Бир олим одам туну кун илм билан машғул экан. Кунларнинг бирида китоб ўқиб ўтирса, дарвозани кимдир тақиллатибди. Дарвозани очса, қадимий донишмандлар кийимини кийган бир қариянинг дарвоза олдида турганини кўрибди. Олим дарров қарияни уйга таклиф қилибди.
ҚАДИМИЙ ХИТОЙ НОВЕЛЛАЛАРИДАН
Хитой тилидан Жасур Зиямуҳамедов таржимаси
ОСМОНДАН ТУШГАН ПУЛЛАР
Бир олим одам туну кун илм билан машғул экан. Кунларнинг бирида китоб ўқиб ўтирса, дарвозани кимдир тақиллатибди. Дарвозани очса, қадимий донишмандлар кийимини кийган бир қариянинг дарвоза олдида турганини кўрибди. Олим дарров қарияни уйга таклиф қилибди. Шунда қария ўзини таништириб: “Менинг исмим Ху, тулки зотининг пири устози бўламан. Эшитишимча, сен илмнинг ортидан қувиб жуда кўп китоб ўқир экансан, шу боис сен билан суҳбат қургани келдим”, – дебди. Шу тарзда олим қария билан суҳбатлаша бошлабди. Суҳбат жараёнида олим қариянинг билимдонлигига лол қолибди ва уни ўз уйида қолишга ва суҳбатдош бўлишга кўндирибди.
Бир неча кун ўтгач, олим бир суҳбат сирасида қарияга ўз дарди, мақсади хусусида сўз бошлабди: “Сиз билан биз жуда ҳам яхши муносабатда бўлиб қолдик. Очиғини айтганда, менинг шарт-шароитимни кўриб турибсиз. Жуда камбағал яшайман, мана бу аҳволдан чиқиш учун менга озгина ёрдам бериб юборсангиз ёмон бўлмас эди! Чунки, сиз – тулкилар пири, қобилиятингиз шунчалик юксакки, қўлингизни бир силкитсангиз кифоя, олтин пуллар ўз-ўзидан олдингизга тўкилади”.
Буни эшитган қария ўйга толибди ва анча вақт ўтгач, жилмайиб: “Албатта, бу ишнинг мен учун ҳеч қандай қийин жойи йўқ, фақат ўн тангали дастмоя бўлса кифоя” — деб жавоб қайтарибди.
Дастмояни олим дарров топиб келибди. Уни олган қария олим билан бир бўш хонага кирибди. Қария ўтириб кўзларини юмганча, дуо ўқиб, илтижо қила бошлабди. Бироз вақт ўтар–ўтмасдан сон-саноқсиз пуллар “жаранг-журинг” қилиб шаррос ёмғирдай ёғила бошлабди-ю, кўп ўтмай улар олимнинг тиззасигача етибди. Пулнинг ичида кўмилиб қолмайин деб олим оёғини пул уюмидан чиқариб олган экан, пул уни баттар кўма бошлабди. Бир зумда пул уюми белигача етибди. Буни кўрган қария “Шунчаси етар?” деб олимдан сўрабди., “Етади, етади”, – деб бақирибди олим. Олимнинг жавобини эшитган қария қўлини кўтариб бир силтаган экан, ёғаётган пул тўхтабди. Қария ва олим хонадан чиқишибди. Уйни қулфлаётган олим шунчалик кўп бойликка эга бўлганидан хурсанд бўлиб, “Бирпасда давлатмандга айландим–а!”–деб ширин ҳаёлларга берилибди.
Эртаси куни тонгда олим харажатга бироз пул олайин деб хонага кирса, кеча кўзни қамаштириб, ялтираб ётган тангалар уюмини кўрмабди. Ерда фақат ўзи дастмоя қилиб берган ўн танганигина кўрибди, холос. Бундан ғазабланган олим қария билан жанжаллашиб, уни ҳақоратлаб, “кўзбўямачиликда” айблай бошлабди. Унинг ҳақоратлари қариянинг ғазабини қўзғабди ва у олим уйини тарк этишга қарор қилибди. Олим билан хайрлашаётиб унга: “Сени қидириб келишимнинг сабаби, сен билан бирорта нопок ишга қўл уриш эмас, балки илм-фан ва маърифат борасида изланиш ва фикрлашиш эди. Сен эса мени ўзингнинг ёмон ниятларингни амалга ошириш учун ҳаром йўлга чорладинг. Нафснинг кетидан юрмоқчи бўлсанг, ўзингга ўхшаганларни топ, мен сен каби нопок инсонларга ёрдам беролмайман”, – дебди-да, йўлига равона бўлибди.
ТУЛКИ ҚИЗ
Жаноб Генг Гунг жуда бадавлат одам бўлиб, унинг ҳовли–жойи ҳам каттагина эди. Аммо кўпгина хоналар бўш турар, уларда ҳеч ким яшамас, ҳовли эса ташландиқ бир аҳволга келиб, бегона ўтлар босиб кетган эди. Аммо, бўм-бўш хоналарда ҳар доим ғаройиб воқеалар содир бўлиб турар экан. Масалан, хоналарнинг эшиклари ўз-ўзидан шарақлаб очилиб-ёпилар, яна ҳар замон кулги овози эшитилиб турарди. Бу сирли воқеалар хонадон аҳлини ваҳимага солар, уларнинг тинчлигини бузар эди. Бундан хавотирланган Генг Гунг ҳовлисини қари хизматкорига ташлаб, ўзи бошқа ёққа кўчиб кетишга мажбур бўлди.
Жаноб Генг Гунгнинг жуда довюрак Чюй Бинг исмли жияни бор эди. Чюй Бинг қари хизматкорга, агар у бирор бир ғаройиб ҳодисанинг гувоҳи бўлса, дарҳол унга хабар беришни тайинлади. Кунлардан бир кун, тунда, қари хизматкор уйнинг юқориги қаватида чироқ ёруғини кўриб қолибди. Бундан хабар топган Чюй Бинг дарҳол етиб келиб ёлғиз ўзи юқоридаги қаватга кўтарилди. У хонадан эшитилаётган овозларга бир пас қулоқ солиб, секин ичкарига мўралади ва жимирлаб ёниб турган шам ёруғида бир чолни ва унинг рўпарасида ўтирган қари аёлни кўрди. Кампирнинг чап томонида чамаси йигирма ёшлардаги йигит, ўнг томонида эса ташқи кўринишидан ўн беш ёшлардаги қиз ўтирар эди. Оила аъзолари нозу неъматлар тўла дастурхон атрофида ўтириб, суҳбатлашар эдилар.
Чюй Бинг тўсатдан хонага кириб, кулиб туриб деди: “Чақирилмаган меҳмонни кутиб олинглар!” Ҳамма қўрққанидан ҳар томонга қочиб беркина бошлабди. Фақатгина қария жойидан силжимади ва унга қараб: “Сен нега бегона одамларнинг уйига бостириб кирдинг?”–деди. Чюй Бинг жавоб берди: “Бу бизнинг уй, сиз эса уни эгаллаб олибсиз. Ўзимнинг уйимга нега кира олмайман? Сиз бу ерда мезбондан беижозат меҳмон бўлиб ўтирибсиз”. Қария Чюй Бингга диққат билан қараб: “Сен бу уйнинг хўжайини эмассан”, – деди. Чюй Бинг: “Мен уй хўжайинининг жияниман”, – деб жавоб берди. Шундан сўнг қария ўзига келиб, уни дастурхон атрофига таклиф қилди. Чюй Бинг: “Биз энди ҳаммамиз дўстмиз, уялишнинг ҳожати йўқ, оила аъзоларингизни чақиринг, бирга овқатланамиз”, деди. Шунда қария “Шяоэр”, – деди. Шу заҳотиёқ хонага ёш йигит кириб келди. “Бу – менинг ўғлим!”–деди қария. Шунда йигит Чюй Бингга салом бериб, дастурхон четига ўтирди.
Чюй Бинг ва Шяоэр бир хил табиатли, очиқ кўнгил, хушчақчақ бўлганликлари учун бир-бирини ҳурмат қилиб, тезда тил топишдилар. Чюй Бинг 21 ёшга кирган эди. Шяоэр эса ундан икки ёш кичик экан. Улар худди ака-укадек яқин бўлиб қолишди. Қария буни кўриб, жуда хурсанд бўлди ва Шяоэрга деди: “Чюй Бинг ўзимизнинг одам экан, бориб онангни ва Чинг Фенгни дастурхонга таклиф қил”. Бир оз вақт ўтгач, кампир билан қиз хонага кириб келишди. Чюй Бинг қизнинг нозик, гўзал ва келишган қадди-қомати, чақнаб турган қора кўзларига эътибор берди. Қария уларни таништириб: “Бу менинг хотиним, бу эса — Чинг Фенг, менинг жияним бўлади”–деди.
Чюй Бинг улар билан суҳбатлашар экан, нигоҳини Чинг Фенгнинг кўзларидан уза олмас эди. Бундан уялган Чинг Фенг йигитга тик қарай олмасди. Чюй Бинг эса бошқаларга билинтирмасдан стол тагидан секингина Чинг Фенгнинг оёқ учини туртиб қўйди. Чинг Фенг шу заҳотиёқ оёғини ўзига тортиб олди, лекин жаҳли чиқмади. Чюй Бинг янада руҳланиб, ўзини ушлаб тура олмай: “Агар менга шоҳ тахти ёки шу қизни танла деганларида ҳеч иккиланмасдан қизни танлаган бўлар эдим”,–деди.
Қари аёл Чюй Бингнинг маст бўлганини сезиб, шу заҳотиёқ Чинг Фенгни ичкариги хонага олиб кириб кетди. Буни кўрган Чюй Бинг ғалати аҳволга тушиб қолди ва қария билан хайрлашиб, чиқиб кетди. Лекин ҳаёлидан Чинг Фенг кетмас эди. Эртаси куни тунда, у яна шу ерга қайтиб келди, лекин эрталабгача бирон-бир товушни эшитмади. Чинг Фенгни яна кўриш мақсадида ҳеч иккиланмасдан ёлғиз ўзи уйнинг пастки қаватига кўчиб келди.
Ўша куни кечаси Чюй Бинг чироқ ёруғи остида китоб ўқиб ўтирар экан, тўсатдан сочлари ёйилган, юзи тим қора бир махлуқ уйга кириб келди ва кўзларини катта очиб, Чюй Бингга ўқрая бошлади. Чюй Бинг махлуқнинг бадбашара турқига қараб, кулиб юборди. У сиёҳдондан сиёҳ олиб, юзига шундай суркадики, унинг махлуқдан фарқи қолмади. Сўнг кўзларини катта очганча, махлуққа тикилиб қаради. Ўша заҳотиёқ махлуқ хонадан чиқиб кетди.
Эртаси куни тунда, Чюн Бинг ухламоқчи бўлиб турган вақтда юқори қаватда очилаётган эшикнинг овози эшитилди. Йигит шоша-пиша юқорига кўтарилди ва ярим очилган эшикка яқинлашгач, ичкаридан кимдир секин юриб келаётганини илғади. Кейин кимдир ўша хонага шам олиб кирганини кўрди. Чюй Бинг кимдирни таниди. У ўзи кечаю кундуз ўйлаган Чинг Фенг эди. Чинг Фенг йигитни кўргач, қўрқиб кетди ва ортига қайтди-ю, эшикни қулфлаб олди. Чюй Бинг эшик ёнига келиб, тиз чўкиб: “Мен хавф-хатардан қўрқмайман, сени деб ёлғиз ўзим бу ерга яшашга келдим. Ҳозир бу ерда бегона одам йўқ, илтимос, нозик қўлларингни бир ушласам бас, ундан сўнг ўлсам ҳам розиман”,–деди.
Чинг Фенг ичкаридан: “Сенинг ҳис-туйғуларингни сезмасдан бўладими? Лекин тоғам мени жуда қаттиқ тарбиялаган, шунинг учун мен сенга қўлимниям беришга журъат этолмайман” – деб жавоб берди. Чюй Бинг яна ялина бошлади: “Сени бир марта кўрсам бас, бундан бошқа ниятим йўқ”. Бу гапдан таъсирланган Чинг Фенг хурсанд бўлиб кетди ва шу заҳотиёқ йигит билан пастки қаватга тушди.
Чинг Фенг: “Уринишларинг бекор, биз бирга фақат бир кеча бўла оламиз, кейин яна ажралишимизга тўғри келади” – деди.
Чюй Бинг: “Нега, нима учун?” – деб сўради.
Чинг Фенг жавоб бериб: “Тоғам сенинг туйғуларингни ёлғон деб ўйлайди, шунинг учун жўрттага махлуққа айланиб, сени қўрқитмоқчи бўлди, лекин сен ундан умуман қўрқмабсан. Шу сабабдан тоғам бу ердан кўчиб кетишга қарор қилди. Биз аллақачон нарсаларимизни тайёрлаб қўйганмиз. Бугун эса тоғам мени ўша нарсаларга қараб туриш учун уйда қолдирди. Эртага биз янги уйга кўчамиз”.
Шу гапдан сўнг Чинг Фенг кетмоқчи бўлган эди, йигит чаққонлик билан қизнинг қўлидан ушлаб, ўзига тортди. Тўсатдан Чинг Фенгнинг тоғаси кириб келди. Чинг Фенг ҳам уялиб, ҳам қўрқиб кетди. У бошини эгиб, деворга суянганча, белбоғини тўғирлай бошлади.
Жаҳли чиққан қария: “Уялмайсанми, қиз бола? Қани, тез бу ердан чиқиб кет!” деб жиянини койиди. Бу гаплардан кейин Чинг Фенг тоғасининг ортидан эргашди, Чюй Бинг ҳам уларга эргашди. Юқори қаватга чиққач, қариянинг Чинг Фенгни сўкиб, ҳақорат қилаётганини, Чинг Фенгнинг эса йиғлаётганини эшитди, бундан йигитнинг юраги қаттиқ эзилди. Шунинг учун у беихтиёр: “Айб менда, бу воқеага Чинг Фенгнинг асло алоқаси йўқ. Иложи бўлса, уни кечиринг, ёки мени ўлдиринг, мен бундай жазога лойиқман!” – деб бақириб юборди.
Бир оздан сўнг овозлар эшитилмай қолди. Чюй Бинг хўрсина-хўрсина яна хонасига қайтди. Бўлиб ўтган воқеалардан сўнг уйда ғаройиб воқеалар содир бўлмайдиган бўлди. Лекин йигит Чинг Фенгни ҳеч унута олмас эди.
Тахминан, бир йилдан сўнг Чюй Бинг йўлда борар экан, катта бир ит қувлаб келаётган икки тулкини кўриб қолди. Улардан бири харобалар томонга қочиб, иккинчиси эса қўрққанидан шошиб, Чюй Бинг томонга сакради ва апил-тапил унинг қўйнига суқулиб олди. Тулкига жуда ачиниб кетган Чюй Бинг ўша заҳотиёқ, чопони ичидаги тулкини маҳкам қучоқлаб, уйига олиб борди. Уйга келгач, тулкини тўшакка ётқизиб чиқиб кетди. Бир оздан қайтиб келиб тўшакка қараса, у ерда Чинг Фенг ўтирганини кўрибди.
Бундан жуда хурсанд бўлиб кетган Чюй Бинг қиздан ҳозиргина бўлиб ўтган воқеани суриштирди. Чинг Фенг деди: “Мен бир хизматкор қиз билан сайр қилиб юрган эдим, тўсатдан катта ит пайдо бўлди. Агар сен бўлмаганингда, ит мени ғажиб ташлаган бўлар эди. Мен одам эмасман– тулкиман, сенга менинг керагим йўқ, сен мендан жирканишинг мумкин. Бор гап шу”.
Бунга жавобан Чюй Бинг: “Мен туну кун сени ўйладим, ухлаганимда ҳам сени тушимда кўрар эдим. Сени ҳарсафар тушимда кўрганимда энг олий ва роҳатбахш туйғуларни ҳис қилар эдим”, – деди
Чинг Фенг эса: “Ҳақиқатан, Худо тақдиримизни бирлаштирганга ўхшайди. Агар бугунги воқеа бўлмаганида, сен билан учраша олмас эдим. Жуда яхши бўлди. Хизматкорим итдан соғ-саломат қутулиб, уйга етиб борса, улар мени ўлди деб ўйлаб бошқа қидирмайдилар. Энди биз умрбод бирга бўламиз”.
Орадан икки йил ўтди. Бир куни кечаси Чюй Бинг китоб ўқиётган пайтда хонага тўсатдан Шяоэр кириб келди. Чюй Бинг ҳайрон бўлиб ўрнидан турди ва ундан ҳол-аҳвол сўради. Шяоэр тиз чўкиб деди: “Отам келажакда уни бир фалокат кутиб турганини олдиндан сезар эди, шунинг учун “Агар мен билан бу фалокат содир бўлса, мени фақат Чюй Бинг қутқара олади” дер эди. Мабодо бошига фалокат тушса, уни қутқаришингизни сиздан илтимос қилмоқчи эди, аммо, ўз вақтида у сизга қўпол муомалада бўлган учун ўзи келишга тортинарди. Бугун эса ўша кутилаётган фалокат юз берди, шу сабабдан отам келолмади, унга ёрдам беришингизни сўраб ўзим келишга мажбур бўлдим ”.
Чюй Бинг ҳайрон бўлиб, “Отанг қандай бахтсизликка учради?” – деб сўради.
Бунга жавобан Шяоэр: “Сиз Мо Санланг билан танишмисиз?” – деб сўради. “Ҳа, Мо Санланг энг яқин дўстимнинг ўғли бўлади”, – деб жавоб берди Чюй Бинг.
Шяоэр деди: “Эртага оқшом маҳали у овдан қайтиб келаётганида, ўлжаларининг ичида бир ярадор тулки ҳам бўлади. Сиз дўстингизнинг ўғлидан илтимос қилиб ўша ярадор тулкини олиб қоласиз деб умид қиламан. Шундай қилсангиз, бу ишингизни мен бир умр унутмайман» – деди. Бунга жавобан Чюй Бинг, «Агарда сен шу тулкини қутқаргин, деб илтимос қилар экансан, бу илтимосингни мен Чинг Фенг келмагунича бажара олмайман”, – деди.
Шунда Шяоэр ерга тиз чўкиб: “Синглим Чинг Фенг ўлганига яқинда уч йил бўлади”, – деб йиғлаб юборди.
Чюй Бинг атайин қўлини силтаб, жаҳл билан деди: “Ундай бўлса, отанг букунидан баттар бўлсин. Мен унга ёрдам бермайман”, дея рад жавобини берди.
Шундай деб, у китобни қўлига олиб, баланд овоз билан ўқий бошлади ва Шяоэрга аҳамият бермай қўйди. Шяоэр туриб, йиғлаб чиқиб кетди. Чюй Бинг шу заҳотиёқ Чинг Фенгнинг ёнига кириб, бўлиб ўтган воқеа тўғрисида гапириб берди.
Чинг Фенг қўрқиб кетди, юзининг ранги ўзгариб, шошилиб сўради: “Сен уни қутқарасанми ёки йўқми?”
“Албатта қутқараман. Мен атайин унга розилик бермадим, сабаби тоғанг олдин ўтакеткан сурбет эди, унга бу сабоқ бўлади” – деди Чюй Бинг хотиржам.
Бу гапни эшитган Чинг Фенг хурсанд бўлиб деди: “Тўғри, ўтган сафар тоғам сен билан яхши муносабатда бўлмади, лекин шуни ҳам айтиб қўяйки, болагимда ота-онасиз қолганимда у мени тарбиялаган. Унинг бу ишини ҳеч ҳам унутиб бўлмайди”.
Чюй Бинг деди: “Сенинг гапинг тўғри, лекин мен ўтган воқеаларниосонликча унута олмайман. Агар сен чиндан ҳам ҳалок бўлганингда, мен уни қутқармас эдим”.
Чинг Фенгнинг “Унда сен виждон азобида қолмайсанми?” деган бир оғиз гапи Чюй Бингни ўйлантириб қўйди.
Эртасига кечқурун чиндан ҳам Мо Санланг овдан қайтиб келаётиб кўпгина хизматкорлари билан Чюй Бингнинг уйига ташриф буюрди. У отга минган, орқасида камони ҳам бор эди. Чюй Бинг уни қарши олиб, меҳмонни таклиф қилди. Чюй Бингнинг кўзи овланган ҳайвонларга тушди. Улар ичида чиндан ҳам битта катта қора тулки бор эди. Унинг танаси қон экан. Чюй Бинг тулкини қўли билан сийпалаб кўрди ва уни тирик эканлигини билди. У пўстини йиртилганини ва унга тулкининг териси кераклигини баҳона қилиб, шу тулкини унга беришини илтимос қилди. Мо Санланг Чюй Бингнинг илтимосини эшитиб тулкини иккиланмасдан унга ҳадя қилди. Совғадан Чюй Бинг жуда хурсанд бўлиб, Мо Санлангга ташаккур билдирди.
Чюй Бинг шу заҳотиёқ тулкини ичкарига олиб кириб Чинг Фенгга берди, ўзи эса ташқарида Мо Санланг билан меҳмондорчиликни давом эттирди. Чинг Фенг ярадор тулкини уч кун авайлаб парвариш қилганидан сўнг у қарияга айланди. У кўзини очиб, Чинг Фенгни кўриб, жуда ҳайрон бўлди. Чинг Фенг бўлиб ўтган ҳамма воқеани батафсил гапириб берганидан сўнг қария жуда хурсанд бўлиб, Чюй Бингдан қилган гуноҳлари учун кечирим сўради.
Шундан кейин қария ўз оиласи билан эски яшаш жойига қайтиб кетди. Чюй Бинг ва унинг оиласи эса тинч-тотув ҳаёт кечиришди.
QADIMIY XITOY NOVELLALARIDAN
Xitoy tilidan Jasur Ziyamuhamedov tarjimasi
OSMONDAN TUSHGAN PULLAR
Bir olim odam tunu kun ilm bilan mashg’ul ekan. Kunlarning birida kitob o’qib o’tirsa, darvozani kimdir taqillatibdi. Darvozani ochsa, qadimiy donishmandlar kiyimini kiygan bir qariyaning darvoza oldida turganini ko’ribdi. Olim darrov qariyani uyga taklif qilibdi. Shunda qariya o’zini tanishtirib: “Mening ismim Xu, tulki zotining piri ustozi bo’laman. Eshitishimcha, sen ilmning ortidan quvib juda ko’p kitob o’qir ekansan, shu bois sen bilan suhbat qurgani keldim”, – debdi. Shu tarzda olim qariya bilan suhbatlasha boshlabdi. Suhbat jarayonida olim qariyaning bilimdonligiga lol qolibdi va uni o’z uyida qolishga va suhbatdosh bo’lishga ko’ndiribdi.
Bir necha kun o’tgach, olim bir suhbat sirasida qariyaga o’z dardi, maqsadi xususida so’z boshlabdi: “Siz bilan biz juda ham yaxshi munosabatda bo’lib qoldik. Ochig’ini aytganda, mening shart-sharoitimni ko’rib turibsiz. Juda kambag’al yashayman, mana bu ahvoldan chiqish uchun menga ozgina yordam berib yuborsangiz yomon bo’lmas edi! Chunki, siz – tulkilar piri, qobiliyatingiz shunchalik yuksakki, qo’lingizni bir silkitsangiz kifoya, oltin pullar o’z-o’zidan oldingizga to’kiladi”.
Buni eshitgan qariya o’yga tolibdi va ancha vaqt o’tgach, jilmayib: “Albatta, bu ishning men uchun hech qanday qiyin joyi yo’q, faqat o’n tangali dastmoya bo’lsa kifoya” — deb javob qaytaribdi.
Dastmoyani olim darrov topib kelibdi. Uni olgan qariya olim bilan bir bo’sh xonaga kiribdi. Qariya o’tirib ko’zlarini yumgancha, duo o’qib, iltijo qila boshlabdi. Biroz vaqt o’tar–o’tmasdan son-sanoqsiz pullar “jarang-juring” qilib sharros yomg’irday yog’ila boshlabdi-yu, ko’p o’tmay ular olimning tizzasigacha yetibdi. Pulning ichida ko’milib qolmayin deb olim oyog’ini pul uyumidan chiqarib olgan ekan, pul uni battar ko’ma boshlabdi. Bir zumda pul uyumi beligacha yetibdi. Buni ko’rgan qariya “Shunchasi yetar?” deb olimdan so’rabdi., “Etadi, yetadi”, – deb baqiribdi olim. Olimning javobini eshitgan qariya qo’lini ko’tarib bir siltagan ekan, yog’ayotgan pul to’xtabdi. Qariya va olim xonadan chiqishibdi. Uyni qulflayotgan olim shunchalik ko’p boylikka ega bo’lganidan xursand bo’lib, “Birpasda davlatmandga aylandim–a!”–deb shirin hayollarga berilibdi.
Ertasi kuni tongda olim xarajatga biroz pul olayin deb xonaga kirsa, kecha ko’zni qamashtirib, yaltirab yotgan tangalar uyumini ko’rmabdi. Yerda faqat o’zi dastmoya qilib bergan o’n tanganigina ko’ribdi, xolos. Bundan g’azablangan olim qariya bilan janjallashib, uni haqoratlab, “ko’zbo’yamachilikda” ayblay boshlabdi. Uning haqoratlari qariyaning g’azabini qo’zg’abdi va u olim uyini tark etishga qaror qilibdi. Olim bilan xayrlashayotib unga: “Seni qidirib kelishimning sababi, sen bilan birorta nopok ishga qo’l urish emas, balki ilm-fan va ma’rifat borasida izlanish va fikrlashish edi. Sen esa meni o’zingning yomon niyatlaringni amalga oshirish uchun harom yo’lga chorlading. Nafsning ketidan yurmoqchi bo’lsang, o’zingga o’xshaganlarni top, men sen kabi nopok insonlarga yordam berolmayman”, – debdi-da, yo’liga ravona bo’libdi.
TULKI QIZ
Janob Geng Gung juda badavlat odam bo’lib, uning hovli–joyi ham kattagina edi. Ammo ko’pgina xonalar bo’sh turar, ularda hech kim yashamas, hovli esa tashlandiq bir ahvolga kelib, begona o’tlar bosib ketgan edi. Ammo, bo’m-bo’sh xonalarda har doim g’aroyib voqealar sodir bo’lib turar ekan. Masalan, xonalarning eshiklari o’z-o’zidan sharaqlab ochilib-yopilar, yana har zamon kulgi ovozi eshitilib turardi. Bu sirli voqealar xonadon ahlini vahimaga solar, ularning tinchligini buzar edi. Bundan xavotirlangan Geng Gung hovlisini qari xizmatkoriga tashlab, o’zi boshqa yoqqa ko’chib ketishga majbur bo’ldi.
Janob Geng Gungning juda dovyurak Chyuy Bing ismli jiyani bor edi. Chyuy Bing qari xizmatkorga, agar u biror bir g’aroyib hodisaning guvohi bo’lsa, darhol unga xabar berishni tayinladi. Kunlardan bir kun, tunda, qari xizmatkor uyning yuqorigi qavatida chiroq yorug’ini ko’rib qolibdi. Bundan xabar topgan Chyuy Bing darhol yetib kelib yolg’iz o’zi yuqoridagi qavatga ko’tarildi. U xonadan eshitilayotgan ovozlarga bir pas quloq solib, sekin ichkariga mo’raladi va jimirlab yonib turgan sham yorug’ida bir cholni va uning ro’parasida o’tirgan qari ayolni ko’rdi. Kampirning chap tomonida chamasi yigirma yoshlardagi yigit, o’ng tomonida esa tashqi ko’rinishidan o’n besh yoshlardagi qiz o’tirar edi. Oila a’zolari nozu ne’matlar to’la dasturxon atrofida o’tirib, suhbatlashar edilar.
Chyuy Bing to’satdan xonaga kirib, kulib turib dedi: “Chaqirilmagan mehmonni kutib olinglar!” Hamma qo’rqqanidan har tomonga qochib berkina boshlabdi. Faqatgina qariya joyidan siljimadi va unga qarab: “Sen nega begona odamlarning uyiga bostirib kirding?”–dedi. Chyuy Bing javob berdi: “Bu bizning uy, siz esa uni egallab olibsiz. O’zimning uyimga nega kira olmayman? Siz bu yerda mezbondan beijozat mehmon bo’lib o’tiribsiz”. Qariya Chyuy Bingga diqqat bilan qarab: “Sen bu uyning xo’jayini emassan”, – dedi. Chyuy Bing: “Men uy xo’jayinining jiyaniman”, – deb javob berdi. Shundan so’ng qariya o’ziga kelib, uni dasturxon atrofiga taklif qildi. Chyuy Bing: “Biz endi hammamiz do’stmiz, uyalishning hojati yo’q, oila a’zolaringizni chaqiring, birga ovqatlanamiz”, dedi. Shunda qariya “Shyaoer”, – dedi. Shu zahotiyoq xonaga yosh yigit kirib keldi. “Bu – mening o’g’lim!”–dedi qariya. Shunda yigit Chyuy Bingga salom berib, dasturxon chetiga o’tirdi.
Chyuy Bing va Shyaoer bir xil tabiatli, ochiq ko’ngil, xushchaqchaq bo’lganliklari uchun bir-birini hurmat qilib, tezda til topishdilar. Chyuy Bing 21 yoshga kirgan edi. Shyaoer esa undan ikki yosh kichik ekan. Ular xuddi aka-ukadek yaqin bo’lib qolishdi. Qariya buni ko’rib, juda xursand bo’ldi va Shyaoerga dedi: “Chyuy Bing o’zimizning odam ekan, borib onangni va Ching Fengni dasturxonga taklif qil”. Bir oz vaqt o’tgach, kampir bilan qiz xonaga kirib kelishdi. Chyuy Bing qizning nozik, go’zal va kelishgan qaddi-qomati, chaqnab turgan qora ko’zlariga e’tibor berdi. Qariya ularni tanishtirib: “Bu mening xotinim, bu esa — Ching Feng, mening jiyanim bo’ladi”–dedi.
Chyuy Bing ular bilan suhbatlashar ekan, nigohini Ching Fengning ko’zlaridan uza olmas edi. Bundan uyalgan Ching Feng yigitga tik qaray olmasdi. Chyuy Bing esa boshqalarga bilintirmasdan stol tagidan sekingina Ching Fengning oyoq uchini turtib qo’ydi. Ching Feng shu zahotiyoq oyog’ini o’ziga tortib oldi, lekin jahli chiqmadi. Chyuy Bing yanada ruhlanib, o’zini ushlab tura olmay: “Agar menga shoh taxti yoki shu qizni tanla deganlarida hech ikkilanmasdan qizni tanlagan bo’lar edim”,–dedi.
Qari ayol Chyuy Bingning mast bo’lganini sezib, shu zahotiyoq Ching Fengni ichkarigi xonaga olib kirib ketdi. Buni ko’rgan Chyuy Bing g’alati ahvolga tushib qoldi va qariya bilan xayrlashib, chiqib ketdi. Lekin hayolidan Ching Feng ketmas edi. Ertasi kuni tunda, u yana shu yerga qaytib keldi, lekin ertalabgacha biron-bir tovushni eshitmadi. Ching Fengni yana ko’rish maqsadida hech ikkilanmasdan yolg’iz o’zi uyning pastki qavatiga ko’chib keldi.
O’sha kuni kechasi Chyuy Bing chiroq yorug’i ostida kitob o’qib o’tirar ekan, to’satdan sochlari yoyilgan, yuzi tim qora bir maxluq uyga kirib keldi va ko’zlarini katta ochib, Chyuy Bingga o’qraya boshladi. Chyuy Bing maxluqning badbashara turqiga qarab, kulib yubordi. U siyohdondan siyoh olib, yuziga shunday surkadiki, uning maxluqdan farqi qolmadi. So’ng ko’zlarini katta ochgancha, maxluqqa tikilib qaradi. O’sha zahotiyoq maxluq xonadan chiqib ketdi.
Ertasi kuni tunda, Chyun Bing uxlamoqchi bo’lib turgan vaqtda yuqori qavatda ochilayotgan eshikning ovozi eshitildi. Yigit shosha-pisha yuqoriga ko’tarildi va yarim ochilgan eshikka yaqinlashgach, ichkaridan kimdir sekin yurib kelayotganini ilg’adi. Keyin kimdir o’sha xonaga sham olib kirganini ko’rdi. Chyuy Bing kimdirni tanidi. U o’zi kechayu kunduz o’ylagan Ching Feng edi. Ching Feng yigitni ko’rgach, qo’rqib ketdi va ortiga qaytdi-yu, eshikni qulflab oldi. Chyuy Bing eshik yoniga kelib, tiz cho’kib: “Men xavf-xatardan qo’rqmayman, seni deb yolg’iz o’zim bu yerga yashashga keldim. Hozir bu yerda begona odam yo’q, iltimos, nozik qo’llaringni bir ushlasam bas, undan so’ng o’lsam ham roziman”,–dedi.
Ching Feng ichkaridan: “Sening his-tuyg’ularingni sezmasdan bo’ladimi? Lekin tog’am meni juda qattiq tarbiyalagan, shuning uchun men senga qo’limniyam berishga jur’at etolmayman” – deb javob berdi. Chyuy Bing yana yalina boshladi: “Seni bir marta ko’rsam bas, bundan boshqa niyatim yo’q”. Bu gapdan ta’sirlangan Ching Feng xursand bo’lib ketdi va shu zahotiyoq yigit bilan pastki qavatga tushdi.
Ching Feng: “Urinishlaring bekor, biz birga faqat bir kecha bo’la olamiz, keyin yana ajralishimizga to’g’ri keladi” – dedi.
Chyuy Bing: “Nega, nima uchun?” – deb so’radi.
Ching Feng javob berib: “Tog’am sening tuyg’ularingni yolg’on deb o’ylaydi, shuning uchun jo’rttaga maxluqqa aylanib, seni qo’rqitmoqchi bo’ldi, lekin sen undan umuman qo’rqmabsan. Shu sababdan tog’am bu yerdan ko’chib ketishga qaror qildi. Biz allaqachon narsalarimizni tayyorlab qo’yganmiz. Bugun esa tog’am meni o’sha narsalarga qarab turish uchun uyda qoldirdi. Ertaga biz yangi uyga ko’chamiz”.
Shu gapdan so’ng Ching Feng ketmoqchi bo’lgan edi, yigit chaqqonlik bilan qizning qo’lidan ushlab, o’ziga tortdi. To’satdan Ching Fengning tog’asi kirib keldi. Ching Feng ham uyalib, ham qo’rqib ketdi. U boshini egib, devorga suyangancha, belbog’ini to’g’irlay boshladi.
Jahli chiqqan qariya: “Uyalmaysanmi, qiz bola? Qani, tez bu yerdan chiqib ket!” deb jiyanini koyidi. Bu gaplardan keyin Ching Feng tog’asining ortidan ergashdi, Chyuy Bing ham ularga ergashdi. Yuqori qavatga chiqqach, qariyaning Ching Fengni so’kib, haqorat qilayotganini, Ching Fengning esa yig’layotganini eshitdi, bundan yigitning yuragi qattiq ezildi. Shuning uchun u beixtiyor: “Ayb menda, bu voqeaga Ching Fengning aslo aloqasi yo’q. Iloji bo’lsa, uni kechiring, yoki meni o’ldiring, men bunday jazoga loyiqman!” – deb baqirib yubordi.
Bir ozdan so’ng ovozlar eshitilmay qoldi. Chyuy Bing xo’rsina-xo’rsina yana xonasiga qaytdi. Bo’lib o’tgan voqealardan so’ng uyda g’aroyib voqealar sodir bo’lmaydigan bo’ldi. Lekin yigit Ching Fengni hech unuta olmas edi.
Taxminan, bir yildan so’ng Chyuy Bing yo’lda borar ekan, katta bir it quvlab kelayotgan ikki tulkini ko’rib qoldi. Ulardan biri xarobalar tomonga qochib, ikkinchisi esa qo’rqqanidan shoshib, Chyuy Bing tomonga sakradi va apil-tapil uning qo’yniga suqulib oldi. Tulkiga juda achinib ketgan Chyuy Bing o’sha zahotiyoq, choponi ichidagi tulkini mahkam quchoqlab, uyiga olib bordi. Uyga kelgach, tulkini to’shakka yotqizib chiqib ketdi. Bir ozdan qaytib kelib to’shakka qarasa, u yerda Ching Feng o’tirganini ko’ribdi.
Bundan juda xursand bo’lib ketgan Chyuy Bing qizdan hozirgina bo’lib o’tgan voqeani surishtirdi. Ching Feng dedi: “Men bir xizmatkor qiz bilan sayr qilib yurgan edim, to’satdan katta it paydo bo’ldi. Agar sen bo’lmaganingda, it meni g’ajib tashlagan bo’lar edi. Men odam emasman– tulkiman, senga mening keragim yo’q, sen mendan jirkanishing mumkin. Bor gap shu”.
Bunga javoban Chyuy Bing: “Men tunu kun seni o’yladim, uxlaganimda ham seni tushimda ko’rar edim. Seni harsafar tushimda ko’rganimda eng oliy va rohatbaxsh tuyg’ularni his qilar edim”, – dedi
Ching Feng esa: “Haqiqatan, Xudo taqdirimizni birlashtirganga o’xshaydi. Agar bugungi voqea bo’lmaganida, sen bilan uchrasha olmas edim. Juda yaxshi bo’ldi. Xizmatkorim itdan sog’-salomat qutulib, uyga yetib borsa, ular meni o’ldi deb o’ylab boshqa qidirmaydilar. Endi biz umrbod birga bo’lamiz”.
Oradan ikki yil o’tdi. Bir kuni kechasi Chyuy Bing kitob o’qiyotgan paytda xonaga to’satdan Shyaoer kirib keldi. Chyuy Bing hayron bo’lib o’rnidan turdi va undan hol-ahvol so’radi. Shyaoer tiz cho’kib dedi: “Otam kelajakda uni bir falokat kutib turganini oldindan sezar edi, shuning uchun “Agar men bilan bu falokat sodir bo’lsa, meni faqat Chyuy Bing qutqara oladi” der edi. Mabodo boshiga falokat tushsa, uni qutqarishingizni sizdan iltimos qilmoqchi edi, ammo, o’z vaqtida u sizga qo’pol muomalada bo’lgan uchun o’zi kelishga tortinardi. Bugun esa o’sha kutilayotgan falokat yuz berdi, shu sababdan otam kelolmadi, unga yordam berishingizni so’rab o’zim kelishga majbur bo’ldim
”.
Chyuy Bing hayron bo’lib, “Otang qanday baxtsizlikka uchradi?” – deb so’radi.
Bunga javoban Shyaoer: “Siz Mo Sanlang bilan tanishmisiz?” – deb so’radi. “Ha, Mo Sanlang eng yaqin do’stimning o’g’li bo’ladi”, – deb javob berdi Chyuy Bing.
Shyaoer dedi: “Ertaga oqshom mahali u ovdan qaytib kelayotganida, o’ljalarining ichida bir yarador tulki ham bo’ladi. Siz do’stingizning o’g’lidan iltimos qilib o’sha yarador tulkini olib qolasiz deb umid qilaman. Shunday qilsangiz, bu ishingizni men bir umr unutmayman» – dedi. Bunga javoban Chyuy Bing, «Agarda sen shu tulkini qutqargin, deb iltimos qilar ekansan, bu iltimosingni men Ching Feng kelmagunicha bajara olmayman”, – dedi.
Shunda Shyaoer yerga tiz cho’kib: “Singlim Ching Feng o’lganiga yaqinda uch yil bo’ladi”, – deb yig’lab yubordi.
Chyuy Bing atayin qo’lini siltab, jahl bilan dedi: “Unday bo’lsa, otang bukunidan battar bo’lsin. Men unga yordam bermayman”, deya rad javobini berdi.
Shunday deb, u kitobni qo’liga olib, baland ovoz bilan o’qiy boshladi va Shyaoerga ahamiyat bermay qo’ydi. Shyaoer turib, yig’lab chiqib ketdi. Chyuy Bing shu zahotiyoq Ching Fengning yoniga kirib, bo’lib o’tgan voqea to’g’risida gapirib berdi.
Ching Feng qo’rqib ketdi, yuzining rangi o’zgarib, shoshilib so’radi: “Sen uni qutqarasanmi yoki yo’qmi?”
“Albatta qutqaraman. Men atayin unga rozilik bermadim, sababi tog’ang oldin o’taketkan surbet edi, unga bu saboq bo’ladi” – dedi Chyuy Bing xotirjam.
Bu gapni eshitgan Ching Feng xursand bo’lib dedi: “To’g’ri, o’tgan safar tog’am sen bilan yaxshi munosabatda bo’lmadi, lekin shuni ham aytib qo’yayki, bolagimda ota-onasiz qolganimda u meni
tarbiyalagan. Uning bu ishini hech ham unutib bo’lmaydi”.
Chyuy Bing dedi: “Sening gaping to’g’ri, lekin men o’tgan voqealarniosonlikcha unuta olmayman. Agar sen chindan ham halok bo’lganingda, men uni qutqarmas edim”.
Ching Fengning “Unda sen vijdon azobida qolmaysanmi?” degan bir og’iz gapi Chyuy Bingni o’ylantirib qo’ydi.
Ertasiga kechqurun chindan ham Mo Sanlang ovdan qaytib kelayotib ko’pgina xizmatkorlari bilan Chyuy Bingning uyiga tashrif buyurdi. U otga mingan, orqasida kamoni ham bor edi. Chyuy Bing uni qarshi olib, mehmonni taklif qildi. Chyuy Bingning ko’zi ovlangan hayvonlarga tushdi. Ular ichida chindan ham bitta katta qora tulki bor edi. Uning tanasi qon ekan. Chyuy Bing tulkini qo’li bilan siypalab ko’rdi va uni tirik ekanligini bildi. U po’stini yirtilganini va unga tulkining terisi kerakligini bahona qilib, shu tulkini unga berishini iltimos qildi. Mo Sanlang Chyuy Bingning iltimosini eshitib tulkini ikkilanmasdan unga hadya qildi. Sovg’adan Chyuy Bing juda xursand bo’lib, Mo Sanlangga tashakkur bildirdi.
Chyuy Bing shu zahotiyoq tulkini ichkariga olib kirib Ching Fengga berdi, o’zi esa tashqarida Mo Sanlang bilan mehmondorchilikni davom ettirdi. Ching Feng yarador tulkini uch kun avaylab parvarish qilganidan so’ng u qariyaga aylandi. U ko’zini ochib, Ching Fengni ko’rib, juda hayron bo’ldi. Ching Feng bo’lib o’tgan hamma voqeani batafsil gapirib berganidan so’ng qariya juda xursand bo’lib, Chyuy Bingdan qilgan gunohlari uchun kechirim so’radi.
Shundan keyin qariya o’z oilasi bilan eski yashash joyiga qaytib ketdi. Chyuy Bing va uning oilasi esa tinch-totuv hayot kechirishdi.
