Ҳозир планшетингдан фойдаланаётган кезларинг сенга амалда асқотиб қоладиган биттагина маслаҳат бермоқчиман. Мен бу маслаҳатни сенга мияси айниган қарияга ўхшаб кўринишдан чўчиётганим учун бераётганим йўқ. Мен, ахир, ўзим ҳам ундан фойдаланаман. Ҳар ҳолда, сенга инсонлар билан инсонлар, одамлар билан ҳайвонлар ўртасидаги шаҳвоний ўйинларни намойиш этувчи юзлаб порнографик сайтларга эътиборингни қаратмасликни маслаҳат бера оламан. Ишқий муносабатлар бунақанги хийла бир зайлдаги ҳаракатлардан иборатлигига ишонма! Бундай саҳналар сени ҳаётдаги мавжуд қизлар олдига бориб танишишдан кўра, атайлаб уйда тутиб туриш учун ўйлаб чиқарилган.

Умберто Эко
ҚАДРДОН НАБИРАМ, ЎҚИБ ЁД ОЛ!
Русчадан Мавлон Бобохонов таржимаси

Умберто Эко. 1932 йилда туғилган.Италиялик жаҳонга машҳур адиб, нафосатшунослик, семиотика, адабиётшунослик соҳаларида йирик тадқиқотлар олиб борган олим. “Атиргул исми” номли роман, модернизм ва постмодернизм адабиёти бўйича салмоқли китоблар ва ўнлаб ҳикоялар муаллифи.

Азиз набирам!

Мен Исо Масиҳ мавлуди муносабати билан ёзилган ушбу мактубимни Де Амичис руҳида насиҳатомуз бўлишини ва уни атрофимиздаги инсонларга, ватанга, инсониятга ва шунга ўхшаш нарсаларни севишга даъват деб қабул қилишингни истамайман. Зеро бугун қадриятлар тизими шу қадар ўзгариб кетдики, маслаҳатларим ўринсиз туюлиб,сен уларга қулоқ тутмаслигинг ҳам мумкин (чунки сен энди ёш бола эмассан, мен эса анча қариб қолганман).

Хуллас, ҳозир планшетингдан фойдаланаётган кезларинг сенга амалда асқотиб қоладиган биттагина маслаҳат бермоқчиман. Мен бу маслаҳатни сенга мияси айниган қарияга ўхшаб кўринишдан чўчиётганим учун бераётганим йўқ. Мен, ахир, ўзим ҳам ундан фойдаланаман. Ҳар ҳолда, сенга инсонлар билан инсонлар, одамлар билан ҳайвонлар ўртасидаги шаҳвоний ўйинларни намойиш этувчи юзлаб порнографик сайтларга эътиборингни қаратмасликни маслаҳат бера оламан. Ишқий муносабатлар бунақанги хийла бир зайлдаги ҳаракатлардан иборатлигига ишонма! Бундай саҳналар сени ҳаётдаги мавжуд қизлар олдига бориб танишишдан кўра, атайлаб уйда тутиб туриш учун ўйлаб чиқарилган. Тахминимча, сен ҳақиқий йигит бўлиб улғайдинг, аксинча бўлса, менинг тавсияларимни ўз ҳолатингга илова сифатида қабул қил, лекин мактаб ёки ўйин майдончаларидаги қизларга назар сол, негаки улар телеперсонажпардан яхшироқ ва пайти келиб сенга «опПпе» қизлардан кўра кўпроқ қувонч бахш эта оладилар. Сўзларимга ишон, чунки менингтажрибам катта (агарда мен компьютердаги бу шаҳвоний ўйинларни кузатиб вақт ўтказганимда эди, отанг ҳеч қачон туғилмас ва сен ҳам ҳозир ёруғ дунёда бўлмас эдинг).

Бироқ мен сен билан бу ҳакда эмас, балки тенгқурларинг ва ҳозир университетларда таҳсил олаётган сендан аввалги авлодни шикастлашга улгурган бир касаллик ҳақида гаплашмоқчиман. Мен хотирани йўқотиш ҳақида гапиряпман.

Чиндан ҳам, агар сен Буюк Карл кимлигини ёки Куала-Лумпур қаерда жойлашганлигини билмоқчи бўлсанг, шу заҳоти тугмачани босишинг ва барчасини интернетдан аниқлашинг мумкин. Зарурати бўлса, шундай қил, аммо керакли маълумотни олгач, қачонки, масалан, мактабда шу билимлар сенга зарур бўлганда, қайта қидириб ўтирмаслик учун, унинг маъносини ёдда сақла! Энг ёмони шуки, хоҳлаган пайтингда саволингга компьютер орқали жавоб олишга бўлган ишонч сенда ахборотни эсда сақлаш истагини сўндиради. Бунга қуйидагича муқояса келтирса бўлади: шошилганда бир кўчадан бошқасига автобус ёки метрода етиб олиш мумкинлигини англаган киши эндиликда яёв юрмасам ҳам бўлаверади, деган қарорга келади. Аммо пиёда юрмас экансан, сен ногиронлар аравачасида юрадиган одамга айланасан. Эй, айтганча, сен спорт билан шуғулланасан ва танангни бошқара оласан-а, бироқ, кел, сенинг миянгга қайтамиз.

Хотира худди оёқларинг мушакларига ўхшайди. Машқ қилмай қўйсанг, улар шалвираб қолади ва сен (дангал гаплашайлик) овсарга айланасан. Бундан ташқари, биз барчамиз кексарганимизда Апьцгеймер касаллиги билан оғриш хавфидан холи эмасмиз ва бундай кўнгилсизликнинг олдини олишнинг йўлларидан бири ҳамиша хотирамизни машқ қилдиришдир.

Мана, менингйўсиним.Ҳаркуниэрталаб.худдиболаликдабизнимажбурлашганидек, бирорта қисқагина шеърни ёд ол. Ўртоқларинг билан кимнинг хотираси кучли эканлиги бўйича мусобақа уюштиришларинг мумкин. Агар шеъриятга майлинг йўқ эса, унда футбол жамоаларининг таркибини эсда сақлашга уриниб кўр, лекин сен нафақат Рим кпубининг ҳозирги ўйинчиларини, балки жамоанинг аввалги таркибини ҳам билишинг шарт (ўйлаб кўргин-а, мен Суперга тепалигида ҳалокатга учраган самолёт бортидаги Турин жамоаси ўйинчиларининг исмларини ёд биламан: Бачигалупо, Балларин, Марозо ва бошқалар). Ўқилган китобларнинг мазмунини ким яхши эслай олиши бўйича беллашинглар (хазиналар оролини қидиришга отланган “Испанъол» кемаси бортида кимлар бўлган? Лорд Трелони, капитан Смоллетт, доктор Ливси, Жон Силвер, Жим…). Ўртоқларинг уч мушкетёрлар ва д’Артаньян хизматкорларининг исмларини (Гримо, Базен, Мушкетон ва Планше) эслай оладиларми-йўқми, ойдинлаштир… Мабодо, “Уч мушкетёрлар”ни ўқишни хоҳламасанг (гарчи бу билан нимани бой бераётганингни билмасанг-да), унда ўзинг ўқиган бирорта китобдан баҳс оч.

Бу сенга ўйиндек туюлади, аслида ҳам бу бир ўйин холос, аммо кўрасан, миянг персонажпар, афсоналар ва турли эсдаликларга тўлади. Нимага қачонлардир компьютерни электрон мия деб аташганлигини сўрайсан. Шунингучунки, у миямизнинг нусхаси сифатида ўйланган, бироқ инсон миясининг алоқалари компьютерникидан чандон ортиқ. Мия — бу шундай компьютер-ки, у ҳамиша сен билан, унинг имкониятлари машқлар натижасида кенгая боради, столинг устидаги компьютернинг эса давомли фойдаланишдан сўнг тезлиги пасаяди ва бир неча йилдан сўнг бошқасига алмаштиришни талаб этади. Миянг эса сенга 90 ёшгача хизмат қилиши ва машқ қилдириб турсанг, тўқсондан кейин ҳам ҳозиргидан кўп нарсани эслай олишинг мумкин. Устига-устак, у текин ҳам.
Бундан ташқари ҳаётингдаги воқеа-ҳодисалар ёки сен ўқиган нарсалар билан боғлиқ бўлмаган тарихий хотира ҳам бор. У сен туғилгунга қадар юз берган воқеаларни ўзида сақлайди.

Бугунги кунда, агар сен кинотеатрга бормоқчи бўлсанг, фильм бошланишига келишинг шарт. Кино бошлангач эса, худди нима юз бераётганини сенга изоҳлаб беришаётгандек бўлишади. Бизнинг замонларда кинотеатрга хоҳлаган пайтда, ҳатто фильм ўртасида ҳам кириш мумкин эди. Кўпгина воқеалар сен келгунча бўлиб ўтар ва нималар рўй берганини тусмоллашга тўғри келарди. Фильм янгидан бошланганда эса, хаёлингда тикпаган воқеаларинг қанчалик тўғри эканлигини кўрсанг бўларди.

Агар фильм ёққан бўлса, кинотеатрда қолиш ва уни яна бир маротаба томоша қилиш мумкин эди.

Ҳаёт ҳам фильмни бизнинг замонлардагидай томоша қилишни эслатади. Биз юз минглаб йиллар давомида кўплаб воқеалар юз берган пайтга келиб туғиламиз ва таваллудимизга қадар нималар содир бўлганини билиш жуда муҳимдир. Шунинг учун ҳам муҳимки, бугун нимага бунча кўп воқеалар юз бераётганини англашимизга керак бўлади.
Бугун мактабда (сен ўқийдиган китоблар доирасидан ташқари) сенга сен туғилгунга қадар бўлган нарсаларни эслаб қолишни ўргатишлари лозим, аммо ҳозир бунинг уддасидан чиқолмаяптилар. Кўплаб сўровларнинг кўрсатишича, бугунги ёшлар, ҳатто 1990 йилда туғилган университет талабалари ҳам, 50 йил аввалги воқеаларни қўя турайлик, бор-йўғи 1980 йилда нималар рўй берганини билмайдилар, балки билишни истамаслар.

Аттанг, бундан бор-йўғи ўттиз йил аввал сиёсат саҳнасида бўлган “Қизил бригадалар”нинг фаолияти бугун кўпчилик учун сир бўлиб қолмокда. Мен фашистлар ҳокимият тепасига келганидан ўн йил ўтиб, 1932 йилда туғилганман, аммо Римга қилинган юриш чоғида ким бош вазир бўлганлигини билардим. Эҳтимол, ҳокимиятдан четлатилган бу вазирнинг қанчалик аҳмоқ ва ёмон одам бўлганлигини англатиш учун фашистлар мактабида менга у ҳакда гапиришгандир. Шундай бўла қолсин, аммо мен бу ҳакда билардим. Лекин мактабни бир четга қўя турайлик. Бугунги ёшлар йигирма йил аввалги кинода ўйнаган аёл артистларни билмайди, мен эса дунёга келишимдан йигирма йил аввал овозсиз кинода суратга тушган Франческа Бертини ким эканлигини билардим. Балки, бунга уйимиз омборчасидаги эски журналларни бирма-бир варақлаганим сабабдир. Мен сенга ҳам эски журналларни варақлашни таклиф қиламан, чунки бу сен дунёга келмасингдан аввал бўлиб ўтган нарсаларни ўрганишга ёрдам беради.

Хўш, узоқ ўтмишдаги воқеаларни билишнинг нимаси бунча муҳим? Чунки кўпинча шунга ўхшаш билимлар бугунги воқеаларнинг кечишини тушунишга кўмаклашади ва ҳар қандай вазиятда, футбол жамоаларининг таркибини билганинг сингари, хотирамизни бойитишга хизмат қилади.
Эътиборга олиб қўй, сен ўз хотирангни нафақат китоб ва журналлар кўмагида, балки интернет ёрдамида ҳам чиниқтиришинг мумкин. Интернет фақатгина дўстларинг билан суҳбатлашишда эмас, балки жаҳон тарихини ўрганишда ҳам қўл келади. Хеттлар ва камизарлар кимлар? Колумбнинг учта кемаси қандай номланарди? Динозаврлар қачон қирилиб битган? Афсонавий тўфонда Нуҳ алайҳиссалом, унинг оиласи ва ҳайвонлар жон сақлаб қолган кеманинг штурвали бўлганми? Буқанинг аждодлари нима деб аталган? Юз йил аввал йўлбарслар ҳозиргидан кўпроқ бўлганми? Мали империяси ҳақида сен нималарни биласан? У ҳақца кимдан эшитгансан? Тарихда иккинчи Папа ким эди? Микки Маус қачон яратилган?
Мен бундай саволларни поёнсиз бера олишим мумкин ва улар тадқиқотлар олиб бориш учун ажойиб мавзулар бера оладилар. Буларнинг барчасини ёдда тутиш керак. Кун келиб қартайганингда, сен ўзингни худди Ватерлоо жангида қатнашгандек, Юлий Цезарга қотиллик уюштирилганини кўргандек, Бертольд Шварц олтин оламан деб ҳовончада турли моддаларни аралаштира туриб, тасодифан порох кашф этган ва портлаб парча-парча бўлиб кетган (унга ўзи шу керак эди!) жойда бўлгандек ҳис қиласан. Хотираларини бойитишга интилмайдиган сенинг айрим дўстларинг эса, ўзларининг бир зайлдаги зерикарли ва ёрқин ҳиссиётлардан мосуво биргина умрларини яшаб ўтадилар.
Шундай экан, хотирангни бойит ва эртагаёқ «La Vispa Teresa» ни ёд ол.

Манба: «Шарқ юлдузи журнали,2014/04

Umberto Eko
QADRDON NABIRAM, O’QIB YOD OL!
Ruschadan Mavlon Boboxonov tarjimasi

    Umberto Eko. 1932 yilda tug’ilgan.Italiyalik jahonga mashhur adib, nafosatshunoslik, semiotika, adabiyotshunoslik sohalarida yirik tadqiqotlar olib borgan olim. “Atirgul ismi” nomli roman, modernizm va postmodernizm adabiyoti bo’yicha salmoqli kitoblar va o’nlab hikoyalar muallifi.

Aziz nabiram!

 Men Iso Masih mavludi munosabati bilan yozilgan ushbu maktubimni De Amichis ruhida nasihatomuz bo’lishini va uni atrofimizdagi insonlarga, vatanga, insoniyatga va shunga o’xshash narsalarni sevishga da’vat deb qabul qilishingni istamayman. Zero bugun qadriyatlar tizimi shu qadar o’zgarib ketdiki, maslahatlarim o’rinsiz tuyulib,sen ularga quloq tutmasliging ham mumkin (chunki sen endi yosh bola emassan, men esa ancha qarib qolganman).

Xullas, hozir planshetingdan foydalanayotgan kezlaring senga amalda asqotib qoladigan bittagina maslahat bermoqchiman. Men bu maslahatni senga miyasi aynigan qariyaga o’xshab ko’rinishdan cho’chiyotganim uchun berayotganim yo’q. Men, axir, o’zim ham undan foydalanaman. Har holda, senga insonlar bilan insonlar, odamlar bilan hayvonlar o’rtasidagi shahvoniy o’yinlarni namoyish etuvchi yuzlab pornografik saytlarga e’tiboringni qaratmaslikni maslahat bera olaman. Ishqiy munosabatlar bunaqangi xiyla bir zayldagi harakatlardan iboratligiga ishonma! Bunday sahnalar seni hayotdagi mavjud qizlar oldiga borib tanishishdan ko’ra, ataylab uyda tutib turish uchun o’ylab chiqarilgan. Taxminimcha, sen haqiqiy yigit bo’lib ulg’ayding, aksincha bo’lsa, mening tavsiyalarimni o’z holatingga ilova sifatida qabul qil, lekin maktab yoki o’yin maydonchalaridagi qizlarga nazar sol, negaki ular telepersonajpardan yaxshiroq va payti kelib senga «opPpe» qizlardan ko’ra ko’proq quvonch baxsh eta oladilar. So’zlarimga ishon, chunki meningtajribam katta (agarda men komp`yuterdagi bu shahvoniy o’yinlarni kuzatib vaqt o’tkazganimda edi, otang hech qachon tug’ilmas va sen ham hozir yorug’ dunyoda bo’lmas eding).

Biroq men sen bilan bu hakda emas, balki tengqurlaring va hozir universitetlarda tahsil olayotgan sendan avvalgi avlodni shikastlashga ulgurgan bir kasallik haqida gaplashmoqchiman. Men xotirani yo’qotish haqida gapiryapman.

Chindan ham, agar sen Buyuk Karl kimligini yoki Kuala-Lumpur qaerda joylashganligini bilmoqchi bo’lsang, shu zahoti tugmachani bosishing va barchasini internetdan aniqlashing mumkin. Zarurati bo’lsa, shunday qil, ammo kerakli ma’lumotni olgach, qachonki, masalan, maktabda shu bilimlar senga zarur bo’lganda, qayta qidirib o’tirmaslik uchun, uning ma’nosini yodda saqla! Eng yomoni shuki, xohlagan paytingda savolingga komp`yuter orqali javob olishga bo’lgan ishonch senda axborotni esda saqlash istagini so’ndiradi. Bunga quyidagicha muqoyasa keltirsa bo’ladi: shoshilganda bir ko’chadan boshqasiga avtobus yoki metroda yetib olish mumkinligini anglagan kishi endilikda yayov yurmasam ham bo’laveradi, degan qarorga keladi. Ammo piyoda yurmas ekansan, sen nogironlar aravachasida yuradigan odamga aylanasan. Ey, aytgancha, sen sport bilan shug’ullanasan va tanangni boshqara olasan-a, biroq, kel, sening miyangga qaytamiz.

Xotira xuddi oyoqlaring mushaklariga o’xshaydi. Mashq qilmay qo’ysang, ular shalvirab qoladi va sen (dangal gaplashaylik) ovsarga aylanasan. Bundan tashqari, biz barchamiz keksarganimizda Ap`tsgeymer kasalligi bilan og’rish xavfidan xoli emasmiz va bunday ko’ngilsizlikning oldini olishning yo’llaridan biri hamisha xotiramizni mashq qildirishdir.

Mana, meningyo’sinim.Harkuniertalab.xuddibolalikdabiznimajburlashganidek, birorta qisqagina she’rni yod ol. O’rtoqlaring bilan kimning xotirasi kuchli ekanligi bo’yicha musobaqa uyushtirishlaring mumkin. Agar she’riyatga mayling yo’q esa, unda futbol jamoalarining tarkibini esda saqlashga urinib ko’r, lekin sen nafaqat Rim kpubining hozirgi o’yinchilarini, balki jamoaning avvalgi tarkibini ham bilishing shart (o’ylab ko’rgin-a, men Superga tepaligida halokatga uchragan samolyot bortidagi Turin jamoasi o’yinchilarining ismlarini yod bilaman: Bachigalupo, Ballarin, Marozo va boshqalar). O’qilgan kitoblarning mazmunini kim yaxshi eslay olishi bo’yicha bellashinglar (xazinalar orolini qidirishga otlangan “Ispan’ol» kemasi bortida kimlar bo’lgan? Lord Treloni, kapitan Smollett, doktor Livsi, Jon Silver, Jim…). O’rtoqlaring uch mushketyorlar va d’Artan`yan xizmatkorlarining ismlarini (Grimo, Bazen, Mushketon va Planshe) eslay oladilarmi-yo’qmi, oydinlashtir… Mabodo, “Uch mushketyorlar”ni o’qishni xohlamasang (garchi bu bilan nimani boy berayotganingni bilmasang-da), unda o’zing o’qigan birorta kitobdan bahs och.

Bu senga o’yindek tuyuladi, aslida ham bu bir o’yin xolos, ammo ko’rasan, miyang personajpar, afsonalar va turli esdaliklarga to’ladi. Nimaga qachonlardir komp`yuterni elektron miya deb atashganligini so’raysan. Shuninguchunki, u miyamizning nusxasi sifatida o’ylangan, biroq inson miyasining aloqalari komp`yuternikidan chandon ortiq. Miya — bu shunday komp`yuter-ki, u hamisha sen bilan, uning imkoniyatlari mashqlar natijasida kengaya boradi, stoling ustidagi komp`yuterning esa davomli foydalanishdan so’ng tezligi pasayadi va bir necha yildan so’ng boshqasiga almashtirishni talab etadi. Miyang esa senga 90 yoshgacha xizmat qilishi va mashq qildirib tursang, to’qsondan keyin ham hozirgidan ko’p narsani eslay olishing mumkin. Ustiga-ustak, u tekin ham.
Bundan tashqari hayotingdagi voqea-hodisalar yoki sen o’qigan narsalar bilan bog’liq bo’lmagan tarixiy xotira ham bor. U sen tug’ilgunga qadar yuz bergan voqealarni o’zida saqlaydi.

Bugungi kunda, agar sen kinoteatrga bormoqchi bo’lsang, fil`m boshlanishiga kelishing shart. Kino boshlangach esa, xuddi nima yuz berayotganini senga izohlab berishayotgandek bo’lishadi. Bizning zamonlarda kinoteatrga xohlagan paytda, hatto fil`m o’rtasida ham kirish mumkin edi. Ko’pgina voqealar sen kelguncha bo’lib o’tar va nimalar ro’y berganini tusmollashga to’g’ri kelardi. Fil`m yangidan boshlanganda esa, xayolingda tikpagan voqealaring qanchalik to’g’ri ekanligini ko’rsang bo’lardi.

Agar fil`m yoqqan bo’lsa, kinoteatrda qolish va uni yana bir marotaba tomosha qilish mumkin edi.

Hayot ham fil`mni bizning zamonlardagiday tomosha qilishni eslatadi. Biz yuz minglab yillar davomida ko’plab voqealar yuz bergan paytga kelib tug’ilamiz va tavalludimizga qadar nimalar sodir bo’lganini bilish juda muhimdir. Shuning uchun ham muhimki, bugun nimaga buncha ko’p voqealar yuz berayotganini anglashimizga kerak bo’ladi.
Bugun maktabda (sen o’qiydigan kitoblar doirasidan tashqari) senga sen tug’ilgunga qadar bo’lgan narsalarni eslab qolishni o’rgatishlari lozim, ammo hozir buning uddasidan chiqolmayaptilar. Ko’plab so’rovlarning ko’rsatishicha, bugungi yoshlar, hatto 1990 yilda tug’ilgan universitet talabalari ham, 50 yil avvalgi voqealarni qo’ya turaylik, bor-yo’g’i 1980 yilda nimalar ro’y berganini bilmaydilar, balki bilishni istamaslar.

Attang, bundan bor-yo’g’i o’ttiz yil avval siyosat sahnasida bo’lgan “Qizil brigadalar”ning faoliyati bugun ko’pchilik uchun sir bo’lib qolmokda. Men fashistlar hokimiyat tepasiga kelganidan o’n yil o’tib, 1932 yilda tug’ilganman, ammo Rimga qilingan yurish chog’ida kim bosh vazir bo’lganligini bilardim. Ehtimol, hokimiyatdan chetlatilgan bu vazirning qanchalik ahmoq va yomon odam bo’lganligini anglatish uchun fashistlar maktabida menga u hakda gapirishgandir. Shunday bo’la qolsin, ammo men bu hakda bilardim. Lekin maktabni bir chetga qo’ya turaylik. Bugungi yoshlar yigirma yil avvalgi kinoda o’ynagan ayol artistlarni bilmaydi, men esa dunyoga kelishimdan yigirma yil avval ovozsiz kinoda suratga tushgan Francheska Bertini kim ekanligini bilardim. Balki, bunga uyimiz omborchasidagi eski jurnallarni birma-bir varaqlaganim sababdir. Men senga ham eski jurnallarni varaqlashni taklif qilaman, chunki bu sen dunyoga kelmasingdan avval bo’lib o’tgan narsalarni o’rganishga yordam beradi.

Xo’sh, uzoq o’tmishdagi voqealarni bilishning nimasi buncha muhim? Chunki ko’pincha shunga o’xshash bilimlar bugungi voqealarning kechishini tushunishga ko’maklashadi va har qanday vaziyatda, futbol jamoalarining tarkibini bilganing singari, xotiramizni boyitishga xizmat qiladi.
E’tiborga olib qo’y, sen o’z xotirangni nafaqat kitob va jurnallar ko’magida, balki internet yordamida ham chiniqtirishing mumkin. Internet faqatgina do’stlaring bilan suhbatlashishda emas, balki jahon tarixini o’rganishda ham qo’l keladi. Xettlar va kamizarlar kimlar? Kolumbning uchta kemasi qanday nomlanardi? Dinozavrlar qachon qirilib bitgan? Afsonaviy to’fonda Nuh alayhissalom, uning oilasi va hayvonlar jon saqlab qolgan kemaning shturvali bo’lganmi? Buqaning ajdodlari nima deb atalgan? Yuz yil avval yo’lbarslar hozirgidan ko’proq bo’lganmi? Mali imperiyasi haqida sen nimalarni bilasan? U haqtsa kimdan eshitgansan? Tarixda ikkinchi Papa kim edi? Mikki Maus qachon yaratilgan?
Men bunday savollarni poyonsiz bera olishim mumkin va ular tadqiqotlar olib borish uchun ajoyib mavzular bera oladilar. Bularning barchasini yodda tutish kerak. Kun kelib qartayganingda, sen o’zingni xuddi Vaterloo jangida qatnashgandek, Yuliy Sezarga qotillik uyushtirilganini ko’rgandek, Bertol`d Shvarts oltin olaman deb hovonchada turli moddalarni aralashtira turib, tasodifan porox kashf etgan va portlab parcha-parcha bo’lib ketgan (unga o’zi shu kerak edi!) joyda bo’lgandek his qilasan. Xotiralarini boyitishga intilmaydigan sening ayrim do’stlaring esa, o’zlarining bir zayldagi zerikarli va yorqin hissiyotlardan mosuvo birgina umrlarini yashab o’tadilar.
Shunday ekan, xotirangni boyit va ertagayoq «La Vispa Teresa» ni yod ol.

Manba: «Sharq yulduzi jurnali,2014/04