9 май – Хотира ва Қадрлаш куни

Хотира бор экан, тирикдир миллат,
Тирикдир ифтихор, тирикдир ғурур.
Хотира — элни халқ этгувчи қудрат,
Хотира — эртани ёритгувчи нур.

Ҳатто майсанинг ҳам хотираси бор,
Майса хотираси — нурга интилмоқ.
Кўкарса — иккига бўлиб ташлайди
Йўлининг устида турса ҳатто тоғ.

То қуёш осмонда порлаб тураркан,
Осмондай мангусан, эй, она халқим!
Ҳар бир фожиага, ҳар бир шарафга,
Баҳо бермоққа ҳам ёлғиз сен ҳақли!

Хуршид Даврон
ХОТИРА ШЕЪРЛАРИ

 

1941 ЙИЛ. 22 ИЮНЬ. ТОНГОТАР

Уларни отишди тонг палласида…
Отасин қўлини ушлаган гўдак
Милтиқларга қараб секин сўради,
Сўради: «Ўқ тегса оғрирми, дада?»

Унинг овозини босди гулдурак…

Баҳорда жарликни қоплар ўт-ўлан,
Ўтлар узра сузиб ўтар оқ булут
Ва шунда бир чечак аччиқ дард билан
Тинмасдан шивирлар: «Оғриркан, дада!»

Бу нола ҳеч қачон бўлмайди унут…

* * *

Иккинчи жаҳон урушида ҳалок бўлган Нуриддин тоғамга

…Совуқ шамол мени қувади, 
Сокин шаҳар кўчаларида.
Қизлар эса мени севади
Олис баҳор кечаларида.

Сизни севган у қиз тирикми?
Қийнайдими хотира расми?
Тунлар унинг боши эгикми,
Нуриддинми ўғлининг исми?

1977

* * *

Қўшоқ ака, ухламайсиз,
Қишнинг узун кечаси,
Ухлатмасми сизни ҳамон
Қўлдаги ўқ парчаси.

Ражаб ака, сиз ҳам уйғоқ,
Енголмассиз қийноқни,
Соғиндими ё ўнг оёқ
Кесилган чап оёқни.

Ярим тунда, қишлоқ аро
Учар ғамгин хаёллар,
Эрларини, ўғилларин
Ёд этади аёллар…

1972

* * *

Бева ҳовлисига тун олдин кирар,
Қуюқлашиб борар дилда хотира.
Деворда, суратда: бир йигит кулар,
Ёнида жилмаяр бир қиз бокира.

Бева энг чиройли кўйлагин кийиб,
Очиқ деразадан термулар ғамгин.
Хона бурчагида ғамдан энтикиб,
Эски пластинка ғижиллар тағин.

Оқшомлари қийин бўлар бевага:
Хотиралар дилга кирар қуралаш.
Оғир бўлса ҳамки, тасвир бўлса ҳам
Суратга жилмаяр кўз ёш аралаш.

1974

ФРОНТОВИК ҲАҚИДА БАЛЛАДА

Урр-а-а!
Қичқирар, бўғилар ярим тунда у,
Хотини даҳшатдан туради сапчиб.
У эса эмаклар, (эмаклайди тун),
Елкада ярадор дўстин опичиб.

Тун уйқусирайди,
Тун бақиради:
“Батальон, орқамдан!”
Инграйди аста.
Кимнидир бўғилиб у чақиради.
Эски яраларнинг куйи остида

Ва яна олдинга, яна олдинга,
Мушт бўлиб тугилар титроқ қўллари.
Хира қорачиқдан кинолентадек
Ўта бошлар олис уруш йўллари.

Хотини уйғотар…
Бироқ урушнинг
Ваҳмидан қутулиб кетолмас қалби.
Қўлда папироснинг рангин қутиси
Ғижимланар сўнгги обойма каби.

1975

ЖИГАРЛАРИМ

Ватан чегараларини ҳимоя қилиб қурбон бўлган ўзбек ўғлонлари хотирасига

Ватан учун жонин берган жигарларим,
Ҳурлик учун қонин берган жигарларим,
Хоинларни итдай қирган жигарларим,
Унутмайди номингизни она Ватан.

Волидангиз:«Фарзандимдан розиман» — дер,
Ризолигин айтар сизга шу она ер,
Эй, Бобуржон, эй,Улуғбек, эй Алишер,
Номингизни унутмайди она Ватан.

Ортингизда ўзбек деган миллат қолди,
Ўзбекистон деган улуғ давлат қолди,
Сиздан мерос жасорату шиддат қолди,
Сизни асло унутмайди она Ватан.

Сиз туфайли уйим тинчдур,бахтим омон,
Сиз туфайли кунлар келар дориломон,
Эй Ғафуржон, эй Маҳмуджон, эй Эломон,
Унутмайди,унутмайди сизни Ватан.

Садоқатни жо айлаб сиз дилингизга,
Белбоғ бойлаб шижоатдан белингизга,
Кўкрагингиз қалқон бўлди элингизга,
Сизни абад унутмайди она Ватан.

Токи ўзбек, Ўзбекистон дунёда бор —
Сизлар ила қилар фахр ва ифтихор,
Эй Қаҳрамон, эй Маъруфжон, эй Сайёр,
Унутмайди, унутмайди сизни Ватан.

Ҳаққингизга дуо айтар Темур бобо,
Дуо айтар Тўмарисдек қутлуғ момо,
Дуо айтар қонингизни ичган гиёҳ,
Унутмайди номингизни она Ватан.

Энди сизга Алпомишлар йўлдошу ёр,
Энди сизга абадият айтар алёр,
Эй Юнусбек, Абдухалил, эй Дониёр,
Унутмайди,унутмайди сизни Ватан.

Ватан учун шаҳид кетган жигарларим,
Ор-номусни баланд тутган жигарларим,
Абадият сари кетган жигарларим,
Унутмайди номингизни она Ватан.

ХОТИРА МАЙДОНИ

Серзарда замонлар ўтдилар қатор,
Ўтдилар йиллару ойлар ранг-баранг.
Мозийдан бугунга етмасди овоз,
Бўлмаганда , халқим, сенинг хотиранг.

Сен ўзинг нақш этдинг ҳаёт қиссасин,
Сен ўзинг сўнг уни айладинг баён.
Олис боболарнинг босган ҳар изин
Ўзинг авлодларга этдинг намоён.

Диллардан зулматни қувай деб ёнган
Навоий қаламин ёритган чироқ,
Ҳазрат Соҳибқирон тузукларидан
Кўчиб, фикрларни ёритган чақмоқ,

Она Тўмариснинг шонли қисмати,
Жалолиддин тиғи таратган жаранг,
Бизнинг юраккача, балки, етмасди,
Бўлмаганда, халқим, сенинг хотиранг.

Имом Бухорийнинг шаффоф имони,
Улуғбек фикрида балқиган юлдуз,
Маҳмуд Торобийнинг муқаддас қони
Сенинг хотирангда сақланар ҳануз.

Шу боис номингни йўқ этай дея
Ёвларинг хотиранг бузмоқчи бўлди,
Ёлғону туҳматлар, уйдирма ила
Тарихинг қайтадан тузмоқчи бўлди.

Сени жоҳил деди, саводсиз деди,
Алдамоқчи бўлиб бутун дунёни.
Дунё билар эди — унга сен бердинг
Буюк Хоразми-ю улуғ Синони.

Истиқлол байроғи юксалди баланд,
Яна насиб бўлди озод истиқбол,
Уч минг йиллик кўҳна тарихингни ҳам
Бағрингга қайтарди шонли истиқлол.

Истиқлол қадимий ўзбек номини
Қайтадан кашф этди аҳли жаҳонга.
Қадрлаб ҳар мудом ўзбек шонини,
Дунёни қаратди Ўзбекистонга.

Дилда Хотирани имондек сақланг,
Дилда бўлсин ота-онанинг ёди.
Чечакдай кўкарсин қалблар боғида
Олис аждодларнинг сўнган ҳаёти.

Унутманг, яшамай йигит ёшини,
Бўса мазасини билолмай ҳатто,
Неча эрлар ерга қўйди бошини
Жонини юртига қилганча фидо.

Уларнинг ёдини эъзозлаб яшанг,
Сафда юрганларни қадрланг мудом.
Хотира майдонин лавҳаларида
Битилсин ҳар битта унитилган ном.

Мотамсаро Она қошига боринг,
Яширмай кўзлардан оққан ёшингиз.
Шаҳидлар ёдини эслаб,бир лаҳза
Оёғи остига қўйинг бошингиз.

Хотира бор экан, тирикдир миллат,
Тирикдир ифтихор, тирикдир ғурур.
Хотира — элни халқ этгувчи қудрат,
Хотира — эртани ёритгувчи нур.

Ҳатто майсанинг ҳам хотираси бор,
Майса хотираси — нурга интилмоқ.
Кўкарса — иккига бўлиб ташлайди
Йўлининг устида турса ҳатто тоғ.

То қуёш осмонда порлаб тураркан,
Осмондай мангусан, эй, она халқим!
Ҳар бир фожиага, ҳар бир шарафга,
Баҳо бермоққа ҳам ёлғиз сен ҳақли!

Замонлар ўтажак қуюн сингари,
Неча юлдуз сўниб, тамом йитажак.
Сенинг ёдинг борки, ёруғ кунларга
Бизнинг кўзлар ила боқар келажак.

Ишонаман,  ўша олис эртада —
Фасли новбаҳорнинг масъум палласи
Хотира боғига келиб бош эгар
Олис келажакнинг эрка боласи.

Унинг кўзларида ёнган шуурда
Навоий ҳикматин нури кўрингай,
Унинг юрагида жўшган ғурурда
Боболар юрагин қўри кўрингай!

9 may – Xotira va Qadrlsh kuni

Xurshid Davron
XOTIRA SHE’RLARI

 

1941 YIL. 22 IYUN. TONGOTAR

Ularni otishdi tong pallasida…
Otasin qo’lini ushlagan go’dak
Miltiqlarga qarab sekin so’radi,
So’radi: «O’q tegsa og’rirmi, dada?»

Uning ovozini bosdi guldurak…

Bahorda jarlikni qoplar o’t-o’lan,
O’tlar uzra suzib o’tar oq bulut
Va shunda bir chechak achchiq dard bilan
Tinmasdan shivirlar: «Og’rirkan, dada!»

Bu nola hech qachon bo’lmaydi unut…

* * *

Ikkinchi jahon urushida halok bo’lgan Nuriddin tog’amga

…Sovuq shamol meni quvadi,
Sokin shahar ko’chalarida.
Qizlar esa meni sevadi
Olis bahor kechalarida.

Sizni sevgan u qiz tirikmi?
Qiynaydimi xotira rasmi?
Tunlar uning boshi egikmi,
Nuriddinmi o’g’lining ismi?

1977

* * *

Qo’shoq aka, uxlamaysiz,
Qishning uzun kechasi,
Uxlatmasmi sizni hamon
Qo’ldagi o’q parchasi.

Rajab aka, siz ham uyg’oq,
Yengolmassiz qiynoqni,
Sog’indimi yo o’ng oyoq
Kesilgan chap oyoqni.

Yarim tunda, qishloq aro
Uchar g’amgin xayollar,
Erlarini, o’g’illarin
Yod etadi ayollar…

1972

* * *

Beva hovlisiga tun oldin kirar,
Quyuqlashib borar dilda xotira.
Devorda, suratda: bir yigit kular,
Yonida jilmayar bir qiz bokira.

Beva eng chiroyli ko’ylagin kiyib,
Ochiq derazadan termular g’amgin.
Xona burchagida g’amdan entikib,
Eski plastinka g’ijillar tag’in.

Oqshomlari qiyin bo’lar bevaga:
Xotiralar dilga kirar quralash.
Og’ir bo’lsa hamki, tasvir bo’lsa ham
Suratga jilmayar ko’z yosh aralash.

1974

FRONTOVIK HAQIDA BALLADA

Urr-a-a!
Qichqirar, bo’g’ilar yarim tunda u,
Xotini dahshatdan turadi sapchib.
U esa emaklar, (emaklaydi tun),
Yelkada yarador do’stin opichib.

Tun uyqusiraydi.
Tun baqiradi:
“Batal`on, orqamdan!”
Ingraydi asta.

Kimnidir bo’g’ilib u chaqiradi.
Eski yaralarning kuyi ostida
Va yana oldinga, yana oldinga,
Musht bo’lib tugilar titroq qo’llari.
Xira qorachiqdan kinolentadek
O’ta boshlar olis urush yo’llari.

Xotini uyg’otar…
Biroq urushning
Vahmidan qutulib ketolmas qalbi.
Qo’lda papirosning rangin qutisi
G’ijimlanar so’nggi oboyma kabi.

1975

JIGARLARIM

Vatan chegaralarini himoya qilib qurbon bo’lgan o’zbek o’g’lonlari xotirasiga

Vatan uchun jonin bergan jigarlarim,
Hurlik uchun qonin bergan jigarlarim,
Xoinlarni itday qirgan jigarlarim,
Unutmaydi nomingizni ona Vatan.

Volidangiz:«Farzandimdan roziman» — der,
Rizoligin aytar sizga shu ona yer,
Ey,Boburjon, ey,Ulug’bek, ey Alisher,
Nomingizni unutmaydi ona Vatan.

Ortingizda o’zbek degan millat qoldi,
O’zbekiston degan ulug’ davlat qoldi,
Sizdan meros jasoratu shiddat qoldi,
Sizni aslo unutmaydi ona Vatan.

Siz tufayli uyim tinchdur,baxtim omon,
Siz tufayli kunlar kelar dorilomon,
Ey G’afurjon, ey Mahmudjon, ey Elomon,
Unutmaydi,unutmaydi sizni Vatan.

Sadoqatni jo aylab siz dilingizga,
Belbog’ boylab shijoatdan belingizga,
Ko’kragingiz qalqon bo’ldi elingizga,
Sizni abad unutmaydi ona Vatan.

Toki o’zbek, O’zbekiston dunyoda bor —
Sizlar ila qilar faxr va iftixor,
Ey Qahramon, ey Ma’rufjon, ey Sayyor,
Unutmaydi, unutmaydi sizni Vatan.

Haqqingizga duo aytar Temur bobo,
Duo aytar To’marisdek qutlug’ momo,
Duo aytar qoningizni ichgan giyoh,
Unutmaydi nomingizni ona Vatan.

Endi sizga Alpomishlar yo’ldoshu yor,
Endi sizga abadiyat aytar alyor,
Ey Yunusbek, Abduxalil, ey Doniyor,
Unutmaydi,unutmaydi sizni Vatan.

Vatan uchun shahid ketgan jigarlarim,
Or-nomusni baland tutgan jigarlarim,
Abadiyat sari ketgan jigarlarim,
Unutmaydi nomingizni ona Vatan.

XOTIRA MAYDONI

Serzarda zamonlar o’tdilar qator,
O’tdilar yillaru oylar rang-barang.
Moziydan bugunga yetmasdi ovoz,
Bo’lmaganda , xalqim, sening xotirang.

Sen o’zing naqsh etding hayot qissasin,
Sen o’zing so’ng uni aylading bayon.
Olis bobolarning  bosgan har izin
O’zing avlodlarga etding namoyon.

Dillardan zulmatni quvay deb yongan
Navoiy qalamin yoritgan chiroq,
Hazrat Sohibqiron tuzuklaridan
Ko’chib,fikrlarni yoritgan chaqmoq,

Ona To’marisning shonli qismati,
Jaloliddin tig’i taratgan jarang,
Bizning yurakkacha, balki, yetmasdi,
Bo’lmaganda, xalqim, sening xotirang.

Imom Buxoriyning shaffof imoni,
Ulug’bek fikrida balqigan yulduz,
Mahmud Torobiyning muqaddas qoni
Sening xotirangda saqlanar hanuz.

Shu bois nomingni yo’q etay deya
Yovlaring xotirang buzmoqchi bo’ldi,
Yolg’onu tuhmatlar, uydirma ila
Tarixing qaytadan tuzmoqchi bo’ldi.

Seni johil dedi, savodsiz dedi,
Aldamoqchi bo’lib butun dunyoni.
Dunyo bilar edi — unga sen berding
Buyuk Xorazmi-yu ulug’ Sinoni.

Istiqlol bayrog’i yuksaldi baland,
Yana nasib bo’ldi ozod istiqbol,
Uch ming yillik ko’hna tarixingni ham
Bag’ringga qaytardi shonli istiqlol.

Istiqlol qadimiy o’zbek nomini
Qaytadan kashf etdi ahli jahonga.
Qadrlab har mudom o’zbek shonini,
Dunyoni qaratdi O’zbekistonga.

Dilda Xotirani imondek saqlang,
Dilda bo’lsin ota- onaning yodi.
Chechakday ko’karsin qalblar bog’ida
Olis ajdodlarning so’ngan hayoti.

Unutmang, yashamay yigit yoshini,
Bo’sa mazasini bilolmay hatto,
Necha erlar yerga qo’ydi boshini
Jonini yurtiga qilgancha fido.

Ularning yodini e’zozlab yashang,
Safda yurganlarni qadrlang mudom.
Xotira maydonin lavhalarida
Bitilsin har bitta unitilgan nom.

Motamsaro Ona qoshiga boring,
Yashirmay ko’zlardan oqqan yoshingiz.
Shahidlar yodini eslab,bir lahza
Oyog’i ostiga qo’ying boshingiz.

Xotira bor ekan, tirikdir millat,
Tirikdir iftixor, tirikdir g’urur.
Xotira — elni xalq etguvchi qudrat,
Xotira — ertani yoritguvchi nur.

Hatto maysaning ham xotirasi bor,
Maysa xotirasi — nurga intilmoq.
Ko’karsa — ikkiga bo’lib tashlaydi
Yo’lining ustida tursa hatto tog’.

To quyosh osmonda porlab turarkan,
Osmonday mangusan, ey, ona xalqim!
Har bir fojiaga, har bir sharafga,
Baho bermoqqa ham yolg’iz sen haqli!

Zamonlar o’tajak quyun singari,
Necha yulduz so’nib, tamom yitajak.
Sening yoding borki, yorug’ kunlarga
Bizning ko’zlar ila boqar kelajak.

Ishonaman, o’sha olis ertada —
Fasli novbahorning mas’um pallasi
Xotira bog’iga kelib bosh egar
Olis kelajakning erka bolasi.

Uning ko’zlarida yongan shuurda
Navoiy hikmatin nuri ko’ringay,
Uning yuragida jo’shgan g’ururda
Bobolar yuragin qo’ri ko’ringay!