Японияда Tакубокуни жуда севишади. Мамлакатда шоирга қўйилган юзлаб ҳайкалларгина эмас, унинг шеърларига қўйилган минглаб ёдгорликлар мавжуд. Унинг шеърларини ёд билмаган япон дунёда топилмаса керак. Мен ҳатто Тошкентдаги Япон боғида бир кўрсатувни тасвирга олиш пайтида тасодифан боққа келишган кунчиқар мамлакатидан келган туристлар билан суҳбатлашиб бунга иқрор бўлганман.
ИШИКАВА ТАКУБОКУ
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари
Исикава (Ишикава) Такубоку (яп. 石川 啄木 ; 20.02.1886 — 13.04.1912) Япониянинг Хансю оролидаги Сибутами қишлоғида туғилган. Қашшоқ қишлоқ роҳибининг оиласида туғилган гўдакка Хадзимэ исмини беришган. Такубоку — шоирнинг тахаллуси бўлиб, «какку» маъносини англатади.
Шоирнинг «Интилиш» деб аталган илк китоби япон шеъриятига янги овоз,кучли шахс кириб келганидан дарак берди. Иккинчи тўплами «Бир кафт қум» эса япон шеъриятининг гултожи бўлди. Анъанавий танканинг мавзу доирасини кенгайтирган Такубоку ўз шеърий битикларида инсон ҳаётининг буюк манзараларини яратди. Бу манзаралар баъзан оний кайфият билан чегараланса-да,уларнинг замирида бутун бир инсон умрининг ҳасратлари,ҳайратлари ётади.
Оғир хасталик шоир умрини эрта хазон қилди. У йигирма етти ёшга тўлмай вафот этди. Унинг қабртошига дўстлари томонидан ушбу сатрлар битиб қўйилган:
Ҳар дақиқа тайёрман
Ўз ўрнимдан туришга
Ва ёв билан курашга.
Японияда Tакубокуни жуда севишади. Мамлакатда шоирга қўйилган юзлаб ҳайкалларгина эмас, унинг шеърларига қўйилган минглаб ёдгорликлар мавжуд. Унинг шеърларини ёд билмаган япон дунёда топилмаса керак. Мен ҳатто Тошкентдаги Япон боғида бир кўрсатувни тасвирга олиш пайтида тасодифан боққа келишган кунчиқар мамлакатидан келган туристлар билан суҳбатлашиб бунга иқрор бўлганман.
* * *
Шарқий уммон сувлари ювган
Оролнинг оқ қумли
Қирғоғида мен
Митти қисқичбақа билан ўйнайман,
Тўхтатолмай кўзёшларимни
* * *
Улкан денгиз қаршисида
Турибман ёлғиз —
Неча кунки,
Мен уйимдан чиқиб кетаман
Томоғимга тиқилса йиғи.
* * *
Улкан дарахт танасига
Қулоғим босиб
Жуда узоқ
Сидираман
Тошдек пўстлоғини.
* * *
«Шуни деб
Жон бермоқ?»
«Шуни деб
Яшаш?»
Етар,тугат,тугат бу баҳсни.
* * *
Ярим тунда
Бекатга бир одам келди,
Ўриндиққа ўтирди,
Кейин бирдан сакраб туриб,чопиб кетди…
Бошяланг эди у.
* * *
Ухлаётиб
Юрагимни қийнадим роса.
У ҳамон ишонар:
«Эртага,албатта,яхши кунлар келар,
Эртага,албатта…»
* * *
Қизчам ишонади,
Мен нима ёзсам,
Барчаси,
Албатта,
Босилиб чиқар.
* * *
«Энди мен
Қалбингни англадим,болам!»
Деди менга онам.
У тушимга кириб келди-ю,
Йиғлаб-йиғлаб кейин тарк этди.
* * *
Нималар келди ўйига?!
Қўғирчоғин
Бир четга қўйиб,
Қизчам ўтириб
Олдим ёнимга.
* * *
Қизчамни урушдим.
Ухлаб қолди
Кўзёшлари қуримасдан
Оғзини ярим очиб.
Унинг яноқларин секин силадим.
Манба: 1987 йилда нашр этилган «Шеърият-86» тўплами.
ISHIKAVA (ISIKAVA) TAKUBOKU
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari
Isikava (Ishikava) Takuboku (yap. 石川 啄木; 20.02.1886 — 13.04.1912) Yaponiyaning Xansyu orolidagi Sibutami qishlog’ida tug’ilgan. Qashshoq qishloq rohibining oilasida tug’ilgan go’dakka Xadzime ismini berishgan. Takuboku — shoirning taxallusi bo’lib, «kakku» ma’nosini anglatadi.
Shoirning «Intilish» deb atalgan ilk kitobi yapon she’riyatiga yangi ovoz,kuchli shaxs kirib kelganidan darak berdi. Ikkinchi to’plami «Bir kaft qum» esa yapon she’riyatining gultoji bo’ldi. An’anaviy tankaning mavzu doirasini kengaytirgan Takuboku o’z she’riy bitiklarida inson hayotining buyuk manzaralarini yaratdi. Bu manzaralar ba’zan oniy kayfiyat bilan chegaralansa-da,ularning zamirida butun bir inson umrining hasratlari,hayratlari yotadi.
Og’ir xastalik shoir umrini erta xazon qildi. U yigirma yetti yoshga to’lmay vafot etdi. Uning qabrtoshiga do’stlari tomonidan ushbu satrlar bitib qo’yilgan:
Har daqiqa tayyorman
O’z o’rnimdan turishga
Va yov bilan kurashga.
Yaponiyada Takubokuni juda sevishadi. Mamlakatda shoirga qo’yilgan yuzlab haykallargina emas, uning she’rlariga qo’yilgan minglab yodgorliklar mavjud. Uning she’rlarini yod bilmagan yapon dunyoda topilmasa kerak. Men hatto Toshkentdagi Yapon bog’ida bir ko’rsatuvni tasvirga olish paytida tasodifan boqqa kelishgan kunchiqar mamlakatidan kelgan turistlar bilan suhbatlashib bunga iqror bo’lganman.
* * *
Sharqiy ummon suvlari yuvgan
Orolning oq qumli
Qirg’og’ida men
Mitti qisqichbaqa bilan o’ynayman,
To’xtatolmay ko’zyoshlarimni
* * *
Ulkan dengiz qarshisida
Turibman yolg’iz —
Necha kunki,
Men uyimdan chiqib ketaman
Tomog’imga tiqilsa yig’i.
* * *
Ulkan daraxt tanasiga
Qulog’im bosib
Juda uzoq
Sidiraman
Toshdek po’stlog’ini.
* * *
«Shuni deb
Jon bermoq?»
«Shuni deb
Yashash?»
Yetar,tugat,tugat bu bahsni.
* * *
Yarim tunda
Bekatga bir odam keldi,
O’rindiqqa o’tirdi,
Keyin birdan sakrab turib,chopib ketdi…
Boshyalang edi u.
* * *
Uxlayotib
Yuragimni qiynadim rosa.
U hamon ishonar:
«Ertaga,albatta,yaxshi kunlar kelar,
Ertaga,albatta…»
* * *
Qizcham ishonadi,
Men nima yozsam,
Barchasi,
Albatta,
Bosilib chiqar.
* * *
«Endi men
Qalbingni angladim,bolam!»
Dedi menga onam.
U tushimga kirib keldi-yu,
Yig’lab-yig’lab keyin tark etdi.
* * *
Nimalar keldi o’yiga?!
Qo’g’irchog’in
Bir chetga qo’yib,
Qizcham o’tirib
Oldim yonimga.
* * *
Qizchamni urushdim.
Uxlab qoldi
Ko’zyoshlari qurimasdan
Og’zini yarim ochib.
Uning yanoqlarin sekin siladim.
Manba: 1987 yilda nashr etilgan «She’riyat-86» to’plami.
