сургил от, гулим,
Умр текин келган, қиммат сот, гулим,
Тенги йўқ бу бойлик- ўз сарватингдир.
Бахтиёр, билдингми, сен кимсан, несан?
Айт, не шамоллардир бошингдан эсган,
Дунё мотамида гар ғам чекмасанг,
Дунёнинг тўйи ҳам мусибатингдир.
* Ясоқ — таъқиқланган
* * *
Ҳудудсиз англардик бир вақт дунёни,
Тарқалди у кўҳна тасаввур, гумон.
Соатларда кезиб чексиз самони,
Англадик, не қадар кичик бу жаҳон.
Дунёни қайтадан бўлишмоқ учун,
Қон тўкди қироллар, шоҳлар бир замон.
Бугун бир бомбада қалқийди очун,
Гоҳида не қадар кичик бу жаҳон.
Ернинг у бурчидан лаҳзалар аро
Хабарлар етади бизга кўп осон.
Минг йиллар яшадик, сир эди дунё,
Билгунча не қадар кичик бу жаҳон.
Дилда умидлари, орзуси чексиз,
Хаёллар ортидан улғайди инсон.
Оқиллар дунёга сиғмади ҳаргиз,
Эҳ, гоҳи не қадар кичик бу жаҳон.
* * *
Чамандаги гул, чечакнинг
Соғ-сўлида алафи бор.
Дунёда ҳар бахтсизликнинг
Ҳам зарари, ҳам нафи бор.
Вақт – табиблар табибидир,
Ҳаёт инсон ҳабибидир,
Ёйдан чиққан ўқ кабидир,
Ҳар умрнинг ҳадафи* бор.
Юракдадир сўз илдизи,
Мангу қолар унда изи,
Кўп оғирдир меҳнат ўзи,
Адо этсанг шарафи бор.
Юрак – тилсим, ёнар пар-пар,
Ҳар буржида минглаб гавҳар,
Инсон кўкда ойга менгзар,
Кўринмаган тарафи бор.
* Ҳадаф — мақсад, нишон
АЛВИДО
Дейманки, умримнинг сафоси битди,
Тоққа чиқдим, дала-тузга алвидо.
Кўзга туман чўкар, бошга қор ёғар,
Баҳорга алвидо, ёзга алвидо.
Ишқингни ҳамиша муқаддас дединг,
Кунлар қўлдан кетар, не ҳавас, дединг,
Кўпни истамадинг, ози бас, дединг,
Дедим, кўпи йўқса, озга алвидо.
Энди илдизидан узилган менман,
Ўзга навдаларга тизилган менман,
Энди на сен – сенсан, на да мен – менман,
Биз агар эврилдик, бизга алвидо.
Бахтиёр, дилдаги яранг ҳар замон,
Сени кечмишингга боғлар бегумон,
Зулмат юрагингни айлаб нурафшон,
Йўлингга шам тутган кўзга алвидо.
КЕКСАЛИК
Муддат- шу, қисмат – шу, шумиди қадар?
Умр йўғрилганми ғамга сар-басар,
Танҳолик дардини юрак ҳам сезар,
Ҳозир бўл, эшикни қоқар кексалик.
Замон оқишидан айланади бош,
Ўзим ҳам билмасман, недан бу талош,
Фақат қоматингни эмас, эй қардош,
Инсонлик саботин эгар кексалик.
Баҳорни берибман, қишни олибман,
Йилларни берибман, ёшни олибман,
Тўлани топшириб, бўшни олибман,
Ким айтар: «келтирар самар кексалик»?
Вақт умр гулин бир кун сўлдирар,
Тўлани бўшатар, бўшни тўлдирар,
Бахтиёр, ёшликни ғурур билдирар,
Кечмишдан хотира бўлар кексалик.
ARDOQLI MUALLIM
Xurshid DAVRON
Turkiy she’riyat bog‘ining eng azamat og‘ochlaridan biri bo‘lmish Baxtiyor Vahobzoda (1925-2009) — fan doktori, professor, akademik maqomiga erishgan, Ozarbayjon xalq shoiri unvoniga muyassar bo‘lgan zot. Shoirning she’rlari sonsiz sevimli qo‘shiqlarga aylanib, har soatda ozarbayjon xonadonlarida jaranglab turadi. Uning she’rlarini yod bilmagan ozarbayjon olamda topilmasa kerak. Shu jumladan, 30 yilcha avval taniqli xonanda Zaynab Xonlarovaning Toshkent gastrollari tufayli shoir she’rlari o‘zbeklarga ham yetib kelgan, keyinchalik, 1981 yili «Mening yo‘lim» nomli alohida kitob shaklida nashr etilgan asarlari o‘zbek she’riyat ixlosmandlari tomonidan katta ixlos bilan kutib olingan edi.
Ilk kitoblarimning birida e’lon qilingan Baxtiyor Vahobzoda g‘azaliga bitgan muxammasim ham mening ustoz shoirga — Muallimga bo‘lgan ixlosmandligimning dalolatidir.
Baxtiyor Vahobzoda (Suratda qizi bilan) 1925 yilning 16 avgustida dunyoga kelgan. Uning ijod yo‘li 2-jahon urushi paytida boshlangan edi. U 40 yil davomida Baku Davlat Universitetida yoshlarga adabiyotdan saboq berdi. 1980 yilda Ozarbayjon Fanlar Akademiyasi muxbir-a’zoligiga saylandi. Shoir 70 dan ortiq she’rlar va dostonlardan iborat kitoblar, 2 monografiya, 10 dan ortiq ilmiy asarlar muallifi. Uning asarlari asosida badiiy va musiqiy filmlar tasvirga olingan, spektaklllar sahnalashtirilgan.
Ulug‘ shoir 2009 yilning 13 fevralida vafot etgan.
Ustoz shoir o‘zbek tilida nashr etilgan “Mening yo‘lim” to‘plami uchun yozgan “O‘zbek o‘quvchilariga” maqolasida jumladan shunday so‘zlarni yozgan edi: «Biz o‘zbek xalqi bilan teran tomirli bir daraxtning qo‘sh butoqlarimiz. Bizni birlashtiruvchi jihatlar farqlantiruvchi jihatlardan ko‘pdir. Tarixan, ruhan, qalban menga yaqin bo‘lgan bir xalqning, ya’ni o‘zbek xalqining tilida she’rlarimning jaranglashini ko‘pdan orzu qilardim…
O‘zbek klassik shoirlari Lutfiy, Navoiy, Bobir, Mashrab, Munis jahon adabiyotining ham daho san’atkorlaridir. Biz bu tuganmas chashmalardan suv ichgan sayin, bu yuksak tog‘larga suyangan sayin o‘zimiz quvvatga to‘lamiz, so‘zimiz salmoq kasb etadi…
Qalbimning aks-sadosi bo‘lgan she’rlarim hassos o‘zbek o‘quvchilarining qalbiga yo‘l topa olsa, o‘zimni chindan baxtiyor deb bilaman…»
Bu so‘zlarning yozilganiga juda ko‘p yillar o‘tdi. Oradan o‘tgan vaqt davomida ham o‘zbek shoirlari ardoqli ozarbayjon shoirining she’rlarini tarjima qilishda davom etdilar.
BAXTIYOR VAHOBZODA
SHE’RLAR
HAYRAT
«Hayrat, ey but!»* demish dunyoga qalam,
Olamni bir kezmoq yuz hayratimdir.
Men hayratga tushmay yozmasman kalom,
Mening har qo‘shig‘im o‘z hayratimdir.
Ba’zan deydilarki, bizning zamonda
Dilga hayrat solgay na sevinch, na g‘am.
Har narsa aniqdir,
Mo‘’jiza kayda?
Hayratdan ne chog‘lik olisdir odam!
Sen bu ojizliging ko‘rma zamondan,
Qalbingga yaxshi boq,
Qalbing misli kul —
Hayratki yo‘qolgan bo‘lsa jahondan
Olamdan go‘zallik ketibdi butkul!
Sen ko‘ra olmasang go‘zalliklarni,
Nechuk olam senga gunohkor bo‘lur?
Ko‘zin muz bog‘lagan buloqlar kabi
Sovuq odamning ham qalbi ko‘r bo‘lur.
Qo‘klar jimir-jimir,
Yer ko‘ksi rangin…
Bu hayrat, bu jilo, bu g‘aroyib hol.
Go‘daklik chog‘imdan olamning zangin
Rango-rang mavjiga men boqurman lol.
Men o‘z hayratimning chamanzoridan
Savollar yog‘dirib, javob axtardim.
Hayratga tushmasam dunyo koridan
Hayratsiz holimga hayratlanardim.
Hayronman ochilib ming varaq-varaq
Sochilgan gullarning alvon rangiga.
Mumkinmidir hayron qolmaslik mutlaq
Ohangsiz dunyoning o‘z ohangiga?!
Ne so‘zlab,
Nimani tilga olmayin,
Dunyo sirga to‘la, dunyo — mo‘’jiza.
Siz ayting,
Men nechun hayron qolmayin,
O‘rnida aytilgan go‘zal bir so‘zga?..
Hayronman hamisha lov etsa ko‘nglim,
Olovi she’rimdir, kuli ko‘rinmas.
Hayratga limmolim so‘lim va o‘ngim,
Zarralar mag‘zida dunyolar tutash.
Maysalar shiviri,
Shamolning atri,
Tuproqning nafasi — hayrat nidosi!
Bulbullar chah-chahi
Va gullar atri —
Suvlar zamzamasi — hayrat nidosi!
Hayrondir,
Butoqlar yaproqqa hayron,
Tuproq toshga hayron, tosh toqqa hayron.
Sel dengizga hayron,
Suv cho‘lga hayron.
Cho‘l chamanga hayron, gul gulga hayron!
O‘ziga hayron-ku bu jonsnz olam,
Hayrat yo‘q deganing,
Yolg‘ondir, inson!
Dilda ardoqlayman bu hayrat hissin,
Yasha hayron-hayron, o‘l hayron-hayron.
Meni sovuq so‘z-la tinchitguncha sen,
«Jon» debon jonimni ol, hayron-hayron.
Sen o‘zgadan o‘tu otash kutmayoq,
Olamni ko‘ra bil ko‘z-yuragingdan.
So‘qir ko‘zlaringni kengroq ochib boq,
Axtargil hayratni o‘z yuragingdan.
Hayratim yashaydi dardisarimda,
O‘lsam…
ko‘zlarimni yopmagayman tez.
Boqing ko‘zlarimga —
Qorachig‘imda
Bir hayrat chirog‘in ko‘rajaksiz siz.
Hayratsiz bir lahza yashamasman men,
Hayrat — bu hayotga, o‘limga hayrat.
Hayratsiz — dunyoda yashnamasman men,
Nur sochgay bosilgan yo‘limga hayrat!
* Fuzuliyning «Hayrat, ey but, surating ko‘rganda lol aylar mani» misrasiga ishora.
BIRI SЕNSAN, BIRI MЕN
Bir buloqning ikki ko‘zi —
Biri sensan, biri men.
Bir olmaning ikki yuzi —
Biri sensan, biri men.
Qo‘sha torning titramasi —
Biri sensan, biri men.
Bir pardaning ikki sasi —
Biri sensan, biri men.
Oydin samo, ko‘k quchog‘i —
Biri sensan, biri men.
Tong yulduzi, sahar chog‘i —
Biri sensan, biri men.
Hayotda juft rang hokimdir —
Biri sevinch, biri g‘am.
Sevinch kimu, qayg‘u kimdir?
U sensanu u men ham.
Bu dunyoga keldik shaydo,
Goh shodon, goh dilxasta.
Sen mendasan, men senda jo,
Taqdirimiz payvasta.
* * *
Yigitlikda —
qo‘llar uzun, tillar qisqa.
Qarilikda —
tillar uzun, qo‘llar qisqa.
Yigitlikda —
kunlar qisqa, yillar uzun.
Qarilikda —
kunlar uzun, yillar qisqa.
G‘AZAL
Tag‘in bog‘lar chechak bog‘lar, faqat bog‘da gulim yo‘qdir,
Gulim yo‘qdir, bu dunyoda, oyim yo‘qdir, yilim yo‘qdir.
Zamon qaytmaydi hukmindan, biz ayrildik, tez ayrildik,
Dilim yo‘l bermas, ey do‘stlar, demoqqa sevgilim yo‘qdir.
Chechaklardan, sabolardan men olg‘um atrini yorning,
Tilak o‘lmas, yurak o‘lmas, oshiqlarga o‘lim yo‘qdir.
Gulim, ag‘yor qilichi-la, sevarkan, ayro tushdik biz,
Bu hasratdan, bu zahmatdan ziyod mudhish zulm yo‘qdir.
Sevib yondim, kuyib yondim, kulim sovrildi aflokka,
Topolmassan bu dunyoda, o‘tim so‘ngan, kulim yo‘qdir.
Yog‘och yonsa fig‘on aylar, deyar o‘z dardini oshkor,
Demak-chun yora dardimni zabon yo‘qdir, tilim yo‘qdir.
Sening-la Baxtiyorman men, oyim sensan, yilim sensan,
Bu dunyoda manim sensiz oyim yo‘qdir, yilim yo‘qdir.
Jumaniyoz Jabborov tarjimalari
OZARBAYJON
Ozarboyjon, sensan mening
Ulug‘ligim, shon-shuhratim.
Noming mening o‘z nomimdir,
Sensiz bormi hech qiymatim?
Nafasimiz Bobaklarning
Sobirlarning o‘t nafasi.
Navomizda yashar bizning
Bobolarning oyoq sasi.
Biz tarixga sig‘inmadik
O‘tmishimiz garchi uzoq.
Goh kechmishni o‘ylasak-da,
Kelajakda erur nigoh.
Ozarboyjon — mening ishqim,
Mening ontim, mening onam.
Biz ikkimiz bir tuproqmiz,
Bir parchangman axir men ham.
LOTIN TILI
Lotin tili!
Har so‘zingda dunyo qadar ma’no nihon.
Lotin tili!
Millat o‘lmish, ammo tili yashar hamon.
«Ona» degan,
«Zamin» degan,
«Vatan» degan
Kalimalar yo‘q bu tilda.
Lekin yana yashar bu til.
Tonglar bizning chegaradan
O‘zga yurtlar hududiga oshar bu til.
Balki… butun yulduzlarni kezar bu til.
Cho‘ng janglarda g‘olib chiqib,
O‘lgan mardga mengzar bu til.
Vatani yo‘q,
Millati yo‘q,
Yashar o‘zi.
Bilimlarning tamalidir
Lug‘atdagi har bir so‘zi.
Kim ham degay uni o‘lik,
Tabiblarning,
Olimlarning tilidir u,
Doim tirik.
Oy oti ham, yil oti ham bu tildadir.
Nabototu hayvonotning,
Tabiatu samovotning
Nomlari ham ushbu tilda bitiladir.
Kim ham degay: «o‘likdir u»,
O‘liklarning tili emas,
Tiriklarning tilidir u.
Atlantika sohilida
Jo‘sha-jo‘sha,
Tosha-tosha:
-Men ozodman,
men baxtliman,-
Deydi notiq chet tilida.
So‘zla, notiq,
Ishonaylik endi nega –
Quloqqami
Yo ko‘zgami?
Amalgami
Yo so‘zgami?
«Men ozodman, baxtiyorman» so‘zlarini
O‘z tilingda aytmoqqa ham
Ixtiyoring bo‘lmasa gar,
Kim ham seni ozod atar?..
So‘zla, qanday ozoddirsan
Tor kulbada qolib ketsa ona tiling?
Necha ulkan anjumanlar, yig‘inlardan
Gungday chiqsang, yonib diling.
Majlislarda ona tiling so‘zi yo‘qdir,
Balki… uning ulkan, rasmiy majlislarga
Chiqmoq uchun tuzi yo‘qdir?
So‘zla, balki sun’iydir u
Otasidan yo‘q xabari?
Balki bu til juda nochor,
Og‘ushiga sig‘magaydir
Buyuk olam fikrlari?..
Ajab holat:
Vatan ham bor,
Millat ham bor,
Ammo uning tili yo‘qdir.
Go‘yo ko‘zgu kabi porloq yuzi boru
Dili yo‘qdir…
O‘zing aytgil,
Qaysi tilni o‘lik deymiz?
Vatani bor,
Millati bor,
Kichik, yo‘qsil kulbalarda
asir bo‘lgan bir tilgami?
Yoki uzun asrlardan
o‘tib kelgan,
Xalqi o‘lgan,
O‘zi qolgan bir tilgami?
TILSIMLI OLMA
Mitti bola edim, sig‘masdim yerga,
Xayollar parvozi bilmasdi tinim.
Ne qadar baxtliydim, mo‘’jizalarga
Haqiqat singari ishonar edim.
Chorlardi ertaklar sirli olami,
Tog‘lar cho‘qqisida nur bordi suyuk.
Qushday yengil edim, orzu odami,
O‘zim kichik edim, xayollar — buyuk.
Umidlar ortidan yelib misli o‘q,
Toshqin daryolardan ishonch-la kechdik.
Ulg‘aydim…
Ertakka endi ishonch yo‘q,
O‘zim katta bo‘ldim, xayolim — kichik.
Go‘zal ertaklarga ishonchim qani?
Ishonch orzular-la qo‘sha yasharmish.
Ishondim, tilsimli qizil olmani
Yegan zahot inson ham yashararmish…
U payt go‘dak edim,
Bu go‘zal ishonch
Nega kerak edi menga o‘sha dam?
Ulg‘aygach angladim: qanday zo‘r quvonch
Yasharish baxtiga erishsa odam…
Derlarki fazoda sust kechar zamon,
Yo‘q, keta bilmasman ona zamindan.
Menga ishonchimni qaytaring bir on,
Zamon oqimini to‘xtatay chindan.
BIR KЕMADA
«Dunyo» degan bir kemada safardamiz
Sen ham, men ham, u biri ham.
Yaratgan ham asli bizmiz
Sevinchni ham, kadarni ham.
Toleimiz azal-abad mushtarakdir.
To‘fon erur bizlar uchun tanho dushman.
Hamrohlarim taqdirimga javobgardir,
Barchasining qismatiga men ham eshman.
Bir kemada safardamiz,
Birlashtirar yo‘llar bizni.
O‘zgan kema, suzgan kema
Qaylargadir yo‘llar bizni.
Biz sherikmiz dengizdagi to‘fonga ham,
saboga ham,
Xush, yoqimli havoga ham.
Kema suzar,
To‘fonlardan hurkib qochgan to‘lqinlarning quchog‘ida
qalqib-qalqib, enib-chiqib…
Eh, ne qadar ayanchlidir
Bir kemaning yo‘lchilari tish qayrasa
bir-biriga,
urib-yiqib.
BIR LAHZA SUKUT
Maktabim — sukutdir,
Qalamim — fikr.
Bu ne sas,
Bu ne kuy?
Menga sukut ber.
Cho‘kay o‘z fikrimning teranlariga,
Bilay, fursat nedir, abadiyat ne?
Sukut istagayman…
Til lol,
Quloq kar.
Bir lahza sukutga ming yillar sig‘ar.
* * *
To‘ldir, yuragingni sevinchga to‘ldir,
Bu hayot goh tikka, goh chikka yo‘ldir,
Dunyoda dard ham mo‘l, lazzat ham mo‘ldir,
Qaysini ololsang o‘z qismatingdir.
Shodlik kerak bo‘lsa, ol, yasoq* emas,
Dard chekkan yurakdan dard yiroq emas,
Dunyo ikki rangdir, faqat oq emas,
Yolg‘iz birin ko‘rmoq jaholatingdir.
Poyga maydonidir bu hayot, gulim,
Marraga mardona surgil ot, gulim,
Umr tekin kelgan, qimmat sot, gulim,
Tengi yo‘q bu boylik- o‘z sarvatingdir.
Baxtiyor, bildingmi, sen kimsan, nesan?
Ayt, ne shamollardir boshingdan esgan,
Dunyo motamida gar g‘am chekmasang,
Dunyoning to‘yi ham musibatingdir.
* Yasoq — ta’qiqlangan
* * *
Hududsiz anglardik bir vaqt dunyoni,
Tarqaldi u ko‘hna tasavvur, gumon.
Soatlarda kezib cheksiz samoni,
Angladik, ne qadar kichik bu jahon.
Dunyoni qaytadan bo‘lishmoq uchun,
Qon to‘kdi qirollar, shohlar bir zamon.
Bugun bir bombada qalqiydi ochun,
Gohida ne qadar kichik bu jahon.
Yerning u burchidan lahzalar aro
Xabarlar yetadi bizga ko‘p oson.
Ming yillar yashadik, sir edi dunyo,
Bilguncha ne qadar kichik bu jahon.
Dilda umidlari, orzusi cheksiz,
Xayollar ortidan ulg‘aydi inson.
Oqillar dunyoga sig‘madi hargiz,
Eh, gohi ne qadar kichik bu jahon.
* * *
Chamandagi gul, chechakning
Sog‘-so‘lida alafi bor.
Dunyoda har baxtsizlikning
Ham zarari, ham nafi bor.
Vaqt – tabiblar tabibidir,
Hayot inson habibidir,
Yoydan chiqqan o‘q kabidir,
Har umrning hadafi* bor.
Yurakdadir so‘z ildizi,
Mangu qolar unda izi,
Ko‘p og‘irdir mehnat o‘zi,
Ado etsang sharafi bor.
Yurak – tilsim, yonar par-par,
Har burjida minglab gavhar,
Inson ko‘kda oyga mengzar,
Ko‘rinmagan tarafi bor.
* Hadaf — maqsad, nishon
ALVIDO
Deymanki, umrimning safosi bitdi,
Toqqa chiqdim, dala-tuzga alvido.
Ko‘zga tuman cho‘kar, boshga qor yog‘ar,
Bahorga alvido, yozga alvido.
Ishqingni hamisha muqaddas deding,
Kunlar qo‘ldan ketar, ne havas, deding,
Ko‘pni istamading, ozi bas, deding,
Dedim, ko‘pi yo‘qsa, ozga alvido.
Endi ildizidan uzilgan menman,
O‘zga navdalarga tizilgan menman,
Endi na sen – sensan, na da men – menman,
Biz agar evrildik, bizga alvido.
Baxtiyor, dildagi yarang har zamon,
Seni kechmishingga bog‘lar begumon,
Zulmat yuragingni aylab nurafshon,
Yo‘lingga sham tutgan ko‘zga alvido.
KЕKSALIK
Muddat- shu, qismat – shu, shumidi qadar?
Umr yo‘g‘rilganmi g‘amga sar-basar,
Tanholik dardini yurak ham sezar,
Hozir bo‘l, eshikni qoqar keksalik.
Zamon oqishidan aylanadi bosh,
O‘zim ham bilmasman, nedan bu talosh,
Faqat qomatingni emas, ey qardosh,
Insonlik sabotin egar keksalik.
Bahorni beribman, qishni olibman,
Yillarni beribman, yoshni olibman,
To‘lani topshirib, bo‘shni olibman,
Kim aytar: «keltirar samar keksalik»?
Vaqt umr gulin bir kun so‘ldirar,
To‘lani bo‘shatar, bo‘shni to‘ldirar,
Baxtiyor, yoshlikni g‘urur bildirar,
Kechmishdan xotira bo‘lar keksalik.
Bəxtiyar Vahabzadə. Seçilmiş əsərləri. I cild. Şeirlər by Khurshid Davron on Scribd
