Ўзбекистон халқ шоири Омон Матжоннинг 80 йиллиги

Ўзбекистон халқ шоири Омон Матжон 80 йиллигига бағишланган учрашувлар: 12 сентябр соат 15. 00 да Ўзбекистон Миллий кутубхонасида, 18 сентябрда Самарқанд Давлат Университетида (илмий-амалий конференция тарзида), 20 сентябрда Ўзбекистон Ёзувчилари уюшмасида бўлиб ўтади.

ОМОН МАТЖОН
ШЕЪРЛАР

Омон Матжон 1943 йил 14 февралда Хоразм вилояти Янгибозор тумани Боғолон қишлоғида дунёга келган. Ўрта мактабни тугатгач, у Самарқанд Давлат университетида таҳсил олади. Омон Матжон 1969 йил олийгоҳни якунлаганидан сўнг, 2002 йилгача Ғафур Ғулом номли Адабиёт ва санъат нашриётида муҳаррир, бўлим бошлиғи, сўнгра «Ёшлик» журналида бош муҳаррир, «Чўлпон» нашриётида директор бўлиб ишлаган.
Омон Матжон болалагиданоқ шеърлар ёзишни машқ қилгани ва илк шеърлари эса, мактаб деворий газеталарию туман газеталарида чиқиб турганини айтади. У ўзбек шеъриятига 1960-йилларда ўз йўли ва оҳангги билан кириб келади. 1970 йилда шоирнинг «Очиқ деразалар», деб номланган илк шеърий тўплами нашрдан чиқади. «Кейин «Карвон қўнғироғи», «Қуёш соати», «Ярадор чақмоқ» каби китобларим, «Беруний» драматик достоним, Паҳлавон Маҳмуд ҳақидаги достоним, «Ҳаққуш қичқириғи» деган қирқ афсонадан иборат китобим, «Дарахтлар ва гиёҳлар китоби» деб номланган экологик мавзудаги китобларим кетма-кет босмадан чиқди», дейди шиорнинг ўзи. Шунингдек, 1991- 2011 йиллар ўртасида шоирнинг «Иймон ёғдуси», «Эркин ҳаволарда», «Ардахива», «Халоскор Руҳ», «Шайх Нажмиддин Кубро, Тўрабекахоним ҳақидаги қиссалари, «Дийдор Азиз» каби китоблари чоп этилган.
Шоир адабиёт соҳасидаги хизматлари учун Ҳамза номидаги Республика Давлат мукофотига сазовор бўлган. 2006 йилда Омон Матжонга Ўзбекистон Халқ шоири деган унвон берилган.
Ўзбекистон халқ шоири Омон Матжон Омон Матжон 2020 йил 29 октябрда вафот этган.

* * *

Одам бир кун
Ғўла ихтиро этди.
Тешик топди ўйлаб,
Ўқ ҳам биркитди.
Яна неларнидир
Топиб у аранг,
Арава кашф этди.
Кашф этиб,қаранг,

Ўз йўлига яна
Пиёда кетди.

1968

ФИРУЗА

Келмадинг.
Қушлар кўчиб кетди қошимдан,
Тушлар чўчиб кетди ёшимдан,
Ҳушлар учиб кетди бошимдан,
Келмадинг.
Хазонлар тўп бўлди йиллаб мен учун,
Осонлар йўқ бўлди йиллаб мен учун,
Армонлар кўп бўлди йиллаб мен учун,
Келмадинг.
Ғамларнинг барига тўздим — чидадим,
Намларнинг баҳрида суздим — чидадим,
Дамларнинг шаҳдидан ўздим — чидадим,
Келмадинг.
Кунларим ҳижронга ўқдек ёққанда,
Руҳим оти қонга чўғдек ботганда,
Сўнгги ўқни жонга ўзим отганда,
Сен келдинг узр сўраб…
Сен келдинг нечун?!

1968

* * *

Кўзларингни яширгин мендан,
Ўтиб кетай ёнингдан бефарқ,
Ўтиб кетай ёнингдан бедард,
Кўзларингни яширгин мендан.

Борлигимни пайқама,майли,
Бурчакларда,майли, қайрилма,
Мени деб тинчингдан айрилма,
Борлигимни пайқама,майли.

Номим бўлса қалбингда агар,
Отиб ташла,майли,тупроққа.
…Ҳар куни ўт шу йўлни топтаб,
Номим бўлса қалбингда агар.

1967

ЭШИГИНГДАН ЎТАМАН…

Куз ёйса ҳам йўлларга хазон,
Қор кўмса ҳам борлиқни бутун,
Кўклам келиб,урса ҳам хандон,
Эшигингдан ўтаман бир кун.

Сочларингга тушса ҳамки оқ,
Пешанангни босса ҳам ажин,
Кирганда ҳам гавдангга титроқ,
Эшигингдан ўтаман бир кун.

Майли,шунда танимасанг ҳам,
Ёки десанг кўрмайин турқин,
Ёшим ютиб,бошим қилиб хам,
Эшигингдан ўтаман бир кун.

Мени демай юмсанг ҳам кўзинг,
Хонанг қолса зулматга тутқун,
Хотирангга шам бўлиб ўзим,
Эшигингдан ўтаман бир кун.

Вақтим этиб чиқса бу жоним,
Дардларимга ясалса якун,
Бу дунёни тарк рате оним
Эшигингдан ўтаман бир кун.

1965

* * *

Очил, эй гул, гул вақтинг бўлди,
Уйғон, эй дил, дил вақтинг бўлди.

Етар минг бир кеча эртага,
Тонг сирларин бил, вақтинг бўлди.

Ўз ҳаққини билмаган қулдир,
Шукр этган ҳам қул, вақтинг бўлди.

Номинг азиз, ўзингга бек бўл,
Эл бўл энди, эл вақтинг бўлди.

Огоҳ этар соатсиз қисмат,
Ҳаракатинг қил, вақтинг бўлди.

Тилни қутқар тиллар бандидан,
Тилга киргин, тил вақтинг бўлди.

Ўзбекистон, фалак буржига
Юрагангни ил, вақтинг бўлди.

* * *

Ўртамизда биргана олма –
Олам ичра юмалоқ илинж.
Ўртамизда биргина олма –
Балки ғам у ё балки севинч.

Ўртамизда биргана олма,
Ярми қизил, ярми оч-яшил.
Ҳаё туғёнидан қизил у,
У соғинчнинг рамзидир асил.

Ўртамизда биргина олма,
Бармоқ учи тегса товланар.
Алвон иффат, яшил ташналик
Бир сенга, бир менга довланар.

Ўртамизда биргина олма,
Гард тегмаган, бирам покиза.
Ҳозирча у рангин бир ҳавас,
Лаб тегса бошланар мўъжиза…

* * *

Яратганга шукур, сен яна келдинг,
Ҳамма қонунларнинг ўзгарди кучи.
Мен сенга узундан узун от қўйдим:
«Эй, эски дардларни янгилатувчи!»

Бармоқлар бармоқлар учини сезди,
Кўнгил бир илоҳнинг кучини сезди,
Юрак алланенинг ўчини сезди,
«Эй, узоқ йўлларни яқинлатувчи!»

Яна икки кўздан сирқилди намлар,
Биллурни ювдилар покиза ғамлар.
Қани ул Сир, Аму мавж урган дамлар,
Эй, сен денгиз тубин долгалатувчи?!

Асли, қайда бўлсанг, мен кўнгли тўқман,
Кунчиқарим ишқтсир, нур ўчса — йўқман,
Биламан, кимгадир жуда суюкман,
Эй сен, хотирани поклантирувчи!

Ким айтди, йўл анча ўтилди дея,
Келган кетди, кутган кутилди дея,
Шодман — яна менга дуч бўлди дея,
Ишқи омонларни яшартиргувчи!

Яратганга шукур, сен яна келдинг,
Ҳамма қонунларнинг ўзгарди кучи.
Сенга мен узундан узун от қўйдим:
«Эй, кўҳна дардларни янгилатувчи!»

* * *

Дилимнинг рангини гул билса бўлди,
Менинг кимлигимни эл билса бўлди.

Олис юлдузларга сиррим айтмирам,
Нолишимни тонгги ел билса бўлди.

Учарга ҳар қушдан пар топинмадим,
Парвозлар ҳадисин дил билса бўлди.

Жаҳолат меҳроби тошин ўпмадим,
Ўшал бафи тошим тил билса бўлди.

Дамлар шиквасига учма, омон бўл,
Фазлу камолингни эл билса бўлди.

ТУРҒУНЛИК ЙИЛЛАРИ

«Нега мен?!» достонидан парча

Дунёга синчиклаб тикилган кўзлар
Мушкул бир ҳолатни пайқашга тушди.
Қай томонга боқманг, бари — йўлсизлар,
Толелар айқашу уйқашга тушди.

Етмиш йил эл яшаб қуръон, тавротсиз,
Эрлар ночор қолди, аёл авратсиз,
Замон дурадгори, асбоб-яроқсиз,
Илма-тешик томни ямашга тушди.

Қор қора ёғмоқда, ёмғир заъфарон,
Дарёлар ўрнида оқмоқда армон,
Ҳар подшо ўзича чиқариб фармон,
Қолганлар бир-бирин булғашга тушди.

Ёқиб бўлакелдик газни, кўмирни,
Зимистон айлаймиз тез она-эрни,
Кўк ютар бундайин улкан қабрни,
Одамнинг сояси қуёшга тушди.

Ҳар ерда ҳоким ҳақ, арбоблар ғолиб,
Қонун шуларники, шуларда қолип,
Энг катта айбдор бир ёқда қолиб,
Жазони бошқалар ўташга тушди.

На майхона қолди юртда, на меҳроб,
На муқаддас қаср, на азиз китоб,
Не-не олтин бошлар кўролмай офтоб,
Надомат тунида мудрашга тушди.

Ҳайронман сен ўзбек деган миллатга,
Ерингни тўлдирдинг мараз, иллатга,
Не жавоб айларсан бундай кулфатга,
Қара, пойдеворинг нурашга тушди?

Қани элни яктан этган донолар,
Қани уй файзини тутган момолар,
Қани «Бирлаш! Тиклан!» деган нидолар,
Ғафлат оғусими ё ошга тушди?!

На шомда ишинг бор, на тонгда ёдинг,
Ароқ, уйқу бўпти бор эътиқодинг,
Жаҳон саҳнасидан ўчмоқда отинг,
Номингдан бошқалар сўзлашга тушди.

Кўкда йўқ Улуғбек очган юлдузлар,
Кўҳна Урганчингни емоқда тузлар.
Ер ости ганжларинг бегона кўзлар
Излаб, ковлаб, ташиб, гизлашга тушди.

Нечун қоралайсан сен ўз ўтмишинг,
Амир ҳам ўз кишинг, ҳон ҳам ўз кишинг,
Кўрарманми сенинг униб-ўсишинг,
Нечун парвоналар оташга тушди?

Бойқаронг қотилмиш, Темуринг хунхўр,
Мангубердинг зобит, хор, манглайи шўр,
Не хароб миллатсан, борми бирон зўр,
Устунлар тикланмай қулашга тушди?!

Жаннат Ўзбекистон, жаннатинг қани,
Шунча меҳнат қилдинг, меҳнатинг қани,
Сиғинган, суянган давлатинг қани,
Ҳар дайди ит сени талашга тушди?

Ҳеч ким ўз молига қўёлмас баҳр,
Бору йўғимизни билмайди дунё,
Ҳеч кимдан сўрамай-нетмай не юҳо
Бу юртдан қурбонлик ямлашга тушди.

Ўзинг бўлсанг эдинг ўзингга қози,
Ҳар оғир-энгилга бўлардик рози,
Етти ётлар қўйиб носоз тарози,
Оқу қорангни каж ўлчашга тушди.

Билганинг-кўрганинг пахта бўлибдир,
Ақлинг, тафаккуринг ахта бўлибдир,
Юз сариқ, жигаринг сўхта бўлибдир,
Наслинг шажараси бутрашга тушди.

Ўзин, элин, тилин нақд сотган ким у,
Бир танда уч сотқин яшагани шу,
Буни шараф билиб нечалар ёҳу,
Даврондан мукофот тилашга тушди.

Давр деворида Қодирий қони,
Шимолга қулади жануб Чўлпони,
Заҳр ичди биллур жом тутган Усмонинг,
Қонли базм соқийни сўрашга тушди.

Хўш, бугун-чи, йўқми ҳеч пок тийнат
Ўн жойга хатланар сал фаол инсон,
Ким у, ҳар сўқмоққа қўйиб юз қопқон,
Ҳар йўлни ким обдон боғлашга тушди?!

Киммиш! Ўзимизнинг булар палидлар,
Булар ўзимизнинг абдуллатифлар,
Юлдузлар таъмидан бебаҳра итлар
Ойни ялоқ билиб увлашга тушди.

Ким эмиш! Барин гоҳ сотган ўзингсан,
Бир-бирингни ғажиб ётган ўзингсан,
Ким бош тикласа тош отган ўзингсан,
Ахир, ўз бошинг ҳам шу тошга тушди.

Келди Маҳтумқули айтган бир замон,
Унутди «Яхшилик» сўзини ёмон,
Обрў талашмоқда қурт билан илон,
Филлар пашша билан савашга тушди.

Илм, бу аслида тангрининг нури,
Ҳаммага тенг аён эмасдир сири,
Кўпни олим этиб қамчининг зўри,
Шогирд устоз билан курашга тушди.

Кимнинг эри қаттол, кимнинг аёли,
Шундан бир-бирида эмас хаёли.
Ром этиб ўткинчи тулпорнинг ёли,
Кўпларнинг кўзлари ўйнашга тушди.

Азиз нимамиз бор аёлдан бошқа,
Куйиб бўлсалар-да ишда, қуёшда,
Нечун кирмакдалар яна оташга,
Қандай шармандалик бу бошга тушди?!

Тортилиш кучидан собитдир олам,
Қуёш теграсида сайёралар жам,
Аслида меҳрдан яралган одам
Бурч юкидан бўйин товлашга тушди.

Инсон бир туғилар, қайта туғилмас,
Азал бунёдкори қайта уринмас,
Асли рост нарсалар қайта қурилмас,
Ахир, сув бошқаю ўт бошқа тушди.

Не кўрдинг Сталин бўлганда «отанг»,
Не берди довдирбой, парфеъл Никитанг,
Гўё Брежнев ҳам сенинг ўз хатонг,
Тирноғингни кимлар ковлашга тушди?!

Руснинг уйига ҳам кирди дарз, алкаш,
Шунданми режалар, йўллар гоҳ чалкаш,
Шунданми ўз жойин ташлаб беоташ,
Қайда иссиқ кўрса тарқашга тушди.

Умидсиз шайтон деб такрорлаб оят,
Ёлғиз умид билан яшаш жиноят,
Чунки Ёлғон яна тўқиб ривоят,
Ўзин «янгилаш»га, бўяшга тушди.

Шунча сабоқ етар! Ўзингга ишон!
Ўз ақлинг, хулосанг, кўзингга ишон!
Сўнгги бор ўз ўғил-қизингга ишон!
Бугун шулар сени ўйлашга тушди!

Асли сендан зўрроқ қандай киши бор?!
Бугун Сайёрада «Ўзбек иши» бор!
Ҳали ўзбекнинг бир ҳайқириши бор,
Қара, томирларинг титрашга тушди!

Бузиб сарҳадларни, ғовларни олиб,
Бори дунё билан қилғил ошнолик,
Йўқса, ўтмишинг ҳеч кўрмай рўшнолик,
Келажак бир жойни топташга тушди.

Қаранг Янгиланиш деган пешани,
Артди у Халқ Руҳи маҳкум шишани,
Бугун қайта англаб Азал ишини,
Кўплар орқа-олдин ўнглашга тушди.

Замон бир Ленинга қайтсайди, дейман,
«Ҳаммангиз эркин!» деб айтсайди, дейман,
Планли зулмни отсайди, дейман,
Яна План элни қийнашга тушди!

Азизлар, дўстларим, қавму қардошим,
Истиқбол не бўлар, қотди-ку бошим,
Кўзимга ғилтиллаб келмакда ёшим,
Деманг: «Шоир яна йиғлашга тушди!»

Шоир жола тўкса ўпинг манглайин,
Унинг хабари бор бир гапдан тайин.
Кимнингки дийдаси қотгани сайин,
Билингки, қалби ҳам музлашга тушди!

Шеърдаги тушкунлик дил гавҳаридир,
Садаф мавқеи ҳам денгиз қаъридир,
Ким деса: «Бу гаплар мендан наридир!»,
Умрини бошқалар яшашга тушди.

Нега мен бу ўтга жонни тикамен,
Нега мен бу ўтии бекор титамен,
Ҳақнинг дийдорини ўтдан кутамен,
Ўзи олов кўнглим не ғашга тушди?

Истагим, бугунми-эртагами, бас,
Ўзбекнинг йўлими-қўлидами, бас,
Юрагим рангида бир не бўлса бас,
Кўнглим шуни фақат тилашга тушди.

* * *

Чарх авзойи бу дам аввалгиларға ўхшамас,
Котибу давру рақам аввалгиларға ўхшамас,
Энди инсон қадри ҳам аввалгиларға ўхшамас,
Кўнглум ичра дарду ғам аввалгиларға ўхшамас,
Ким ул ойнинг ҳажри ҳам аввалгиларға ўхшамас.

Не учар юлдузлар ўтди чалғитиб элни жуда,
Неча авлод йўли-ю умидин айлаб беҳуда,
Давр мезони билан тортай бу кун ўзимни-да,
Не ситамким қилса раҳм махфий эрди зимнида,
Эмди қилса не ситам аввалгиларға ўхшамас.

Бул Жаҳон тун бирла тонг баҳс этар бир ҳужраким,
Воҳ, қуёш савдосиға шамлар нечук бўлди ҳаким,
Ишқ, бу — ўз умрим, анга нечук қасамлар ичмаким,
Демангиз Ширину Лайли онча бор ишқ ичраким,
Хўбликда ул санам аввалгиларға ўхшамас.

Қай кишиким бир улуғ ишга этибди жон нисор,
Шиддати пасту баланд келганда ҳам бўлмайди ор,
Эй фалак, ҳеч кимни этма бесамар йўлларда хор,
Жавридин эрди аламлар, эмди тутмиш ўзга ёр,
Ўлмишамким, бу алам аввалгиларға ўхшамас.

Она Шарқ тожин киюр! Зулматда ушлатманг мени,
Бодайи ҳақ мастиман, ёлғонга уйғатманг мени,
Ўз хаёлимға қўйинг, ўзгага ишлатманг мени,
Ишқ аро Фарҳод ила Мажнунға ўхшатманг мени,
Ким бу расвойи дажам аввалгиларға ўхшамас.

Ҳар кима ҳар хил ёзур Арш Мирзоси сана,
Айланур ойина бу, ҳеч битта иш топмас пана,
Нафс ипига боғлидур руҳ ипларин узган тана,
Кўйининг эҳромидан кўнглимни ман этманг яна,
Ким анга азми ҳарам аввалгиларға ўхшамас.

Сўкмак ўтганлар ишин нотавонлар расмиким,
Ўз замонин рост этар қавми марддир асли ким,
Шу ҳаёт тилсимларин очмоқ омонлар касбиким,
Эй Навоий қилма Жамшиду Фаридун васфиким,
Шоҳ Ғозийга карам аввалгиларға ўхшамас.

СЕНИ ЯХШИ КЎРАМАН

1

Сен оппоқ кўйлакда
қорасоч —
Тушимда кўриндинг ёш пари
Ва бор-йўқ хотирот оламим
Чекинди руҳимдан ташқари.

Ким бўлдинг? Танимни осмондан
Қуёшга нур қилиб элатган!
Ким бўлдинг? Мудроқ бу танамда
Саноқсиз дарахтлар гуллатган!

Бу сенсан, муҳаббат, танидим,
Ўйлаган, кутганим, деганим.
Лекин сен, наҳотки, билмадинг,
Бу — бир туш, уйқуда эканим?

На орзу этолмай бир бўса,
Изҳорга на бир сўз узилмай,
Туш бирдан узилди…
Армонлар
Қолдилар қатлари бузилмай.

Лекин сен келишга ваъда бер,
Майлига, тушимда, бир замон —
Муҳаббат, мен сени кутаман,
Кутаман, уйғонмай ҳеч қачон!

2

Ўқий олмас бўлдим китоблар,
ҳарфлар кўзга аранг кўринар,
фақат сенинг чеҳранг кўринар,
сўзлар достонидан кетиб.

Чаман кезсам энди тинчим йўқ,
на капалак, на ранг кўринар,
фақат сенинг чеҳранг кўринар
гуллар бўстонидан кетиб.

Оқшом кўзни юмсам ҳам шу ҳол,
кўкда ялт-юлт бир жанг кўринар,
фақат сенинг чеҳранг кўринар,
юлдуз осмонидан кетиб.

Муҳаббат деб келдим дунёга,
ошиққа ер-кўк танг кўринар,
фақат сенинг чеҳранг кўринар,
дунё ҳар ёнидан кетиб.

3

Тақдир, нега ишқнинг икки юлдузин
Бир қутлуғ айёмда этдингу бунёд,
Қуюн, чочинларга ташладинг бизни,
Тиниқ бир осмонда қўймадинг озод?!

Тақдир, нега бизни замондош айлаб,
Бир ҳаёт тузини кўргизиб баҳам,
Бир бор тўйдирмадинг лекнн дийдорга,
Уни ҳам, мени ҳам этмадинг хуррам?!

Нега бир тупроқда бериб таваллуд,
Бу жаннат диёрда бор этиб бизни,
Ер ости, ер устин ганж этдинг,лекин
Айтишга қўймадинг энг муҳим сўзни?!

Нега бу минг йиллик номдор шаҳар —
 Бағри шарқу ғарбга очиқ бир макон,—
Топиб беролмади иккимиз учун,
Ё бир йўл, ҳеч қурса, битта ошиён!!

Чақин, камалаклар дарғаси, тақдир,
Қисматлар қомусин битганинг маҳал,
Аввал юракларга боқ, титраб турган,
Муҳаббат йўлларин равон эт аввал!

4

Кўп кезма дарахтзор боғлар ичинда,
Дарахтлар дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Чорласанг келолмас,ёниб қучолмас,
Сен фақат менинг бўл,
меники,
менинг.

Кўп қолма жаранг сув булоқ бўйинда,
Булоқ ҳам дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Қайнашим чашмадан теран жойдандир,
Сен фақат менинг бўл,
меники,
менинг.

Кўп титма муҳаббат китобларини,
Китоблар дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Бу ишқнинг тарихи менинг қалбимда,
Сен фақат менинг бўл,
меники,
менинг.

5

Турмушнинг йўриғи боис гоҳида
Кутганларинг қилмас саховат, карам.
Шундаям орзуим ўзинг бўлгансан,
Қишдан яратганман ўзимга кўклам.

Бир кунлик насиба пойида қушлар
Ерга минг бор чумдук урсалар сарсон,
Мен кутдим лабингдан бир тотишни зор,
Сўнг минг йил яшай деб масту беармон.

Кундуз — ҳамма нурдан кўзи тўқ чоғлар
Юлдузларни ҳеч ким олмас ёдига!
Сен сиёҳ сочингни ёй учқунлатиб,
Кундуз ҳам туш кўрган ошиқ отига…

Ким кандай кун кўрса кўрган замон бу,
Шоирнинг ҳолидан кулма, илтимос:
Хаёлдир ягона овунчи унинг,
Тириклик манбаи орзудир, холос.

6

Қуёш тонг олдида қизарган каби,
Ғунчалар қисиниб юз ёрган каби
Ийманиб келасан,
очилолмайсан:
«Анавилар бор-да, ўшалар…» дейсан.

Қўлингда Зуҳрадан гўё бир хат бор,
Гўёки Лайлидан мерос  қисмат бор,
Минг йиллик ёзғутдан қутулолмайсан:
«Анавилар бор-да, ўшалар…» дейсан.

Азизим, юлдузлар фалакда бахтли,
Инсон ўз калбида — юракда бахтли…
Сен сира ўзингни нурга солмайсан:
«Анавилар бор-да, ўшалар…» дейсан.

Гулим, «ўша»ларга ўчма-ўч очил,
сенинг учун бугун боғлар бўш, очил!
Уларни қўявер, улар қолмаслар,
чунки бизлар каби сева олмаслар!

7

Турналар учди,
Булутлар кўчди.
Оғочларнинг барглари
Ерлара тушди.
Ғамгин кўрдим сени бу кез-а,
Баҳорингни бермагил куза,
Табассум қил!

Нечун ой йўқдир,
Нурга жой йўқдир.
Ёшли кўзинг бор,
Жўшқин сой йўқдир.
Ғамгин кўрдим сени бу кез-а,
Ёш ярашмас бу чақмоқ кўза,
Табассум қил!

Жавобсиз сўзим,
Зор ўлди кўзим.
Дардинг надир, айт,
Жон тутай ўзим.
Ғамгин кўрдим сени бу кез-а,
Ғам тушмасин бу ширин сўза,
Табассум қил!

Қўзғолсин тоғлар,
Чайқалсин боғлар,
Қуёш юзиндан
Йўқолсин доғлар.
Ғамгин кўрдим сени бу кез-а,
Доғ ярашмас бу оппоқ юза,
Табассум қил!

8

Ногаҳон деразам чертилар.
Келган ким? Айни тонг не сазо! …
Ёзаман деб хатлар,
ёзмади.
Кимди у? Э, сенми, хуш сабо!

Сабожон, бор ўшал боғ томон,
Гулларни гапга сол таманно.
Келтиргил ифорли хабарлар,
Бор, содиқ сирдошим, хуш сабо.

У бармоқ текизиб жунжиккан
муз булоқ устида бўл пайдо.
Оппоқми сув ости тошлари,
сўзлаб бер, жон дўстим, хуш сабо.

Бор! Унинг дарчасин тўсгувчи
ичковак толни эг, сол ғавғо…
Оқ қоғоз ётарми сўрида,
ўсма-чи, қалам-чи, айт, сабо?

Фазони бўйлайди йўлдошлар,
Ер билан сўзлашар Ой, Зуҳро…
Шу яқин, сас ётар бир жойдан
Менга ҳеч хабар йўқ, хат… сабо…

9

Соғиндим мен сени.
Кўргим келади,
Лекин айтолмайман ҳеч кимга буни.
Шаҳар ғуж тош ўрмон. Бошимга тушган
қуёшга талпинган оғочнинг куни.

Соғиндим.
Кун-тунлар қатланди қалбда
Рангин ипаклари соғинчнинг.
Агар
ёйсам йўллардаги симёғочларга
зорланиб етарди Самарқанд қадар.
Соғиндим, жаҳонда балки ҳеч бир тил
ҳижронни мукаммал ёзганмас ҳали.
Қадим ёзмалардек ул кунлар йитди,
бир сўзингни эслаш олам тасалли…
Дарахтман.
Мен миллион япроғим билан
боқаман зор титраб сен келар кунга.
Соғиндим мен сени.
Кўргим келади,
Лекин айтолмайман буни ҳеч кимга.

10

Умр ўтар,вақт ўтар,
Хонлар ўтар,тахт ўтар,
Омад ўтар,бахт ўтар,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сенинг юришларинг,сенинг кулишларинг.

Баҳорда боғ на гўзал,
Қор тушса тоғ на гўзал,
Бу ёшлик чоғ на гўзал,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сўзсиз қарашларинг,ҳолим сўрашларинг.

Ой чиқар гоҳ заҳоли,
Дўстлар кўпдир вафоли,
Ҳаёт шундан сафоли,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сокин сўзлашларинг,пинҳон излашларинг.

Умр — йўл, қайрилиш кўп,
Учрашиш, айрилиқ кўп,
Унутиш,айтилиш кўп,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Ўша кулишларинг,ўша келишларинг…

11

Мумкинми,
мен бугун кетар чоғингда
Эсдаликка бирон нарса сўрасам?
Бир илинж истайди юрагим сендан,
Факат юпатмагил ва ичма қасам.

Энди учрашувлар бўлмас, биламан,
Бир кунда тўрт фасл эврилмас энди.
Ғийбат қашқирлари, ҳасад итлари
Энди очдан ўлинг, кетинг, бас энди…

Мумкинми, мен сендан кетар чоғингда
Эсдаликка бирон нарса ўтинсам?
Узун қора сочинг кўздан узилди,
Хўпми, узун тунга ҳамдард тутинсам?

Бир ўхшамас қилиқ қилсам ногаҳон
Ғир-ғир ёш айланган ул кўзлар қани? Қани
ул қиш, кузнинг заҳридан зада —
Орзу қушларимнинг осуд маскани?

Сенга не берднмки, бу соат яниб
Қалбимга бнр овунч қилурман таъма?
Кетма деб айтишга ҳаққим йўқ ахир,
Хайр дейишга ҳам қўймас бир нима…

Чунки сергак  ёғду, хушвақт руҳ билан
Мен туйдим, биламан, сезасан сен ҳам:
Бизни учраштирди сирли бир Шодлик,
Энди айирмоқда англаб бўлмас Ғам…

Илинж шул:
кўр тақдир ажратса ҳамки,
Пинҳона қовушган икки туйғуни,
Менинг юрагимдан узолмас асло
Сендан ёдгор қолган нурли қайғуни…

12

Миллион жажжи фонус ёқди зарахтлар.
Камалак. Яшиллик. Ёмғир юз фоиз…
Имон келтиргайман аммо —
бу боғлар
ёруғдир бизнинг-да севгимиз боис.

Ҳар оғоч, ҳар шохни уйғотди наврўз,
гул билан қитиқлаб карахт танини.
У сени кўрсатди менга.
Ва билдим
юрагим қаерда жойлашганини!

Оҳ, баҳор! Заминнинг сўз эркинлиги!
Майсалар куйлашар кўкка ўрлашиб.
Шу буюк қувончга жўр бўлдик биз ҳам
лабларим лабларинг билан бирлашиб.

Умр нима ўзи!
Имон келтирай,
ҳикмат бу, баҳордек қисқа ва аён:
Севги ила маъсуд онларни ўйла,
асил умр шулдир. Қолгани — ёлғон…

1979

ТЎРТЛИКЛАР

* * *

Тонг отди, оламда минг расм кўрдим,
Меҳрли кўзларни пок, маъсум кўрдим.
Ҳеч ким заҳар сепиб, бол йиққан эмас,
Гул кирган уйларда табассум кўрдим.

* * *

Эй зот, ханжар билан сен дам талашма,
Олам уйиндасан, олам талашма.
Менинг ўз дардимдир элимнинг дарди,
Ўз дардинг бўлмаса, қалам талашма.

* * *

Бирлик — кўнгил билан гулнинг бирлиги,
Бирлик — виждон билан тилнинг бирлиги.
Бирлик — тўқсон икки бовли ўзбекнинг –
Эртадан умидвор элнинг бирлиги.

* * *

Олам кўзгусида минг синар кўзгу,
Ўзимники эмас, ҳатто туш, уйқу…
Бу нурларга тартиб ким берар экан,
Қачон бир идишга тушар бор оғу?!

* * *

Йўқ дерлар, иши бор бор билан йўқнинг,
Бўшлиқдан ўтар-ку йўли ҳар ўқнинг,
Кучлилар кучсизга қўл узатсалар,
Қадри ортар эди ҳар енган чўғнинг.

* * *

Бу йўлда биз неча қўрғондан ўтдик,
Адирлар, қумлардан, дарғондан ўтдик.
Шошмай, лекин қайтмай, ҳақ деб ҳар доим,
Биздан анча олдда борғондан ўтдик.

* * *

Танинг ҳеч тинмасин ўрганган ишдан,
Кўнглинг — ўзи суйган, ўртанган ишдан.
Ақлинг элаб турсин бори оламни,
Шунда умринг тинмас янгиланишдан.

* * *

Шимолда биз ёздан хазонга тушдик.
Бу — жануб. Яна «Ё рамозон!»га тушдик.
Ғарбга кетдик — тубсиз қозонга тушдик.
Шарққа юрдик, яна озонга тушдик.

* * *

Сен мени ёлгончи дединг, эй аҳмоқ,
Шу сўздан ўлишим билибсан бироқ.
Ҳақ деб жон берурлар, сенинг мақсадинг
Ёлғончи дунёда кўпроқ яшамоқ!

* * *

Деҳқон ўз хирмонин кўрмасин ҳеч кам,
Дўстлар йиғилсинлар эрта ҳам, кеч ҳам.
Ўз ер, ўз жойида яшасин эллар,
Ўз эркин бошқадан сўрамай ҳеч ҳам!

СЕН ФАҚАТ МЕНИНГ БЎЛ

Кўп кезма дарахтзор боғлар ичинда,
Дарахтлар дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Чорласанг келолмас,ёниб қучолмас,
Сен фақат менинг бўл, меники, менинг.

Кўп қолма жаранг сув булоқ бўйинда,
Булоқ ҳам дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Қайнашим чашмадан теран жойдандир,
Сен фақат менинг бўл, меники, менинг.

Кўп титма муҳаббат китобларини,
Китоблар дил дўстинг бўлолмас сенинг,
Бу ишқнинг тарихи менинг қалбимда,
Сен фақат менинг бўл, меники, менинг.

УМР ЎТАР

Умр ўтар,вақт ўтар,
Хонлар ўтар,тахт ўтар,
Омад ўтар,бахт ўтар,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сенинг юришларинг,сенинг кулишларинг.

Баҳорда боғ на гўзал,
Қор тушса тоғ на гўзал,
Бу ёшлик чоғ на гўзал,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сўзсиз қарашларинг,ҳолим сўрашларинг.

Ой чиқар гоҳ заҳоли,
Дўстлар кўпдир вафоли,
Ҳаёт шундан сафоли,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Сокин сўзлашларинг, пинҳон излашларинг.

Умр — йўл, қайрилиш кўп,
Учрашиш, айрилиқ кўп,
Унутиш, айтилиш кўп,
Лекин ҳеч қачон чиқмас ёдимдан
Ўша кулишларинг, ўша келишларинг…

O’zbekiston xalq shoiri Omon Matjonning 80 yilligi

O‘zbekiston xalq shoiri Omon Matjon 80 yilligiga bag‘ishlangan uchrashuvlar: 12 sentyabr soat 15. 00 da O‘zbekiston Milliy kutubxonasida, 18 sentyabrda Samarqand Davlat Universitetida (ilmiy-amaliy konferensiya tarzida), 20 sentyabrda O‘zbekiston Yozuvchilari uyushmasida bo‘lib o‘tadi. 

OMON MATJON
SHE’RLAR

Omon Matjon 1943 yil 14 fevralda Xorazm viloyati Yangibozor tumani Bog‘olon qishlog‘ida dunyoga kelgan. O‘rta maktabni tugatgach, u Samarqand Davlat universitetida tahsil oladi. Omon Matjon 1969 yil oliygohni yakunlaganidan so‘ng, 2002 yilgacha G‘afur G‘ulom nomli Adabiyot va san’at nashriyotida muharrir, bo‘lim boshlig‘i, so‘ngra “Yoshlik” jurnalida bosh muharrir, “Cho‘lpon” nashriyotida direktor bo‘lib ishlagan.
Omon Matjon bolalagidanoq she’rlar yozishni mashq qilgani va ilk she’rlari esa, maktab devoriy gazetalariyu tuman gazetalarida chiqib turganini aytadi. U o‘zbek she’riyatiga 1960-yillarda o‘z yo‘li va ohanggi bilan kirib keladi. 1970 yilda shoirning “Ochiq derazalar”, deb nomlangan ilk she’riy to‘plami nashrdan chiqadi. “Keyin «Karvon qo‘ng‘irog‘i”, “Quyosh soati”, “Yarador chaqmoq” kabi kitoblarim, “Beruniy” dramatik dostonim, Pahlavon Mahmud haqidagi dostonim, “Haqqush qichqirig‘i” degan qirq afsonadan iborat kitobim, “Daraxtlar va giyohlar kitobi” deb nomlangan ekologik mavzudagi kitoblarim ketma-ket bosmadan chiqdi», deydi shiorning o‘zi. Shuningdek, 1991- 2011 yillar o‘rtasida shoirning “Iymon yog‘dusi”, “Erkin havolarda”, “Ardaxiva”, “Xaloskor Ruh”, “Shayx Najmiddin Kubro, To‘rabekaxonim haqidagi qissalari, «Diydor Aziz” kabi kitoblari chop etilgan.
Shoir adabiyot sohasidagi xizmatlari uchun Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofotiga sazovor bo‘lgan. 2006 yilda Omon Matjonga O‘zbekiston Xalq shoiri degan unvon berilgan.
O’zbekiston xalq shoiri Omon Matjon Omon Matjon 2020 yil 29 oktyabrda vafot etgan.

* * *

Odam bir kun
G‘o‘la ixtiro etdi.
Teshik topdi o‘ylab,
O‘q ham birkitdi.
Yana nelarnidir
Topib u arang,
Arava kashf etdi.
Kashf etib,qarang,

O‘z yo‘liga yana
Piyoda ketdi.

1968

FIRUZA

Kelmading.
Qushlar ko‘chib ketdi qoshimdan,
Tushlar cho‘chib ketdi yoshimdan,
Hushlar uchib ketdi boshimdan,
Kelmading.
Xazonlar to‘p bo‘ldi yillab men uchun,
Osonlar yo‘q bo‘ldi yillab men uchun,
Armonlar ko‘p bo‘ldi yillab men uchun,
Kelmading.
G‘amlarning bariga to‘zdim — chidadim,
Namlarning bahrida suzdim — chidadim,
Damlarning shahdidan o‘zdim — chidadim,
Kelmading.
Kunlarim hijronga o‘qdek yoqqanda,
Ruhim oti qonga cho‘g‘dek botganda,
So‘nggi o‘qni jonga o‘zim otganda,
Sen kelding uzr so‘rab…
Sen kelding nechun?!

1968

* * *

Ko‘zlaringni yashirgin mendan,
O‘tib ketay yoningdan befarq,
O‘tib ketay yoningdan bedard,
Ko‘zlaringni yashirgin mendan.

Borligimni payqama,mayli,
Burchaklarda,mayli, qayrilma,
Meni deb tinchingdan ayrilma,
Borligimni payqama,mayli.

Nomim bo‘lsa qalbingda agar,
Otib tashla,mayli,tuproqqa.
…Har kuni o‘t shu yo‘lni toptab,
Nomim bo‘lsa qalbingda agar.

1967

ESHIGINGDAN O‘TAMAN…

Kuz yoysa ham yo‘llarga xazon,
Qor ko‘msa ham borliqni butun,
Ko‘klam kelib,ursa ham xandon,
Eshigingdan o‘taman bir kun.

Sochlaringga tushsa hamki oq,
Peshanangni bossa ham ajin,
Kirganda ham gavdangga titroq,
Eshigingdan o‘taman bir kun.

Mayli,shunda tanimasang ham,
Yoki desang ko‘rmayin turqin,
Yoshim yutib,boshim qilib xam,
Eshigingdan o‘taman bir kun.

Meni demay yumsang ham ko‘zing,
Xonang qolsa zulmatga tutqun,
Xotirangga sham bo‘lib o‘zim,
Eshigingdan o‘taman bir kun.

Vaqtim etib chiqsa bu jonim,
Dardlarimga yasalsa yakun,
Bu dunyoni tark rate onim
Eshigingdan o‘taman bir kun.

1965

* * *

Ochil, ey gul, gul vaqting bo‘ldi,
Uyg‘on, ey dil, dil vaqting bo‘ldi.

Yetar ming bir kecha ertaga,
Tong sirlarin bil, vaqting bo‘ldi.

O‘z haqqini bilmagan quldir,
Shukr etgan ham qul, vaqting bo‘ldi.

Noming aziz, o‘zingga bek bo‘l,
El bo‘l endi, el vaqting bo‘ldi.

Ogoh etar soatsiz qismat,
Harakating qil, vaqting bo‘ldi.

Tilni qutqar tillar bandidan,
Tilga kirgin, til vaqting bo‘ldi.

O‘zbekiston, falak burjiga
Yuragangni il, vaqting bo‘ldi.

* * *

O‘rtamizda birgana olma –
Olam ichra yumaloq ilinj.
O‘rtamizda birgina olma –
Balki g‘am u yo balki sevinch.

O‘rtamizda birgana olma,
Yarmi qizil, yarmi och-yashil.
Hayo tug‘yonidan qizil u,
U sog‘inchning ramzidir asil.

O‘rtamizda birgina olma,
Barmoq uchi tegsa tovlanar.
Alvon iffat, yashil tashnalik
Bir senga, bir menga dovlanar.

O‘rtamizda birgina olma,
Gard tegmagan, biram pokiza.
Hozircha u rangin bir havas,
Lab tegsa boshlanar mo‘jiza…

* * *

Yaratganga shukur, sen yana kelding,
Hamma qonunlarning o‘zgardi kuchi.
Men senga uzundan uzun ot qo‘ydim:
“Ey, eski dardlarni yangilatuvchi!”

Barmoqlar barmoqlar uchini sezdi,
Ko‘ngil bir ilohning kuchini sezdi,
Yurak allanening o‘chini sezdi,
“Ey, uzoq yo‘llarni yaqinlatuvchi!”

Yana ikki ko‘zdan sirqildi namlar,
Billurni yuvdilar pokiza g‘amlar.
Qani ul Sir, Amu mavj urgan damlar,
Ey, sen dengiz tubin dolgalatuvchi?!

Asli, qayda bo‘lsang, men ko‘ngli to‘qman,
Kunchiqarim ishqtsir, nur o‘chsa — yo‘qman,
Bilaman, kimgadir juda suyukman,
Ey sen, xotirani poklantiruvchi!

Kim aytdi, yo‘l ancha o‘tildi deya,
Kelgan ketdi, kutgan kutildi deya,
Shodman — yana menga duch bo‘ldi deya,
Ishqi omonlarni yashartirguvchi!

Yaratganga shukur, sen yana kelding,
Hamma qonunlarning o‘zgardi kuchi.
Senga men uzundan uzun ot qo‘ydim:
“Ey, ko‘hna dardlarni yangilatuvchi!”

* * *

Dilimning rangini gul bilsa bo‘ldi,
Mening kimligimni el bilsa bo‘ldi.

Olis yulduzlarga sirrim aytmiram,
Nolishimni tonggi yel bilsa bo‘ldi.

Ucharga har qushdan par topinmadim,
Parvozlar hadisin dil bilsa bo‘ldi.

Jaholat mehrobi toshin o‘pmadim,
O‘shal bafi toshim til bilsa bo‘ldi.

Damlar shikvasiga uchma, omon bo‘l,
Fazlu kamolingni el bilsa bo‘ldi.

TURG‘UNLIK YILLARI

“Nega men?!” dostonidan parcha

Dunyoga sinchiklab tikilgan ko‘zlar
Mushkul bir holatni payqashga tushdi.
Qay tomonga boqmang, bari — yo‘lsizlar,
Tolelar ayqashu uyqashga tushdi.

Yetmish yil el yashab qur’on, tavrotsiz,
Erlar nochor qoldi, ayol avratsiz,
Zamon duradgori, asbob-yaroqsiz,
Ilma-teshik tomni yamashga tushdi.

Qor qora yog‘moqda, yomg‘ir za’faron,
Daryolar o‘rnida oqmoqda armon,
Har podsho o‘zicha chiqarib farmon,
Qolganlar bir-birin bulg‘ashga tushdi.

Yoqib bo‘lakeldik gazni, ko‘mirni,
Zimiston aylaymiz tez ona-erni,
Ko‘k yutar bundayin ulkan qabrni,
Odamning soyasi quyoshga tushdi.

Har yerda hokim haq, arboblar g‘olib,
Qonun shularniki, shularda qolip,
Eng katta aybdor bir yoqda qolib,
Jazoni boshqalar o‘tashga tushdi.

Na mayxona qoldi yurtda, na mehrob,
Na muqaddas qasr, na aziz kitob,
Ne-ne oltin boshlar ko‘rolmay oftob,
Nadomat tunida mudrashga tushdi.

Hayronman sen o‘zbek degan millatga,
Yeringni to‘ldirding maraz, illatga,
Ne javob aylarsan bunday kulfatga,
Qara, poydevoring nurashga tushdi?

Qani elni yaktan etgan donolar,
Qani uy fayzini tutgan momolar,
Qani “Birlash! Tiklan!” degan nidolar,
G‘aflat og‘usimi yo oshga tushdi?!

Na shomda ishing bor, na tongda yoding,
Aroq, uyqu bo‘pti bor e’tiqoding,
Jahon sahnasidan o‘chmoqda oting,
Nomingdan boshqalar so‘zlashga tushdi.

Ko‘kda yo‘q Ulug‘bek ochgan yulduzlar,
Ko‘hna Urganchingni yemoqda tuzlar.
Yer osti ganjlaring begona ko‘zlar
Izlab, kovlab, tashib, gizlashga tushdi.

Nechun qoralaysan sen o‘z o‘tmishing,
Amir ham o‘z kishing, hon ham o‘z kishing,
Ko‘rarmanmi sening unib-o‘sishing,
Nechun parvonalar otashga tushdi?

Boyqarong qotilmish, Temuring xunxo‘r,
Manguberding zobit, xor, manglayi sho‘r,
Ne xarob millatsan, bormi biron zo‘r,
Ustunlar tiklanmay qulashga tushdi?!

Jannat O‘zbekiston, jannating qani,
Shuncha mehnat qilding, mehnating qani,
Sig‘ingan, suyangan davlating qani,
Har daydi it seni talashga tushdi?

Hech kim o‘z moliga qo‘yolmas bahr,
Boru yo‘g‘imizni bilmaydi dunyo,
Hech kimdan so‘ramay-netmay ne yuho
Bu yurtdan qurbonlik yamlashga tushdi.

O‘zing bo‘lsang eding o‘zingga qozi,
Har og‘ir-engilga bo‘lardik rozi,
Yetti yotlar qo‘yib nosoz tarozi,
Oqu qorangni kaj o‘lchashga tushdi.

Bilganing-ko‘rganing paxta bo‘libdir,
Aqling, tafakkuring axta bo‘libdir,
Yuz sariq, jigaring so‘xta bo‘libdir,
Nasling shajarasi butrashga tushdi.

O‘zin, elin, tilin naqd sotgan kim u,
Bir tanda uch sotqin yashagani shu,
Buni sharaf bilib nechalar yohu,
Davrondan mukofot tilashga tushdi.

Davr devorida Qodiriy qoni,
Shimolga quladi janub Cho‘lponi,
Zahr ichdi billur jom tutgan Usmoning,
Qonli bazm soqiyni so‘rashga tushdi.

Xo‘sh, bugun-chi, yo‘qmi hech pok tiynat
O‘n joyga xatlanar sal faol inson,
Kim u, har so‘qmoqqa qo‘yib yuz qopqon,
Har yo‘lni kim obdon bog‘lashga tushdi?!

Kimmish! O‘zimizning bular palidlar,
Bular o‘zimizning abdullatiflar,
Yulduzlar ta’midan bebahra itlar
Oyni yaloq bilib uvlashga tushdi.

Kim emish! Barin goh sotgan o‘zingsan,
Bir-biringni g‘ajib yotgan o‘zingsan,
Kim bosh tiklasa tosh otgan o‘zingsan,
Axir, o‘z boshing ham shu toshga tushdi.

Keldi Mahtumquli aytgan bir zamon,
Unutdi “Yaxshilik” so‘zini yomon,
Obro‘ talashmoqda qurt bilan ilon,
Fillar pashsha bilan savashga tushdi.

Ilm, bu aslida tangrining nuri,
Hammaga teng ayon emasdir siri,
Ko‘pni olim etib qamchining zo‘ri,
Shogird ustoz bilan kurashga tushdi.

Kimning eri qattol, kimning ayoli,
Shundan bir-birida emas xayoli.
Rom etib o‘tkinchi tulporning yoli,
Ko‘plarning ko‘zlari o‘ynashga tushdi.

Aziz nimamiz bor ayoldan boshqa,
Kuyib bo‘lsalar-da ishda, quyoshda,
Nechun kirmakdalar yana otashga,
Qanday sharmandalik bu boshga tushdi?!

Tortilish kuchidan sobitdir olam,
Quyosh tegrasida sayyoralar jam,
Aslida mehrdan yaralgan odam
Burch yukidan bo‘yin tovlashga tushdi.

Inson bir tug‘ilar, qayta tug‘ilmas,
Azal bunyodkori qayta urinmas,
Asli rost narsalar qayta qurilmas,
Axir, suv boshqayu o‘t boshqa tushdi.

Ne ko‘rding Stalin bo‘lganda “otang”,
Ne berdi dovdirboy, parfe’l Nikitang,
Go‘yo Brejnev ham sening o‘z xatong,
Tirnog‘ingni kimlar kovlashga tushdi?!

Rusning uyiga ham kirdi darz, alkash,
Shundanmi rejalar, yo‘llar goh chalkash,
Shundanmi o‘z joyin tashlab beotash,
Qayda issiq ko‘rsa tarqashga tushdi.

Umidsiz shayton deb takrorlab oyat,
Yolg‘iz umid bilan yashash jinoyat,
Chunki Yolg‘on yana to‘qib rivoyat,
O‘zin “yangilash”ga, bo‘yashga tushdi.

Shuncha saboq yetar! O‘zingga ishon!
O‘z aqling, xulosang, ko‘zingga ishon!
So‘nggi bor o‘z o‘g‘il-qizingga ishon!
Bugun shular seni o‘ylashga tushdi!

Asli sendan zo‘rroq qanday kishi bor?!
Bugun Sayyorada “O‘zbek ishi” bor!
Hali o‘zbekning bir hayqirishi bor,
Qara, tomirlaring titrashga tushdi!

Buzib sarhadlarni, g‘ovlarni olib,
Bori dunyo bilan qilg‘il oshnolik,
Yo‘qsa, o‘tmishing hech ko‘rmay ro‘shnolik,
Kelajak bir joyni toptashga tushdi.

Qarang Yangilanish degan peshani,
Artdi u Xalq Ruhi mahkum shishani,
Bugun qayta anglab Azal ishini,
Ko‘plar orqa-oldin o‘nglashga tushdi.

Zamon bir Leninga qaytsaydi, deyman,
“Hammangiz erkin!” deb aytsaydi, deyman,
Planli zulmni otsaydi, deyman,
Yana Plan elni qiynashga tushdi!

Azizlar, do‘stlarim, qavmu qardoshim,
Istiqbol ne bo‘lar, qotdi-ku boshim,
Ko‘zimga g‘iltillab kelmakda yoshim,
Demang: “Shoir yana yig‘lashga tushdi!”

Shoir jola to‘ksa o‘ping manglayin,
Uning xabari bor bir gapdan tayin.
Kimningki diydasi qotgani sayin,
Bilingki, qalbi ham muzlashga tushdi!

She’rdagi tushkunlik dil gavharidir,
Sadaf mavqei ham dengiz qa’ridir,
Kim desa: “Bu gaplar mendan naridir!”,
Umrini boshqalar yashashga tushdi.

Nega men bu o‘tga jonni tikamen,
Nega men bu o‘tii bekor titamen,
Haqning diydorini o‘tdan kutamen,
O‘zi olov ko‘nglim ne g‘ashga tushdi?

Istagim, bugunmi-ertagami, bas,
O‘zbekning yo‘limi-qo‘lidami, bas,
Yuragim rangida bir ne bo‘lsa bas,
Ko‘nglim shuni faqat tilashga tushdi.

* * *

Charx avzoyi bu dam avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Kotibu davru raqam avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Endi inson qadri ham avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Ko‘nglum ichra dardu g‘am avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Kim ul oyning hajri ham avvalgilarg‘a o‘xshamas.

Ne uchar yulduzlar o‘tdi chalg‘itib elni juda,
Necha avlod yo‘li-yu umidin aylab behuda,
Davr mezoni bilan tortay bu kun o‘zimni-da,
Ne sitamkim qilsa rahm maxfiy erdi zimnida,
Emdi qilsa ne sitam avvalgilarg‘a o‘xshamas.

Bul Jahon tun birla tong bahs etar bir hujrakim,
Voh, quyosh savdosig‘a shamlar nechuk bo‘ldi hakim,
Ishq, bu — o‘z umrim, anga nechuk qasamlar ichmakim,
Demangiz Shirinu Layli oncha bor ishq ichrakim,
Xo‘blikda ul sanam avvalgilarg‘a o‘xshamas.

Qay kishikim bir ulug‘ ishga etibdi jon nisor,
Shiddati pastu baland kelganda ham bo‘lmaydi or,
Ey falak, hech kimni etma besamar yo‘llarda xor,
Javridin erdi alamlar, emdi tutmish o‘zga yor,
O‘lmishamkim, bu alam avvalgilarg‘a o‘xshamas.

Ona Sharq tojin kiyur! Zulmatda ushlatmang meni,
Bodayi haq mastiman, yolg‘onga uyg‘atmang meni,
O‘z xayolimg‘a qo‘ying, o‘zgaga ishlatmang meni,
Ishq aro Farhod ila Majnung‘a o‘xshatmang meni,
Kim bu rasvoyi dajam avvalgilarg‘a o‘xshamas.

Har kima har xil yozur Arsh Mirzosi sana,
Aylanur oyina bu, hech bitta ish topmas pana,
Nafs ipiga bog‘lidur ruh iplarin uzgan tana,
Ko‘yining ehromidan ko‘nglimni man etmang yana,
Kim anga azmi haram avvalgilarg‘a o‘xshamas.

So‘kmak o‘tganlar ishin notavonlar rasmikim,
O‘z zamonin rost etar qavmi marddir asli kim,
Shu hayot tilsimlarin ochmoq omonlar kasbikim,
Ey Navoiy qilma Jamshidu Faridun vasfikim,
Shoh G‘oziyga karam avvalgilarg‘a o‘xshamas.

SЕNI YAXSHI KO‘RAMAN

1

Sen oppoq ko‘ylakda
qorasoch —
Tushimda ko‘rinding yosh pari
Va bor-yo‘q xotirot olamim
Chekindi ruhimdan tashqari.

Kim bo‘lding? Tanimni osmondan
Quyoshga nur qilib elatgan!
Kim bo‘lding? Mudroq bu tanamda
Sanoqsiz daraxtlar gullatgan!

Bu sensan, muhabbat, tanidim,
O‘ylagan, kutganim, deganim.
Lekin sen, nahotki, bilmading,
Bu — bir tush, uyquda ekanim?

Na orzu etolmay bir bo‘sa,
Izhorga na bir so‘z uzilmay,
Tush birdan uzildi…
Armonlar
Qoldilar qatlari buzilmay.

Lekin sen kelishga va’da ber,
Mayliga, tushimda, bir zamon —
Muhabbat, men seni kutaman,
Kutaman, uyg‘onmay hech qachon!

2

O‘qiy olmas bo‘ldim kitoblar,
harflar ko‘zga arang ko‘rinar,
faqat sening chehrang ko‘rinar,
so‘zlar dostonidan ketib.

Chaman kezsam endi tinchim yo‘q,
na kapalak, na rang ko‘rinar,
faqat sening chehrang ko‘rinar
gullar bo‘stonidan ketib.

Oqshom ko‘zni yumsam ham shu hol,
ko‘kda yalt-yult bir jang ko‘rinar,
faqat sening chehrang ko‘rinar,
yulduz osmonidan ketib.

Muhabbat deb keldim dunyoga,
oshiqqa yer-ko‘k tang ko‘rinar,
faqat sening chehrang ko‘rinar,
dunyo har yonidan ketib.

3

Taqdir, nega ishqning ikki yulduzin
Bir qutlug‘ ayyomda etdingu bunyod,
Quyun, chochinlarga tashlading bizni,
Tiniq bir osmonda qo‘ymading ozod?!

Taqdir, nega bizni zamondosh aylab,
Bir hayot tuzini ko‘rgizib baham,
Bir bor to‘ydirmading leknn diydorga,
Uni ham, meni ham etmading xurram?!

Nega bir tuproqda berib tavallud,
Bu jannat diyorda bor etib bizni,
Yer osti, yer ustin ganj etding,lekin
Aytishga qo‘ymading eng muhim so‘zni?!

Nega bu ming yillik nomdor shahar —
Bag‘ri sharqu g‘arbga ochiq bir makon,—
Topib berolmadi ikkimiz uchun,
Yo bir yo‘l, hech qursa, bitta oshiyon!!

Chaqin, kamalaklar darg‘asi, taqdir,
Qismatlar qomusin bitganing mahal,
Avval yuraklarga boq, titrab turgan,
Muhabbat yo‘llarin ravon et avval!

4

Ko‘p kezma daraxtzor bog‘lar ichinda,
Daraxtlar dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Chorlasang kelolmas,yonib qucholmas,
Sen faqat mening bo‘l,
meniki,
mening.

Ko‘p qolma jarang suv buloq bo‘yinda,
Buloq ham dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Qaynashim chashmadan teran joydandir,
Sen faqat mening bo‘l,
meniki,
mening.

Ko‘p titma muhabbat kitoblarini,
Kitoblar dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Bu ishqning tarixi mening qalbimda,
Sen faqat mening bo‘l,
meniki,
mening.

5

Turmushning yo‘rig‘i bois gohida
Kutganlaring qilmas saxovat, karam.
Shundayam orzuim o‘zing bo‘lgansan,
Qishdan yaratganman o‘zimga ko‘klam.

Bir kunlik nasiba poyida qushlar
Yerga ming bor chumduk ursalar sarson,
Men kutdim labingdan bir totishni zor,
So‘ng ming yil yashay deb mastu bearmon.

Kunduz — hamma nurdan ko‘zi to‘q chog‘lar
Yulduzlarni hech kim olmas yodiga!
Sen siyoh sochingni yoy uchqunlatib,
Kunduz ham tush ko‘rgan oshiq otiga…

Kim kanday kun ko‘rsa ko‘rgan zamon bu,
Shoirning holidan kulma, iltimos:
Xayoldir yagona ovunchi uning,
Tiriklik manbai orzudir, xolos.

6

Quyosh tong oldida qizargan kabi,
G‘unchalar qisinib yuz yorgan kabi
Iymanib kelasan,
ochilolmaysan:
“Anavilar bor-da, o‘shalar…” deysan.

Qo‘lingda Zuhradan go‘yo bir xat bor,
Go‘yoki Laylidan meros qismat bor,
Ming yillik yozg‘utdan qutulolmaysan:
“Anavilar bor-da, o‘shalar…” deysan.

Azizim, yulduzlar falakda baxtli,
Inson o‘z kalbida — yurakda baxtli…
Sen sira o‘zingni nurga solmaysan:
“Anavilar bor-da, o‘shalar…” deysan.

Gulim, “o‘sha”larga o‘chma-o‘ch ochil,
sening uchun bugun bog‘lar bo‘sh, ochil!
Ularni qo‘yaver, ular qolmaslar,
chunki bizlar kabi seva olmaslar!

7

Turnalar uchdi,
Bulutlar ko‘chdi.
Og‘ochlarning barglari
Yerlara tushdi.
G‘amgin ko‘rdim seni bu kez-a,
Bahoringni bermagil kuza,
Tabassum qil!

Nechun oy yo‘qdir,
Nurga joy yo‘qdir.
Yoshli ko‘zing bor,
Jo‘shqin soy yo‘qdir.
G‘amgin ko‘rdim seni bu kez-a,
Yosh yarashmas bu chaqmoq ko‘za,
Tabassum qil!

Javobsiz so‘zim,
Zor o‘ldi ko‘zim.
Darding nadir, ayt,
Jon tutay o‘zim.
G‘amgin ko‘rdim seni bu kez-a,
G‘am tushmasin bu shirin so‘za,
Tabassum qil!

Qo‘zg‘olsin tog‘lar,
Chayqalsin bog‘lar,
Quyosh yuzindan
Yo‘qolsin dog‘lar.
G‘amgin ko‘rdim seni bu kez-a,
Dog‘ yarashmas bu oppoq yuza,
Tabassum qil!

8

Nogahon derazam chertilar.
Kelgan kim? Ayni tong ne sazo! …
Yozaman deb xatlar,
yozmadi.
Kimdi u? E, senmi, xush sabo!

Sabojon, bor o‘shal bog‘ tomon,
Gullarni gapga sol tamanno.
Keltirgil iforli xabarlar,
Bor, sodiq sirdoshim, xush sabo.

U barmoq tekizib junjikkan
muz buloq ustida bo‘l paydo.
Oppoqmi suv osti toshlari,
so‘zlab ber, jon do‘stim, xush sabo.

Bor! Uning darchasin to‘sguvchi
ichkovak tolni eg, sol g‘avg‘o…
Oq qog‘oz yotarmi so‘rida,
o‘sma-chi, qalam-chi, ayt, sabo?

Fazoni bo‘ylaydi yo‘ldoshlar,
Yer bilan so‘zlashar Oy, Zuhro…
Shu yaqin, sas yotar bir joydan
Menga hech xabar yo‘q, xat… sabo…

9

Sog‘indim men seni.
Ko‘rgim keladi,
Lekin aytolmayman hech kimga buni.
Shahar g‘uj tosh o‘rmon. Boshimga tushgan
quyoshga talpingan og‘ochning kuni.

Sog‘indim.
Kun-tunlar qatlandi qalbda
Rangin ipaklari sog‘inchning.
Agar
yoysam yo‘llardagi simyog‘ochlarga
zorlanib yetardi Samarqand qadar.
Sog‘indim, jahonda balki hech bir til
hijronni mukammal yozganmas hali.
Qadim yozmalardek ul kunlar yitdi,
bir so‘zingni eslash olam tasalli…
Daraxtman.
Men million yaprog‘im bilan
boqaman zor titrab sen kelar kunga.
Sog‘indim men seni.
Ko‘rgim keladi,
Lekin aytolmayman buni hech kimga.

10

Umr o‘tar,vaqt o‘tar,
Xonlar o‘tar,taxt o‘tar,
Omad o‘tar,baxt o‘tar,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sening yurishlaring,sening kulishlaring.

Bahorda bog‘ na go‘zal,
Qor tushsa tog‘ na go‘zal,
Bu yoshlik chog‘ na go‘zal,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
So‘zsiz qarashlaring,holim so‘rashlaring.

Oy chiqar goh zaholi,
Do‘stlar ko‘pdir vafoli,
Hayot shundan safoli,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sokin so‘zlashlaring,pinhon izlashlaring.

Umr — yo‘l, qayrilish ko‘p,
Uchrashish, ayriliq ko‘p,
Unutish,aytilish ko‘p,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
O‘sha kulishlaring,o‘sha kelishlaring…

11

Mumkinmi,
men bugun ketar chog‘ingda
Esdalikka biron narsa so‘rasam?
Bir ilinj istaydi yuragim sendan,
Fakat yupatmagil va ichma qasam.

Endi uchrashuvlar bo‘lmas, bilaman,
Bir kunda to‘rt fasl evrilmas endi.
G‘iybat qashqirlari, hasad itlari
Endi ochdan o‘ling, keting, bas endi…

Mumkinmi, men sendan ketar chog‘ingda
Esdalikka biron narsa o‘tinsam?
Uzun qora soching ko‘zdan uzildi,
Xo‘pmi, uzun tunga hamdard tutinsam?

Bir o‘xshamas qiliq qilsam nogahon
G‘ir-g‘ir yosh aylangan ul ko‘zlar qani? Qani
ul qish, kuzning zahridan zada —
Orzu qushlarimning osud maskani?

Senga ne berdnmki, bu soat yanib
Qalbimga bnr ovunch qilurman ta’ma?
Ketma deb aytishga haqqim yo‘q axir,
Xayr deyishga ham qo‘ymas bir nima…

Chunki sergak yog‘du, xushvaqt ruh bilan
Men tuydim, bilaman, sezasan sen ham:
Bizni uchrashtirdi sirli bir Shodlik,
Endi ayirmoqda anglab bo‘lmas G‘am…

Ilinj shul:
ko‘r taqdir ajratsa hamki,
Pinhona qovushgan ikki tuyg‘uni,
Mening yuragimdan uzolmas aslo
Sendan yodgor qolgan nurli qayg‘uni…

12

Million jajji fonus yoqdi zaraxtlar.
Kamalak. Yashillik. Yomg‘ir yuz foiz…
Imon keltirgayman ammo —
bu bog‘lar
yorug‘dir bizning-da sevgimiz bois.

Har og‘och, har shoxni uyg‘otdi navro‘z,
gul bilan qitiqlab karaxt tanini.
U seni ko‘rsatdi menga.
Va bildim
yuragim qayerda joylashganini!

Oh, bahor! Zaminning so‘z erkinligi!
Maysalar kuylashar ko‘kka o‘rlashib.
Shu buyuk quvonchga jo‘r bo‘ldik biz ham
lablarim lablaring bilan birlashib.

Umr nima o‘zi!
Imon keltiray,
hikmat bu, bahordek qisqa va ayon:
Sevgi ila ma’sud onlarni o‘yla,
asil umr shuldir. Qolgani — yolg‘on…

1979

TO‘RTLIKLAR

* * *

Tong otdi, olamda ming rasm ko‘rdim,
Mehrli ko‘zlarni pok, ma’sum ko‘rdim.
Hech kim zahar sepib, bol yiqqan emas,
Gul kirgan uylarda tabassum ko‘rdim.

* * *

Ey zot, xanjar bilan sen dam talashma,
Olam uyindasan, olam talashma.
Mening o‘z dardimdir elimning dardi,
O‘z darding bo‘lmasa, qalam talashma.

* * *

Birlik — ko‘ngil bilan gulning birligi,
Birlik — vijdon bilan tilning birligi.
Birlik — to‘qson ikki bovli o‘zbekning –
Ertadan umidvor elning birligi.

* * *

Olam ko‘zgusida ming sinar ko‘zgu,
O‘zimniki emas, hatto tush, uyqu…
Bu nurlarga tartib kim berar ekan,
Qachon bir idishga tushar bor og‘u?!

* * *

Yo‘q derlar, ishi bor bor bilan yo‘qning,
Bo‘shliqdan o‘tar-ku yo‘li har o‘qning,
Kuchlilar kuchsizga qo‘l uzatsalar,
Qadri ortar edi har yengan cho‘g‘ning.

* * *

Bu yo‘lda biz necha qo‘rg‘ondan o‘tdik,
Adirlar, qumlardan, darg‘ondan o‘tdik.
Shoshmay, lekin qaytmay, haq deb har doim,
Bizdan ancha oldda borg‘ondan o‘tdik.

* * *

Taning hech tinmasin o‘rgangan ishdan,
Ko‘ngling — o‘zi suygan, o‘rtangan ishdan.
Aqling elab tursin bori olamni,
Shunda umring tinmas yangilanishdan.

* * *

Shimolda biz yozdan xazonga tushdik.
Bu — janub. Yana “Yo ramozon!”ga tushdik.
G‘arbga ketdik — tubsiz qozonga tushdik.
Sharqqa yurdik, yana ozonga tushdik.

* * *

Sen meni yolgonchi deding, ey ahmoq,
Shu so‘zdan o‘lishim bilibsan biroq.
Haq deb jon berurlar, sening maqsading
Yolg‘onchi dunyoda ko‘proq yashamoq!

* * *

Dehqon o‘z xirmonin ko‘rmasin hech kam,
Do‘stlar yig‘ilsinlar erta ham, kech ham.
O‘z yer, o‘z joyida yashasin ellar,
O‘z erkin boshqadan so‘ramay hech ham!

SЕN FAQAT MЕNING BO‘L

Ko‘p kezma daraxtzor bog‘lar ichinda,
Daraxtlar dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Chorlasang kelolmas,yonib qucholmas,
Sen faqat mening bo‘l, meniki, mening.

Ko‘p qolma jarang suv buloq bo‘yinda,
Buloq ham dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Qaynashim chashmadan teran joydandir,
Sen faqat mening bo‘l, meniki, mening.

Ko‘p titma muhabbat kitoblarini,
Kitoblar dil do‘sting bo‘lolmas sening,
Bu ishqning tarixi mening qalbimda,
Sen faqat mening bo‘l, meniki, mening.

UMR O‘TAR

Umr o‘tar,vaqt o‘tar,
Xonlar o‘tar,taxt o‘tar,
Omad o‘tar,baxt o‘tar,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sening yurishlaring,sening kulishlaring.

Bahorda bog‘ na go‘zal,
Qor tushsa tog‘ na go‘zal,
Bu yoshlik chog‘ na go‘zal,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
So‘zsiz qarashlaring,holim so‘rashlaring.

Oy chiqar goh zaholi,
Do‘stlar ko‘pdir vafoli,
Hayot shundan safoli,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sokin so‘zlashlaring, pinhon izlashlaring.

Umr — yo‘l, qayrilish ko‘p,
Uchrashish, ayriliq ko‘p,
Unutish, aytilish ko‘p,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
O‘sha kulishlaring, o‘sha kelishlaring…