Роппа-роса 130 йил аввал, 16 апрелда Чарли Чаплин дунёга келган эди

    Менга  тенгдош  кишиларни  бахтиёр авлод деб биламан. Улар Чарли Чаплин ва Ботир Зокиров замонасининг сўнгги вакилларидир. Бугунги ёшлар Чарли Чаплинсиз яшаётгани учун ҳам бахтсиздирлар. Улар бугунги ҳаётнинг пастқам этагида яшаб юксак тоғлар томондаги гўзал водийлардан бехабар ва бебаҳра авлоддир.   Улар бетакрор Чаплинни эмас, қонга ташна вампир ролини ўйнайдиган Роберт Паттинсону чала артист Шоҳруҳ Хонни (ҳинд эмас, ўзбеги назарда тутилмоқда) «севимли актёрим» деб билади. Улар тенгсиз овоз соҳиби Ботир Зокировни эмас, чийиллоқ Жаҳонгир Позилжоновни «ҳофиз» деб тан олади. Айни шу сабабдан, баъзан «Яхшиям олдин туғилган эканман» деган хаёлга бораман.

   Аммо, мен Чарли Чаплин ва Ботир Зокировлар яна қайтишига, уларнинг санъати бу ғариб дунёни яна гўзаллик водийсига олиб чиқишига ишонаман.

Хуршид Даврон

Омон Матжон
ЧАРЛИ ЧАПЛИННИ ЭСЛАБ

Чарли Чаплин ўлди.
Хаёл экрани
Бехос қора тортди. Мусиқа тинди.
Қарз берилган нурни олиб кетдилар —
Тунлари Чаплинсиз яшаймиз энди.

Чарли Чаплин ўлди.
Хабар келган он
Теграмизга боқдик хавотир олиб:
Катта, жиддий зотлар кўп-ку! Олишсак,
Биз ҳам чиқармизми Чарлидек ғолиб.

Дўстлар,
Талаш-тортиш дунё бу дунё,
Давра тарқашидир гулхан совуши.
Кимга шляпаси тегаркан унинг*,
Ҳассаси кимгаю кимга ковуши.

Ҳали мусибатнинг захми битмасдан
Мўмиёдек қотиб ётганда бағир,
Чарлининг жасади йўқолди, деган
Хунук гап қалбларга урилди оғир.

Тажовуз асри бу!
Авжига минган
Ўзгалар ерини талаб-ташишлар,
Катталар кичикнинг қонини сўриб,
Ўлганни тепишлар, мозор очишлар…

Лекин бошқа гап ҳам бордир — мажозда —
Чарлилар бир гўрга сиғиши маҳол!
Эсланг ўзимизнинг Насридинни сиз:
Ўн битта қабри бор — ўн бири ҳам фол.

Хушчақчақ дўстгинам, бўғилма гоҳи
Ўта жиддий зотлар ичида — дарддан.
Ҳайҳайлаб, кўз қисиб етиб келарлар
Чарли Чаплин — Ғарбдан, Насриддин — Шарқдан!

Бир вақт болаларни алдаб Насриддин,
Ўзи ҳам чопгандек ишониб чиндан,
Бугун мен «чарлилар тирик…» дейману
«Зора шундай бўлса!..» дейман ичимда.

1978

ЧАРЛИ ЧАПЛИН:
ҲАЁТИ ВА ҲИКМАТЛАРИ

Чарлес Спенсер Чаплин — киноактёр, сценарист, бастакор ва режиссёр бўлган.  У 1889 йил 16 апрелда Лондонда санъаткор оиласида дунёга келди. Унинг келиб чиқиши асли инглизларга бориб тақалади.  Оиласининг ажралиб кетиши туфайли ёш Чаплин онаси — Ҳанна Хариет Хиллнинг қўлида қолади.
Саҳнага илк бор 1894 йил 5 ёшида чиққан. Онасининг бетоб бўлиб қолгани ва моддий қийинчиликлар туфайли 12 ёшида мактабни ташлаб пул топиш учун ишлай бошлайди.  1900-1903 йиллар давомида кичик-кичик ролларни ўйнаб юрган. Дастлабки ижодини эса пантомимочи актёр сифатида бошлайди.
1912 йил АҚШга ташриф буюради ва Сер Мак Сеннет бошчилигидаги бир қанча фильмларда суратга тушади. Шундан сўнг «Кистоун фильм» студиясида доимий ишчи сифатида ишлай бошлайди.  Унинг даромади йил сайин кўтарилиб боради. 1919 йилга келиб Чаплин Мери Пикфорд, Дуглас Фербенксон ва Девид Гриффитонлар билан бирга ўз кино студиясини очади. Унга «United artists» (Бирлашган актёрлар) дея ном қўяди.
1952 йил АҚШдан кетиб Швейцарияда яшай бошлайди.  70-йилларда Чарлес Чаплин икки бора «Оскар» мукофотини олди. Ҳатто унга 1975 йил Элизаветта II томонидан рицарлик унвони ҳам берилади.
АҚШ кино академиясининг икки карра лаурияти номига ҳам сазовор бўлган Чарлес Спенсер Чаплин 1977 йил оламдан ўтди.

ҲАЁТИЙ ҲАҚИҚАТ

Чарлес Спенсер Чаплин дастлаб 16 ёшидаёқ уйланган. Аммо тезда биринчи хотини билан ажрашиб кетади. Ҳаёти давомида яна уч бора турмуш қуради. Унинг жами 11 фарзанди бўлган.

Оилавий қийинчиликлар туфайли Чарлес Чаплин жуда ёш пайтиданоқ ишлай бошлайди. Дастлаб кўчада газета сотади, турли ўйинчоқлар ясайди, босмахонада ва маълум муддат идишлар ишлаб чиқарадиган корхонада югурдак бўлиб юради. Аммо шунга қарамай унинг бутун ҳаёли театрда эди. Шу тариқа кичик-кичик ролларни ўйнай бошлаган Чаплин аста-секин танила бошлайди. Дастлаб 1914 йил Кейстонда ҳафтасига 150 доллар маош олади. 1915 йилга келиб бу кўрсаткич 1250 долларга етди. Бундан ташқари шартнома учун яна 10.000 долларни қўлга киритди. 1916-1917 йилларда эса 150.000 долларлик шартнома имзолашга муваффақ бўлган Чаплиннинг ҳафталик маоши 10.000 доллар эди. 1917 йил «First National» студияси билан бир миллионлик фантасти шартномани имзолайди ва шундан сўнг тарихда энг қиммат актёр деган ном қолдиради.

1927 йилдан бошлаб овозли фильмлар чиқа бошлаган бўлса ҳам Чаплин ҳамон ўз анъанасига содиқ қолган ҳолда овозсиз фильмарда рол ижро этишда давом этади. Сабаби бу пайтда у «Пантамимо ва овозсиз фильмлар қироли» деб тан олинган эди. Ўн йил шу йўсинда ишлаган актёр 1940 йилга келибгина овозли фильмларда суратга туша бошлайди.

Бир куни Англия кўчаларининг бирида Чарлес Чаплиннинг антиқа ҳаракатларини ўхшатиш бўйича танлов бўлиб ўтади. Бу ҳақда хабар топган актёрнинг ўзи ҳам танловда тасодифан иштирок этади. Танлов ниҳоясига етгач, антиқа ҳолат юзага келади. Чарлес Чаплин ҳаракатларини ўхшатиш бўйича ўтказилган танловда актёрнинг шахсан ўзи биринчи ўринни эмас, учинчи ўринни қўлга киритади.

Альберт Эйнштейн Чарли Чаплиннинг фильмларини яхши кўрар, бу актёрга ихлоси баланд эди.
Кунлардан бир кун у актёрга шундай мактуб битади: «Сизга қойилман, санъатингиз ҳаммага тушунарли, Сиз келажакда буюк одам бўласиз, Эйнштейн».
Орадан кўп ўтмай жавоб хати келади: «Мен эса Сизга қайта-қайта қойил қоламан. Сизнинг нисбийлик назариянгизни жаҳонда камдан-кам одам тушунади, лекин барибир Сиз улуғ одамсиз. Чаплин.»

Чарли Чаплин
КЎНГИЛДАГИ ГАПЛАР

Кулгисиз ўтган кун бекор ўтган кунга ўхшайди.

Муваффақиятсизлик бу дахшатли нарса эмас. Сабаби у кетидан шижоатни чорлайди.

Омма, халқ нимани хоҳлаётганини ўзи билмайди. Буни мен оммавий тажрибадан билиб бўлдим.

Мен фақат масхарабоз бўлишим мумкин, сабаби у менга баъзи бир сиёсатдонларданда юқорироқ мартабани инъом этди.

Оғриқ учун энг яхши таъсир қиладиган дори бу кулгидир.

Ҳаёт узоқ давом этадиган қайғули кинога ўхшайди. Аммо унда оз бўлса ҳам кулгили саҳналар мавжуд.

Биз ниҳоятда кўп ўйлаймиз-у, жуда оз англаймиз.

Олимжон Абдушукуров тайёрлаган.

ҚИЗИ ЖЕРАЛЬДИНЕГА ЁЗГАН МАКТУБИДАН

Осмонларга парвоз қил! Лекин ерга қайтишни ҳам унутма! Сен одамларнинг ҳаётини, кўчада раққосаларнинг совуқда қалтираб оч-наҳор қолганларини кўришинг керак. Мен ўшаларга ўхшардим, Жералдине!..

…Сен мени билмайсан, Жералдине. Ўша оқшомлар кўп эртаклар айтиб берардим. Лекин менинг ўзимнинг ҳаёт эртагим ҳеч қачон айтилмаган. Аммо бу ҳам қизиқарли. Бу эртак очликдан Лондон харобаларида қўшиқ куйлаб, ўйинга тушиб садақа йиғиб юрган масхарабоз ҳақида эди… Бу менинг ҳикоям! Мен очлик нималигини, ялангоёқлик, бошпанасизлик нима эканини биламан. Бундан ташқари, мен – хўрланган дайди масхарабознинг кўксида уммон тўлқинидек мавж уриб турган ғурур отилган тангалар етказган оғриқдан пайдо бўлган.

…Санъат инсонга қанот беришдан олдин, у уча олиши учун одатда оёқларини синдиради. Агар кун келиб ўзингни томошабинлардан кўра кераклироқ ҳис қила бошласанг, саҳнани тарк эт. Дуч келган таксини тўхтатиб, қўшни Парижга бориб кел. Бу сен учун жуда мароқли эканини биламан. У ерда ўзингга охшаган, ҳатто, сендан-да малоҳатли, дилбар ва латофатли кўплаб раққосаларни кўрасан. Кўзни қамаштирадиган театр чироқлари ҳар доим сенга ҳамроҳ бўлиб юра олмайди. Ахир ой ҳам ўзининг ёруғлиги билан гўзал. Қара! Диққат билан қара! Нима, улар сендан кам ўйнашаяптими? Тан олишинг керак, қизим, ҳар доим сендан яхшироқ рақсга тушадиган топилади! Энг муҳими, шуни унутмаки, Чарлининг оиласида беадаб сўзлар сўзлайдиган ёки Сейн дарёси соҳилида ўтирган тиланчилар устидан куладиган қўпол одам ҳеч қачон бўлмайди…

Мен ўламан, лекин сен яшайсан… Мен сени ҳеч қачон қашшоқлик нима эканлигини билишингни хоҳламайман! Ушбу мактуб билан бирга сенга чек дафтарни юбораяпман, хоҳлаганингча сарфлайвер. Лекин икки франк сарфлаганингда, ўзингга ўзинг учинчиси сеники эмаслигини эслатиб тур. Уни муҳтож бўлганларга харжлашинг шарт. Сен бундай одамларни осонлик билан топасан. Агар муҳтожларни осонлик билан топмоқчи бўлсанг, уларни ҳамма жойда учратишинг мумкин. Сен билан пул ҳақида гаплашаётганимнинг сабаби, у шундай маҳлиё қилувчи кучки, ўз домига тортиб кетади…

..Мен сенга шуни айтишим зарурки, дорбознинг дордан йиқилишидан кўра одамларнинг текис йўлда йиқилиши ҳаётда кўпроқ учрайдиган ҳодисадир. Сени таклиф этишган тантанали кечаларда эҳтимол олмос учқуни каби порларсан. Ўша пайт сен учун хавфли дор бўлади ва йиқилишинг муқаррар бўлади. Балки кунларнинг бирида бўй-басти келишган, хушбичим шаҳзода сени ўзига жалб қилар. Ўша онларда сен ҳали тажрибасиз дорбоз бўласан ва албатта маликасиз дорбоз ҳар доим йиқилиши турган гап. Қалбингни дуру-гавҳарлар учун сотма. Вақти келганда сен ҳам севиласан, сени севиб қолган у инсоннинг муҳаббати чин юракдан бўлади.

Эртами-кечми, саҳнада эгнингдан тушмайдиган оқ ипакли кийиминг ўрнига қора кийим кийиб қабрим тепасига келасан. Ҳозир сени хафа қилмоқчи эмасман. Фақат вақти-вақти билан ойнага қараб қўй, менинг чеҳрамни кўрасан. Ҳатто томиримдаги қон музлаб қолганида ҳам, отанг Чарлини унутишингни хоҳламайман. Мен фаришта эмасман, лекин ҳар доим илҳомлантирадиган инсон бўлиб қоламан. Буни ҳамиша ҳис қилиб туришингга ишонаман.

Инглиз тилидан Мунира Норбоева таржимаси (ХДК таҳрири билан)

Мактубни тўлиқ мана бу саҳифада мутолаа қилинг.

16 aprel — Charli Chaplin tavalludining 130 yilligi

Menga tengdosh kishilarni baxtiyor avlod deb bilaman. Ular Charli Chaplin va Botir Zokirov zamonasining so‘nggi vakillaridir. Bugungi yoshlar Charli Chaplinsiz yashayotgani uchun ham baxtsizdirlar. Ular bugungi hayotning pastqam etagida yashab yuksak tog‘lar tomondagi go‘zal vodiylardan bexabar va bebahra avloddir. Ular betakror Chaplinni emas, qonga tashna vampir rolini o‘ynaydigan Robert Pattinsonu chala artist Shohruh Xonni (hind emas, o‘zbegi nazarda tutilmoqda) “sevimli aktyorim” deb biladi. Ular tengsiz ovoz sohibi Botir Zokirovni emas, chiyilloq Jahongir Poziljonovni “hofiz” deb tan oladi. Ayni shu sababdan, ba’zan “Yaxshiyam oldin tug‘ilgan ekanman” degan xayolga boraman.

Ammo, men Charli Chaplin va Botir Zokirovlar yana qaytishiga, ularning san’ati bu g‘arib dunyoni yana go‘zallik vodiysiga olib chiqishiga ishonaman.

Xurshid Davron

Omon Matjon
CHARLI CHAPLINNI ESLAB

Charli Chaplin o‘ldi.
Xayol ekrani
Bexos qora tortdi. Musiqa tindi.
Qarz berilgan nurni olib ketdilar —
Tunlari Chaplinsiz yashaymiz endi.

Charli Chaplin o‘ldi.
Xabar kelgan on
Tegramizga boqdik xavotir olib:
Katta, jiddiy zotlar ko‘p-ku! Olishsak,
Biz ham chiqarmizmi Charlidek g‘olib.

Do‘stlar,
Talash-tortish dunyo bu dunyo,
Davra tarqashidir gulxan sovushi.
Kimga shlyapasi tegarkan uning*,
Hassasi kimgayu kimga kovushi.

Hali musibatning zaxmi bitmasdan
Mo‘miyodek qotib yotganda bag‘ir,
Charlining jasadi yo‘qoldi, degan
Xunuk gap qalblarga urildi og‘ir.

Tajovuz asri bu!
Avjiga mingan
O‘zgalar yerini talab-tashishlar,
Kattalar kichikning qonini so‘rib,
O‘lganni tepishlar, mozor ochishlar…

Lekin boshqa gap ham bordir — majozda —
Charlilar bir go‘rga sig‘ishi mahol!
Eslang o‘zimizning Nasridinni siz:
O‘n bitta qabri bor — o‘n biri ham fol.

Xushchaqchaq do‘stginam, bo‘g‘ilma gohi
O‘ta jiddiy zotlar ichida — darddan.
Hayhaylab, ko‘z qisib yetib kelarlar
Charli Chaplin — G‘arbdan, Nasriddin — Sharqdan!

Bir vaqt bolalarni aldab Nasriddin,
O‘zi ham chopgandek ishonib chindan,
Bugun men “charlilar tirik…” deymanu
“Zora shunday bo‘lsa!..” deyman ichimda.

1978

CHARLI CHAPLIN:
HAYOTI VA HIKMATLARI

  Charles Spenser Chaplin — kinoaktyor, ssenarist, bastakor va rejissyor bo‘lgan. U 1889 yil 16 aprelda Londonda san’atkor oilasida dunyoga keldi. Uning kelib chiqishi asli inglizlarga borib taqaladi. Oilasining ajralib ketishi tufayli yosh Chaplin onasi — Hanna Xariyet Xillning qo‘lida qoladi.

Sahnaga ilk bor 1894 yil 5 yoshida chiqqan. Onasining betob bo‘lib qolgani va moddiy qiyinchiliklar tufayli 12 yoshida maktabni tashlab pul topish uchun ishlay boshlaydi. 1900-1903 yillar davomida kichik-kichik rollarni o‘ynab yurgan. Dastlabki ijodini esa pantomimochi aktyor sifatida boshlaydi.
1912 yil AQSHga tashrif buyuradi va Ser Mak Sennet boshchiligidagi bir qancha filmlarda suratga tushadi. Shundan so‘ng “Kistoun film” studiyasida doimiy ishchi sifatida ishlay boshlaydi. Uning daromadi yil sayin ko‘tarilib boradi. 1919 yilga kelib Chaplin Meri Pikford, Duglas Ferbenkson va Devid Griffitonlar bilan birga o‘z kino studiyasini ochadi. Unga “United artists” (Birlashgan aktyorlar) deya nom qo‘yadi.
1952 yil AQSHdan ketib Shveysariyada yashay boshlaydi. 70-yillarda Charles Chaplin ikki bora “Oskar” mukofotini oldi. Hatto unga 1975 yil Elizavetta II tomonidan ritsarlik unvoni ham beriladi.
AQSH kino akademiyasining ikki karra lauriyati nomiga ham sazovor bo‘lgan Charles Spenser Chaplin 1977 yil olamdan o‘tdi.

HAYOTIY HAQIQAT

Charles Spenser Chaplin dastlab 16 yoshidayoq uylangan. Ammo tezda birinchi xotini bilan ajrashib ketadi. Hayoti davomida yana uch bora turmush quradi. Uning jami 11 farzandi bo‘lgan.

Oilaviy qiyinchiliklar tufayli Charles Chaplin juda yosh paytidanoq ishlay boshlaydi. Dastlab ko‘chada gazeta sotadi, turli o‘yinchoqlar yasaydi, bosmaxonada va ma’lum muddat idishlar ishlab chiqaradigan korxonada yugurdak bo‘lib yuradi. Ammo shunga qaramay uning butun hayoli teatrda edi. Shu tariqa kichik-kichik rollarni o‘ynay boshlagan Chaplin asta-sekin tanila boshlaydi. Dastlab 1914 yil Keystonda haftasiga 150 dollar maosh oladi. 1915 yilga kelib bu ko‘rsatkich 1250 dollarga yetdi. Bundan tashqari shartnoma uchun yana 10.000 dollarni qo‘lga kiritdi. 1916-1917 yillarda esa 150.000 dollarlik shartnoma imzolashga muvaffaq bo‘lgan Chaplinning haftalik maoshi 10.000 dollar edi. 1917 yil “First National” studiyasi bilan bir millionlik fantasti shartnomani imzolaydi va shundan so‘ng tarixda eng qimmat aktyor degan nom qoldiradi.

1927 yildan boshlab ovozli filmlar chiqa boshlagan bo‘lsa ham Chaplin hamon o‘z an’anasiga sodiq qolgan holda ovozsiz filmarda rol ijro etishda davom etadi. Sababi bu paytda u “Pantamimo va ovozsiz filmlar qiroli” deb tan olingan edi. O‘n yil shu yo‘sinda ishlagan aktyor 1940 yilga kelibgina ovozli filmlarda suratga tusha boshlaydi.

Bir kuni Angliya ko‘chalarining birida Charles Chaplinning antiqa harakatlarini o‘xshatish bo‘yicha tanlov bo‘lib o‘tadi. Bu haqda xabar topgan aktyorning o‘zi ham tanlovda tasodifan ishtirok etadi. Tanlov nihoyasiga yetgach, antiqa holat yuzaga keladi. Charles Chaplin harakatlarini o‘xshatish bo‘yicha o‘tkazilgan tanlovda aktyorning shaxsan o‘zi birinchi o‘rinni emas, uchinchi o‘rinni qo‘lga kiritadi.

Albert Eynshteyn Charli Chaplinning filmlarini yaxshi ko‘rar, bu aktyorga ixlosi baland edi.
Kunlardan bir kun u aktyorga shunday maktub bitadi: «Sizga qoyilman, san’atingiz hammaga tushunarli, Siz kelajakda buyuk odam bo‘lasiz, Eynshteyn».
Oradan ko‘p o‘tmay javob xati keladi: «Men esa Sizga qayta-qayta qoyil qolaman. Sizning nisbiylik nazariyangizni jahonda kamdan-kam odam tushunadi, lekin baribir Siz ulug‘ odamsiz. Chaplin.»

Charli Chaplin
KO‘NGILDAGI GAPLAR

Kulgisiz o‘tgan kun bekor o‘tgan kunga o‘xshaydi.

Muvaffaqiyatsizlik bu daxshatli narsa emas. Sababi u ketidan shijoatni chorlaydi.

Omma, xalq nimani xohlayotganini o‘zi bilmaydi. Buni men ommaviy tajribadan bilib bo‘ldim.

Men faqat masxaraboz bo‘lishim mumkin, sababi u menga ba’zi bir siyosatdonlardanda yuqoriroq martabani in’om etdi.

Og‘riq uchun eng yaxshi ta’sir qiladigan dori bu kulgidir.

Hayot uzoq davom etadigan qayg‘uli kinoga o‘xshaydi. Ammo unda oz bo‘lsa ham kulgili sahnalar mavjud.

Biz nihoyatda ko‘p o‘ylaymiz-u, juda oz anglaymiz.

Olimjon Abdushukurov tayyorlagan.

QIZI JЕRALDINЕGA YOZGAN MAKTUBIDAN

Osmonlarga parvoz qil! Lekin yerga qaytishni ham unutma! Sen odamlarning hayotini, ko‘chada raqqosalarning sovuqda qaltirab och-nahor qolganlarini ko‘rishing kerak. Men o‘shalarga o‘xshardim, Jeraldine!..

…Sen meni bilmaysan, Jeraldine. O‘sha oqshomlar ko‘p ertaklar aytib berardim. Lekin mening o‘zimning hayot ertagim hech qachon aytilmagan. Ammo bu ham qiziqarli. Bu ertak ochlikdan London xarobalarida qo‘shiq kuylab, o‘yinga tushib sadaqa yig‘ib yurgan masxaraboz haqida edi… Bu mening hikoyam! Men ochlik nimaligini, yalangoyoqlik, boshpanasizlik nima ekanini bilaman. Bundan tashqari, men – xo‘rlangan daydi masxarabozning ko‘ksida ummon to‘lqinidek mavj urib turgan g‘urur otilgan tangalar yetkazgan og‘riqdan paydo bo‘lgan.

…San’at insonga qanot berishdan oldin, u ucha olishi uchun odatda oyoqlarini sindiradi. Agar kun kelib o‘zingni tomoshabinlardan ko‘ra kerakliroq his qila boshlasang, sahnani tark et. Duch kelgan taksini to‘xtatib, qo‘shni Parijga borib kel. Bu sen uchun juda maroqli ekanini bilaman. U yerda o‘zingga oxshagan, hatto, sendan-da malohatli, dilbar va latofatli ko‘plab raqqosalarni ko‘rasan. Ko‘zni qamashtiradigan teatr chiroqlari har doim senga hamroh bo‘lib yura olmaydi. Axir oy ham o‘zining yorug‘ligi bilan go‘zal. Qara! Diqqat bilan qara! Nima, ular sendan kam o‘ynashayaptimi? Tan olishing kerak, qizim, har doim sendan yaxshiroq raqsga tushadigan topiladi! Eng muhimi, shuni unutmaki, Charlining oilasida beadab so‘zlar so‘zlaydigan yoki Seyn daryosi sohilida o‘tirgan tilanchilar ustidan kuladigan qo‘pol odam hech qachon bo‘lmaydi…

Men o‘laman, lekin sen yashaysan… Men seni hech qachon qashshoqlik nima ekanligini bilishingni xohlamayman! Ushbu maktub bilan birga senga chek daftarni yuborayapman, xohlaganingcha sarflayver. Lekin ikki frank sarflaganingda, o‘zingga o‘zing uchinchisi seniki emasligini eslatib tur. Uni muhtoj bo‘lganlarga xarjlashing shart. Sen bunday odamlarni osonlik bilan topasan. Agar muhtojlarni osonlik bilan topmoqchi bo‘lsang, ularni hamma joyda uchratishing mumkin. Sen bilan pul haqida gaplashayotganimning sababi, u shunday mahliyo qiluvchi kuchki, o‘z domiga tortib ketadi…

..Men senga shuni aytishim zarurki, dorbozning dordan yiqilishidan ko‘ra odamlarning tekis yo‘lda yiqilishi hayotda ko‘proq uchraydigan hodisadir. Seni taklif etishgan tantanali kechalarda ehtimol olmos uchquni kabi porlarsan. O‘sha payt sen uchun xavfli dor bo‘ladi va yiqilishing muqarrar bo‘ladi. Balki kunlarning birida bo‘y-basti kelishgan, xushbichim shahzoda seni o‘ziga jalb qilar. O‘sha onlarda sen hali tajribasiz dorboz bo‘lasan va albatta malikasiz dorboz har doim yiqilishi turgan gap. Qalbingni duru-gavharlar uchun sotma. Vaqti kelganda sen ham sevilasan, seni sevib qolgan u insonning muhabbati chin yurakdan bo‘ladi.

Ertami-kechmi, sahnada egningdan tushmaydigan oq ipakli kiyiming o‘rniga qora kiyim kiyib qabrim tepasiga  kelasan. Hozir seni xafa qilmoqchi emasman. Faqat vaqti-vaqti bilan oynaga qarab qo‘y, mening chehramni ko‘rasan. Hatto tomirimdagi qon muzlab qolganida ham, otang Charlini unutishingni xohlamayman. Men farishta emasman, lekin har doim ilhomlantiradigan inson bo‘lib qolaman. Buni hamisha his qilib turishingga ishonaman.

Ingliz tilidan Munira Norboyeva tarjimasi (XDK tahriri bilan)

Maktubni to‘liq mana bu sahifada mutolaa qiling.