6 июн — Атоқли  рус шоири Александр Пушкин туғилган кун

   Улуғ рус шоири Александр Сергеевич Пушкин ўзбек маданий-адабий ҳаётининг таркибий қисмига айланиб кетган бўлиб, адиб асарлари бир неча авлод таржимонлар томонидан қайта-қайта таржима қилиниб келинмоқда. Усмон Носир таржимасидаги «Боғчасарой фонтани» достони, Жамол Камол таржимасидаги «Моцарт ва Сальери» драматик достони, «Евгений Онегин» шеърий романи ҳамон ўзбек китобхони томонидан севиб ўқилмоқда.

 

АЛЕКСАНДР СЕРГЕЕВИЧ ПУШКИН
(1799 — 1837)

Пушкин улуғ рус адиби, янги рус адабиётининг асосчиси. Отаси Сергей Лвович қадимий дворянлар авлодидан, гвардия офитсери бўлиб, франтсузча шеърлар ёзиб турарди. Онаси Надежда Осиповна Пётрнинг тарбиясида бўлган ҳабаш А. П. Ганнибал (асли исми Иброҳим) нинг невараси эди. Ота-онаси ёш Пушкинни бувиси Маря Алексеевна ва энагаси Арина Родионовна тарбиясига топширган. Унинг амакиси Василий Лвович ўша даврнинг кўзга кўринган шоирлардан бўлиб, Пушкинларникига таниқли шоирлар тез-тез меҳмон бўлиб келарди. Бу муҳит Пушкинда шеъриятга ҳавас уйғотди. 1811-1817 йилларда у Сарское селодаги лицейда таълим олган. Пушкиннинг дастлабки шеъри матбуотда 1814 йилдаёқ босилган эди. 1833 йил декабрида Николай И Пушкинни камер — юнкер қилиб тайинлаган. 1837 йилда ёш франтсуз офитсери Жорж Дантес билан дуелда Пушкин оғир яраланиб, вафот этади.
Пушкиннинг кўплаб асарлари ўзбек тилига таржима қилинган («Борис Годунов», «Дубровский», «Кавказ асири» Чўлпон томонидан (1936-37), «Евгений Онегин» Ойбек томонидан (1937), «Боқчасарой фонтани» Усмон Носир томонидан (1937), «Капитан қизи» Абдулла Қаҳҳор томонидан (1939), «Руслан ва Людмила» Миртемир томонидан (1948) таржима қилинган).

Асарлари: «Эркинлик» (1817, ода), «Чаадаевга» (1818), «Қишлоқ» (1819), «Ҳанжар» (1821), «Қуръонга тақлид», «Андрей Шене», «19 октябр», «Стенка Разин ҳақида қўшиқ», «Сибирга мактуб», «Армон» каби шеърлари, «Руслан ва Людмила», «Кавказ асири» (1820-21), «Ака-ука қароқчилар» (1821-22), «Боқчасарой фонтани» (1823), «Граф Нулин», «Полтава», «Мис чавандоз» (1833), «Гавриилиада» каби поемалари, «Евгений Онегин» (шеърий роман), «Буюк Пётрнинг ҳабаши» каби романлари, «Борис Годунов» (трагедия), «Арзрумга саёҳат», «Дубровский» (повест, 1832-33), «Капитан қизи» (1836, повест), «Ўқ», «Бўрон» каби насрий асарлари, «Поп ва унинг хизматкори Балда ҳақида эртак» (1830-34), «Балиқчи ва балиқ ҳақида эртак» (1830), «Шоҳ Салтан ҳақида эртак» (1831), «Олтин Хўроз ҳақида эртак» (1834) каби эртаклари ва бошқ.

СЕН ВА СИЗ

Ҳавойи Сиз ўрнига янглиш
Қиз ногаҳон Сен дея айтди.
Шу дилбар сўз кўнглимда ёниш,
Ўйларимда орзу уйғотди.

Термуламан сўз дерга ожиз,
Сеҳри тамом ром этган мени.
Сиртда дейман: қандай яхшисиз,
Қалбда эса: севаман Сени.

ҲОФИЗДАН

Жанг шавқини дилда уйғотма,
Ёнма, йигит, зафар, шон билан.
Қонли ҳарбга ўзингни отма
Карабахлик оломон билан.

Балки сени ўлдирмас қотил,
Майдон аро, қиличлар аро.
Барнолигинг кўрган Азроил
Юбормагай бемаҳал қазо.

Бир нарсадан қўрқаман фақат:
Ошно бўлиб жангда бебоклик,
Сенда қолмас дилбар назокат,
Бу майинлик, гўзаллик, поклик.

ЭПИГРАММА

Таъна билан жонимга тегдинг,
Жавоб сенга мухтасар, ошнам.
Ҳа, мен ишчан эмасман, лекин
Сен омилсан ялқовликда ҳам.

ЭПИГРАММА (2)

Иллатлари ҳаддан зиёда,
Нопок яшаб келди бу одам.
Гуноҳларин ёйса дунёда
Жой қолмагай қўймоққа қадам.

Инсоф кирди унга ниҳоят,
Аста-секин йўл топди тўғри.
Мана энди дуруст, хайрият,
Номи бўлди қартабоз ўғри.

КАР

Кар карни кар қозининг ҳукмига тўғрилади,
Кар деди: Бу кар менинг молимни ўғирлади.
Кар карга жавоб берди: Бекор айтибсан, эй кар,
Сен айтган у қўриққа етти пуштим дон экар.
Кар қози ҳукм қилди, пок иш булсин, бир йўл бор,
Йигитни уйлантиринг, қиз бўлса ҳам гуноҳкор.

Эркин Воҳидов таржималари

МЕН СИЗГА АЧИНМАЙМАН

Мен сизга ачинмайман, вафосиз севгиларда
Беҳуда оқиб ўтган баҳоримнинг йиллари!
Мен сизга ачинмайман у оташин найларда
Эҳтирос-ла куйланган, эй тунларнинг сирлари.

Мен сизга ачинмайман, бевафо дўст, жўралар,
Базмларнинг тожлари, даврада айланган жом.
Мен сизга ачинмайман, хиёноткор гўзаллар,
Мени хаёл банд этган, хурсандчилик қилмас ром

Қайда, қайда қолдингиз, ёшликдаги орзулар,
Ва қалбнинг сокинлиги эркалатган кезлари1!
Қани аввалги оташ, илҳом бахш этган завқлар,
Келинг, келинг, муштоқман, баҳоримнинг йиллари.

САДОҚАТЛИ ГРЕК ҚИЗИ

Садоқатли грек қизи, йиғлама, ёринг
Душман ўқи кўксин тешиб шон билан ўлган.
Сен эмасми, кузатаркан ўз баҳодиринг,
Қонли шуҳрат жангларига йўлланма берган?
Дил сезаркан айрилиқнинг оғир ҳижронин,
Сўнг бор очди ёринг сенга иссиқ қучоғин,
Гўдагига бахт тилади тиёлмай ёшин,
Лекин, қора ялов эрк-ла ҳилпираб кетди.
Худди Аристогитондай қилич ўйнатиб,
Жангга ўзин отди-мардинг йиқила туриб
Жуда буюк ва муқаддас иш қилиб кетди.

….ГА

Ёқ, йўқ, муҳаббатнинг жўшқин раъйига
Энди мен бўлмасман телбаларча қул.
Озор ҳам бермайман дил оромига
Ёниш, ўрганишга ҳеч қўймайман йўл,

Бас энди, шайдолик етар! Ва аммо,
Не учун хаёлга толмайин бир зум,
Ногаҳон самовий, нозли, мусаффо
Қиз кўз олдимдан ўтаркан масъум?

Томоша қилмоққа тотли шавқ билан
Наҳотки, қолмади зарра ижозат?
Сукутда кузатмоқ, нигор изидан,
Тиламоқ мумкинмас бахту саодат.

Наҳот тилаб бўлмас ҳаёт неъматин
Унга ҳаловату ором ва шодлик?
Ҳаттоки барнонинг қалбига яқин
Рафиқа атовчи кимсага толе?

ВИДОЛАШУВ

Хаёлимда дилкаш қиёфанг
Эркалайман букун сўннги бор.
Қалбда умид уйғотиб аранг,
Қўрқоқ, ғамли ҳузурла севгинг
Эсламоқни қилдим ихтиёр.
Ўтиб борар умримиз йиллар —
Ўзгартириб ҳар иккимизни,
Эндилкда шоирга сендан
Совуқ қабр эпкини елар,
Ва сен учун шоир ҳам сўнган.
Юрагимнинг сўнгги видосин
Қабул этгин, э йироқ жонон:
Гўё бева қолган бир хотин,
Жўнатаркан қувғинга дўстин,
Сукут ичра қолган дўстсимон.

КЕЧИРАРМИКИНСАН

Кечирармикансан орзумдаги рашк,
Ишқдаги бу сифат телба ёнишни?
Содиқсан! Не учун севасан, яккаш —
Фикру хаёлимга қўрқув солишни.

Жазманлар қуршаган сенинг атрофинг,
Кўринмак истайсан барчага дилбар.
Гоҳ мунис, гоҳ маъюс сенинг нигоҳинг
Ҳаммага нечун пуч умид бахш этар?

Ақлимни банд этиб, ўзимни мафтун,
Бу бахтсиз севгимга ишончим комил,
Кўрмайсан, шовқинли гурунгда бутун
Суҳбатга бегона изтиробда дил, —

Танҳолик ҳасратин чекаман толиб,
Маҳрумман илтифот ва шавқатингдан…
Кетмоқчи бўламан: қўрқиб, ёлвориб
Кўзларинг қидирмас менинг изимдан

Ишвали сўзлар-ла қилмоқ бўлиб ром,
Мени гапга тутиб қолса бир жонон. —
Сен беғам, осуда, қувноқсан мудом,
Бу таънанг мен учун ўлимдан ёмон!

Гапирчи не учун менинг рақибим,
Мену сен икковни кўраркан хилват,
Сенга нечун сирли қилади таъзим?..
Айт-чи, ким берибди бунга ижозат?

Сўйла-чи! Не учун тўлғанар рашкда,
Не учун оқарар жамолинг кўриб?
Не учун кун ва тун ўртаси пайтда
Онангсиз, сен танҳо оласан кутиб?!

Лекин мен севимли… Мен-ла қолганда
Шу қадар муниссан, шу қадар дилдор1!
Бўсанг ўт! сен ишқдан суҳбат очганда
Самимий юрагинг этилар изҳор1!

Сенга кулгилидир мендаги азоб
Ва лекин севасан етади ақлим.
Азизим, қийнама, ҳеч қолмади тоб.
Билмайсан, нақадар кучлидир ишқим,
Билмайсан, қандай зўр менда изтироб.

…ГА

Эсимдадир ажиб дам ҳали:
Кўз олдимда бўлдинг намоён,
Пок гўзаллик даҳоси каби,
Бир лаҳзалик хаёл, тушсимон.

Ғам-аламдан дилим ёнганда
Тушларимда кўрдим чеҳрангни,
Ҳаётдаги бўм-бўш суронда
Келиб турди товшинг жаранги.

Йиллар ўтди. Исён бўрони
Хаёлларим совурди дилдан.
Ва унутдим дилбар садонгни,
Ўчди азиз чеҳранг ёдимдан.

Қувғинликнинг чангида нурсиз
Ғамга тўлиб кунларим ботди;
Худо, илҳом, кўз ёшисиз,
Ишқ, изтироб, ҳаётсиз оқди.

Мана, қалбга ошно бўлди най,
Кўз олдимда бўлдинг намоён,
Гўзалликнинг соф парисидай,
Бир лаҳзалик ажиб тушсимон.

Руҳим яна уйғонди бу дам,
Яна унда тирилди нажот;
Яна дилда худо ва илҳом,
Кўз ёши-ю муҳаббат, ҳаёт.

АГАР СЕНИ АЛДАСА ҲАЁТ

Агар сени алдаса ҳаёт
Сен ноумид бўлма ҳеч қачон.
Ғамли кунга қилгин итоат,
Хушнуд кунлар келади, ишон!

Қалб келажак ишқи-ла яшар;
Бу кунимиз қайғу ва доғли:
Бари оний, ўтишга шошар,
Ўтган эса, ҳамиша тотли.

ҚОНИМДА ЁНАДИ ОРЗУ ОТАШИ

Қонимда ёнади орзу оташи,
Сен менинг дилимга солдинг жароҳат;
Бўса ол:шаробу болдан ҳам ширин
Сенинг бўсаларинг,бағишлар роҳат.

Кел, меҳру севги-ла бошимга эгил,
Беисён, оромда тин олсин жоним:
Қувноқ, кун ботгунча уфққа енгил,
Қуюлгунча туннинг туманлари жим.

ЎЙЛАДИМКИ

Ўйладимки, юрак унутди
Муҳаббатнинг эзгу азобин,
Дедим ўтган бариси ўтди,
Ўтди. Қайтиб келмайди тағин.

Ўтиб кетди завқда, қайғуда
Ва ҳавойи енгил умидлар…
Аммо ўткир ҳусн олдида
Тушди яна ларзага улар.

Зулфия таржималари

ЎТИНЧ

Ўзинг асра энди мени, туморим,
Қувғин чоғларимда мени асрай қол.
Қалбимни чулғаса шубҳа ва малол,
Ўзинг асра энди мени, туморим.

Тўлқинлар бузишиб сабру қарорим,
Теграмни чулғашиб олсалар мутлоқ,
Булутлар солсалар ваҳший қалдироқ,
Ўзинг асра энди мени, туморим.

Бегона элларда ёзиб хуморим,
Эринчак сукунат қўйнида қолсам,
Оловли жанг ҳиссин қалбимга солсам,
Ўзинг асра энди мени, туморим.

Сирли ва муқаддас офтоб узорим,
Алдоқчи, ғаройиб, лазиз туйғулар…
Хиёнат кўкида ботдилар улар…
Ўзинг асра энди мени, туморим.

Ўтган хотиралар . дилдаги зорим,
Қалбим жароҳатин тирнамасин, бас,
Алвидо, умидлар, тинч ухла, ҳавас,
Ўзинг асра энди мени, туморим.

ҲАММАСИ ТУГАДИ

Ҳаммаси тугади, орамиз очиқ…
Сўнг бор қўлларингни ўпаркан, пари,
Шаънингга тўқийман мунгли бир қўшиқ,
Тинглайман жавобинг: .Тугади бари….
Энди алдовларни қилмасман расм
Ва сени алам-ла ахтармоқ нечун?!
Ўтди… ўтганларнинг унут ҳаммасин,
Севги яралмаган фақат мен учун.
Сен ёшсан, қалбингнинг гўзал маҳали,
Севимли бўларсан кўпларга ҳали…

ҲИКМАТ

Кулбада биттагина шам ёниб турар эди.
Равшан бўлди ёқишгач яна битта шамчироқ.
Бежиз эмас, қадимги донолар деяр эди:
Тўй яхшию ва лекин кенгашли тўй яхшироқ.

ЯНГИЛИК

Хўш, дунёда нима гап, қанақа янгилик бор?..
У эса тура берди бежавоб, ютиб нафас.
Охир деди: .О, дўстим, эзмалик кимга даркор,
Сен . аҳмоқсан, бу эса асло янгилик эмас..

ТЎҒРИ БАШОРАТ

Касалим тузаларми?.. Шер эшакдан сўради.
Эшак эса ўйламай деди: .Аё шоҳ жаҳон,
Ўлмасангиз, яшайсиз, ўлмаганлар туради..
Икки карра икки . тўрт, бу эшакка ҳам аён.

ДУНЁ

Шундоқ эди бу дунё, шундоқ бўлур ҳамиша,
Кўҳна бир ҳақиқатнинг дўкони ёпилмайди:
Доно одам жуда кам, гарчи кўп илм пеша,
Бисёрдир таниш-билиш, лекин дўст топилмайди.

Абдулла Орипов таржималари

* * *

Ғуссали тун пардасин осмиш
Мудроқ осмон равоқларида.
Водийларни сукунат бағрига босмиш,
Ўрмон оппоқ туман қучоқларида.
Сал шилдирар эманзор соясида шошган сой,
Сал пичирлар уйқучан шаббода барг-ўтларда.
Сузиб юрар каттакон оққуш янглиғ тўлин Ой —
Кумушранг булутларда.

…Бунда кўрдим: сарвига чирмашибдир мажнунтол,
Соялари жимирлар сувнинг биллур мавжида.
Далалар маликаси нилуфар мағрур, хушҳол,
Дабдабаси, зийнати, гўзаллиги авжида.

Ғадир-будур тоғлардан тушар бебош шаршара,
Марварид дарё бўлиб оқар, қайнашар,
У ёнда, сокит кўлда пари қизлар шўх, сара,
Эринчоқ тўлқинларни сачратишар, ўйнашар.

* * *

Бўрон, зулмат осмонни тутар,
Қор қуюни қилади ўйин.
Дам ҳайвондек бўкириб ўтар,
Дам гўдакдай йиғлоқи бир ун.

Эски томдан похол тортади,
Гувлаб, бирдан солади шовқин,
Дарчамизни келиб қоқади —
Дам кеч қолган йўлчидай юпун.

Кўҳна кулбам, кичкина уйим
Ҳам ғамгин, ҳам зулмат қўйнида.
Сен нимага, бечора бувим,
Жимжит қолдинг ойнак тагида?

Чарчатдими бўрон увлаши,
Зерикдингми, бувим ё эса?
Ё мудратган дугинг товшими,
Ҳоридингми ёки бўлмаса?

Кел, ичайлик, меҳрибонгинам,
Шўрлик ёшлигимнинг ҳамроҳи…

Миртемир таржималари

ALEKSANDR SERGEYEVICH PUSHKIN
(1799 — 1837)

Pushkin ulug‘ rus adibi, yangi rus adabiyotining asoschisi. Otasi Sergey Lvovich qadimiy dvoryanlar avlodidan, gvardiya ofitseri bo‘lib, frantsuzcha she’rlar yozib turardi. Onasi Nadejda Osipovna Pyotrning tarbiyasida bo‘lgan habash A. P. Gannibal (asli ismi Ibrohim) ning nevarasi edi. Ota-onasi yosh Pushkinni buvisi Marya Alekseevna va enagasi Arina Rodionovna tarbiyasiga topshirgan. Uning amakisi Vasiliy Lvovich o‘sha davrning ko‘zga ko‘ringan shoirlardan bo‘lib, Pushkinlarnikiga taniqli shoirlar tez-tez mehmon bo‘lib kelardi. Bu muhit Pushkinda she’riyatga havas uyg‘otdi. 1811-1817 yillarda u Sarskoe selodagi litseyda ta’lim olgan. Pushkinning dastlabki she’ri matbuotda 1814 yildayoq bosilgan edi. 1833 yil dekabrida Nikolay I Pushkinni kamer — yunker qilib tayinlagan. 1837 yilda yosh frantsuz ofitseri Jorj Dantes bilan duelda Pushkin og‘ir yaralanib, vafot etadi.

Pushkinning ko‘plab asarlari o‘zbek tiliga tarjima qilingan («Boris Godunov», «Dubrovskiy», «Kavkaz asiri» Cho‘lpon tomonidan (1936-37), «Yevgeniy Onegin» Oybek tomonidan (1937), «Boqchasaroy fontani» Usmon Nosir tomonidan (1937), «Kapitan qizi» Abdulla Qahhor tomonidan (1939), «Ruslan va Lyudmila» Mirtemir tomonidan (1948) tarjima qilingan).

Asarlari: «Erkinlik» (1817, oda), «Chaadaevga» (1818), «Qishloq» (1819), «Hanjar» (1821), «Qur’onga taqlid», «Andrey Shene», «19 oktyabr», «Stenka Razin haqida qo‘shiq», «Sibirga maktub», «Armon» kabi she’rlari, «Ruslan va Lyudmila», «Kavkaz asiri» (1820-21), «Aka-uka qaroqchilar» (1821-22), «Boqchasaroy fontani» (1823), «Graf Nulin», «Poltava», «Mis chavandoz» (1833), «Gavriiliada» kabi poemalari, «Yevgeniy Onegin» (she’riy roman), «Buyuk Pyotrning habashi» kabi romanlari, «Boris Godunov» (tragediya), «Arzrumga sayohat», «Dubrovskiy» (povest, 1832-33), «Kapitan qizi» (1836, povest), «O’q», «Bo‘ron» kabi nasriy asarlari, «Pop va uning xizmatkori Balda haqida ertak» (1830-34), «Baliqchi va baliq haqida ertak» (1830), «Shoh Saltan haqida ertak» (1831), «Oltin Xo‘roz haqida ertak» (1834) kabi ertaklari va boshq.

SEN VA SIZ

Havoyi Siz o`rniga yanglish
Qiz nogahon Sen deya aytdi.
Shu dilbar so`z ko`nglimda yonish,
O`ylarimda orzu uyg`otdi.

Termulaman so`z derga ojiz,
Sehri tamom rom etgan meni.
Sirtda deyman: qanday yaxshisiz,
Qalbda esa: sevaman Seni.

HOFIZDAN

Jang shavqini dilda uyg`otma,
Yonma, yigit, zafar, shon bilan.
Qonli harbga o`zingni otma
Karabaxlik olomon bilan.

Balki seni o`ldirmas qotil,
Maydon aro, qilichlar aro.
Barnoliging ko`rgan Azroil
Yubormagay bemahal qazo.

Bir narsadan qo`rqaman faqat:
Oshno bo`lib jangda beboklik,
Senda qolmas dilbar nazokat,
Bu mayinlik, go`zallik, poklik.

EPIGRAMMA

Ta’na bilan jonimga tegding,
Javob senga muxtasar, oshnam.
Ha, men ishchan emasman, lekin
Sen omilsan yalqovlikda ham.

EPIGRAMMA (2)

Illatlari haddan ziyoda,
Nopok yashab keldi bu odam.
Gunohlarin yoysa dunyoda
Joy qolmagay qo`ymoqqa qadam.

Insof kirdi unga nihoyat,
Asta-sekin yo`l topdi to`g`ri.
Mana endi durust, xayriyat,
Nomi bo`ldi qartaboz o`g`ri.

KAR

Kar karni kar qozining hukmiga to`g`riladi,
Kar dedi: Bu kar mening molimni o`g`irladi.
Kar karga javob berdi: Bekor aytibsan, ey kar,
Sen aytgan u qo`riqqa yetti pushtim don ekar.
Kar qozi hukm qildi, pok ish bulsin, bir yo`l bor,
Yigitni uylantiring, qiz bo`lsa ham gunohkor.

Erkin Vohidov tarjimalari

MEN SIZGA ACHINMAYMAN

Men sizga achinmayman, vafosiz sevgilarda
Behuda oqib o’tgan bahorimning yillari!
Men sizga achinmayman u otashin naylarda
Ehtiros-la kuylangan, ey tunlarning sirlari.

Men sizga achinmayman, bevafo do’st, jo’ralar,
Bazmlarning tojlari, davrada aylangan jom.
Men sizga achinmayman, xiyonotkor go’zallar,
Meni xayol band etgan, xursandchilik qilmas rom

Qayda, qayda qoldingiz, yoshlikdagi orzular,
Va qalbning sokinligi erkalatgan kezlari1!
Qani avvalgi otash, ilhom baxsh etgan zavqlar,
Keling, keling, mushtoqman, bahorimning yillari.

SADOQATLI GREK QIZI

Sadoqatli grek qizi, yig’lama, yoring
Dushman o’qi ko’ksin teshib shon bilan o’lgan.
Sen emasmi, kuzatarkan o’z bahodiring,
Qonli shuhrat janglariga yo’llanma bergan?
Dil sezarkan ayriliqning og’ir hijronin,
So’ng bor ochdi yoring senga issiq quchog’in,
Go’dagiga baxt tiladi tiyolmay yoshin,
Lekin, qora yalov erk-la hilpirab ketdi.
Xuddi Aristogitonday qilich o’ynatib,
Jangga o’zin otdi-marding yiqila turib
Juda buyuk va muqaddas ish qilib ketdi.

….GA

Yoq, yo’q, muhabbatning jo’shqin ra’yiga
Endi men bo’lmasman telbalarcha qul.
Ozor ham bermayman dil oromiga
Yonish, o’rganishga hech qo’ymayman yo’l,

Bas endi, shaydolik yetar! Va ammo,
Ne uchun xayolga tolmayin bir zum,
Nogahon samoviy, nozli, musaffo
Qiz ko’z oldimdan o’tarkan mas’um?

Tomosha qilmoqqa totli shavq bilan
Nahotki, qolmadi zarra ijozat?
Sukutda kuzatmoq, nigor izidan,
Tilamoq mumkinmas baxtu saodat.

Nahot tilab bo’lmas hayot ne’matin
Unga halovatu orom va shodlik?
Hattoki barnoning qalbiga yaqin
Rafiqa atovchi kimsaga tole?

VIDOLASHUV

Xayolimda dilkash qiyofang
Erkalayman bukun so’nngi bor.
Qalbda umid uyg’otib arang,
Qo’rqoq, g’amli huzurla sevging
Eslamoqni qildim ixtiyor.
O’tib borar umrimiz yillar —
O’zgartirib har ikkimizni,
Endilkda shoirga sendan
Sovuq qabr epkini yelar,
Va sen uchun shoir ham so’ngan.
Yuragimning so’nggi vidosin
Qabul etgin, e yiroq jonon:
Go’yo beva qolgan bir xotin,
Jo’natarkan quvg’inga do’stin,
Sukut ichra qolgan do’stsimon.

KECHIRARMIKINSAN

Kechirarmikansan orzumdagi rashk,
Ishqdagi bu sifat telba yonishni?
Sodiqsan! Ne uchun sevasan, yakkash —
Fikru xayolimga qo’rquv solishni.

Jazmanlar qurshagan sening atrofing,
Ko’rinmak istaysan barchaga dilbar.
Goh munis, goh ma’yus sening nigohing
Hammaga nechun puch umid baxsh etar?

Aqlimni band etib, o’zimni maftun,
Bu baxtsiz sevgimga ishonchim komil,
Ko’rmaysan, shovqinli gurungda butun
Suhbatga begona iztirobda dil, —

Tanholik hasratin chekaman tolib,
Mahrumman iltifot va shavqatingdan…
Ketmoqchi bo’laman: qo’rqib, yolvorib
Ko’zlaring qidirmas mening izimdan

Ishvali so’zlar-la qilmoq bo’lib rom,
Meni gapga tutib qolsa bir jonon. —
Sen beg’am, osuda, quvnoqsan mudom,
Bu ta’nang men uchun o’limdan yomon!

Gapirchi ne uchun mening raqibim,
Menu sen ikkovni ko’rarkan xilvat,
Senga nechun sirli qiladi ta’zim?..
Ayt-chi, kim beribdi bunga ijozat?

So’yla-chi! Ne uchun to’lg’anar rashkda,
Ne uchun oqarar jamoling ko’rib?
Ne uchun kun va tun o’rtasi paytda
Onangsiz, sen tanho olasan kutib?!

Lekin men sevimli… Men-la qolganda
Shu qadar munissan, shu qadar dildor1!
Bo’sang o’t! sen ishqdan suhbat ochganda
Samimiy yuraging etilar izhor1!

Senga kulgilidir mendagi azob
Va lekin sevasan yetadi aqlim.
Azizim, qiynama, hech qolmadi tob.
Bilmaysan, naqadar kuchlidir ishqim,
Bilmaysan, qanday zo’r menda iztirob.

…GA

Esimdadir ajib dam hali:
Ko’z oldimda bo’lding namoyon,
Pok go’zallik dahosi kabi,
Bir lahzalik xayol, tushsimon.

G’am-alamdan dilim yonganda
Tushlarimda ko’rdim chehrangni,
Hayotdagi bo’m-bo’sh suronda
Kelib turdi tovshing jarangi.

Yillar o’tdi. Isyon bo’roni
Xayollarim sovurdi dildan.
Va unutdim dilbar sadongni,
O’chdi aziz chehrang yodimdan.

Quvg’inlikning changida nursiz
G’amga to’lib kunlarim botdi;
Xudo, ilhom, ko’z yoshisiz,
Ishq, iztirob, hayotsiz oqdi.

Mana, qalbga oshno bo’ldi nay,
Ko’z oldimda bo’lding namoyon,
Go’zallikning sof parisiday,
Bir lahzalik ajib tushsimon.

Ruhim yana uyg’ondi bu dam,
Yana unda tirildi najot;
Yana dilda xudo va ilhom,
Ko’z yoshi-yu muhabbat, hayot.

AGAR SENI ALDASA HAYOT

Agar seni aldasa hayot
Sen noumid bo’lma hech qachon.
G’amli kunga qilgin itoat,
Xushnud kunlar keladi, ishon!

Qalb kelajak ishqi-la yashar;
Bu kunimiz qayg’u va dog’li:
Bari oniy, o’tishga shoshar,
O’tgan esa, hamisha totli.

QONIMDA YONADI ORZU OTASHI

Qonimda yonadi orzu otashi,
Sen mening dilimga solding jarohat;
Bo’sa ol:sharobu boldan ham shirin
Sening bo’salaring,bag’ishlar rohat.

Kel, mehru sevgi-la boshimga egil,
Beisyon, oromda tin olsin jonim:
Quvnoq, kun botguncha ufqqa yengil,
Quyulguncha tunning tumanlari jim.

O’YLADIMKI

O’yladimki, yurak unutdi
Muhabbatning ezgu azobin,
Dedim o’tgan barisi o’tdi,
O’tdi. Qaytib kelmaydi tag’in.

O’tib ketdi zavqda, qayg’uda
Va havoyi yengil umidlar…
Ammo o’tkir husn oldida
Tushdi yana larzaga ular.

Zulfiya tarjimalari

O‘TINCH

O‘zing asra endi meni, tumorim,
Quvg‘in chog‘larimda meni asray qol.
Qalbimni chulg‘asa shubha va malol,
O‘zing asra endi meni, tumorim.

To‘lqinlar buzishib sabru qarorim,
Tegramni chulg‘ashib olsalar mutloq,
Bulutlar solsalar vahshiy qaldiroq,
O‘zing asra endi meni, tumorim.

Begona ellarda yozib xumorim,
Erinchak sukunat qo‘ynida qolsam,
Olovli jang hissin qalbimga solsam,
O‘zing asra endi meni, tumorim.

Sirli va muqaddas oftob uzorim,
Aldoqchi, g‘aroyib, laziz tuyg‘ular…
Xiyonat ko‘kida botdilar ular…
O‘zing asra endi meni, tumorim.

O‘tgan xotiralar . dildagi zorim,
Qalbim jarohatin tirnamasin, bas,
Alvido, umidlar, tinch uxla, havas,
O‘zing asra endi meni, tumorim.

HAMMASI TUGADI

Hammasi tugadi, oramiz ochiq…
So‘ng bor qo‘llaringni o‘parkan, pari,
Sha’ningga to‘qiyman mungli bir qo‘shiq,
Tinglayman javobing: .Tugadi bari….
Endi aldovlarni qilmasman rasm
Va seni alam-la axtarmoq nechun?!
O‘tdi… o‘tganlarning unut hammasin,
Sevgi yaralmagan faqat men uchun.
Sen yoshsan, qalbingning go‘zal mahali,
Sevimli bo‘larsan ko‘plarga hali…

HIKMAT

Kulbada bittagina sham yonib turar edi.
Ravshan bo‘ldi yoqishgach yana bitta shamchiroq.
Bejiz emas, qadimgi donolar deyar edi:
To‘y yaxshiyu va lekin kengashli to‘y yaxshiroq.

YANGILIK

Xo‘sh, dunyoda nima gap, qanaqa yangilik bor?..
U esa tura berdi bejavob, yutib nafas.
Oxir dedi: .O, do‘stim, ezmalik kimga darkor,
Sen . ahmoqsan, bu esa aslo yangilik emas..

TO‘G‘RI  BASHORAT

Kasalim tuzalarmi?.. Sher eshakdan so‘radi.
Eshak esa o‘ylamay dedi: .Ayo shoh jahon,
O‘lmasangiz, yashaysiz, o‘lmaganlar turadi..
Ikki karra ikki . to‘rt, bu eshakka ham ayon.

DUNYO

Shundoq edi bu dunyo, shundoq bo‘lur hamisha,
Ko‘hna bir haqiqatning do‘koni yopilmaydi:
Dono odam juda kam, garchi ko‘p ilm pesha,
Bisyordir tanish-bilish, lekin do‘st topilmaydi.

Abdulla Oripov tarjimalari

*     *    *

G’ussali tun pardasin osmish
Mudroq osmon ravoqlarida.
Vodiylarni sukunat bag’riga bosmish,
O’rmon oppoq tuman quchoqlarida.
Sal shildirar emanzor soyasida shoshgan soy,
Sal pichirlar uyquchan shabboda barg-o’tlarda.
Suzib yurar kattakon oqqush yanglig’ to’lin Oy —
Kumushrang bulutlarda.

…Bunda ko’rdim: sarviga chirmashibdir majnuntol,
Soyalari jimirlar suvning billur mavjida.
Dalalar malikasi nilufar mag’rur, xushhol,
Dabdabasi, ziynati, go’zalligi avjida.

G’adir-budur tog’lardan tushar bеbosh sharshara,
Marvarid daryo bo’lib oqar, qaynashar,
U yonda, sokit ko’lda pari qizlar sho’x, sara,
Erinchoq to’lqinlarni sachratishar, o’ynashar.

*      *      *

Bo’ron, zulmat osmonni tutar,
Qor quyuni qiladi o’yin.
Dam hayvondеk bo’kirib o’tar,
Dam go’dakday yig’loqi bir un.

Eski tomdan poxol tortadi,
Guvlab, birdan soladi shovqin,
Darchamizni kеlib qoqadi —
Dam kеch qolgan yo’lchiday yupun.

Ko’hna kulbam, kichkina uyim
Ham g’amgin, ham zulmat qo’ynida.
Sеn nimaga, bеchora buvim,
Jimjit qolding oynak tagida?

Charchatdimi bo’ron uvlashi,
Zеrikdingmi, buvim yo esa?
Yo mudratgan duging tovshimi,
Horidingmi yoki bo’lmasa?

Kеl, ichaylik, mеhribonginam,
Sho’rlik yoshligimning hamrohi…

Mirtemir tarjimalari

Aleksandr Pushkin. Tanlangan asarlar. She’rlar — Xurshid Davron kutubxonasi by Khurshid Davron on Scribd