1 май — Ўзбекистон халқ шоири Иқбол Мирзо  таваллуд топган кун

  Ижодкор ёлғонни тўқийдию, ҳақиқатни ёзади, деган гап бежизга айтилмаган. Чинданам, ижодкор ёзганлари воситасида ҳақ гапни айта билмоғи даркор. Агар у тўғриликдан тонса, ҳайбаракаллачилик қилса, ёлғон ёзса, сўзнинг қадри йўқолади, оёқ ости бўлиб, озиб-тўзиб қолаверади. Шоир қайси йўналишда ёзмасин, хоҳ у модерн бўлсин, хоҳ анъанавийлик ёки оқ-сарбаст шеърлар бўладими, фақат ва фақат тўғри ёза билса, шунинг ўзи кифоя (Иқбол Мирзо билан суҳбатдан).

Иқбол Мирзо
ШЕЪРЛАР

    Иқбол Мирзо (Иқболжон Мирзаалиев) 1967 йил, 1 майда Фарғона вилояти, Бағдод туманига қарашли Қўштегирмон қишлоғида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (2005). Дастлабки шеърлар тўплами — «Юракнинг шакли» (1993). Шундан сўнг шоирнинг «Кўнгил», «Сени соғинаман» (1994), «Мени эслайсанми» (2000), «Танланган шеърлар» (2002), «Қўшиқларим» (2004), «Сени бугун кўрмасам бўлмас» (2005) сингари китоблари нашрдан чиққан. «Шуҳрат» медали билан тақдирланган (1999).

МЕН ЎЗИМНИ ЕНГДИМ

Мен ўзимни енгдим – сени унутдим.
Яна бакор келди кучли иродам.
Яна гул ҳаётга юзимни тутдим,
Яна эл қатори одамман, одам.

Аммо йўл қўймайман унутишингга,
Чеккан жабрим учун тортгайсан жазо.
Кечалар шарпадек кириб тушингга
Эслатавераман мен – Иқбол Мирзо.

Китоб муқовасин эшикдек очиб,
Ўрнашиб оламан фикру ўйингга.
Қайгаям борардинг замондан қочиб,
Қўшиғим бостириб кирар уйингга.

Абадий тирикдир шоир қарғиши,
Мен ютсам, сени деб изтироб ютдим.
Алвидо! Буёғи худонинг иши,
Мен ўзимни енгдим – сени унутдим.

БИР КУНИ

Бир куни дарахтни тарк этар япроқ,
Яланғоч новдалар титрар асабий.
Висол оқибати ҳижрондир, бироқ,
Фақат биз биргамиз, жоним, абадий!

Бир куни ўзанин ташлайди дарё,
Саҳролар гул бўлар, водийлар — саҳро.
Елкамдан кетмайди хушбўйинг асло…
Фақат биз биргамиз, жоним, абадий!

Бир куни юлдузлар учар пойма-пой,
Сайёралар топар ўзга жойдан жой.
Бир куни Заминни ташлаб кетар Ой,
Фақат биз биргамиз, жоним, абадий!

Бир куни ўзидан тонар Кун аён,
Лаҳзада руҳ билан видолашар жон.
Фақат сен кетмайсан мендан ҳеч қачон!
Фақат биз биргамиз, жоним, абадий!

ШОГИРД

Устозга гул тутган баъзи нокаслар
Мушт кўтариб келар шогирд қасдига.
Устозга тишлари ўтмаган пастлар
Шогирдга ташланар хуморбосдига.

Ҳаёт чидаганга чиққан, жон жўра,
Кимнинг мушти, кимнинг юраги қадоқ.
Ҳаёт мактабида устоздан кўра
ўанимлари сабоқ бераркан кўпроқ.

БАҲОРНИНГ ИЛК КУНИ

Баҳорнинг илк куни – биринчи мартда
Сени учратгандим биринчи марта…

Ҳовуридан тушди қаҳратон қаҳри,
Тумандай тарқади изғирин заҳри.

Баҳорнинг элчиси бўлиб турардинг,
Нафис тароватга тўлиб турардинг.

Аммо атрофингда анов бировлар,
Ивирсиб юрарди кўнгли қировлар.

Ҳа-да, турқи совуқ, қиш бандалари,
Бор-ку ишқдан озод иш бандалари.

Гуллаётганимдан ҳайрон эдилар,
Ободлигим кўриб вайрон эдилар.

Аммо найлайинки, аслинг билмасдим,
Найлайинки, кўнгил фаслинг билмасдим.

Билмасдим, борлигим сездингми, баҳор?
Интизор, зорлигим сездингми, баҳор?

Аммо авайлайман шу ширин дардни,
Илк марта гул тутган биринчи мартни…

ҚАЙДАДИР

Жонки, тополмас оромин, орому жоним қайдадир?
Оромни жондан айирган оромижоним қайдадир?

Озоридан минг ўргилиб, кетмас эдимку қошидан,
Энди дегайман ўртаниб, қоши камоним қайдадир?

Ўтдими даврим дебон дардим зиёда кун сайин,
Давру даврон гултожи аввалзамоним қайдадир?

Пойига гуллар сочиб, жоним пойандоз йўлига,
Руҳими тез айлаган руҳи равоним қайдадир?

Неча ой хуфтон дилим, тундек қоронғу кундузим,
Кўнглима ёғду сочар моҳи тобоним қайдадир?

Ким сўрар ишқда товон, бошдан товоним бўлди чўғ,
Ёр демас, сўрмайди ҳеч ул нотавоним қайдадир?

Ўзлари яхши, вале сўзи ёмондир бунчалар,
Иқболинг дер, эй худо, яхши-ёмоним қайдадир?

ҚАРЗ

Уёқдан олиб буён
Узатяпсан тинмасдан.
Эй симёғоч, фоизга
Қарз олдингми билмасдан.

КЎҲНА ҲАҚИҚАТ

“Зўрдан зўр чиқади!”, ҳайқирди кимдир,
“Зўрдан зўр чиқади!”, деди ҳавойи.
“Ҳақ гап!” тиззасига муштлади Темур,
“Маъқул!”, деб жилмайиб қўйди Навоий.

КАММИ?

Куюнчагим, куюнма,
Куйиб кетганлар камми?
Дийдорга тўймай жондан
Тўйиб кетганлар камми?

Ёрмозорда ёр қатор
Армон қучоқлаб ётар.
Бошига сочиб тупроқ
Уйиб кетганлар камми?

Кимгадир жуфтиҳалол,
Вале толеи увол,
Гул умрини келида
Туйиб кетганлар камми?

Юрак-бағри эзилиб,
Киприкка ёш тизилиб,
Ёр исмини ўғлига
Қўйиб кетганлар камми?

Кўнглимни бузма, энди,
Кўнглимни эзма, энди,
Тўйдан кейин эрини
Суйиб кетганлар камми?

ЎЗИНГДАН ОЛДИНДА ЮР

Жамла, йиғвол ўзингни,
Ўзингни мустаҳкам қур!
Бериб қўйма тизгинни,
Ўзингдан олдинда юр!

Давр чопсин изингдан,
Чўғ сачрасин сўзингдан.
Ортда қолма ўзингдан,
Ўзингдан олдинда юр!

Ўв, бола, демасинлар,
Тез бўл-а, демасинлар,
Э, ўл-а, демасинлар,
Ўзингдан олдинда юр!

Қадамларни санама,
Он, дамларни санама,
Одамларни санама,
Ўзингдан олдинда юр!

Ҳақ йўлин тутай десанг,
Одамдай ўтай десанг,
Бобонгга етай десанг
Ўзингдан олдинда юр!

БОЛА-ЧАҚА

“Мен кетдим!” — деди Широқ,
Бу сўнгги қарор эди.
Сен ҳам борардинг, бироқ
Бола-чақанг бор эди.

Туғ кўтарди Эр Тўнга,
Кетди Зарафшон бўйлаб.
Секин қайтдинг ортингга
Бола-чақангни ўйлаб.

Бола-чақа деб сотдинг
Ёвга Юрт оғасини.
Ичкаридан қулатдинг
Тошканд дарвозасини.

Сен ҳам одамсан наҳот?
Ўрнинг йўғу бордайсан.
Дўппи тор келган заҳот
Бола-чақам бор дейсан.

Қуритардим зотингни,
Ўтирмасдим шеър сўйлаб.
Айтолмайман отингни
Бола-чақамни ўйлаб…

МЕЪЁР

Ёмғир меъёридан ошмасин, илло,
Ёғин айланмасин жалага, селга.
Оби ҳаёт бошга бўлмасин бало,
Оби раҳмат кулфат сочмасин элга.

Илоҳим, ҳаддидан ошмасин шамол,
Эпкин айланмасин довул, бўронга,
Буғдойпояларим топмасин завол,
Заҳматлар етмасин деҳқон, чўпонга.

Ўчоққа мос бўлсин ўтин ва қалов,
Турмушга зарурат гулхан эрта-кеч,
Лекин ўчоғидан тошмасин олов,
Еру кўкни тутун қопламасин ҳеч!

Меъёрида ширин нозу неъмат ҳам,
Эви билан бўлсин эркалик, шўхлик.
Ҳеч қачон ҳаддидан ошмасин одам,
Бугун шунга боғлиқ борлик ё йўқлик.

БУЛОҚ

Булоқ кўзёшининг асл асоси
Анов чўққиларда, туманли тоғда.
Менинг ғуссаларим манбаи, рости,
Ўсмирлик ёшимда, жуда йироқда.

Булоқ кўзёшидан тиниқиб ичиб,
Чанқоғи босилиб, йўлчи миннатдор.
Шеърларимни ўқиб, ёришиб ичи
Яна севиб қопти, дегувчи ҳам бор.

МАКТУБ

Сендан мактуб олдим: бўм-бўш бир варақ,
Юрак сенсиз бўм-бўш деганингми бу?
Ёки оқ ниятга ёзувсиз бир шарҳ,
Ёки бўш кўнглимга тутдингми кўзгу?

Ёки муз ўлкасин эслатиб шундоқ
Ёдга солмоқчисан қиш-қаҳратонни?
Ёки совуганман дедингми мутлоқ,
Беҳуда ўтларга солма деб жонни.

Менга хат ёз деган бўлсанг, эҳтимол…
Ипак қоғозингга лабимни босдим.
Кўчамда шовуллаб оқаркан шамол,
Сенинг мактубингга шу шеърни ёздим.

   Ijodkor yolg’onni to’qiydiyu, haqiqatni yozadi, degan gap bejizga aytilmagan. Chindanam, ijodkor yozganlari vositasida haq gapni ayta bilmog’i darkor. Agar u to’g’rilikdan tonsa, haybarakallachilik qilsa, yolg’on yozsa, so’zning qadri yo’qoladi, oyoq osti bo’lib, ozib-to’zib qolaveradi. Shoir qaysi yo’nalishda yozmasin, xoh u modern bo’lsin, xoh an’anaviylik yoki oq-sarbast she’rlar bo’ladimi, faqat va faqat to’g’ri yoza bilsa, shuning o’zi kifoya (Iqbol Mirzo bilan suhbatdan).

Iqbol Mirzo
SHE’RLAR

   Iqbol Mirzo (Iqboljon Mirzaaliev) 1967 yil, 1 mayda Farg’ona viloyati, Bag’dod tumaniga qarashli Qo’shtegirmon qishlog’ida tug’ilgan. O’zbekiston xalq shoiri (2005).
Dastlabki she’rlar to’plami — «Yurakning shakli» (1993). Shundan so’ng shoirning «Ko’ngil», «Seni sog’inaman» (1994), «Meni eslaysanmi» (2000), «Tanlangan she’rlar» (2002), «Qo’shiqlarim» (2004), «Seni bugun ko’rmasam bo’lmas» (2005) singari kitoblari nashrdan chiqqan. «Shuhrat» medali bilan taqdirlangan (1999).

MEN O’ZIMNI YENGDIM

Men o’zimni yengdim – seni unutdim.
Yana bakor keldi kuchli irodam.
Yana gul hayotga yuzimni tutdim,
Yana el qatori odamman, odam.

Ammo yo’l qo’ymayman unutishingga,
Chekkan jabrim uchun tortgaysan jazo.
Kechalar sharpadek kirib tushingga
Eslataveraman men – Iqbol Mirzo.

Kitob muqovasin eshikdek ochib,
O’rnashib olaman fikru o’yingga.
Qaygayam borarding zamondan qochib,
Qo’shig’im bostirib kirar uyingga.

Abadiy tirikdir shoir qarg’ishi,
Men yutsam, seni deb iztirob yutdim.
Alvido! Buyog’i xudoning ishi,
Men o’zimni yengdim – seni unutdim.

BIR KUNI

Bir kuni daraxtni tark etar yaproq,
Yalang’och novdalar titrar asabiy.
Visol oqibati hijrondir, biroq,
Faqat biz birgamiz, jonim, abadiy!

Bir kuni o’zanin tashlaydi daryo,
Sahrolar gul bo’lar, vodiylar — sahro.
Yelkamdan ketmaydi xushbo’ying aslo…
Faqat biz birgamiz, jonim, abadiy!

Bir kuni yulduzlar uchar poyma-poy,
Sayyoralar topar o’zga joydan joy.
Bir kuni Zaminni tashlab ketar Oy,
Faqat biz birgamiz, jonim, abadiy!

Bir kuni o’zidan tonar Kun ayon,
Lahzada ruh bilan vidolashar jon.
Faqat sen ketmaysan mendan hech qachon!
Faqat biz birgamiz, jonim, abadiy!

SHOGIRD

Ustozga gul tutgan ba’zi nokaslar
Musht ko’tarib kelar shogird qasdiga.
Ustozga tishlari o’tmagan pastlar
Shogirdga tashlanar xumorbosdiga.

Hayot chidaganga chiqqan, jon jo’ra,
Kimning mushti, kimning yuragi qadoq.
Hayot maktabida ustozdan ko’ra
o’animlari saboq berarkan ko’proq.

BAHORNING ILK KUNI

Bahorning ilk kuni – birinchi martda
Seni uchratgandim birinchi marta…

Hovuridan tushdi qahraton qahri,
Tumanday tarqadi izg’irin zahri.

Bahorning elchisi bo’lib turarding,
Nafis tarovatga to’lib turarding.

Ammo atrofingda anov birovlar,
Ivirsib yurardi ko’ngli qirovlar.

Ha-da, turqi sovuq, qish bandalari,
Bor-ku ishqdan ozod ish bandalari.

Gullayotganimdan hayron edilar,
Obodligim ko’rib vayron edilar.

Ammo naylayinki, asling bilmasdim,
Naylayinki, ko’ngil fasling bilmasdim.

Bilmasdim, borligim sezdingmi, bahor?
Intizor, zorligim sezdingmi, bahor?

Ammo avaylayman shu shirin dardni,
Ilk marta gul tutgan birinchi martni…

QAYDADIR

Jonki, topolmas oromin, oromu jonim qaydadir?
Oromni jondan ayirgan oromijonim qaydadir?

Ozoridan ming o’rgilib, ketmas edimku qoshidan,
Endi degayman o’rtanib, qoshi kamonim qaydadir?

O’tdimi davrim debon dardim ziyoda kun sayin,
Davru davron gultoji avvalzamonim qaydadir?

Poyiga gullar sochib, jonim poyandoz yo’liga,
Ruhimi tez aylagan ruhi ravonim qaydadir?

Necha oy xufton dilim, tundek qorong’u kunduzim,
Ko’nglima yog’du sochar mohi tobonim qaydadir?

Kim so’rar ishqda tovon, boshdan tovonim bo’ldi cho’g’,
Yor demas, so’rmaydi hech ul notavonim qaydadir?

O’zlari yaxshi, vale so’zi yomondir bunchalar,
Iqboling der, ey xudo, yaxshi-yomonim qaydadir?

QARZ

Uyoqdan olib buyon
Uzatyapsan tinmasdan.
Ey simyog’och, foizga
Qarz oldingmi bilmasdan.

KO’HNA HAQIQAT

“Zo’rdan zo’r chiqadi!”, hayqirdi kimdir,
“Zo’rdan zo’r chiqadi!”, dedi havoyi.
“Haq gap!” tizzasiga mushtladi Temur,
“Ma’qul!”, deb jilmayib qo’ydi Navoiy.

KAMMI?

Kuyunchagim, kuyunma,
Kuyib ketganlar kammi?
Diydorga to’ymay jondan
To’yib ketganlar kammi?

Yormozorda yor qator
Armon quchoqlab yotar.
Boshiga sochib tuproq
Uyib ketganlar kammi?

Kimgadir juftihalol,
Vale tolei uvol,
Gul umrini kelida
Tuyib ketganlar kammi?

Yurak-bag’ri ezilib,
Kiprikka yosh tizilib,
Yor ismini o’g’liga
Qo’yib ketganlar kammi?

Ko’nglimni buzma, endi,
Ko’nglimni ezma, endi,
To’ydan keyin erini
Suyib ketganlar kammi?

O’ZINGDAN OLDINDA YUR

Jamla, yig’vol o’zingni,
O’zingni mustahkam qur!
Berib qo’yma tizginni,
O’zingdan oldinda yur!

Davr chopsin izingdan,
Cho’g’ sachrasin so’zingdan.
Ortda qolma o’zingdan,
O’zingdan oldinda yur!

O’v, bola, demasinlar,
Tez bo’l-a, demasinlar,
E, o’l-a, demasinlar,
O’zingdan oldinda yur!

Qadamlarni sanama,
On, damlarni sanama,
Odamlarni sanama,
O’zingdan oldinda yur!

Haq yo’lin tutay desang,
Odamday o’tay desang,
Bobongga yetay desang
O’zingdan oldinda yur!

BOLA-CHAQA

“Men ketdim!” — dedi Shiroq,
Bu so’nggi qaror edi.
Sen ham borarding, biroq
Bola-chaqang bor edi.

Tug’ ko’tardi Er To’nga,
Ketdi Zarafshon bo’ylab.
Sekin qaytding ortingga
Bola-chaqangni o’ylab.

Bola-chaqa deb sotding
Yovga Yurt og’asini.
Ichkaridan qulatding
Toshkand darvozasini.

Sen ham odamsan nahot?
O’rning yo’g’u bordaysan.
Do’ppi tor kelgan zahot
Bola-chaqam bor deysan.

Quritardim zotingni,
O’tirmasdim she’r so’ylab.
Aytolmayman otingni
Bola-chaqamni o’ylab…

ME’YOR

Yomg’ir me’yoridan oshmasin, illo,
Yog’in aylanmasin jalaga, selga.
Obi hayot boshga bo’lmasin balo,
Obi rahmat kulfat sochmasin elga.

Ilohim, haddidan oshmasin shamol,
Epkin aylanmasin dovul, bo’ronga,
Bug’doypoyalarim topmasin zavol,
Zahmatlar yetmasin dehqon, cho’ponga.

O’choqqa mos bo’lsin o’tin va qalov,
Turmushga zarurat gulxan erta-kech,
Lekin o’chog’idan toshmasin olov,
Yeru ko’kni tutun qoplamasin hech!

Me’yorida shirin nozu ne’mat ham,
Evi bilan bo’lsin erkalik, sho’xlik.
Hech qachon haddidan oshmasin odam,
Bugun shunga bog’liq borlik yo yo’qlik.

BULOQ

Buloq ko’zyoshining asl asosi
Anov cho’qqilarda, tumanli tog’da.
Mening g’ussalarim manbai, rosti,
O’smirlik yoshimda, juda yiroqda.

Buloq ko’zyoshidan tiniqib ichib,
Chanqog’i bosilib, yo’lchi minnatdor.
She’rlarimni o’qib, yorishib ichi
Yana sevib qopti, deguvchi ham bor.

MAKTUB

Sendan maktub oldim: bo’m-bo’sh bir varaq,
Yurak sensiz bo’m-bo’sh deganingmi bu?
Yoki oq niyatga yozuvsiz bir sharh,
Yoki bo’sh ko’nglimga tutdingmi ko’zgu?

Yoki muz o’lkasin eslatib shundoq
Yodga solmoqchisan qish-qahratonni?
Yoki sovuganman dedingmi mutloq,
Behuda o’tlarga solma deb jonni.

Menga xat yoz degan bo’lsang, ehtimol…
Ipak qog’ozingga labimni bosdim.
Ko’chamda shovullab oqarkan shamol,
Sening maktubingga shu she’rni yozdim.

Манба: “Китоб дунёси” газетаси 09.04.2014 й. 7-сон