Уйғур шоири ва ёзувчиси Азизийнинг «Фаридиддин Аттор» асари билан танишсиз. Бу асар бизнинг сайтимизнинг мана бу саҳифасидан ўрин олган. Бугун эса Азизийнинг шеърлари билан танишасиз. Шеърларни  раҳматли  ёзувчи Ҳабибулло Зайниддин ва  ёш таржимон Давлатмурод ўзбекчалаштирган.

Азизий
ШЕЪРЛАР

    Уйғур шоири, адиби ва таржимон Азизий 1962 йили Хўтан вилояти, Чирё туманининг Мозоркўл кентида таваллуд топган. 1985 йили Шинжонг университетининг адабиёт куллиётини тамомлаган. Унинг ижодий ишлари ўрта мактаб ўқувчилиги давридаёқ бошланган. Ҳозиргача 50 дан ортиқ бадиалари, 20 дан зиёд мақолалари, 200 га яқин таржима асарлари китобхонлар қўлига етиб борган. Баъзи асарлари хитой ва ўзбек тилига таржима қилинган. Бир неча бор Хитой ва Шинжонг мукофотларига сазовор бўлган. “Ошиқ ривояти”, “Алангали тилаклар”, “Фаридиддин Аттор” “Донолар дурдоналаридан” каби ўндан зиёд китоблари нашр қилинган ва китобхонларнинг самимий олқишларига муяссар бўлган. Ҳозир Урумчида чоп этиладиган ёшлар журналида ишлайди.

ШАМОЛ, ҚУШ, ДАРАХТ

1
Совуқ шамол елар тўхтамай,
Нимагадир зарда қилгандай.
Қайларгадир шошилади у.

Нодон йигит сулув қизларни
Севиб-севиб кўнгли қолгандай.

2

Якка бир қуш
Мудрайди шоҳда
Хаёл билан сафарни кўзлаб.
Бироқ
унинг бундай кутгуси,
Ниманидир — ненидир эслаб,
Чунки, бу диёр, ушбу чаманзор,
Шодлик бериб сайратган уни,
Эркалатган уни папалаб.

3

Тебратганда шамол дарахтни,
Чўчинқираб, қушча
қўзғалди…

Куйлагандай сирли бир куйни,
Секин-секин шивирлаб олди…

4

Дарахт туш кўрар,
Тушида шайланди — қанот кериб учмоққа.
Бироқ шу чоғ патлари тўзиб,
Айланиб қолди,
Худди тушида кўргандек,
Учолмас қанотсиз қушга…

ЖИЙДА ЧЕЧАГИ

Ўхшатаман
Сени фақат толесиз ёрга.
Булбул фарёд чекмаган билан,
Хандон урар ишқингда қарға.

Билмаганлар билмас тоабад,
Билганларнинг ёдидан чиқмас.
Боғи беҳишт саслари кезар,
Бекам,  сенинг овозларингда.

ИККИ ҚУТБ АФСОНАСИ

Бу қутбдан тонг отса агар,
У қутбда оқшом бўлармиш.
Бу қутбда чақмоқ чақнаса,
У қутбда осмонинг яшнар.

УЗИЛГАН РИШТА

Ой
ўхшар олмага,
Гар муҳаббат алдаса мени.
Олма
Фариштага айланиб қолса,
Мен алдасам агар ўзимни.
Узилган ришта:
Ой,
Олма,
Фаришта.

МАШРАБНИНГ МАЪШУҚАСИГА ЁЗГАН МАКТУБЛАРИ

1

Балки шайтон оздирди мени,
Оҳиста бир қараблар қўйдим,
Сен соянгни ташлаган гулга
Мен чўғ бўлиб умидлар қўйдим.

Шу-шу жоним, ўхшаблар қолдим,
Чанқоқликда асрлар бўйи,
Ёмғир ёғиб ювилган чўлга.

2

Тақдиримдан унган бир савол,
Санчилади дилга куну-тун.
Нечун, муҳаббатдан яралган дунё,
Нечун торлик қилар муҳаббат?

Бесаранжом типир-типирлаб,
Еллар янглиғ тўлқинланади,
Жоним менинг қадамларимда.

Булоқдек ўксиб,
Осмонини излайди қуёш,
Аччиқ фиғон — дилгир-дилгир аламларимда.

3

Сен йирокда,
Мен йироқда,
Ўртамизда сирли бир олам.
Қорачўғимда бир сурат,
Суратда сен —
Олам аро бирдан бир одам.

4

Кўрганмидинг,
Шамол келиб юлқиса боғни,
Япроқдарнинг тўкилганини?

Кўрганмидинг,
Осмондан чорлаб юлдузларнинг,
Туман аро тўкилганини?

Сезганмидинг,
Ҳар қачон умидга тўлган нафаснинг,
Аста-аста ўчганлигини?

5

Мен япроқ,
Мен юлдуз,
Мен нафас.

6

Мен ўлсам,
Қабримни ердан ўйинглар.
Ҳожат эмас нақшли гумбаз,
Қабримга
Сеторимни санчиб қўйинглар.

КИМДИР ЎКСИЙДИ, КИМДИР…

Хаёлчан  кеча
Чўққиларда мудрайди булут,
Булоқларда тунайди оҳу,
Япроқлардан тўкилар ёғду.

Кимдир ўксийди,
Кимдир қўмсайди,
Тушларида чечаклар қайғу,
Учиб кетар охирги оҳу.

ИЛТИЖО

Оч! Бағрингта бағримни ёқай.
Гар оташ бўлсанг гуриллаб ёнай.
Гар сув бўлсанг сенга қўшилиб,
Эриб кетай, сув бўлиб оқай.

Шамолларни суюб, папалаб,
Чечакларга юзимни ёқай.
Ошиқларнинг севгиси учун,
Икки олам меҳрини боғлай.

ТАВБА

Тавба — нима бу?
Илғамай етилган бир дона дон.
Тавба — нима бу?
Тонглар каби оқарган виждон.
Тавба — нима бу?
Кўзёшидек сузилган имон.

Мен тавба қилишим керак тонггача,
Кўзгуга бир навбат боққаним учун.
Мен тавба қилишим керак ўлгунча,
Гуноҳсиз гуноҳга боққаним учун.

ҲЕЧ КИМ ЭМАСМАН

Мен ҳеч ким эмасман, ўзимдан бўлак,
Сувдек яралмиш оддий бир инсон.
Онага бахшида, отага тилак,
Азалдан абадга қумдек бир инсон.
Мен ҳеч ким эмасман, ўзимдан бўлак,
Муқаддас истакнинг нурли томчиси.

Сукунат қаҳрини чеккан бир юрак,
Тилсимот тахтининг қилдек парчаси.
Мен ҳеч ким эмасман, ўзимдан бўлак,
Бир томчи зиёга ўралган парда.
Изтироб тожига қадалган пўкак,
Одам деб аталган нотавон зарра.

Мен ҳеч ким эмасман, ўзимдан бўлак,
Шу аршдан тупроққа тўкилган кўзёш.
Бу менинг қисматим —
Азиз шер юрак,
Тоғларнинг фарёди — шамолга ёндош!

УНУТИЛМАС БИР ТУШ

Қум оқади унсиз, садосиз,
Чайқалади бархан шамолда.
Узилмайди қадимий бир куй,
Фаришталар базм қилар бунда.

Қаритади Хизрни вақт,
Асрдан ҳам олис лавҳалар.
Карвон ўтар гоҳи тилсимот,
Излагани олтин ангуштар.

Водий куяр ғойиб гулхандек
Юлғун унар,
мўъжиза униш.
Сен ҳам кўрган, мен ҳам кўрган
Таклимакон* — унутилмас туш.

ИЛОҲИЙ САДО

Мен учун манзили номаълум қизча,
Сен учун нотаниш йигитман танҳо.
Бахшида, сен учун юрагим, бағрим,
Саҳарда
оқарган ойналар аро.

Мен учун кийимдан гўзалдир бадан,
Ёпиб қўй пардани,
Кўрмайин дунё.
Ошиқлар бахтига шароб не ҳожат,
Қулоқ сол, муҳаббат — илоҳий садо!

УЙҒУР ҚИЗИ

Фиғонингдан олам титрайди,
Эриб кетар оҳангдан юрак.
Сен куйларнинг ёлқинларида,
Фиғон бўлиб очилган чечак.

Оқар қумдек нафасларингда,
Акс этар шарқликнинг юзи.
Сен юлдузга осмонсан танҳо,
Сен осмоннинг танҳо юлдузи.

НОЛА

Кўшиқ янграр:
«Қора дейди, қора дейди.
Қорамуқнинг қосироқидек*
Гуноҳ менда йўқ» дейди.

Қамиш эдим, кесди мени,
Чалди кимдир най қилиб.
Фиғонларим бўлди достон,
Оташларга фош бўлиб.

Ошиқларнинг бозорида
Сарсона бўлдим.
Қисматларим олам аро
Минг дона бўлдим.

Қора гулдан қора ҳасрат
Кетган жойи қайда бор?
Жондан кечмай жононага
Етган жойи қайда бор?

Қани, соқий, шароб қуйгил,
Бўлай мустағрақ*.
Мақом бошлай мунг-зор аро,
Қайнасин фалак.

СЎЗЛАРНИ СЎЗЛАТДИНГ СЎЗЛАРГА

Маҳмуд Кошғарийга

Сўзларни сўзлатдинг сўзларга,
Сўзларга ранг бердинг беқиёс.
Сўзларнинг парвози фалакда,
Сўзларда оламча эҳтирос.

Сўзларни сўзлатдинг сўзларга,
Сўзларни уйғотдинг сўзлардан.
Сўзларнинг пардаси йиртилди,
Сўзларни унутган кўзлардан.

САБР КОСАСИ

Билмадим, нақадар поёнсиз юрак,
Нақадар буюкдир сендаги чидам.
Ҳазрати Одамдан қолган табаррук,
Эй сабр косаси — азобли эҳром!

Тугамас надомат, тугамас тилак,
Инсонни инсонга улайди ҳар тонг.
Дунёнинг кечмиши сенгадир эрмак,
Сен қайга сиғарсан мабодо синсанг?

* БИЛАН ТЕЛГИЛАНГАН СЎЗЛАР ИЗОҲИ

Таклимакон — қадимий, очиқ музей шаҳар
Қорамуқ — бегона ўт.
Қосироқ — ҳашаротга ишора.
Мустағрақ — ғарқ бўлган, чўмган

Uyg’ur shoiri va yozuvchisi  Aziziyning «Farididdin Attor» asari bilan tanishsiz. Bu asar bizning saytimizning mana bu sahifasidan o’rin olgan. Bugun esa Aziziyning she’rlari bilan tanishasiz. She’rlarni rahmatli yozuvchi Habibullo Zayniddin va yosh tarjimon Davlatmurod o’zbekchalashtirgan.

Aziziy
SHE’RLAR

Uyg’ur shoiri, adibi va tarjimon Aziziy 1962 yili Xo’tan viloyati, Chiryo tumanining Mozorko’l kentida tavallud topgan. 1985 yili Shinjong universitetining adabiyot kulliyotini tamomlagan. Uning ijodiy ishlari o’rta maktab o’quvchiligi davridayoq boshlangan. Hozirgacha 50 dan ortiq badialari, 20 dan ziyod maqolalari, 200 ga yaqin tarjima asarlari kitobxonlar qo’liga yetib borgan. Ba’zi asarlari xitoy va o’zbek tiliga tarjima qilingan. Bir necha bor Xitoy va Shinjong mukofotlariga sazovor bo’lgan. “Oshiq rivoyati”, “Alangali tilaklar”, “Farididdin Attor” “Donolar durdonalaridan” kabi o’ndan ziyod kitoblari nashr qilingan va kitobxonlarning samimiy olqishlariga muyassar bo’lgan. Hozir Urumchida chop etiladigan yoshlar jurnalida ishlaydi.

SHAMOL, QUSH, DARAXT

1
Sovuq shamol yelar to’xtamay,
Nimagadir zarda qilganday.
Qaylargadir shoshiladi u.

Nodon yigit suluv qizlarni
Sevib-sevib ko’ngli qolganday.

2

Yakka bir qush
Mudraydi shohda
Xayol bilan safarni ko’zlab.
Biroq
uning bunday kutgusi,
Nimanidir — nenidir eslab,
Chunki, bu diyor, ushbu chamanzor,
Shodlik berib sayratgan uni,
Erkalatgan uni papalab.

3

Tebratganda shamol daraxtni,
Cho’chinqirab, qushcha
qo’zg’aldi…

Kuylaganday sirli bir kuyni,
Sekin-sekin shivirlab oldi…

4

Daraxt tush ko’rar,
Tushida shaylandi — qanot kerib uchmoqqa.
Biroq shu chog’ patlari to’zib,
Aylanib qoldi,
Xuddi tushida ko’rgandek,
Ucholmas qanotsiz qushga…

JIYDA CHECHAGI

O’xshataman
Seni faqat tolesiz yorga.
Bulbul faryod chekmagan bilan,
Xandon urar ishqingda qarg’a.

Bilmaganlar bilmas toabad,
Bilganlarning yodidan chiqmas.
Bog’i behisht saslari kezar,
Bekam, sening ovozlaringda.

IKKI QUTB AFSONASI

Bu qutbdan tong otsa agar,
U qutbda oqshom bo’larmish.
Bu qutbda chaqmoq chaqnasa,
U qutbda osmoning yashnar.

UZILGAN RISHTA

Oy
o’xshar olmaga,
Gar muhabbat aldasa meni.
Olma
Farishtaga aylanib qolsa,
Men aldasam agar o’zimni.
Uzilgan rishta:
Oy,
Olma,
Farishta.

MASHRABNING MA’SHUQASIGA YOZGAN MAKTUBLARI

1

Balki shayton ozdirdi meni,
Ohista bir qarablar qo’ydim,
Sen soyangni tashlagan gulga
Men cho’g’ bo’lib umidlar qo’ydim.

Shu-shu jonim, o’xshablar qoldim,
Chanqoqlikda asrlar bo’yi,
Yomg’ir yog’ib yuvilgan cho’lga.

2

Taqdirimdan ungan bir savol,
Sanchiladi dilga kunu-tun.
Nechun, muhabbatdan yaralgan dunyo,
Nechun torlik qilar muhabbat?

Besaranjom tipir-tipirlab,
Yellar yanglig’ to’lqinlanadi,
Jonim mening qadamlarimda.

Buloqdek o’ksib,
Osmonini izlaydi quyosh,
Achchiq fig’on — dilgir-dilgir alamlarimda.

3

Sen yirokda,
Men yiroqda,
O’rtamizda sirli bir olam.
Qoracho’g’imda bir surat,
Suratda sen —
Olam aro birdan bir odam.

4

Ko’rganmiding,
Shamol kelib yulqisa bog’ni,
Yaproqdarning to’kilganini?

Ko’rganmiding,
Osmondan chorlab yulduzlarning,
Tuman aro to’kilganini?

Sezganmiding,
Har qachon umidga to’lgan nafasning,
Asta-asta o’chganligini?

5

Men yaproq,
Men yulduz,
Men nafas.

6

Men o’lsam,
Qabrimni yerdan o’yinglar.
Hojat emas naqshli gumbaz,
Qabrimga
Setorimni sanchib qo’yinglar.

KIMDIR O’KSIYDI, KIMDIR…

Xayolchan kecha
Cho’qqilarda mudraydi bulut,
Buloqlarda tunaydi ohu,
Yaproqlardan to’kilar yog’du.

Kimdir o’ksiydi,
Kimdir qo’msaydi,
Tushlarida chechaklar qayg’u,
Uchib ketar oxirgi ohu.

ILTIJO

Och! Bag’ringta bag’rimni yoqay.
Gar otash bo’lsang gurillab yonay.
Gar suv bo’lsang senga qo’shilib,
Erib ketay, suv bo’lib oqay.

Shamollarni suyub, papalab,
Chechaklarga yuzimni yoqay.
Oshiqlarning sevgisi uchun,
Ikki olam mehrini bog’lay.

TAVBA

Tavba — nima bu?
Ilg’amay yetilgan bir dona don.
Tavba — nima bu?
Tonglar kabi oqargan vijdon.
Tavba — nima bu?
Ko’zyoshidek suzilgan imon.

Men tavba qilishim kerak tonggacha,
Ko’zguga bir navbat boqqanim uchun.
Men tavba qilishim kerak o’lguncha,
Gunohsiz gunohga boqqanim uchun.

HECH KIM EMASMAN

Men hech kim emasman, o’zimdan bo’lak,
Suvdek yaralmish oddiy bir inson.
Onaga baxshida, otaga tilak,
Azaldan abadga qumdek bir inson.
Men hech kim emasman, o’zimdan bo’lak,
Muqaddas istakning nurli tomchisi.

Sukunat qahrini chekkan bir yurak,
Tilsimot taxtining qildek parchasi.
Men hech kim emasman, o’zimdan bo’lak,
Bir tomchi ziyoga o’ralgan parda.
Iztirob tojiga qadalgan po’kak,
Odam deb atalgan notavon zarra.

Men hech kim emasman, o’zimdan bo’lak,
Shu arshdan tuproqqa to’kilgan ko’zyosh.
Bu mening qismatim —
Aziz sher yurak,
Tog’larning faryodi — shamolga yondosh!

UNUTILMAS BIR TUSH

Qum oqadi unsiz, sadosiz,
Chayqaladi barxan shamolda.
Uzilmaydi qadimiy bir kuy,
Farishtalar bazm qilar bunda.

Qaritadi Xizrni vaqt,
Asrdan ham olis lavhalar.
Karvon o’tar gohi tilsimot,
Izlagani oltin angushtar.

Vodiy kuyar g’oyib gulxandek
Yulg’un unar,
mo»jiza unish.
Sen ham ko’rgan, men ham ko’rgan
Taklimakon* — unutilmas tush.

ILOHIY SADO

Men uchun manzili noma’lum qizcha,
Sen uchun notanish yigitman tanho.
Baxshida, sen uchun yuragim, bag’rim,
Saharda
oqargan oynalar aro.

Men uchun kiyimdan go’zaldir badan,
Yopib qo’y pardani,
Ko’rmayin dunyo.
Oshiqlar baxtiga sharob ne hojat,
Quloq sol, muhabbat — ilohiy sado!

UYG’UR QIZI

Fig’oningdan olam titraydi,
Erib ketar ohangdan yurak.
Sen kuylarning yolqinlarida,
Fig’on bo’lib ochilgan chechak.

Oqar qumdek nafaslaringda,
Aks etar sharqlikning yuzi.
Sen yulduzga osmonsan tanho,
Sen osmonning tanho yulduzi.

NOLA

Ko’shiq yangrar:
«Qora deydi, qora deydi.
Qoramuqning qosiroqidek*
Gunoh menda yo’q» deydi.

Qamish edim, kesdi meni,
Chaldi kimdir nay qilib.
Fig’onlarim bo’ldi doston,
Otashlarga fosh bo’lib.

Oshiqlarning bozorida
Sarsona bo’ldim.
Qismatlarim olam aro
Ming dona bo’ldim.

Qora guldan qora hasrat
Ketgan joyi qayda bor?
Jondan kechmay jononaga
Yetgan joyi qayda bor?

Qani, soqiy, sharob quygil,
Bo’lay mustag’raq*.
Maqom boshlay mung-zor aro,
Qaynasin falak.

SO’ZLARNI SO’ZLATDING SO’ZLARGA

Mahmud Koshg’ariyga

So’zlarni so’zlatding so’zlarga,
So’zlarga rang berding beqiyos.
So’zlarning parvozi falakda,
So’zlarda olamcha ehtiros.

So’zlarni so’zlatding so’zlarga,
So’zlarni uyg’otding so’zlardan.
So’zlarning pardasi yirtildi,
So’zlarni unutgan ko’zlardan.

SABR KOSASI

Bilmadim, naqadar poyonsiz yurak,
Naqadar buyukdir sendagi chidam.
Hazrati Odamdan qolgan tabarruk,
Ey sabr kosasi — azobli ehrom!

Tugamas nadomat, tugamas tilak,
Insonni insonga ulaydi har tong.
Dunyoning kechmishi sengadir ermak,
Sen qayga sig’arsan mabodo sinsang?

* BILAN TELGILANGAN SO’ZLAR IZOHI

Taklimakon — qadimiy, ochiq muzey shahar
Qoramuq — begona o’t.
Qosiroq — hasharotga ishora.
Mustag’raq — g’arq bo’lgan, cho’mgan