Улуғ шоирнинг ғазалига басталанган ва беназир Ҳалима Носирова томонидан ижро этилган бу қўшиқ болалик фаслида қулоғимга ва юрагимга муҳрланиб қолган. Уйимиздаги қизил патефонда сонсиз марта чарх айланган пластинка ва ундаги ёзувлар кўз ўнгимда турибди. Ўша пайтларда,яъни ўтган асрнинг 60-йилларида одамлар орасида 30-йилларда битта пластинкани уч-тўртта қўйга алмаштирган мухлислар ҳақидаги нақллар юрарди…
Бундан уч йил аввал ҳали Ҳалима Носированинг биронтаям қўшиғи youtubeда қўйилмаган пайтда мен биринчи бўлиб мана шу қўшиқни жойлаштирганимдан ҳозир ҳам фахрланаман. Ўшанда дунёнинг тўрот томонига сочилган ўзбеклардан кўплаб миннатдорчилик ҳам эшитган эдим.
Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий
ХУШ КЕЛУБСИЗ
Эй маҳваши замоним, эй ёр хуш келубсиз,
Биздек ғарибни йўхлаб, дилдор хуш келубсиз.
Ноумид айламасдан, мунглуғ фақирингизни,
Кўнглини бир олай деб, бисёр хуш келубсиз.
Етди фалакка бошим, кўп шоду хуррам ўлдум,
Маҳв ўлди барча ғамлар, зинҳор, хуш келубсиз.
Беҳадди бешумор ул қилган гуноҳларимни,
Олмай кўнгилга ҳаргиз, минг бор, хуш келубсиз.
Ман беадаб ёзардим ашъор куйганимдан,
Кўрганингизда топмай озор, хуш келубсиз.
Кўрманг,илоҳи, ҳаргиз камлик юзин жаҳонда,
Мақсудингизни берсун жаббор, хуш келубсиз.
Тортиқ қилай десам йўқ бир жондан ўзга туҳфа,
Қилмай фақирлиғимдан ҳеч ор, хуш келубсиз.
1911
Ҳалима Носирова (1913.7.12, Қўқон яқинидаги Тоғлиқ қишлоғи — 2003.3.1, Тошкент) — опера хонандаси (лирик-драматик сопрано), ўзбек хонандалик санъатининг йирик намояндаси. Ўзбекистон халқ артисти (1937). Боку театр-техникуми (1924—27), Москва ўзбек опера студияси (1934—37)да таълим олган. Тошкент консерваториясини тугатган (1977; 1977—82 й.ларда Шарқ мусиқаси кафедрасида педагог). Мумтоз опера ҳамда миллий саҳна ижрочилик анъаналарини Н. Нежданова, Н. Голованов, Маннон Уйғур, М. Муҳамедов, Т. Жалилов ва б. устозлардан ўзлаштирган.
Фаолиятини актриса сифатида 1927 й.дан Ўзбек давлат намуна сайёр труппасида бошлаб, Мария Антоновна (Н. Гоголь, «Ревизор»), Маликаи Турандот (К. Гоцци, «Маликаи Турандот») каби ролларни ижро этган. 1929—39 й.ларда Ўзбек давлат мусиқали театри, 1939—86 й.ларда Навоий театрининг етакчи яккахон хонандаси. Ноёб, ўзига хос ширали ва кенг диапазонли овоз, саҳнавий истеъдодга эга бўлган Ҳалима Носирова «Ҳалима» (Ғ. Зафарий), «Аршин мол олон» (У. Ҳжибеков), «Лайли ва Мажнун» (Хуршид; Т. Содиқов мусиқаси), «Фарқод ва Ширин» (Хуршид; В. Успенский), «Гулсара» (К. Яшин ва М. Муҳамедов; Р. Глиэр) каби мусиқали спектаклларда бош ролларни ижро этиб шуҳрат қозонган.
Ҳалима Носированинг мусиқали драма театри саҳнасида эришган муваффақиятлари ўзбек опера ижрочилигининг юзага келишига туртки бўлди. 1938 й. Ўзбек давлат мусиқали театрида сахналаштирилган Е.Брусиловскийнинг «Эр Тарғин» операсидаги Оқжунус образи Ҳалима Носированинг биринчи опера партияси эди. Ҳалима Носирова илк ўзбек опералари — «Бўрон» (Г. Василенко ва М. Ашрафий, 1939)да Норгул, «Лайли ва Мажнун» (Т. Содиқов ва Р. Глиэр,1940)да Лайли каби бош ролларни ижро этган. Кейинчалик у «Улуғбек» (А. Козловский, 1942) операсида Син Дун Фан, «Кармен» (Ж. Визе, 1944, ўзбек тилида) да Кармен, «Тоҳир ва Зухра» (Т. Жалилов ва В. Бровцин, 1949)да Зуҳра, «Гулсара» (Р. Глиэр ва Т. Содиқов, 1949)да Гулсара каби образлар яратди. Гулсара партиясида миллий куйлаш санъатини опера ижрочилигига узвий боғлашга муваффақ бўлди. Кейинчалик бу ҳол Ҳалима Носирова яратган барча роллар талқинининг асосий хусусиятига айланди.
«Майсаранинг иши» (С. Юдаков)даги бош қаҳрамон талқинида ўзбек опера саҳнасидаги илк ҳажвий образни яратди. Майсарага хос лирик ва комик ҳолатлар ишонарли намоён бўлди. Ҳалима Носированинг Зайнаб (Т. Содиқов, Ю. Ражабий, Д. Зокиров ва Б. Зейдман, «Зайнаб ва Омон»), Саодат (С. Бобоев, «Ҳамза»), Баҳор (М. Юсупов,«Хоразм қўшиғи»), Хадича хола (Я. Сабзанов, «Қайтиш») образлари фаолиятининг сўнгги йиллари маҳсулидир.
Ҳалима Носированинг концерт репертуаридан ўзбек мумтоз мусиқа мероси намуналари катта ўрин олган: «Ушшоқ», «Дугоҳ», «Чоргоҳ», «Самарқанд ушшоғи», «Чапандози Наво» каби мақом йўллари, «Чаман ичра» ва б. А. Козловский овоз ва симфоник оркестр учун қайта ишлаган «Ўзганча», «Гулюз ичра», «Фиғон» ва, айниқса, «Танавор» ашулаларнинг лирик- драматикжиҳати Ҳалима Носирова ижросида янада теранлашди. «Мен ўзбек қизиман», «Меҳнат аҳли» (Ф. Борухова б-н биргаликда катта ашула йўлида) ва б. замонавий ашулаларни, «Ўзбек қизи овози» (М. Левиев), «Хуш келибсиз» (Сайфи Жалил) сингари композиторларнинг қўшикларини кўтаринки рухла тараннум этган. Бошқа халқлар (тожик, қозоқ, арман, озарбайжон, хитой, рус, украин каби) қўшиқлари ҳам Ҳалима Носирова репертуаридан ўрин олган. Осиё, Америка ва Европа мамлакатларида гастролда бўлган. Давлат мукофотлари (1946,1951, 1968), Ҳамза номидаги Ўзбекистон Давлат мукофоти лауреати (1971), «Буюк хизматлари учун» ордени (2000) б-н мукофотланган.
