Ўзбенинг буюк шоири Абдулла Орипов шахсияти нафақат бугуннинг, келажак шоирларини ҳам ҳаяжонга солишига шак-шубҳа йўқ. Зеро, Абдулла Орипов бамисли Абдулҳамид Чўлпон, Усмон Носир, Ойбекдай ўхшаши йўқ шоир эди!
Нодир ЖОНУЗОҚ
ВИДО МАНЗАРАЛАРИ
Ўзбекистон Қаҳрамони, Халқ шоири Абдулла Орипов хотирасига
1. Хабар
Уммонлар ортидан келган шумхабар
Тилка-пора қилди Дўрмон кўксини:
Юз йиллик чинорлар сездилар хатар,
Қайинлар йиғлади юм-юм ўксиниб…
…Йўқ, йўқ, хазонмас бу — шамол супурган,
(Кузнинг олтин тўни кетди сўкилиб)
Дарахтларнинг заиф, омонат турган
Хаста юраклари тушди тўкилиб…
2.Ҳовли
Бехос бир сесканди бу сўлим ҳовли,
Эгасига интиқ супача, айвон.
Гуллар бўй сочолмай қуриди ҳоли,
Арчалар гезариб-кўкарди ҳайрон.
Жойида йиқилди ўриндиқ, курси,
Чироқлар липиллаб тортдилар хира.
Ўчди деворларнинг хотиржам туси,
Мусибат пойида йўлак асира.
Гулгун дарвоза ҳам ғарибдан ғариб,
Эшикка сиғмайди уйнинг андуҳи.
Ҳар битта жиҳозга таскин ахтариб,
Жонсарак кезади шоирнинг руҳи.
Ҳовлини тўлдирди бир аччиқ фиғон:
«Шу тупроқ эгадир йўғу боримга.
Йўқ, ўзга юртларда беролмасман жон,
Мени олиб кетинг ўз диёримга!»
3. Сеҳрли диёр
Ҳақ сўз:
«Америка — сеҳрли диёр»,
Бирдай талпинади унга ғарбу шарқ.
«Центни центга ургин!» — энг оддий шиор,
Кўнгилми?! Унга ҳам бичилгайдир нарх.
Кимошди савдода — шоирнинг сўзи,
Бир пасда топилгай унга даллол ҳам…
Шифо излаб келган эди-ку ўзи,
Шеърга зор дилларга улашди малҳам.
Ундан сарват эмас, қолди бир наво,
Қай уйғоқ кўзларда ёғду балқиди:
Кенгайгандай бўлди адабий ҳаво,
Кўпайгандай бўлди шеърият ҳиди!..
4. Ёниқ чироқ
Вужуд таслим бўлди олис ўлкада,
Руҳ шитоб жонажон Ватанга учди.
Гарчи кўздан махфий, пинҳон бўлса-да,
Ҳар бир жигарини опичлаб қучди.
Чарақлаб кузатди бир митти юлдуз
(Ёнида не йирик юлдузлар сўнган),
Ахир, бу ўша-ку, бир саҳар бесўз
Унинг кўкрагига ярақлаб қўнган!
Янги сўз саҳнида у бўлди маёқ,
Йўл излаб жилғалар, пойига оқди…
Самодан нурафшон нарвон тушган чоғ
Сўнгги бор интизор даштига боқди.
Уммондай тўлғонди ёниб ётган чўл,
Қўнғиртов қўзғалди мисоли кема.
Абадий садодан титради ўнг-сўл:
«Руҳим, сен вужуднинг ғамини ема!»
Ва секин юксалди Қуёш ёнига,
Сўнмас чироғини ёқиб қўйди у:
Она Ўзбекистон ҳур осмонига
Олтин Юлдузини тақиб қўйди у!
5. Аза
Тўп-тўп,
Ғуж-ғуж
Ва саф-саф одам
Тобутга талпинди — тўлғонди Дўрмон.
Кимнингдир кўзлари айрилиқдан нам,
Кимнингдир сўзлари: армон, оҳ, армон…
Ким булар —
Қайғуси осмонни тутган?!
Муҳиблар, мухлислар, эски дўстлардир…
Йўқ, йўқ, улар — Шоир бир умр битган
Қадрдон, куюнчак, содиқ Сўзлардир
6. Ғамзада
Тобут тепасида айланди бир қуш,
Айланди чарх уриб, безовта, гирён.
Гўёки уясин изларди беҳуш,
Ўзини уриб гоҳ у ён, гоҳ бу ён.
Ким деди: — Шоирнинг руҳи бу, шаксиз…
Ким деди: — Безавол, мангу ҳур жони…
Йўқ, йўқ, бу — шоирга ҳаммадан азиз
Бир умр ҳамнафас бўлган Илҳоми!
7. Мерос
Гоҳо манглайидан толе ўпди-да,
Гоҳо қувончини қувратди алам.
Бошида — Ойбекдан қолган дўппи ва
Қўлида — Навоий тутқазган қалам.
Шеърпараст миллат бу — синчков кузатар,
Қутлуғ ашёлар ҳам кутар илҳақ, жим:
Энди бу дўппига ким қўл узатар?!
Энди бу қаламни тута олгай ким?!
8. Хазина
Улуғ зотлар доим миш-мишга нишон,
Соядай эргашар кудурат, гина.
Ҳасад, кин уйғотар улардаги шон,
Оловли истеъдод — тенгсиз хазина.
Йиллар ўтган сайин ошар қиймати,
Ёмбидай ноёб — бу ҳикматга кўндик.
Шоирни — юракка…
Жонсиз ғийбат-у,
Қазо қилган фисқни тубанга кўмдик!…
9. Сўнгги сўз
Чиғатой томонга кўз ташладик, воҳ,
Жудолик зарбидан пўст ташладик, воҳ.
Калима қайтариб,
Шоир қабрига
Тупроқмас, бир ҳовуч сўз ташладик, воҳ…
10-11.11.2016
Nodir JONUZOQ
VIDO MANZARALARI
O’zbekiston Qahramoni, Xalq shoiri Abdulla Oripov xotirasiga
1. Xabar
Ummonlar ortidan kelgan shumxabar
Tilka-pora qildi Do’rmon ko’ksini:
Yuz yillik chinorlar sezdilar xatar,
Qayinlar yig’ladi yum-yum o’ksinib…
…Yo’q, yo’q, xazonmas bu — shamol supurgan,
(Kuzning oltin to’ni ketdi so’kilib)
Daraxtlarning zaif, omonat turgan
Xasta yuraklari tushdi to’kilib…
2.Hovli
Bexos bir seskandi bu so’lim hovli,
Egasiga intiq supacha, ayvon.
Gullar bo’y socholmay quridi holi,
Archalar gezarib-ko’kardi hayron.
Joyida yiqildi o’rindiq, kursi,
Chiroqlar lipillab tortdilar xira.
O’chdi devorlarning xotirjam tusi,
Musibat poyida yo’lak asira.
Gulgun darvoza ham g’aribdan g’arib,
Eshikka sig’maydi uyning anduhi.
Har bitta jihozga taskin axtarib,
Jonsarak kezadi shoirning ruhi.
Hovlini to’ldirdi bir achchiq fig’on:
«Shu tuproq egadir yo’g’u borimga.
Yo’q, o’zga yurtlarda berolmasman jon,
Meni olib keting o’z diyorimga!»
3. Sehrli diyor
Haq so’z:
«Amerika — sehrli diyor»,
Birday talpinadi unga g’arbu sharq.
«Sentni sentga urgin!» — eng oddiy shior,
Ko’ngilmi?! Unga ham bichilgaydir narx.
Kimoshdi savdoda — shoirning so’zi,
Bir pasda topilgay unga dallol ham…
Shifo izlab kelgan edi-ku o’zi,
She’rga zor dillarga ulashdi malham.
Undan sarvat emas, qoldi bir navo,
Qay uyg’oq ko’zlarda yog’du balqidi:
Kengayganday bo’ldi adabiy havo,
Ko’payganday bo’ldi she’riyat hidi!..
4. Yoniq chiroq
Vujud taslim bo’ldi olis o’lkada,
Ruh shitob jonajon Vatanga uchdi.
Garchi ko’zdan maxfiy, pinhon bo’lsa-da,
Har bir jigarini opichlab quchdi.
Charaqlab kuzatdi bir mitti yulduz
(Yonida ne yirik yulduzlar so’ngan),
Axir, bu o’sha-ku, bir sahar beso’z
Uning ko’kragiga yaraqlab qo’ngan!
Yangi so’z sahnida u bo’ldi mayoq,
Yo’l izlab jilg’alar, poyiga oqdi…
Samodan nurafshon narvon tushgan chog’
So’nggi bor intizor dashtiga boqdi.
Ummonday to’lg’ondi yonib yotgan cho’l,
Qo’ng’irtov qo’zg’aldi misoli kema.
Abadiy sadodan titradi o’ng-so’l:
«Ruhim, sen vujudning g’amini yema!»
Va sekin yuksaldi Quyosh yoniga,
So’nmas chirog’ini yoqib qo’ydi u:
Ona O’zbekiston hur osmoniga
Oltin Yulduzini taqib qo’ydi u!
5. Aza
To’p-to’p,
G’uj-g’uj
Va saf-saf odam
Tobutga talpindi — to’lg’ondi Do’rmon.
Kimningdir ko’zlari ayriliqdan nam,
Kimningdir so’zlari: armon, oh, armon…
Kim bular —
Qayg’usi osmonni tutgan?!
Muhiblar, muxlislar, eski do’stlardir…
Yo’q, yo’q, ular — Shoir bir umr bitgan
Qadrdon, kuyunchak, sodiq So’zlardir
6. G’amzada
Tobut tepasida aylandi bir qush,
Aylandi charx urib, bezovta, giryon.
Go’yoki uyasin izlardi behush,
O’zini urib goh u yon, goh bu yon.
Kim dedi: — Shoirning ruhi bu, shaksiz…
Kim dedi: — Bezavol, mangu hur joni…
Yo’q, yo’q, bu — shoirga hammadan aziz
Bir umr hamnafas bo’lgan Ilhomi!
7. Meros
Goho manglayidan tole o’pdi-da,
Goho quvonchini quvratdi alam.
Boshida — Oybekdan qolgan do’ppi va
Qo’lida — Navoiy tutqazgan qalam.
She’rparast millat bu — sinchkov kuzatar,
Qutlug’ ashyolar ham kutar ilhaq, jim:
Endi bu do’ppiga kim qo’l uzatar?!
Endi bu qalamni tuta olgay kim?!
8. Xazina
Ulug’ zotlar doim mish-mishga nishon,
Soyaday ergashar kudurat, gina.
Hasad, kin uyg’otar ulardagi shon,
Olovli iste’dod — tengsiz xazina.
Yillar o’tgan sayin oshar qiymati,
Yombiday noyob — bu hikmatga ko’ndik.
Shoirni — yurakka…
Jonsiz g’iybat-u,
Qazo qilgan fisqni tubanga ko’mdik!…
9. So’nggi so’z
Chig’atoy tomonga ko’z tashladik, voh,
Judolik zarbidan po’st tashladik, voh.
Kalima qaytarib,
Shoir qabriga
Tuproqmas, bir hovuch so’z tashladik, voh…
10-11.11.2016
