Олим бўлсанг — алам сеники…. Дарёлар, океанлар, осмонўпар тоғлар на номини билади, на ўзига битилган мақтовларни тушунади — лекин яшайверади, камайиб қолмайди… Тор хонада ўтирсанг ҳам дунёқарашинг кенг бўлиши мумкин…
Хуршид Дўстмуҳаммад
АҚЛЛИ КУЛГУ ЁХУД КУЛГУЛИ АҚЛ
Хуршид Дўстмуҳаммад 1951 йил 8 январда Тошкент шаҳрида туғилган. ТошДУнинг журналистика факултетини тугатган (1973). Дастлабки китоби — «Ҳовли этагидаги уй» (1989). Шундан кейин ёаувчининг «Паноҳ», «Оромкурси». «Сўроқ». «Соф ўзбекча қотиллик», «Маҳзуна», «Ибн Муғанний», «Ёлғизим — Сиз», «Кўз қорачиғидаги уй», «Жажман» (1997) асарлари, шунингдек, «Ҳижроним мингдир менинг» (2000) қисса ва ҳикоялар тўплами, «Бозор» (2000) романи нашр этилган. «Ҳамид Аъламовнинг айтолмаган гаплари» хотира-эссеси ва «Журналист бўлмоқчимисиз?» (2002) рисоласи, «Чаёнгул» (2000) киносценарийси муаллифи.
Рюноскэ Акутагаванинг «Расёмон дарвозаси» ҳикоясини, Темур Пўлатовнинг «Етти ҳузур-ҳаловат ва қирқ қайғу-алам» романини ўзбек тилига таржима қилган.
* * *
Касалдан турган бемор ўзини шифокор ҳисоблайди.
* * *
Бир донодан бир доно етишгунича, юз нодондан минг нодон урчиб улгуради.
* * *
Ҳозирги замон қарғалари пишлоқни еб бўлгачгина тулки билан гаплашади.
* * *
Кўп нарсани билсанг қариб қоласан, дейишади, йўқ, кўп нарсага ақли етган одам қариб улгурмайди…
* * *
Дарёлар, океанлар, осмонўпар тоғлар на номини билади, на ўзига битилган мақтовларни тушунади — лекин яшайверади, камайиб қолмайди.
* * *
Тор хонада ўтирсанг ҳам дунёқарашинг кенг бўлиши мумкин.
* * *
Ўткир мулоҳазаларни миянгдан авайлаб чиқариб олмасанг, бошингга шикаст етказиши мумкин.
* * *
Ҳар нафас бир ҳикмат.
* * *
Йилнинг янгилангани яхши, одам эскилигича қолгани чатоқ.
* * *
Айрим кимсаларнинг қўлини ечиб юборсанг, сеникини боғлашга тушади.
* * *
Одам ўзини нодонроқ кўрсатиш учун ҳам ақл керак.
* * *
Оромкурси ҳам шимни тешади.
* * *
Жумласини ўқисанг тилинг чигаллашиб кетади.
* * *
Балиқ терлаб кетди.
* * *
Ўрдак — ғознинг паканаси.
* * *
Йўлда роман ўқиб юрма, ҳаётга туртиниб кетасан.
* * *
Вужуд ва руҳ ўртасидаги уйғунлик муҳаббатли эркак ва аёл муносабатларига ўхшайди.
* * *
Ақлли иш қилиш учун ақлнинг ўзи ожизлик қилади.
* * *
Комедия йўқлигининг ўзи комедия.
* * *
Инсон яралганидан илгари тўтиқушлар қайси тилда гапирган?..
* * *
Янги одамлар билан эски йўлдан юргунча, эски одамлар билан янги йўлдан юриш афзалроқ.
* * *
Вайсақининг тили жиққа терга ботди.
* * *
Ночорлик ҳалолликнинг дўсти.
* * *
Катта гаплар айтиш учун катта хоналарда ўтириш керак.
* * *
Фикринг қанчалик ўткир бўлса, тилингни шунчалик ёмон кесади.
* * *
Тўппа-тўғри йўлдан ҳам турли йўналиш топадилар.
* * *
Ҳаётий тажрибанг ортгани сайин жуда оз нарсани билишингни англайверасан.
* * *
Елкамга қоқиб қўйишди деб бошим осмонга етган эди, билсам — чангимни қоқишган экан.
* * *
Ғарқ бўлаётган одамга қутқарув камерасини ирғитиб, унинг калласини пўла қилишди.
* * *
Суҳбатдошинг вайсақи бўлса қулоқ бериб, унинг касалини зўриқтирма.
* * *
Ёмғир тинди, осмонда камалак товланди, ҳўкиз кавш қайтариб ётаверди.
* * *
Маъқул кўрган китобингни дуч келган одамга айтаверма — кимлигингни билдириб қўясан.
* * *
Саҳнадан тушмай ўйналаётган майнавозчиликни комедия деб аташганидан кулгинг қистайди.
* * *
Ажралишни расмийлаштиргунча анча вақт тинч-тотув яшашди.
* * *
Ҳаддан ташқари севиш қўлингга қанот, оёғингга ҳалқа боғлайди.
* * *
Виждон одамни кўп ҳолларда танг аҳволга солади, виждонсизлик эса энг танг ҳолатларда ҳам халос этади.
* * *
Қалби кўрнинг кўзи очиқлигига ишониш қийин. Қалби сўқирнинг очиқ кўзи тўғри йўлга бошламайди.
* * *
Об-ҳаво — табиатнинг самимий дил изҳори.
* * *
Эрталабки туманда қуёш аранг кўринаётган эди, беш ёшли Жамшид, «Қаранг, ада, қуёш тухумнинг сариғига ўхшайди» деди.
* * *
Қари дарахтнинг меваси майдалашиб кетади. Одам қаригани сайин майда гап бўла боради.
* * *
Кўзи ожизни етаклаб олган одам ён-атрофга ундан кўра кўпроқ хавотирда аланглайди.
* * *
Бўғзигача асалга ботирилган қошиққа азоб!..
* * *
Ҳидсиз гул — соқов.
* * *
Ота-бобонгиздан қолган тошойнага разм солинг — улар сизга қараб турган бўлишади.
* * *
Табиат адолатсизлик қилмайди, адолатсизлик табиатнинг табиатини тушунмасликдан келиб чиқади.
* * *
Нега қулоғимиз иккита, оғзимиз битта? Оз гапириб, кўпроқ тинглаш учун.
* * *
Яхшиямки ароқ шишасининг бўғзи тор…
* * *
Супурги кексайгани сайин қаттиқроқ ва тирнаб супиради…
* * *
Қармоққа илинмаган балиқ илинганидан каттароқ туюлади.
* * *
Олимнинг сиёҳи ёвузнинг қонидан қадрли.
* * *
Танқидий мулоҳаза айтиш учун бор жасоратингизни сарфлаб қўйманг, чунки танқид эшитиш учун ҳам жасорат керак бўлади.
* * *
Ёйни ихтиро қилган шўрликни ёғочни букишда айблаб сазойи қилишган.
* * *
Билимсизликдан фақат билимлилар азият чекадилар.
* * *
Кўз мошдай очилганда хижолатдан кўзинг юмилиб кетади.
* * *
Ўз фикрида қатъий қолиш — фикри билан ёлғиз қолиш демакдир.
* * *
Ўзининг фикри бўлмаган одам ўзга фикрлар ичида кун кечиради.
* * *
Бошқаларнинг фикри, таклифи дўкон растасида турган буюмдай нарса: уни тош-тарозига қўй, нарх-навосини суриштир — чоғинг келса оласан, йўқса — йўқ.
* * *
Пул танқислигида ақл ишга тушади.
* * *
Тасодифий омад ҳам бойга кулиб боқади.
* * *
Чарчаш ҳам гуноҳ.
* * *
Яхши одам бўлгунча, керак одам бўл.
* * *
Байроқ — бойроқларда.
* * *
Қонунни яхши билган одамнинг дўсти — қонун.
* * *
Ваҳшийлар орасида юввошлари ҳам бор.
* * *
Камбағалнинг бойлиги — сабр.
* * *
Ақлли бўлгунча, омадли бўл.
* * *
Журналистнинг тили узун, қўли қисқа.
* * *
Ақлли одамни алдаш осон.
* * *
Олим бўлсанг — алам сеники.
Xurshid Do’stmuhammad
AQLLI KULGU YOXUD KULGULI AQL
Xurshid Do’stmuhammad 1951 yil 8 yanvarda Toshkent shahrida tug’ilgan. ToshDUning jurnalistika fakultetini tugatgan (1973). Dastlabki kitobi — «Hovli etagidagi uy» (1989). Shundan keyin yoauvchining «Panoh», «Oromkursi». «So’roq». «Sof o’zbekcha qotillik», «Mahzuna», «Ibn Mug’anniy», «Yolg’izim — Siz», «Ko’z qorachig’idagi uy», «Jajman» (1997) asarlari, shuningdek, «Hijronim mingdir mening» (2000) qissa va hikoyalar to’plami, «Bozor» (2000) romani nashr etilgan. «Hamid A’lamovning aytolmagan gaplari» xotira-essesi va «Jurnalist bo’lmoqchimisiz?» (2002) risolasi, «Chayongul» (2000) kinostsenariysi muallifi.
Ryunoske Akutagavaning «Rasyomon darvozasi» hikoyasini, Temur Po’latovning «Yetti huzur-halovat va qirq qayg’u-alam» romanini o’zbek tiliga tarjima qilgan.
* * *
Kasaldan turgan bemor o’zini shifokor hisoblaydi.
* * *
Bir donodan bir dono yetishgunicha, yuz nodondan ming nodon urchib ulguradi.
* * *
Hozirgi zamon qarg’alari pishloqni yeb bo’lgachgina tulki bilan gaplashadi.
* * *
Ko’p narsani bilsang qarib qolasan, deyishadi, yo’q, ko’p narsaga aqli yetgan odam qarib ulgurmaydi…
* * *
Daryolar, okeanlar, osmono’par tog’lar na nomini biladi, na o’ziga bitilgan maqtovlarni tushunadi — lekin yashayveradi, kamayib qolmaydi.
* * *
Tor xonada o’tirsang ham dunyoqarashing keng bo’lishi mumkin.
* * *
O’tkir mulohazalarni miyangdan avaylab chiqarib olmasang, boshingga shikast yetkazishi mumkin.
* * *
Har nafas bir hikmat.
* * *
Yilning yangilangani yaxshi, odam eskiligicha qolgani chatoq.
* * *
Ayrim kimsalarning qo’lini yechib yuborsang, senikini bog’lashga tushadi.
* * *
Odam o’zini nodonroq ko’rsatish uchun ham aql kerak.
* * *
Oromkursi ham shimni teshadi.
* * *
Jumlasini o’qisang tiling chigallashib ketadi.
* * *
Baliq terlab ketdi.
* * *
O’rdak — g’ozning pakanasi.
* * *
Yo’lda roman o’qib yurma, hayotga turtinib ketasan.
* * *
Vujud va ruh o’rtasidagi uyg’unlik muhabbatli erkak va ayol munosabatlariga o’xshaydi.
* * *
Aqlli ish qilish uchun aqlning o’zi ojizlik qiladi.
* * *
Komediya yo’qligining o’zi komediya.
* * *
Inson yaralganidan ilgari to’tiqushlar qaysi tilda gapirgan?..
* * *
Yangi odamlar bilan eski yo’ldan yurguncha, eski odamlar bilan yangi yo’ldan yurish afzalroq.
* * *
Vaysaqining tili jiqqa terga botdi.
* * *
Nochorlik halollikning do’sti.
* * *
Katta gaplar aytish uchun katta xonalarda o’tirish kerak.
* * *
Fikring qanchalik o’tkir bo’lsa, tilingni shunchalik yomon kesadi.
* * *
To’ppa-to’g’ri yo’ldan ham turli yo’nalish topadilar.
* * *
Hayotiy tajribang ortgani sayin juda oz narsani bilishingni anglayverasan.
* * *
Yelkamga qoqib qo’yishdi deb boshim osmonga yetgan edi, bilsam — changimni qoqishgan ekan.
* * *
G’arq bo’layotgan odamga qutqaruv kamerasini irg’itib, uning kallasini po’la qilishdi.
* * *
Suhbatdoshing vaysaqi bo’lsa quloq berib, uning kasalini zo’riqtirma.
* * *
Yomg’ir tindi, osmonda kamalak tovlandi, ho’kiz kavsh qaytarib yotaverdi.
* * *
Ma’qul ko’rgan kitobingni duch kelgan odamga aytaverma — kimligingni bildirib qo’yasan.
* * *
Sahnadan tushmay o’ynalayotgan maynavozchilikni komediya deb atashganidan kulging qistaydi.
* * *
Ajralishni rasmiylashtirguncha ancha vaqt tinch-totuv yashashdi.
* * *
Haddan tashqari sevish qo’lingga qanot, oyog’ingga halqa bog’laydi.
* * *
Vijdon odamni ko’p hollarda tang ahvolga soladi, vijdonsizlik esa eng tang holatlarda ham xalos etadi.
* * *
Qalbi ko’rning ko’zi ochiqligiga ishonish qiyin. Qalbi so’qirning ochiq ko’zi to’g’ri yo’lga boshlamaydi.
* * *
Ob-havo — tabiatning samimiy dil izhori.
* * *
Ertalabki tumanda quyosh arang ko’rinayotgan edi, besh yoshli Jamshid, «Qarang, ada, quyosh tuxumning sarig’iga o’xshaydi» dedi.
* * *
Qari daraxtning mevasi maydalashib ketadi. Odam qarigani sayin mayda gap bo’la boradi.
* * *
Ko’zi ojizni yetaklab olgan odam yon-atrofga undan ko’ra ko’proq xavotirda alanglaydi.
* * *
Bo’g’zigacha asalga botirilgan qoshiqqa azob!..
* * *
Hidsiz gul — soqov.
* * *
Ota-bobongizdan qolgan toshoynaga razm soling — ular sizga qarab turgan bo’lishadi.
* * *
Tabiat adolatsizlik qilmaydi, adolatsizlik tabiatning tabiatini tushunmaslikdan kelib chiqadi.
* * *
Nega qulog’imiz ikkita, og’zimiz bitta? Oz gapirib, ko’proq tinglash uchun.
* * *
Yaxshiyamki aroq shishasining bo’g’zi tor…
* * *
Supurgi keksaygani sayin qattiqroq va tirnab supiradi…
* * *
Qarmoqqa ilinmagan baliq ilinganidan kattaroq tuyuladi.
* * *
Olimning siyohi yovuzning qonidan qadrli.
* * *
Tanqidiy mulohaza aytish uchun bor jasoratingizni sarflab qo’ymang, chunki tanqid eshitish uchun ham jasorat kerak bo’ladi.
* * *
Yoyni ixtiro qilgan sho’rlikni yog’ochni bukishda ayblab sazoyi qilishgan.
* * *
Bilimsizlikdan faqat bilimlilar aziyat chekadilar.
* * *
Ko’z moshday ochilganda xijolatdan ko’zing yumilib ketadi.
* * *
O’z fikrida qat’iy qolish — fikri bilan yolg’iz qolish demakdir.
* * *
O’zining fikri bo’lmagan odam o’zga fikrlar ichida kun kechiradi.
* * *
Boshqalarning fikri, taklifi do’kon rastasida turgan buyumday narsa: uni tosh-taroziga qo’y, narx-navosini surishtir — chog’ing kelsa olasan, yo’qsa — yo’q.
* * *
Pul tanqisligida aql ishga tushadi.
* * *
Tasodifiy omad ham boyga kulib boqadi.
* * *
Charchash ham gunoh.
* * *
Yaxshi odam bo’lguncha, kerak odam bo’l.
* * *
Bayroq — boyroqlarda.
* * *
Qonunni yaxshi bilgan odamning do’sti — qonun.
* * *
Vahshiylar orasida yuvvoshlari ham bor.
* * *
Kambag’alning boyligi — sabr.
* * *
Aqlli bo’lguncha, omadli bo’l.
* * *
Jurnalistning tili uzun, qo’li qisqa.
* * *
Aqlli odamni aldash oson.
* * *
Olim bo’lsang — alam seniki.
