Шоир Икром Отамуродни  65 ёшга тўлиши билан чин дилдан қутлаймиз!

Таниқли шоир Икром Отамурод бугунги  кунга қадар миллий шеъриятимизда ўзига хос ижод намуналари, қолаверса, «Ярадор умид отлари», «Сопол синиқлари», «Изтироб» каби достонлари билан кўплаб шеърият мухлислари қалбини забт этган.

Икром ОТАМУРОД
ШЕЪРЛАР ВА ДОСТОН

Икром Отамурод 1951 йил 5 майда Қашқадарё вилоятининг Касби туманидаги Касби қишлоғида туғилган. ТошДУнинг журналистика факультетида тахсил олган (1969—74). Дастлабки шеърий тўплами — «Вақт ранглари» (1982). Шундан сўнг шоирнинг «Жануб қушлари» (1983), «Тўрғайли манзиллар» (1984), «Уфқлар орти бепоён» (1987), «Руҳимнинг қайғуси» (1995), «Сен» (1999), «Канглум, ўзинг» (2002), «Тавр» (2005)? «Муқаддар» (2013) каби шеърий китоблари нашр этилган. Бир нечта достонлар ҳам ёзган («Ярадор умид отлари», 1986; «Узоқлашаётган оғриқ», 1990; «Сопол синиқлари», 1994; «Анинг умиди», «Харитага тушмаган жой», 1992; «Таназзул» ва бошқа). М. Дарвиш, М. Бсису, У. Уитмен, П. Неруда, Ў. Сулаймон, Е. Евтушенко каби шоирларнинг шеър ва достонларини ўзбек тилига таржима қилган.

* * *

Канглум, мендан бўлак киминг бор сенинг,
канглум, сендан бошқа менинг кимим бор!
Не десанг дегувчи — ёлғизим менинг,
не айтсам айтгувчи — ўзинг хокисор…

Канглум, мени тушингувчи ўзингсан фақат,
канглум, фақат сени англаб етгувчи ўзим.
Менинг вужудимда улғаяр тоқат,
сенинг вужудингда ғунчалар тўзим…

Канглум, ғамларимнинг ашклари — дарё,
канглум, армонларинг қайғулари — тоғ.
Канглум, сени қаърига тортар бу дарё.
канглум, мени янчиб кетади бу тоғ…

Даҳри дун дайрида чирпираган гард —
канглум, бир кун кетармиз, чиқармай натоғ.
Кимгадир қолдириб ғарибгина дард,
кимгадир қолдириб ғарибгина доғ…

* * *

Касби кулоли ясаган кўзанинг
сувлари зилолдир,
сувлари зилол.
Кўмилган руҳимнинг ўзани —
кесилган ҳилол.

Кимгадир туюлар — парча лой,
кимгадир беписанд туфроқ — тан.
Қарайман,
бағридан олган қанча жой,
садо берар қанчалаб Ватан.

Қайта-қайта қарайман,
айлантириб —
ҳисларимнинг томири тизлар.
Кетади хаёлимни бойлантириб,
буйнига туммордек бойланган излар.

Қатқалоқ кафтларнинг тафтини ҳўплаб —
Касби туфроғида палак ёйган гул.
Ўтган кетганида бир фасил тўхтаб,
чанқоғини босар
ундан ҳорғин йўл.

Касби кулоли ясаган кўзанинг
сувлари зилолдир,
сувлари зилол.
Кўмилган руҳимнинг ўзани —
кесилган ҳилол.

* * *

Уйимда яшайди бир соғинч,
бир соғинч-
Қашқадайро.
Хотирим сўқмоқлари —  боғич,
армоним йўллари —  айро.

Қизғалдоқ сочвоғи узилар,
синади қўзигул тақсими.
Сариқ тол буғдойлар чўзилар —
бош қўйиб соғинган кўксима.

Ҳуриллаб эсса гар ногаҳон,
қадрнинг париваш насими.
Канглум кўтарилар,
кўтарилар аён,
эшитсам Қашқадайро сасини.

Келса, келаверса, эшикни очиб.
тортинмай кунми ё тунлари.
Унутар ўзини
селобин сочиб
боролмай қолган кунларим.

Меҳрлар товланиб тўкилар,
бағрига босади бағрини.
Соғинчлар пойида букилар —
тошқотган зиналар сағрини.

Кенгаяди
кенгликлар тахлит,
совуқ деворларни кийган хоналар.
Бир лаҳза яйрайди
тўрт ёғи яхлит,
олис кенгликларни ёналаб…

Олис кенгликларда…
тонг отур…
сас бериб руҳимда сиёғи…
Қашқадайро —
соғинчимни симирган хотир,
Қашқадайро —
соғинчимнинг узгун қиёғи…

* * *

Узоқларда иккита қора
кетиб борар…
Ғира-шира илғайди нигоҳ…
Сингигандек қумнинг қаърига
икки томчи…
Кўринмай кетар… Уфқ бағри оч…
Қора рўймолини бошига танғиб
чўккалайди тун..

* * *

Яқиндирсан савол қадар,
Йироқдирсан жавоб қадар,
Юрагимни сўрган кадар —
Тўлқин, тўлқин, тўлқин-а.

Сочларингни ўпар шамол,
Қароғингга қўнар ҳилол,
Соғинчларим бағрида хол —
Зулфин, зулфин, зулфин-а.

Наззора айлагин гулим
Зорлиқлардан тилим-тилим,
Бир бора яйрасин дилим
Гулгун, гулгун, гулгун-а.

Ёндирсин кўзларинг хуммор,
Киприкларинг жонимга дор,
Жоним-ай, жонимга нисор
Бўлгин, бўлгин, бўлгин-а.

Яқиндирсан савол қадар,
Йироқдирсан жавоб қадар,
Юрагимни сўрган кадар,
Тўлқин, тўлқин, тўлқин-а.

* * *

Пойида соғинчлар ухлаган уйнинг,
эшиги ғийқиллаб очилар бир кун.
Йиртилиб соғинчнинг қирқ ямоқ тўни,
баридан тирқираб сачрайди сукун.

Юрагим орқага тортади шунда,
шувиллаб кетади, сўкилиб кетар.
Шифтларда тортанак тўр тортган индан
минг йиллик армонлар тўкилиб кетар.

Лоларанг бўёқлар намиқиб, тўнгиб,
гуллаган деворлар суйрилар хол-хол.
Ичкарида қатрон бойлаган мунгни,
силтаб ташқарига ирғитар шамол.

Пойида соғинчлар ухлаган уйнинг,
эшиги ғийқиллаб очилар бир кун.
Йиртилиб соғинчнинг қирқ ямоқ тўни,
баридан тирқираб сачрайди сукун.

* * *

Соғинчнинг сим-сиё дайрларида
адашдим. Айролиқ соғари тўлғон.
Ёлғондир дунёнинг хайрларида,
Висоли ёлғондир, қувончи ёлғон.

Марҳамати етим, шафқати етим,
толега чўзилган илким муаллақ.
Жафосин жафоси-ки, дурриятим,
жаврининг жавридир насиби мутлақ.

Сабримнинг сабрини сабри-да синиб,
хокистар канглумнинг тўзими тўзғир.
Чириган ёғочда қалдирғоч ини
бўм-бўш, ҳувиллайди. Шамоллар сўзғир.

Руҳим маҳзанида ганжи марварид —
қайғумнинг қайғуси осилган туммор.
Ғамлар мен саридир, азоб мен сари,
армон менга ёрдир, соғинч менга ёр…

ТААЖЖУБ ШАКЛЛАРИ

* * *

Сен ловуллаб турган лахча чўғ,
қўлларимга олов сапчир
силасам агар.

* * *

Сўнгги поезднинг
сўнгги вагонига
чиқди…
Ўтирди
сўнгги ўриндиққа
сўнгги йўловчи…
Ўйлаб кетди
сўнгра
йўл бўйи
сўнгги йўқ нимарсаларни.

* * *

Ширт этиб узилди
янтоқнинг қовжираган барги —
ҳуркиб кетди жизлон.

* * *

Олдга юрмай,
бирдайин ортга
тайсанлаб тисарилар қирчанғи.

* * *

Кун ўтди…
урчиғин йигириб…
Тун кирди…
чархин айлантириб…
Тонггача…
Эҳ-ҳе…
узоқ масофа —
ғафлат кечувчи…

* * *

Ўйлов доим ўрталиққа тортади,
юрак — қон тўлган соғар.

* * *

Гапириб-гапириб тугади гапи,
зерикади энди гапи йўқлигидан,
одамлар уни эшитиб зериккани каби

* * *

Садақани ҳисоблаб, ҳар гал
овозга кучберар қайтадан,
хайрга қўл чўзиб тиланчи,
тушум мўлжалга етгунга қадар.

* * *

Тўполон кўтариб югурар гирвод,
ёбоннинг йиртиқ яктагин юлқилаб.

* * *

Узоқ чўзилган яланғоч ақраб:
қалдирғочлар ризқин яхлатиб,
қарғаларнинг кунин туғдирар.

* * *

Йўлга чикмоққа чоғланган одам,
ҳаво авзойига қарайди,
қарайди
осмон кошинларига,
абрлар резгиси борми-йўқ дея…
Очиқ осмонни кўмиб бағрига —
ҳаво авзойидан қидирар умид…
Йўлга чиқмоққа чоғланган одам…

* * *

Имкон —
ғаним дастидан мижиқланган тош,
ақрабо дилидан тўкилган меҳр.

* * *

Куннинг қай пайтида,
туннинг қай пайти,
йўлингни тўсиб чиққанлар,
иккита нарсани қилар баҳона:
ё гугурт, ё соат…

* * *

Сўнгги иш — чала, ярим,
қисмати — қора.
Бошида синади ханжар.

* * *

Қадим қўрғон вайронасида
чирқиллайди изғирин.

* * *

Поезд ойнасига тегди дайди тош.
Ойна синди.
Лат еди сенинг пешонанг.
Ўйлар гирдобига ботиб ҳайронсан —
дайди тош мўлжали не эди асли:
озиб-ёзиб йўлга чиққан сенмидинг,
ҳар кун ўтаётган поездмиди ё?!

* * *

Таҳқирга чидолмай бақирар эшик:
ташқарига учиб чиқар хиёнат,
ичкарида ҳиқиллайди пушаймон.

* * *

Чопиб бораётиб йиқилиб тушди —
тойрилиб жангалнинг устига ғурур.

* * *

Келиш —
кетишнинг қайтуви…
Кетиш —
келишнинг қайтуви…
Қайтув=келиш+кетиш…

* * *

Камбағалнинг
ҳеч бўлмаганда,
биттагина дўсти бор
содиқ —
қамбағаллик.
Бойваччада шу ҳам йўқ.
Афсус!..
Афсус!..

* * *

Тушунтириш хати —
тунда кечган айб учун
кундуз қилинган тавба.

* * *

Вақтни ўтказди армонсиз.
Югурди армонсиз.
Елди армонсиз.
Қолмади у юрмаган кўча.
Қолмади у кирмаган сарой.
Қолмади у кўрмаган ҳашам.
Қолмади у килмаган ишрат.
Қолмади у тотмаган таом.
Қолмади у киймаган либос.
Сўнгра… кетди бари…
Сўнгра… ҳавога учди
шамолда соврилган кипиқ сингари.
Сўнгра… ҳувиллаган канглуда қолди
армон армонсиз…

* * *

Туши юрагига солар хавотир —
Тушидан сесканиб, учиб тушар оёғи.

* * *

Совуққина тиржайиб унинг
оғзида ялтиллар темирлар.

* * *

Ёлғиз чўкиртакнинг тупроғи енгил,
териси юпқа.
Изларидан кўтарилган чанг,
анчагача тўзғир ҳавода.

* * *

Булоқлар — бойчечак қони,
йиғлаб-йиғлаб кўр бўлган кўзлар.

* * *

Бир лаҳза бўлса-да,
Ҳақиқатни  сез.
Бағриға отилгин,
бу аччиқ Бахтнинг.

* * *

Кўчаларда оғир юк чўккан,
узоқ сафардан сўнг
тин  олар  чарчоқ.
Олис йўл олдидан
тонг ростлар нафас.

* * *

Биёбон — сукунат.
Канглуда азоби тахланган бева.

* * *

Кун узоғи дайдиб,
тун эниб,
қўналғага қайтган қарғалар,
дарахтларнинг бошига миниб,
жой талашиб боғда дод солар.

* * *

Умид — эшикларни қоқаётган гўдак.
Меҳр кўргазинг унга,
унга очинг Ишонч эшикларини.

«ДОҒ БОТИНДА ЎСАДИ»
Манзар АБДУЛХАЙРОВ

Таниқли шоир Икром Отамурод шеъриятимизни ўзининг халқона анъаналарга уйғун ёзилган достонлари билан бойитиб келаётир. Шоирнинг “Тағаззул”, “Харитага тушмаган жой”, “Муқаддар”, “Доғ” сингари достонлари кетма-кет яратилди.

Шоир эътирофича, кўкламнинг хушҳаво, ёмғирли кунларидан бирида катта кўча ёқалаб табиат зиёратига ошиқади. Шунда ногаҳон бор-йўғи бир кун умргузаронлик қиладиган, дунёнинг нозик хилқати – капалакнинг эндигина бир гулга қўнаётганига шоҳид бўлади: “Шу маҳал боғдаги қайсидир дарахтнинг эгилган новдасига мих сингари санчиб тирноғин, анчадан бери капалакни синчиклаб, кузатиб турган кўзлари олазарак, муғамбир майна ҳовлиқиб, капалакка чанг солиб нохос ва оғзин очиб, фавқулодда ютиб юборди – жонсарак…

Боғ ўксинди…”. Бунда шоирнинг кўнгли нақадар чўнг бир изтиробга эш тарзда тўлқинланади. Айни шу “ҳодислар содири” шоирнинг навбатдаги “Доғ” достонининг яратилишига тўртки бўлади.

Достон ушбу сатрлар билан бошланади:

… Қаер
қаергадир
талпинар?!….
………………………

Шоир наздида, “ҳодис”лар – хоҳ моддий бўладими, хоҳ маънавий бўладими – албатта, ўз ечимини топиши жоиз. Аслида, уларнинг, айниқса, ботиний жиҳатдан қай томон, қай манзилга йўналиши, интилиши, талпиниши сабаблари ёлғиз халлоқи оламга аён. Шундай бўлса-да, шоир уларнинг ботиний сирларини англаш ва ечимини топишга бирмунча руҳан ҳаракат қилади. Ва у энди ўзида ўзига хос ички бир беҳудуд руҳий ҳорғинликни туяди ва алҳол хокисорлик билан уларнинг ботиний ечимини топишни кўп нуқталар орқали келажак авлодга ҳавола қилади. Бу тарз, шубҳасиз, шеърхон кўнглига алоҳида бир завқ бағишлайди ва уни шеърият оламига тортади.

Икром Отамурод сатрма-сатр достон замиридаги ботиний маъно кўламини кенгайтира боради. Унда шоир руҳиятининг ақлга бўйсунмайдиган эврилишлари-товланишларию қайроқи бадиий тафаккури акс этади:

Вақт калитин солиб макон қулфига
тоғларнинг бастини борар қулатиб.
Қайрангларни тақиб қирғоқ зулфига
дайроларга тўрин ёяр –
тўлатиб.

Шоир бунда вақт тушунчасини ғоятда сирли ифодалайди. Илло, у кейинчалик бундан “Вақт – тарози. Вақт – афсус. Вақт – тасалло…” деган ниҳоятда кенг ботиний хулосалар чиқаради-да.

…Қай вужудда меҳр узилар тордай…
…Қай вужудда сабр новдадай синар…
…Ҳаётда биргина манфаат бордай,
манфаат эгарига
манфаат минар…

Холислик ҳамма даврларда ҳам қадрланган. Аммо уни кўнгил ботинидан ўтказиб ҳис қилиш, унга риоя этиш ҳаммага ҳам насиб этавермайдиган бир ҳол. Илло, шоир достонидаги энг асосий хислатлардан бири бу – ички ҳиссиётнинг зўрлигидир. Зеро, у ҳаёт фалсафаси китобини қайта-қайта варақлайди. Айни шу тарз шоир кўнглига ҳеч тинчлик бермайди. Кўринадики, инсон токи манфаатга қул экан, у ҳеч қачон ўзликни идрок этишда ўзида қурб топа олмайди.

Мазкур достондаги доғ поэтик образ замирида мужассам бўлган. Бу сўз достонда “андуҳ”, «ҳасрат”, алам”, “ҳажр”, “жароҳат”, “захм”, “белги”, “асар”, “из” , “нишон”, “нақш” сингари маъноларда қўлланилади. Бу достон хотимасигача ана шундай образли тус ва тароват олади ҳамда у достоннинг бутун ботиний моҳияти, мазмун-мундарижасини ўзида жо этади:

…Доғ доғлагайдир доғни доғлантириб…
…Оҳ оҳлагайдир оҳини оғлантириб…

Ёки:

…Доғ ботинда ўсади…
…Доғ –
ботинда қақраган виждон.
…Доғ –
ботиннинг чирқираган умиди…
…Эҳ…
…Боғга термуламан…
….Канглумда доғ…

Кўринадики, унинг достонида боғ ва доғ сўзлари берин-кетин қўлланади, бироқ моҳиятан бетакрор. Зеро, доимо шеърда шаклдан кўра, мазмун устувор бўлиб келган. Чунки чин шоир ҳеч вақт шаклни кўзлаб шеър ёзмайди. Зеро, муайян шоир эътиқодини англаш учун оддий кишилар ўқийдиган китоблардан ташқари яна нималарнидир ўқиш ва уқиш жоиз. Айни маънода Ҳазрат Алишер Навоий ҳам бежизга шундай ёзмаганлар:

Сафҳаи ҳуснунгда ҳақ сиррин кўрар кўнглум аён,
Тонг эмас булбулға мусҳаф ўрнида гул дафтари.

Шоир ўз хаёлот оламида ўзини эркин ҳис қилмас экан, унинг шеърлари бир муддатгина яшаб, ахийри, таназзулга юз тутмоғи аён ҳақиқат. Бу шоир ўз руҳий кечинмаларини маддоҳлик қилмай, ялтоқланмай, безамай-бежамай, очиқ-ойдин – эркин ифодалайди. Бу ҳол унинг чинакам шоирлигидан нишонадир. Қолаверса, ижодкор тахайюлида тиниқлик, сокинлик бўлмас экан, воқеликни ҳам теран ҳис этиши маҳол. Албатта, буларнинг зимнида, аввало, поклик, ҳалоллик, эътиқод, айни виждон амри билан иш юритиш ётади:

…Қай вужудда қадр йўқолиб борар…
…Қай вужудда қалб юради йиғлаб…
…Ёлғонлар
Ёлғонни ёлғонга қорар,
ЭЪТИҚОД аҳдига тиғини тиғлаб…

Икром Отамурод достонда асл муддаога эришади. Унинг ҳар бир шеърий мисраси чинакам кўнгил ботинида сайқал топади. Назаримизда, шоирнинг бу достони ғоят характерли. Чунки шоир ҳаёт манзаралари ботинидаги воқелик лавҳаларини тасвирлаш асносида кўнгил ботинига қандай нигоҳ ташлаш жоизлигини ботиний рамз-ишоралар тилида баён этади.

Таниқли шоиримиз Икром Отамуроднинг ушбу достони ўзига хос йўсинда қаламга олинган бўлиб, замонавий достончилигимиз тадрижига қўшилган яна бир улушдир. Энг муҳими, бу шоир инсон руҳиятига гизли таъсир этиш, унинг гўзал ботиний қарашларини ўстириш, унга ниҳоятда эҳтиёткорона муносабатта бўлиш кераклигини таъкидлайди. Зеро, унинг ботиний кўнгул сўзи ана шу жиҳатлари билан янада қадрлидир.

Манба: «Ёшлик» журнали веб-соҳифаси

Икром ОТАМУРОД
ДОҒ
Достон

Дилим майли гули боғингдир,
Сийнам узра фақат сенинг доғингдир.
Бобо Тоҳир

Қаер
қаергадир талпинар?!..
…………..
…Қаер
қаернидир
эзади?!..
…………..
…Қаер
қаердадир
қалқинар?!..
…………..
…Қаер
қаердандир
безади?!..
…………..
…Қаер
қаердандир
ўзади?!…
…………..
…Қаер
қаердадир
доғланар?!..
…………..
…Қаер
қаернидир
бузади?!..
…………..
…Қаер
қаергадир
боғланар?!..
…………..
…Қаер?!..
…………..
… Қаергадир?!..
…………..
… Қаернидир ?!..
…………..
…Қаердадир?!..
…………..
… Қаердандир ?!..
…………..
?! ?! ?! ?!
…………..

* * *

…Ҳодислар содирдир кетма-кет,
баъзан,
баъзан,
узоқ муҳлат мум ютиб —
қотар.
Кангул ботинига доғ солиб аҳзан,
кангул зоҳирига гайбурдай ботар.

Ҳодислар борлиқнинг шамойилига
не-не заҳмин тўкиб,
хўрсинтиргайдир.
Қамчи уриб,
тўзғин гирдоб ёлига
очиқ ҳаволарда чўпчиб юргайдир.

Қуёшнинг беминнат сахий ёғдусин тўсиб,
қовоғини уяр туманлар.
Хавотирга йўллаб йўлларнинг тусин,
жабру жафоларни ниқтар гумонлар.

Вақт калитин солиб макон қулфига
тоғларнинг бастини борар қулатиб.
Қайрангларни тақиб қирғоқ зулфига
дайроларга тўрин ёяр — тўлатиб.

Борлиқнинг борлиги —
ҳодисий садо:
кўкка ўрлар,
чўкар ернинг қаърига.
Тасодифми,
қисматми бўлмайин адо,
ҳодислар топар-а, боис, барига…

……Ҳодислар
……….Ҳодислар
………….Ҳодислар…

* * *

..Боғ — гулларнинг диёри…
..Боғ — капалакларнинг макони…
..Боғ — гиёҳларнинг ўлкаси…
..Боғ — дарахтларнинг туфроғи…
..Боғ — сукутларнинг Ватани…
………….Боғ………….
………………Тонг
хайрихоҳлик билан
оламга тўшалган
қат-қат сепини
беминнат йиғиштириб,
меҳру мурувватини
зиғирча-да,
дариғ тутмайин ҳадя қилади кундузга…

…Оламнинг нурафшон, ёруғ ҳалқаси —
Шамс
нигоҳига жойлаб саховатини
Шарқдан кўтарилиб поёнсиз
осмоннинг бағрига,
ҳароратин тортиқ айлаб,
муштоқ-муштоқ
термулади боғнинг:
ифорин таратган гулларига,
орзуга талпинган капалакларига,
мўғжалари пиндиглаган гиёҳларига,
илдизи қадим дарахтларига,
қуввати мўл сукутларига…

* * *

…Нисбат…
…Нисбат…
…Нисбат —
жимжитликнинг
қаърига
қурб
берган
ТАҲАММУЛ…

…Нисбат…
…Нисбат…
…Нисбат —
кангулнинг
тубида
томир
ёйган
ҲАҚИҚАТ…

…Нисбат…
…Нисбат…
…Нисбат —

* * *

…Ғанимат он…
…Ғанимат имконнинг тақозосида
дийдор илғамайди
сира ҳижронни…
…Ғанимат имконнинг тақозосида
ҳижрон ғамга йўғрилар
сезмай дийдорни…

…Бир-бирига талпинганда,
қўмсаганда,
соғинганда,
чоғинганда,
не тонгким, э воҳ,
хўрсиниқлар,
пушаймонлар чағир тошларини:
дилларга чўктириб-чўктириб,
йўлларга тўктириб-тўктириб,
манзилларда хезлатиб-хезлатиб,
имконларда бўзлатиб-бўзлатиб,
мубҳам содирларин айлагай шикан…

…Қуриётган дайродай:
қақраниб-қақраниб,
тақраниб-тақраниб;
зориқа-зориқа,
ториқа-ториқа;
лойланиб-лойланиб,
тойланиб-тойланиб;
изиллаб-изиллаб,
мизиллаб-мизиллаб;
сайрона-сайрона,
вайрона-вайрона;
шунғайиб-шунғайиб,
мунғайиб-мунғайиб;
шилина-шилина,
илина-илина доғланади
ғанимат он мавжлари…

…Маскун
дақиқани
ўзининг тимига томир оттирмай,
этмагандек жо,
лаҳза ҳам маскуннинг илтижосига
зиғирча-да,
парво қилмайин,
эътибор бермайин,
қайрилмай ҳечам,
йўқотиб бораверади қадам-бақадам
ўзаро туташманд
томирлару
боғичларини…

… Сукутга қараб,
сукутни ютиб,
сукутда қотиб,
ҳаммасини ўстирар
ғанимат он…

…Дариғо!..
…Дариғо!!.
…Дариғо!!!

…Сукутдан
қандайдир жой топиб
боради ҲАҚқа интизор,
ҲАҚқа маҳлиё,
мискин чидам-ла
интилиб толғон:
чунгирак жон,
чунгирак қайғу,
чунгирак хаёл,
чунгирак доғ…
… Чунгирак…
…Ғанимат он…

* * *

…Доғ доғлагайдир доғни доғлантириб…
…Оҳ оҳлагайдир оҳини оғлантириб…
…Йиғи йиғлатар йўқлатиб йиғисини…
…Тусмол туслатар туслантириб тусини…
…Дард дарднинг дардига дардона…
… Ғам ғамнинг ғамига ғамхона…
…Занжир занжирга занжирлар занжирини…
…Сир сингдиргайдир сирриётга сирини…
…Қайғу — қалбнинг қақроқ қиёғи…
…Армон — армоннинг азиз арқоғи…

* * *

…Қай вужудда қадр йўқолиб борар…
…Қай вужудда қалб юради йиғлаб…
…Ёлғонлар
ёлғонни ёлғонга қорар,
ЭЪТИҚОД аҳдига тиғини тиғлаб…

…Қай вужудда иқлим муҳри аросат…
…Қай вужудда манманликнинг хуружи…
…Кибр ҳавоси-ла йўртиб саросар, худбинлик
худбинликка қўйгайдир  ружи…

…Қай вужудда меҳр узилар тордай…
…Қай вужудда сабр новдадай синар…
…Ҳаётда биргина манфаат бордай,
манфаат эгарига манфаат минар…

…Қай вужудда алғов-далғов гувуллар…
…Қай вужудда сукут сақлар осойиш…
…Маҳзун ҳоллар шамолларда ҳувуллар,
жабр
жафосида
жудолик ,
жойиш…

…Қай вужудда хотир йироқлаб кетар…
…Қай вужудда соғинч ғам ютар —
афсус…
…Ғавғолар бир-бирин этагин тутар:
тезлашиб,
излашиб,
юзлашиб махсус…

…Қай вужудда ихлос ҳикмати бефарқ…
…Қай вужудда нафс қанотин ёзар…
…Нафс йўртар гўрдайиб,
басма-басга ғарқ,
руҳиятга,
асло,
солмайин назар…

…Қай вужудда тоқат сўлар —
толиқиб…
…Қай вужудда идрок хўрсиб —
тинади…
…Сония чопар, ўзин сезмай, ҳалиқиб,
манглайига не-не гардлар қўнади…

…Қай вужудда адоғ —
йўлнинг узуни…
…Қай вужудда қисқа-қисқа йўл —
адоғ…
…Ҳажр —
ҳижрон ҳужрасининг ҳузуни —
вужуд сийратига қадаб борар доғ…

…Қуп-қуруқ илинжнинг яп-яланг сиртида:
йўртиб-йўртқилаб,
туслаб-тусланиб,
чўпчиб-чўпчилаб,
товлаб-товланиб,
чоғлаб-чоғланиб,
йиртиб-йиртқилаб,
шип-шийдам нуқсга
шайлантирар
бебурд илинжни,
янада,
тап-тақир ёлғон…

…Кўклам…
… Ёмғирли ҳаво…
…Боғ…
…Капалак…
…Гул…
…Дунёнинг бир кунлик меҳмони —
капалак
боғда
пириллаб-пириллаб, қанотин ёзиб,
шўнғиб-шўнғиб соғинч тўлқинларига,
тўлиб-тошганча,
ишқин изҳор қилмоқни хоҳлаб,
чунонам,
айланиб,
ўргилиб,
интилар
лаҳзалик дийдорга шайдо, боғда
очилиб-очилиб,
хушбўй атрин таратган гулга…

…Капалак —
ошиқ…
…Гул  —
маъшуқ…

…Яралган оламда мавжуд нимайики бўлса:
гоҳ сезиб,
гоҳ сезмай ўзининг қурбини,
барибир, яшаб ўтаверади:
ё қувонч,
ё қайғу имтиҳонида…

…Капалак боғнинг бир гулига қўнди, хушланиб,
висол оғушига муҳаббатин айлаб бахшида…
…Соғинч капалаги…
…Ишқ капалаги…
…Бор-йўқ бир дақиқ…
…Бир дақиқ бор-йўқ…

………………………………………………………..
………………………………………………………..
………………………………………………………..

…Шу маҳал,
боғдаги
қайсидир дарахтнинг
эгилган новдасига
мих сингари санчиб тирноғин,
анчадан бери
капалакни синчиклаб,
кузатиб турган
кўзлари олазарак,
муғамбир майна
ҳовлиқиб,
ҳаприқиб,
капалакка чанг солиб нохос
ва оғзин очиб,
фавкулодда ютиб юборди —
жонсарак…

…Боғ ўксинди…
…Эҳ…

…Боғда
учиб,
кўниб,
келиб,
кетаётган:
феъли бебурд,
жойи бетайин,
саси беёқим майна:
чағиллаб-чағиллаб,
титкилаб-титкилаб
афсусга йўғиради,
боғнинг бағрига тўкканича доғ…

…Боғ ўксинди…
…Эҳ…

…Хилма-хил қабариқ роботлар
бир-бирига гал бермай,
зинҳор-базинҳор,
бир-биридан
қизғониб-қизғониб,
зотан,
йўналиб-йўналиб пойга маромига,
борҳо-борҳо,
бепарво,
беписанд йўртгани-йўртган,
пасту баланд тошлоқ,
ўнқир-чўнқир туфроқ йўлларда,
шовқин-суронларин
вағиллатиб-вағиллатиб,
басма-бас,
боғга,
афсус,
солганича доғ…

…Боғ ўксинди…
…Эҳ…

…Танг қотиб қолдим.
Бухсанган таним
канглумга туганмас дардин қадади.
Не-не хаёлимни чилпитиб маним,
шоналатди армонимнинг ададин…

…Вақт боғда қўним топмай кезади,
вақт югурар,
елар,
тинмайин,
асло.

Вақт нималарга нималарни чизади.
Вақт — тарози.
Вақт — афсус.
Вақт — тасалло…

…Эҳ…
… Қаҳрим келди лўттибоз майнага…
…Эҳ…
…Канглумда доғ бўлди капалак…
…Эҳ…
…Канглумга доғ солди йиғлаган гул…
…Эҳ…
…Раҳмим келди мунғайган боғга…
…Эҳ…

…Начора…
…Раҳм — имконсиз…
…Раҳм — ғам…
…Раҳм — ҳижрон…
…Раҳм — доғ…
…Эҳ…
.. .Доғ ботинда ўсади…
…Доғ  —  ботинда қақраган виждон.
…Доғ — ботиннинг чирқираган умиди…
…Эҳ…
…Ёмғир томчилади…

Ёмғир капалак доғидан доғланди қаттиқ…
…Эҳ…
…Ёмғир томчилади…
…Гўё,
гулнинг ҳижронини унуттирмоқ изнида,
тугма тахлит тақди
мунису мушфиқ томчиларини…

…Эҳ…
…Боғга термуламан…
…Канглумда доғ…

* * *

Кўрдим деганда…
Тайрилиш…
Доғ…

Топдим деганда…
Йўқотиш…
Доғ…

Етдим деганда…
Айрилиш…
Доғ…

Манба: «Шарқ юлдузи» журнали, 2014/5

Shoir Ikrom Otamurodni 65 yoshga to’lishi bilan chin dildan qutlaymiz!

Ikrom OTAMUROD
SHE’RLAR VA DOSTON

Ikrom Otamurod 1951 yil 5 mayda Qashqadaryo viloyatining Kasbi tumanidagi Kasbi qishlog’ida tug’ilgan. ToshDUning jurnalistika fakul`tetida taxsil olgan (1969—74). Dastlabki she’riy to’plami — «Vaqt ranglari» (1982). Shundan so’ng shoirning «Janub qushlari» (1983), «To’rg’ayli manzillar» (1984), «Ufqlar orti bepoyon» (1987), «Ruhimning qayg’usi» (1995), «Sen» (1999), «Kanglum, o’zing» (2002), «Tavr» (2005)? «Muqaddar» (2013) kabi she’riy kitoblari nashr etilgan. Bir nechta dostonlar ham yozgan («Yarador umid otlari», 1986; «Uzoqlashayotgan og’riq», 1990; «Sopol siniqlari», 1994; «Aning umidi», «Xaritaga tushmagan joy», 1992; «Tanazzul» va boshqa). M. Darvish, M. Bsisu, U. Uitmen, P. Neruda, O’. Sulaymon, YE. Yevtushenko kabi shoirlarning she’r va dostonlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan.

* * *

Kanglum, mendan bo’lak kiming bor sening,
kanglum, sendan boshqa mening kimim bor!
Ne desang deguvchi — yolg’izim mening,
ne aytsam aytguvchi — o’zing xokisor…

Kanglum, meni tushinguvchi o’zingsan faqat,
kanglum, faqat seni anglab yetguvchi o’zim.
Mening vujudimda ulg’ayar toqat,
sening vujudingda g’unchalar to’zim…

Kanglum, g’amlarimning ashklari — daryo,
kanglum, armonlaring qayg’ulari — tog’.
Kanglum, seni qa’riga tortar bu daryo.
kanglum, meni yanchib ketadi bu tog’…

Dahri dun dayrida chirpiragan gard —
kanglum, bir kun ketarmiz, chiqarmay natog’.
Kimgadir qoldirib g’aribgina dard,
kimgadir qoldirib g’aribgina dog’…

* * *

Kasbi kuloli yasagan ko’zaning
suvlari ziloldir,
suvlari zilol.
Ko’milgan ruhimning o’zani —
kesilgan hilol.

Kimgadir tuyular — parcha loy,
kimgadir bepisand tufroq — tan.
Qarayman,
bag’ridan olgan qancha joy,
sado berar qanchalab Vatan.

Qayta-qayta qarayman,
aylantirib —
hislarimning tomiri tizlar.
Ketadi xayolimni boylantirib,
buyniga tummordek boylangan izlar.

Qatqaloq kaftlarning taftini ho’plab —
Kasbi tufrog’ida palak yoygan gul.
O’tgan ketganida bir fasil to’xtab,
chanqog’ini bosar
undan horg’in yo’l.

Kasbi kuloli yasagan ko’zaning
suvlari ziloldir,
suvlari zilol.
Ko’milgan ruhimning o’zani —
kesilgan hilol.

* * *

Uyimda yashaydi bir sog’inch,
bir sog’inch-
Qashqadayro.
Xotirim so’qmoqlari — bog’ich,
armonim yo’llari — ayro.

Qizg’aldoq sochvog’i uzilar,
sinadi qo’zigul taqsimi.
Sariq tol bug’doylar cho’zilar —
bosh qo’yib sog’ingan ko’ksima.

Hurillab essa gar nogahon,
qadrning parivash nasimi.
Kanglum ko’tarilar,
ko’tarilar ayon,
eshitsam Qashqadayro sasini.

Kelsa, kelaversa, eshikni ochib.
tortinmay kunmi yo tunlari.
Unutar o’zini
selobin sochib
borolmay qolgan kunlarim.

Mehrlar tovlanib to’kilar,
bag’riga bosadi bag’rini.
Sog’inchlar poyida bukilar —
toshqotgan zinalar sag’rini.

Kengayadi
kengliklar taxlit,
sovuq devorlarni kiygan xonalar.
Bir lahza yayraydi
to’rt yog’i yaxlit,
olis kengliklarni yonalab…

Olis kengliklarda…
tong otur…
sas berib ruhimda siyog’i…
Qashqadayro —
sog’inchimni simirgan xotir,
Qashqadayro —
sog’inchimning uzgun qiyog’i…

* * *

Uzoqlarda ikkita qora
ketib borar…
G’ira-shira ilg’aydi nigoh…
Singigandek qumning qa’riga
ikki tomchi…
Ko’rinmay ketar… Ufq bag’ri och…
Qora ro’ymolini boshiga tang’ib
cho’kkalaydi tun..

* * *

Yaqindirsan savol qadar,
Yiroqdirsan javob qadar,
Yuragimni so’rgan kadar —
To’lqin, to’lqin, to’lqin-a.

Sochlaringni o’par shamol,
Qarog’ingga qo’nar hilol,
Sog’inchlarim bag’rida xol —
Zulfin, zulfin, zulfin-a.

Nazzora aylagin gulim
Zorliqlardan tilim-tilim,
Bir bora yayrasin dilim
Gulgun, gulgun, gulgun-a.

Yondirsin ko’zlaring xummor,
Kipriklaring jonimga dor,
Jonim-ay, jonimga nisor
Bo’lgin, bo’lgin, bo’lgin-a.

Yaqindirsan savol qadar,
Yiroqdirsan javob qadar,
Yuragimni so’rgan kadar,
To’lqin, to’lqin, to’lqin-a.

* * *

Poyida sog’inchlar uxlagan uyning,
eshigi g’iyqillab ochilar bir kun.
Yirtilib sog’inchning qirq yamoq to’ni,
baridan tirqirab sachraydi sukun.

Yuragim orqaga tortadi shunda,
shuvillab ketadi, so’kilib ketar.
Shiftlarda tortanak to’r tortgan indan
ming yillik armonlar to’kilib ketar.

Lolarang bo’yoqlar namiqib, to’ngib,
gullagan devorlar suyrilar xol-xol.
Ichkarida qatron boylagan mungni,
siltab tashqariga irg’itar shamol.

Poyida sog’inchlar uxlagan uyning,
eshigi g’iyqillab ochilar bir kun.
Yirtilib sog’inchning qirq yamoq to’ni,
baridan tirqirab sachraydi sukun.

* * *

Sog’inchning sim-siyo dayrlarida
adashdim. Ayroliq sog’ari to’lg’on.
Yolg’ondir dunyoning xayrlarida,
Visoli yolg’ondir, quvonchi yolg’on.

Marhamati yetim, shafqati yetim,
tolega cho’zilgan ilkim muallaq.
Jafosin jafosi-ki, durriyatim,
javrining javridir nasibi mutlaq.

Sabrimning sabrini sabri-da sinib,
xokistar kanglumning to’zimi to’zg’ir.
Chirigan yog’ochda qaldirg’och ini
bo’m-bo’sh, huvillaydi. Shamollar so’zg’ir.

Ruhim mahzanida ganji marvarid —
qayg’umning qayg’usi osilgan tummor.
G’amlar men saridir, azob men sari,
armon menga yordir, sog’inch menga yor…

TAAJJUB SHAKLLARI

* * *

Sen lovullab turgan laxcha cho’g’,
qo’llarimga olov sapchir
silasam agar.

* * *

So’nggi poezdning
so’nggi vagoniga
chiqdi…
O’tirdi
so’nggi o’rindiqqa
so’nggi yo’lovchi…
O’ylab ketdi
so’ngra
yo’l bo’yi
so’nggi yo’q nimarsalarni.

* * *

Shirt etib uzildi
yantoqning qovjiragan bargi —
hurkib ketdi jizlon.

* * *

Oldga yurmay,
birdayin ortga
taysanlab tisarilar qirchang’i.

* * *

Kun o’tdi…
urchig’in yigirib…
Tun kirdi…
charxin aylantirib…
Tonggacha…
Eh-he…
uzoq masofa —
g’aflat kechuvchi…

* * *

O’ylov doim o’rtaliqqa tortadi,
yurak — qon to’lgan sog’ar.

* * *

Gapirib-gapirib tugadi gapi,
zerikadi endi gapi yo’qligidan,
odamlar uni eshitib zerikkani kabi

* * *

Sadaqani hisoblab, har gal
ovozga kuchberar qaytadan,
xayrga qo’l cho’zib tilanchi,
tushum mo’ljalga yetgunga qadar.

* * *

To’polon ko’tarib yugurar girvod,
yobonning yirtiq yaktagin yulqilab.

* * *

Uzoq cho’zilgan yalang’och aqrab:
qaldirg’ochlar rizqin yaxlatib,
qarg’alarning kunin tug’dirar.

* * *

Yo’lga chikmoqqa chog’langan odam,
havo avzoyiga qaraydi,
qaraydi
osmon koshinlariga,
abrlar rezgisi bormi-yo’q deya…
Ochiq osmonni ko’mib bag’riga —
havo avzoyidan qidirar umid…
Yo’lga chiqmoqqa chog’langan odam…

* * *

Imkon —
g’anim dastidan mijiqlangan tosh,
aqrabo dilidan to’kilgan mehr.

* * *

Kunning qay paytida,
tunning qay payti,
yo’lingni to’sib chiqqanlar,
ikkita narsani qilar bahona:
yo gugurt, yo soat…

* * *

So’nggi ish — chala, yarim,
qismati — qora.
Boshida sinadi xanjar.

* * *

Qadim qo’rg’on vayronasida
chirqillaydi izg’irin.

* * *

Poezd oynasiga tegdi daydi tosh.
Oyna sindi.
Lat yedi sening peshonang.
O’ylar girdobiga botib hayronsan —
daydi tosh mo’ljali ne edi asli:
ozib-yozib yo’lga chiqqan senmiding,
har kun o’tayotgan poezdmidi yo?!

* * *

Tahqirga chidolmay baqirar eshik:
tashqariga uchib chiqar xiyonat,
ichkarida hiqillaydi pushaymon.

* * *

Chopib borayotib yiqilib tushdi —
toyrilib jangalning ustiga g’urur.

* * *

Kelish —
ketishning qaytuvi…
Ketish —
kelishning qaytuvi…
Qaytuv=kelish+ketish…

* * *

Kambag’alning
hech bo’lmaganda,
bittagina do’sti bor
sodiq —
qambag’allik.
Boyvachchada shu ham yo’q.
Afsus!..
Afsus!..

* * *

Tushuntirish xati —
tunda kechgan ayb uchun
kunduz qilingan tavba.

* * *

Vaqtni o’tkazdi armonsiz.
Yugurdi armonsiz.
Yeldi armonsiz.
Qolmadi u yurmagan ko’cha.
Qolmadi u kirmagan saroy.
Qolmadi u ko’rmagan hasham.
Qolmadi u kilmagan ishrat.
Qolmadi u totmagan taom.
Qolmadi u kiymagan libos.
So’ngra… ketdi bari…
So’ngra… havoga uchdi
shamolda sovrilgan kipiq singari.
So’ngra… huvillagan kangluda qoldi
armon armonsiz…

* * *

Tushi yuragiga solar xavotir —
Tushidan seskanib, uchib tushar oyog’i.

* * *

Sovuqqina tirjayib uning
og’zida yaltillar temirlar.

* * *

Yolg’iz cho’kirtakning tuprog’i yengil,
terisi yupqa.
Izlaridan ko’tarilgan chang,
anchagacha to’zg’ir havoda.

* * *

Buloqlar — boychechak qoni,
yig’lab-yig’lab ko’r bo’lgan ko’zlar.

* * *

Bir lahza bo’lsa-da,
Haqiqatni sez.
Bag’rig’a otilgin,
bu achchiq Baxtning.

* * *

Ko’chalarda og’ir yuk cho’kkan,
uzoq safardan so’ng
tin olar charchoq.
Olis yo’l oldidan
tong rostlar nafas.

* * *

Biyobon — sukunat.
Kangluda azobi taxlangan beva.

* * *

Kun uzog’i daydib,
tun enib,
qo’nalg’aga qaytgan qarg’alar,
daraxtlarning boshiga minib,
joy talashib bog’da dod solar.

* * *

Umid — eshiklarni qoqayotgan go’dak.
Mehr ko’rgazing unga,
unga oching Ishonch eshiklarini.

«DOG’ BOTINDA O’SADI»
Manzar ABDULXAYROV

Taniqli shoir Ikrom Otamurod she’riyatimizni o’zining xalqona an’analarga uyg’un yozilgan dostonlari bilan boyitib kelayotir. Shoirning “Tag’azzul”, “Xaritaga tushmagan joy”, “Muqaddar”, “Dog’” singari dostonlari ketma-ket yaratildi.

Shoir e’tiroficha, ko’klamning xushhavo, yomg’irli kunlaridan birida katta ko’cha yoqalab tabiat ziyoratiga oshiqadi. Shunda nogahon bor-yo’g’i bir kun umrguzaronlik qiladigan, dunyoning nozik xilqati – kapalakning endigina bir gulga qo’nayotganiga shohid bo’ladi: “Shu mahal bog’dagi qaysidir daraxtning egilgan novdasiga mix singari sanchib tirnog’in, anchadan beri kapalakni sinchiklab, kuzatib turgan ko’zlari olazarak, mug’ambir mayna hovliqib, kapalakka chang solib noxos va og’zin ochib, favqulodda yutib yubordi – jonsarak…

Bog’ o’ksindi…”. Bunda shoirning ko’ngli naqadar cho’ng bir iztirobga esh tarzda to’lqinlanadi. Ayni shu “hodislar sodiri” shoirning navbatdagi “Dog’” dostonining yaratilishiga to’rtki bo’ladi.

Doston ushbu satrlar bilan boshlanadi:

… Qaer
qaergadir
talpinar?!….
………………………

Shoir nazdida, “hodis”lar – xoh moddiy bo’ladimi, xoh ma’naviy bo’ladimi – albatta, o’z yechimini topishi joiz. Aslida, ularning, ayniqsa, botiniy jihatdan qay tomon, qay manzilga yo’nalishi, intilishi, talpinishi sabablari yolg’iz xalloqi olamga ayon. Shunday bo’lsa-da, shoir ularning botiniy sirlarini anglash va yechimini topishga birmuncha ruhan harakat qiladi. Va u endi o’zida o’ziga xos ichki bir behudud ruhiy horg’inlikni tuyadi va alhol xokisorlik bilan ularning botiniy yechimini topishni ko’p nuqtalar orqali kelajak avlodga havola qiladi. Bu tarz, shubhasiz, she’rxon ko’ngliga alohida bir zavq bag’ishlaydi va uni she’riyat olamiga tortadi.

Ikrom Otamurod satrma-satr doston zamiridagi botiniy ma’no ko’lamini kengaytira boradi. Unda shoir ruhiyatining aqlga bo’ysunmaydigan evrilishlari-tovlanishlariyu qayroqi badiiy tafakkuri aks etadi:

Vaqt kalitin solib makon qulfiga
tog’larning bastini borar qulatib.
Qayranglarni taqib qirg’oq zulfiga
dayrolarga to’rin yoyar –
to’latib.

Shoir bunda vaqt tushunchasini g’oyatda sirli ifodalaydi. Illo, u keyinchalik bundan “Vaqt – tarozi. Vaqt – afsus. Vaqt – tasallo…” degan nihoyatda keng botiniy xulosalar chiqaradi-da.

…Qay vujudda mehr uzilar torday…
…Qay vujudda sabr novdaday sinar…
…Hayotda birgina manfaat borday,
manfaat egariga
manfaat minar…

Xolislik hamma davrlarda ham qadrlangan. Ammo uni ko’ngil botinidan o’tkazib his qilish, unga rioya etish hammaga ham nasib etavermaydigan bir hol. Illo, shoir dostonidagi eng asosiy xislatlardan biri bu – ichki hissiyotning zo’rligidir. Zero, u hayot falsafasi kitobini qayta-qayta varaqlaydi. Ayni shu tarz shoir ko’ngliga hech tinchlik bermaydi. Ko’rinadiki, inson toki manfaatga qul ekan, u hech qachon o’zlikni idrok etishda o’zida qurb topa olmaydi.

Mazkur dostondagi dog’ poetik obraz zamirida mujassam bo’lgan. Bu so’z dostonda “anduh”, «hasrat”, alam”, “hajr”, “jarohat”, “zaxm”, “belgi”, “asar”, “iz” , “nishon”, “naqsh” singari ma’nolarda qo’llaniladi. Bu doston xotimasigacha ana shunday obrazli tus va tarovat oladi hamda u dostonning butun botiniy mohiyati, mazmun-mundarijasini o’zida jo etadi:

…Dog’ dog’lagaydir dog’ni dog’lantirib…
…Oh ohlagaydir ohini og’lantirib…

Yoki:

…Dog’ botinda o’sadi…
…Dog’ –
botinda qaqragan vijdon.
…Dog’ –
botinning chirqiragan umidi…
…Eh…
…Bog’ga termulaman…
….Kanglumda dog’…

Ko’rinadiki, uning dostonida bog’ va dog’ so’zlari berin-ketin qo’llanadi, biroq mohiyatan betakror. Zero, doimo she’rda shakldan ko’ra, mazmun ustuvor bo’lib kelgan. Chunki chin shoir hech vaqt shaklni ko’zlab she’r yozmaydi. Zero, muayyan shoir e’tiqodini anglash uchun oddiy kishilar o’qiydigan kitoblardan tashqari yana nimalarnidir o’qish va uqish joiz. Ayni ma’noda Hazrat Alisher Navoiy ham bejizga shunday yozmaganlar:

Safhai husnungda haq sirrin ko’rar ko’nglum ayon,
Tong emas bulbulg’a mus’haf o’rnida gul daftari.

Shoir o’z xayolot olamida o’zini erkin his qilmas ekan, uning she’rlari bir muddatgina yashab, axiyri, tanazzulga yuz tutmog’i ayon haqiqat. Bu shoir o’z ruhiy kechinmalarini maddohlik qilmay, yaltoqlanmay, bezamay-bejamay, ochiq-oydin – erkin ifodalaydi. Bu hol uning chinakam shoirligidan nishonadir. Qolaversa, ijodkor taxayyulida tiniqlik, sokinlik bo’lmas ekan, voqelikni ham teran his etishi mahol. Albatta, bularning zimnida, avvalo, poklik, halollik, e’tiqod, ayni vijdon amri bilan ish yuritish yotadi:

…Qay vujudda qadr yo’qolib borar…
…Qay vujudda qalb yuradi yig’lab…
…Yolg’onlar
Yolg’onni yolg’onga qorar,
E’TIQOD ahdiga tig’ini tig’lab…

Ikrom Otamurod dostonda asl muddaoga erishadi. Uning har bir she’riy misrasi chinakam ko’ngil botinida sayqal topadi. Nazarimizda, shoirning bu dostoni g’oyat xarakterli. Chunki shoir hayot manzaralari botinidagi voqelik lavhalarini tasvirlash asnosida ko’ngil botiniga qanday nigoh tashlash joizligini botiniy ramz-ishoralar tilida bayon etadi.

Taniqli shoirimiz Ikrom Otamurodning ushbu dostoni o’ziga xos yo’sinda qalamga olingan bo’lib, zamonaviy dostonchiligimiz tadrijiga qo’shilgan yana bir ulushdir. Eng muhimi, bu shoir inson ruhiyatiga gizli ta’sir etish, uning go’zal botiniy qarashlarini o’stirish, unga nihoyatda ehtiyotkorona munosabatta bo’lish kerakligini ta’kidlaydi. Zero, uning botiniy ko’ngul so’zi ana shu jihatlari bilan yanada qadrlidir.

Manba: «Yoshlik» jurnali veb-sohifasi

Ikrom OTAMUROD
DOG’
Doston

Dilim mayli guli bog’ingdir,
Siynam uzra faqat sening dog’ingdir.
Bobo Tohir

Qaer
qaergadir talpinar?!..
…………..
…Qaer
qaernidir
ezadi?!..
…………..
…Qaer
qaerdadir
qalqinar?!..
…………..
…Qaer
qaerdandir
bezadi?!..
…………..
…Qaer
qaerdandir
o’zadi?!…
…………..
…Qaer
qaerdadir
dog’lanar?!..
…………..
…Qaer
qaernidir
buzadi?!..
…………..
…Qaer
qaergadir
bog’lanar?!..
…………..
…Qaer?!..
…………..
… Qaergadir?!..
…………..
… Qaernidir ?!..
…………..
…Qaerdadir?!..
…………..
… Qaerdandir ?!..
…………..
?! ?! ?! ?!
…………..

* * *

…Hodislar sodirdir ketma-ket,
ba’zan,
ba’zan,
uzoq muhlat mum yutib —
qotar.
Kangul botiniga dog’ solib ahzan,
kangul zohiriga gayburday botar.

Hodislar borliqning shamoyiliga
ne-ne zahmin to’kib,
xo’rsintirgaydir.
Qamchi urib,
to’zg’in girdob yoliga
ochiq havolarda cho’pchib yurgaydir.

Quyoshning beminnat saxiy yog’dusin to’sib,
qovog’ini uyar tumanlar.
Xavotirga yo’llab yo’llarning tusin,
jabru jafolarni niqtar gumonlar.

Vaqt kalitin solib makon qulfiga
tog’larning bastini borar qulatib.
Qayranglarni taqib qirg’oq zulfiga
dayrolarga to’rin yoyar — to’latib.

Borliqning borligi —
hodisiy sado:
ko’kka o’rlar,
cho’kar yerning qa’riga.
Tasodifmi,
qismatmi bo’lmayin ado,
hodislar topar-a, bois, bariga…

……Hodislar
……….Hodislar
………….Hodislar…

* * *

..Bog’ — gullarning diyori…
..Bog’ — kapalaklarning makoni…
..Bog’ — giyohlarning o’lkasi…
..Bog’ — daraxtlarning tufrog’i…
..Bog’ — sukutlarning Vatani…
………….Bog’………….
………………Tong
xayrixohlik bilan
olamga to’shalgan
qat-qat sepini
beminnat yig’ishtirib,
mehru muruvvatini
zig’ircha-da,
darig’ tutmayin hadya qiladi kunduzga…

…Olamning nurafshon, yorug’ halqasi —
Shams
nigohiga joylab saxovatini
Sharqdan ko’tarilib poyonsiz
osmonning bag’riga,
haroratin tortiq aylab,
mushtoq-mushtoq
termuladi bog’ning:
iforin taratgan gullariga,
orzuga talpingan kapalaklariga,
mo’g’jalari pindiglagan giyohlariga,
ildizi qadim daraxtlariga,
quvvati mo’l sukutlariga…

* * *

…Nisbat…
…Nisbat…
…Nisbat —
jimjitlikning
qa’riga
qurb
bergan
TAHAMMUL…

…Nisbat…
…Nisbat…
…Nisbat —
kangulning
tubida
tomir
yoygan
HAQIQAT…

…Nisbat…
…Nisbat…
…Nisbat —

* * *

…G’animat on…
…G’animat imkonning taqozosida
diydor ilg’amaydi
sira hijronni…
…G’animat imkonning taqozosida
hijron g’amga yo’g’rilar
sezmay diydorni…

…Bir-biriga talpinganda,
qo’msaganda,
sog’inganda,
chog’inganda,
ne tongkim, e voh,
xo’rsiniqlar,
pushaymonlar chag’ir toshlarini:
dillarga cho’ktirib-cho’ktirib,
yo’llarga to’ktirib-to’ktirib,
manzillarda xezlatib-xezlatib,
imkonlarda bo’zlatib-bo’zlatib,
mubham sodirlarin aylagay shikan…

…Quriyotgan dayroday:
qaqranib-qaqranib,
taqranib-taqranib;
zoriqa-zoriqa,
toriqa-toriqa;
loylanib-loylanib,
toylanib-toylanib;
izillab-izillab,
mizillab-mizillab;
sayrona-sayrona,
vayrona-vayrona;
shung’ayib-shung’ayib,
mung’ayib-mung’ayib;
shilina-shilina,
ilina-ilina dog’lanadi
g’animat on mavjlari…

…Maskun
daqiqani
o’zining timiga tomir ottirmay,
etmagandek jo,
lahza ham maskunning iltijosiga
zig’ircha-da,
parvo qilmayin,
e’tibor bermayin,
qayrilmay hecham,
yo’qotib boraveradi qadam-baqadam
o’zaro tutashmand
tomirlaru
bog’ichlarini…

… Sukutga qarab,
sukutni yutib,
sukutda qotib,
hammasini o’stirar
g’animat on…

…Darig’o!..
…Darig’o!!.
…Darig’o!!!

…Sukutdan
qandaydir joy topib
boradi HAQqa intizor,
HAQqa mahliyo,
miskin chidam-la
intilib tolg’on:
chungirak jon,
chungirak qayg’u,
chungirak xayol,
chungirak dog’…
… Chungirak…
…G’animat on…

* * *

…Dog’ dog’lagaydir dog’ni dog’lantirib…
…Oh ohlagaydir ohini og’lantirib…
…Yig’i yig’latar yo’qlatib yig’isini…
…Tusmol tuslatar tuslantirib tusini…
…Dard dardning dardiga dardona…
… G’am g’amning g’amiga g’amxona…
…Zanjir zanjirga zanjirlar zanjirini…
…Sir singdirgaydir sirriyotga sirini…
…Qayg’u — qalbning qaqroq qiyog’i…
…Armon — armonning aziz arqog’i…

* * *

…Qay vujudda qadr yo’qolib borar…
…Qay vujudda qalb yuradi yig’lab…
…Yolg’onlar
yolg’onni yolg’onga qorar,
E’TIQOD ahdiga tig’ini tig’lab…

…Qay vujudda iqlim muhri arosat…
…Qay vujudda manmanlikning xuruji…
…Kibr havosi-la yo’rtib sarosar, xudbinlik
xudbinlikka qo’ygaydir ruji…

…Qay vujudda mehr uzilar torday…
…Qay vujudda sabr novdaday sinar…
…Hayotda birgina manfaat borday,
manfaat egariga manfaat minar…

…Qay vujudda alg’ov-dalg’ov guvullar…
…Qay vujudda sukut saqlar osoyish…
…Mahzun hollar shamollarda huvullar,
jabr
jafosida
judolik ,
joyish…

…Qay vujudda xotir yiroqlab ketar…
…Qay vujudda sog’inch g’am yutar —
afsus…
…G’avg’olar bir-birin etagin tutar:
tezlashib,
izlashib,
yuzlashib maxsus…

…Qay vujudda ixlos hikmati befarq…
…Qay vujudda nafs qanotin yozar…
…Nafs yo’rtar go’rdayib,
basma-basga g’arq,
ruhiyatga,
aslo,
solmayin nazar…

…Qay vujudda toqat so’lar —
toliqib…
…Qay vujudda idrok xo’rsib —
tinadi…
…Soniya chopar, o’zin sezmay, haliqib,
manglayiga ne-ne gardlar qo’nadi…

…Qay vujudda adog’ —
yo’lning uzuni…
…Qay vujudda qisqa-qisqa yo’l —
adog’…
…Hajr —
hijron hujrasining huzuni —
vujud siyratiga qadab borar dog’…

…Qup-quruq ilinjning yap-yalang sirtida:
yo’rtib-yo’rtqilab,
tuslab-tuslanib,
cho’pchib-cho’pchilab,
tovlab-tovlanib,
chog’lab-chog’lanib,
yirtib-yirtqilab,
ship-shiydam nuqsga
shaylantirar
beburd ilinjni,
yanada,
tap-taqir yolg’on…

…Ko’klam…
… Yomg’irli havo…
…Bog’…
…Kapalak…
…Gul…
…Dunyoning bir kunlik mehmoni —
kapalak
bog’da
pirillab-pirillab, qanotin yozib,
sho’ng’ib-sho’ng’ib sog’inch to’lqinlariga,
to’lib-toshgancha,
ishqin izhor qilmoqni xohlab,
chunonam,
aylanib,
o’rgilib,
intilar
lahzalik diydorga shaydo, bog’da
ochilib-ochilib,
xushbo’y atrin taratgan gulga…

…Kapalak —
oshiq…
…Gul —
ma’shuq…

…Yaralgan olamda mavjud nimayiki bo’lsa:
goh sezib,
goh sezmay o’zining qurbini,
baribir, yashab o’taveradi:
yo quvonch,
yo qayg’u imtihonida…

…Kapalak bog’ning bir guliga qo’ndi, xushlanib,
visol og’ushiga muhabbatin aylab baxshida…
…Sog’inch kapalagi…
…Ishq kapalagi…
…Bor-yo’q bir daqiq…
…Bir daqiq bor-yo’q…

………………………………………………………..
………………………………………………………..
………………………………………………………..

…Shu mahal,
bog’dagi
qaysidir daraxtning
egilgan novdasiga
mix singari sanchib tirnog’in,
anchadan beri
kapalakni sinchiklab,
kuzatib turgan
ko’zlari olazarak,
mug’ambir mayna
hovliqib,
hapriqib,
kapalakka chang solib noxos
va og’zin ochib,
favkulodda yutib yubordi —
jonsarak…

…Bog’ o’ksindi…
…Eh…

…Bog’da
uchib,
ko’nib,
kelib,
ketayotgan:
fe’li beburd,
joyi betayin,
sasi beyoqim mayna:
chag’illab-chag’illab,
titkilab-titkilab
afsusga yo’g’iradi,
bog’ning bag’riga to’kkanicha dog’…

…Bog’ o’ksindi…
…Eh…

…Xilma-xil qabariq robotlar
bir-biriga gal bermay,
zinhor-bazinhor,
bir-biridan
qizg’onib-qizg’onib,
zotan,
yo’nalib-yo’nalib poyga maromiga,
borho-borho,
beparvo,
bepisand yo’rtgani-yo’rtgan,
pastu baland toshloq,
o’nqir-cho’nqir tufroq yo’llarda,
shovqin-suronlarin
vag’illatib-vag’illatib,
basma-bas,
bog’ga,
afsus,
solganicha dog’…

…Bog’ o’ksindi…
…Eh…

…Tang qotib qoldim.
Buxsangan tanim
kanglumga tuganmas dardin qadadi.
Ne-ne xayolimni chilpitib manim,
shonalatdi armonimning adadin…

…Vaqt bog’da qo’nim topmay kezadi,
vaqt yugurar,
yelar,
tinmayin,
aslo.

Vaqt nimalarga nimalarni chizadi.
Vaqt — tarozi.
Vaqt — afsus.
Vaqt — tasallo…

…Eh…
… Qahrim keldi lo’ttiboz maynaga…
…Eh…
…Kanglumda dog’ bo’ldi kapalak…
…Eh…
…Kanglumga dog’ soldi yig’lagan gul…
…Eh…
…Rahmim keldi mung’aygan bog’ga…
…Eh…

…Nachora…
…Rahm — imkonsiz…
…Rahm — g’am…
…Rahm — hijron…
…Rahm — dog’…
…Eh…
.. .Dog’ botinda o’sadi…
…Dog’ — botinda qaqragan vijdon.
…Dog’ — botinning chirqiragan umidi…
…Eh…
…Yomg’ir tomchiladi…

Yomg’ir kapalak dog’idan dog’landi qattiq…
…Eh…
…Yomg’ir tomchiladi…
…Go’yo,
gulning hijronini unuttirmoq iznida,
tugma taxlit taqdi
munisu mushfiq tomchilarini…

…Eh…
…Bog’ga termulaman…
…Kanglumda dog’…

* * *

Ko’rdim deganda…
Tayrilish…
Dog’…

Topdim deganda…
Yo’qotish…
Dog’…

Yetdim deganda…
Ayrilish…
Dog’…

Manba: «Sharq yulduzi» jurnali, 2014/5

Ikrom Otamurod. Vaqt ranglari

Ikrom Otamurod. Sen