Нурли кунлар эди унда. Иккови бир-бирини еру кўкка ишонишмасди. Ажиб оҳанглар сарчашмаси бўлмиш болалиги ўз ўрнини ўсмирликка бўшатиш арафасида эди. Билмайди, не сабаб фақат уни кўргиси, фақат уни дегиси келади. Кеча-кундуз уни ўйлайди. Шу ажиб тароватли, фараҳбахш ҳиссиётга алданди-ю, болалигидан айрилди…
Ёқутхон АКРОМОВА
НУРЛИ КУНЛАР СОЯСИ
Ёқутхон Акрамова 1955 йили Наманган шаҳрида туғилган. 1972 йили Тошкентдаги 106-мактабни, сўнг 1977 йили ТошДУнинг журналистика факультетини тугатган. Адибанинг 1986 йили «Менинг чинни каптарим» ҳикоялар ва қиссалар китоби, шунингдек, бир неча коллектив тўпламларда қатор ҳикоялари, «Ғаройиб учрашув» қиссаси босилган.
Фақат ёруғдагина соя кўринади…
Нурли кунлар эди унда. Иккови бир-бирини еру кўкка ишонишмасди. Ажиб оҳанглар сарчашмаси бўлмиш болалиги ўз ўрнини ўсмирликка бўшатиш арафасида эди. Билмайди, не сабаб фақат уни кўргиси, фақат уни дегиси келади. Кеча-кундуз уни ўйлайди. Шу ажиб тароватли, фараҳбахш ҳиссиётга алданди-ю, болалигидан айрилди…
Нурли кунлар эди унда. Дорилфунун хиёбонидан иккови сирлашиб ўтишар экан, улар гапига сармаст терак япроқлари баҳорий қўшиқ айтардилар. Шивир-шивир… Шивир-шивир…
Нурли кунлар эди унда, севгилисининг куёвлик либосидан янада очилган юзини, қоп-қора қошларини титроқ қўллари билан илк бора аста силаганда… Ҳовлида эса ёмғирнинг япроқларга дарди очилади. Осмону ер ёмғир томчилари-ла туташади шунда. Шивир-шивир… Шивир-шивир…
Нурли кунлар эди унда. Гўдак қичқириғини эшитганда, оғир дарддан фориғ бўлгандек энтикишлари… Унинг гўдаги дунёга ўз таваллуди ҳақида жар солмоқчи бўлгандек қип-қизил, жажжи юзидаги каттакон оғзини очганча қичқирганини кўрганда, нурли кунлар эди…
У ўрнидан турди. Калта қилиб кестирилган сочларини қўли билан тўзитиб, хаёлларини қувмоққа уринди.
— Бўлди! Бас! Етар!.. Беморликни ҳам эплолмаяпман-а? — деди ёнидаги каравотда ётган думалоқ хотинга қараб. Думалоқ хотин индамади. Унга термулганча ётаверди. Демак, тушунмабди. Майли, аёл кишининг фаҳми ҳамма нарсага етавермагани ҳам тузук.
* * *
— Хотин ака, — дея эри уни чақирганини эшитса-да, индамади. — Хотин ака, — эри ошхонада пайдо бўлди. — Нима овқат бўляпти?
— Ош дедингиз-ку, — зарда қилди у.
Эри унинг белидан тутди.
— Вой, кўриб қолишади.
— Кўришса нима? — деди эри, лекин қўйворди. — Мен сизни ҳамманинг олдида қучгим келади. Агар билсангиз… Майли, ошни еб олиб, бир дардлашамиз-а?
— Ошни дамлайман-у, ўзинглар сузасизлар.
— Қаёққа яна?
— Ўйнагани, — яна асабийлашиб деди у. — Қаро терга ботиб китоб титишни ўйнаб келиш, дейсизлар-ку…
— Олиб келсангиз бўлмайдими уйга, — деди эри деразага қараб.
— Биринчидан, — биқиллаб қайнаётган гуручга ёғоч қошиқни жаҳл билан ботирар экан деди у, — бу китоблар уйга берилмайди. Иккинчидан эса, уйга олиб келган тақдиримда ҳам бирор марта ўтириб ўқий олганманми? Чўриликдан бўшамайман-ку. Ҳали у, ҳали бу… Мен ҳам одамларга ўхшаб…
— Гап гапириб бўлмай қолибди. Кечирадилар. — Доим вазмин эрини у танимай қолди. — Хўш, нима дейсан? Овқатни мен қилайми? Кирни ким ювсин? Уйни-чи, ҳовлини-чи? Тақсимлаб берақол ҳаммамизга. Келинжонимиз кандидат бўлиб олмагунларича ишлайверамиз, — энди тутоқиш навбати эрига ўтганди. — Кошки…
— Эплолсанг, демоқчисиз-а? Айтаверинг ростини. Қўлингдан келмайди демоқчимисиз?
— Э, бор-э. Билганингни қилмайсанми? — Эри ошхона эшигини зарб билан очганди, деворлар зириллаб кетди. — Лекин билиб ол, ишингнинг аламини биздан олма! — Қарс этиб эшик бекилди.
У эридаги бу кайфиятни илк бора кўргани сабабми, қўрқиб кетди. У ўзича тинмай такрорларди: «Ё ҳозир, ё ҳеч қачон…»
* * *
— Янги касал ким? — Палата эшигидан фаррош хола кўринди. — Кимни бугун «Тез ёрдам»да олиб келишди.
— Булар.
— Мана, бурчакдаги ётган хотин.
— Мен, — деди у ўрнидан сакраб туриб. Қачон ётишга улгурибди. Хаёл билан яна ётволибди-да.
— Сизга келишди… Юрасизми ўзи?
— Албатта.
У шошганча халатини эгнига ташлаб югуриб бораётган эди, эшикда ҳамшира қизга урилиб кетди.
— Қаерга кетяпсиз? — сўради ҳамшира.
— Келишибди… — деди у эшик томон ошиқиб.
— Сизга юриш мумкинмас. Жойингизга ётинг.
— Йўғ-э, ахир.
— Тузукка ўхшайверасиз-да, — деди ўжар ҳамшира. — Кардиограммангиздан кейин шу қарорга келинди, қимирламай ётишингиз керак.
— Вой, ўлай! — гўё юраги чаккаларига чиқиб кетди шунда. — Ётолмайман ахир!
— Қани, ётинг-чи, — қичқирди ингичка овозли ҳамшира. — Ия, бу ер сизга боғчами? Кап-катта, тушунган хотинсиз.
У ётишга мажбур бўлди. Ҳамшира ёш бўлишига қарамай, ғайри табиий равишда вайсарди:
— Киргизишади ҳозир. Ўзлари киришади ҳозир. Ёт дегандан кейин ётиш керакда. Қимирламай ётиш керак… — Ҳамшира тинмай жавраб, дори тарқатишга тушди.
«Ким келди экан-а? — ўйлади у. — Наҳотки, эри келган бўлса. Йўқ. Энди ҳеч қачон келолмайди.»
* * *
У ишдан келиши билан дарвозахонани супураётган қайнонасини кўрди. Хижолат бўлди.
— Вой, ойи, қўйинг.
— Менга физкультура, болам, — деди қайнонаси супургини бермай.
— Ойижон, бўлди энди. Шунча қийналганингиз етар. Энди ҳамма юмушларни ўзим қиламан.
Қайнонаси белини ушлаб унга тикилиб қолди.
— Ҳа, ойижон, бўлди, — у энди севинчини ичига сиғдиролмади. — Тамом, ишимни ёзиб тугатдим.
— Вой, ўргилай, — қайнонаси тишсиз оғзини очиб куларди. —Вой, худога шукур-а, болам. Менга-ку, шу ишингизнинг кераги йўғ-а, лекин ўзингизни қийнаганингизни кўриб чидаёлмасдим, Кечаси ҳам уйқу йўқ, ўқи-ёз, ўқи-ёз! Ёлғизгина ўғлим ҳам сиқилиб қолди-да, болам. Вой, айтганча, кира қолинг. Мазаси йўқ. Ётволган жуда…
У учиб борди. Эри ётган хона тамаки ҳидига тўлган эди.
— Адаси, тинчликми? — деди у ётган эрининг пешонасидан тутиб. — Вой, иситмангиз баланд-ку.
Эри индамай шипга боқиб яна сигарет тутатарди. Бундай «совуқ уруш» муносабатига хотини аллақачаноқ кўникканини биларди.
Иситмасини ўлчашди. Жуда баланд. Оташ бўлиб ёнаётганди эри.
Қаттиқ қўрқди. «Тез ёрдам» келиб эрини касалхонага олиб кетди. Ўзини касалхонага киргизишмади. Дўхтирларга қанча ялинмасин, эрининг ёнига қўйишмади. Уйга қайтди. Ўғли, қайнонаси билан анча маҳалгача ўтиришди. Ўйлаб қараса, қанча вақтдан бери шундай ўтирмаган экан.
Эрталаб азонда турди. Қайнонаси бошлаб қўйган қайнатмани пишириб олиб, касалхонага жўнади. Бора-боргунча эрини ўйлади. Ўзаро муносабатларини ўйлади. Бир-бирининг меҳрисиз яшашга ўрганиб қолишганини англаб, қўрқди. Ўзининг айбдорлигини билди. Ҳозир бориб албатта эридан узр сўрайди. «Сизга қарамай қўйганим учун кечиринг» дейди. Майли, энди эри тузалиб олса, худди аввалгидек бўлишсинки, уларга ҳамманинг ҳаваси келсин.
Касалхона бўлими жуда ёруғ эди. Тонг отганига қарамай, кундузги улкан қандиллар ўчирилмагани учун ҳамма нарса кафтдагидек аниқ кўринарди. У шошганча уйдан олган халатини елкасига илди-ю, рухсат сўрашга одам кутмай, «лип» этиб тўрт рақамли палатага ўзини урди. Кираверишда ўнг бурчакдаги бемор олдида бир аёл бош эгиб ўтирарди.
«Шундай меҳрибон хотинлар ҳам бор, — деди ўзига ўзи. — Кечаси билан қолган бўлса ажаб эмас.» Яна ўзидан хижолат бўлди. Йўқ, энди шундай бўлсинки… аммо ётган касаллар ичида эрини тополмай юраги гурсуллай бошлади. Ташқарига чиқди. Ҳамшира жувонни кўриб, секин имлади.
— Кеча эримни зотилжам билан олиб келишганди…
— Вой! — деди ҳамшира. — Бу ерга кириш мумкин эмас!
— Шовқин солманг, айланай, — деди у ва ҳамширанинг киссасига уч сўмликни солиб қўйди. Ҳамшира ўзгарди қолди. Буни қаранг, кеча шундай қилиш хаёлига келмабди-я.
Ҳамшира энди меҳрибонлар тилида (сунъий бўлса-да) гапирарди:
— Кеча тўртинчига олиб келишганми?
— Ҳа.
— Фамилиялари? Абду…
— Абдумаликов.
— Ҳа… Ётибдилар-ку, кираверинг. Бурчакда ётибдилар. Хотинлари ҳам келган.
У сўнгги жумлани аввал англамади. Фақат палата эшигига етгандагина «Нима?» деди қайрилиб. Ҳамшира бошқа палатага кириб кетганди.
Яна ўша хонага кирди. Яна шу хотинга кўзи тушди. «Ие, хотиннинг қўли эрининг пешонасида?..»
Қаққайганча туриб қолди. Бегона аёл унга қайрилиб қаради. Сўнг бирдан ўзига келгандай сесканди-ю, ўрнидан даст кўтарилди. Эри кўзини очди.
— Майли, — деди бегона хотин. — Мен борай.
— Майли… — Эрининг товуши ҳаяжонли эди.
— Йўқ, тўхтанг, — деди у бегона хотиннинг қўлидан тутганча. У ҳозир имкон қадар ўзини ушлашга тиришарди. — Танишайлик. Мен… хотинлари бўламан. Сиз-чи?
Эри ҳаяжонлана бошлади. Сўнг тўнғиллаганча деди:
— Қўйвор уни. Мен айтаман унинг кимлигини.
— Айтинг. Кейин қўйвораман, — деди у ўз овозини танимай. — Исмингиз нима?
— Отимни нима қиласиз? — сурларча қаради бегона аёл.
Палатадагилар ҳайратда кузатишарди. Касал эри ҳам тузалгандек бўлди. Каравотида ўтириб олди:
— Қўйвор уни. Ўзим айтаман кимлигини.
— Оти нима? — у энди ўзини ушлолмади.
— Оти… — Эри кўзлари олайганча ўшқирди: — Муҳаббат оти…
— Муҳаббат отим, — деди бегона аёл.
Мадори кетди. Неча ой-йиллардан бери тинмай ўқиш билан банд бўлган кўзлардан, аёллигини унутиб, кўзгуга боқмай қўйган ўша кўзлардан ёш сизди.
Бегона аёл қочиб кетди. Эри кўз ёшдан эриди шекилли, нималардир дея овутди. Овутдими ё ўзини Оқладими? Ўзини оқлади, чамаси…
У олиб борган овқатни мажолсизгина олиб қўйди.
— Майли, — деди овози титраб, — майли, тузалиб қолинг.
Аста хонадан чиқди. Тезроқ кетиш керак. Тезроқ! Кўз ёшини кўришмасин…
Устига шунчаки ташлаб олган халати йўлда тушиб қолаверди. У ҳолсиз юриб зина томонга қайрилди. Энди зиналардан тушиб олиш қолганди. Зиналар… Улардан аллақачон тушиб бўлган экан-ку. Чўққидай туюлган экан пастга элтувчи зина поғоналари…
Қайнонасининг гапини эслади: «Ошни дамлаган одам сузади…»
Мана, эри ётган касалхонанинг ёп-ёруғ бўлимидан чиқди. Ташқари ҳали жуда ёруғмас. Энди чидаш керак.
* * *
Палата эшигида фаррош хола кўринди:
— Жуда кутиб қолдингиз-а? Ҳозир. Халат ўлгур кам-да. Нариги палатадаги амакига уч киши келибди. Кетишсин, биттасини олиб бераман.
«Ким экан-а?» деб ўйлади.
— Келган ким экан-а? — сўради сўнг.
— Эркак киши, ўргилай, — деди фаррош хола негадир кулиб. — Бугун ётсангиз, бугун қидириб келадиган ким ахир? Эрингиз-да…
«Наҳотки, — ўйлади у. — Нима дейман? Ўзимни қандай тутаман? Нега келди? Анча ўрганган эдим усиз яшашга…»
Ҳеч тинчлана олмади. Бегона аёлнинг юзини эслашга қанча тиришмасин, ҳеч бўлмади. Фақат бировнинг эрига меҳрли нигоҳигина ёдида қолибди. Кўтаролмади. Ҳаяжонданми? Нафратданми? Муҳаббатданми? Рашкданми? Кўтаролмади.
Диссертацияси ҳимояси кунларида «Тез ёрдам»га муҳтож бўлиб қолди. Мана, ётибди. Ҳозир ёнига кимдир келади. Ким?..
* * *
Беғубор болалигини эҳтиросли муҳаббатга, муҳаббатни илмга алмашган аёл, кўзлари нурсиз ва заиф, жуссаси янада кичиклашган аёл, турай деса туролмайдиган аёл, ҳали ҳимоя қилинмаган илмий ишнинг ҳимоясиз қурбони аёл Муҳаббат сўзини бир умрга ёмон кўрди энди. Бегона аёл исми экан у…
* * *
Хонага яна фаррош хола кирди.
— Вой, ўргилай, кўзингиз тўрт бўлиб кетди. Бериб юбордим халатни. Ҳув даҳлиз бошидан келгунча…
Қирқига чидадингиз, қирқ бирига ҳам чиданг…
Қадам товушлари эшитилди. Қадамлар садоси юрагининг уришига акс садо эди. У деворга қараб ўгирилиб олди. Жуда ёруғ жойда учрашишмаса бўларди. Еруғ бўлса, соя кўринади…
Манба: “Шарқ юлдузи” журнали, 1990 йил, 3-сон
Yoqutxon AKROMOVA
NURLI KUNLAR SOYASI
Yoqutxon Akramova 1955 yili Namangan shahrida tug’ilgan. 1972 yili Toshkentdagi 106-maktabni, so’ng 1977 yili ToshDUning jurnalistika fakul`tetini tugatgan. Adibaning 1986 yili «Mening chinni kaptarim» hikoyalar va qissalar kitobi, shuningdek, bir necha kollektiv to’plamlarda qator hikoyalari, «G’aroyib uchrashuv» qissasi bosilgan.
Faqat yorug‘dagina soya ko‘rinadi…
Nurli kunlar edi unda. Ikkovi bir-birini yeru ko‘kka ishonishmasdi. Ajib ohanglar sarchashmasi bo‘lmish bolaligi o‘z o‘rnini o‘smirlikka bo‘shatish arafasida edi. Bilmaydi, ne sabab faqat uni ko‘rgisi, faqat uni degisi keladi. Kecha-kunduz uni o‘ylaydi. Shu ajib tarovatli, farahbaxsh hissiyotga aldandi-yu, bolaligidan ayrildi…
Nurli kunlar edi unda. Dorilfunun xiyobonidan ikkovi sirlashib o‘tishar ekan, ular gapiga sarmast terak yaproqlari bahoriy qo‘shiq aytardilar. Shivir-shivir… Shivir-shivir…
Nurli kunlar edi unda, sevgilisining kuyovlik libosidan yanada ochilgan yuzini, qop-qora qoshlarini titroq qo‘llari bilan ilk bora asta silaganda… Hovlida esa yomg‘irning yaproqlarga dardi ochiladi. Osmonu yer yomg‘ir tomchilari-la tutashadi shunda. Shivir-shivir… Shivir-shivir…
Nurli kunlar edi unda. Go‘dak qichqirig‘ini eshitganda, og‘ir darddan forig‘ bo‘lgandek entikishlari… Uning go‘dagi dunyoga o‘z tavalludi haqida jar solmoqchi bo‘lgandek qip-qizil, jajji yuzidagi kattakon og‘zini ochgancha qichqirganini ko‘rganda, nurli kunlar edi…
U o‘rnidan turdi. Kalta qilib kestirilgan sochlarini qo‘li bilan to‘zitib, xayollarini quvmoqqa urindi.
— Bo‘ldi! Bas! Yetar!.. Bemorlikni ham eplolmayapman-a? — dedi yonidagi karavotda yotgan dumaloq xotinga qarab. Dumaloq xotin indamadi. Unga termulgancha yotaverdi. Demak, tushunmabdi. Mayli, ayol kishining fahmi hamma narsaga yetavermagani ham tuzuk.
* * *
— Xotin aka, — deya eri uni chaqirganini eshitsa-da, indamadi. — Xotin aka, — eri oshxonada paydo bo‘ldi. — Nima ovqat bo‘lyapti?
— Osh dedingiz-ku, — zarda qildi u.
Eri uning belidan tutdi.
— Voy, ko‘rib qolishadi.
— Ko‘rishsa nima? — dedi eri, lekin qo‘yvordi. — Men sizni hammaning oldida quchgim keladi. Agar bilsangiz… Mayli, oshni yeb olib, bir dardlashamiz-a?
— Oshni damlayman-u, o‘zinglar suzasizlar.
— Qayoqqa yana?
— O‘ynagani, — yana asabiylashib dedi u. — Qaro terga botib kitob titishni o‘ynab kelish, deysizlar-ku…
— Olib kelsangiz bo‘lmaydimi uyga, — dedi eri derazaga qarab.
— Birinchidan, — biqillab qaynayotgan guruchga yog‘och qoshiqni jahl bilan botirar ekan dedi u, — bu kitoblar uyga berilmaydi. Ikkinchidan esa, uyga olib kelgan taqdirimda ham biror marta o‘tirib o‘qiy olganmanmi? Cho‘rilikdan bo‘shamayman-ku. Hali u, hali bu… Men ham odamlarga o‘xshab…
— Gap gapirib bo‘lmay qolibdi. Kechiradilar. — Doim vazmin erini u tanimay qoldi. — Xo‘sh, nima deysan? Ovqatni men qilaymi? Kirni kim yuvsin? Uyni-chi, hovlini-chi? Taqsimlab beraqol hammamizga. Kelinjonimiz kandidat bo‘lib olmagunlaricha ishlayveramiz, — endi tutoqish navbati eriga o‘tgandi. — Koshki…
— Eplolsang, demoqchisiz-a? Aytavering rostini. Qo‘lingdan kelmaydi demoqchimisiz?
— E, bor-e. Bilganingni qilmaysanmi? — Eri oshxona eshigini zarb bilan ochgandi, devorlar zirillab ketdi. — Lekin bilib ol, ishingning alamini bizdan olma! — Qars etib eshik bekildi.
U eridagi bu kayfiyatni ilk bora ko‘rgani sababmi, qo‘rqib ketdi. U o‘zicha tinmay takrorlardi: «Yo hozir, yo hech qachon…»
* * *
— Yangi kasal kim? — Palata eshigidan farrosh xola ko‘rindi. — Kimni bugun «Tez yordam»da olib kelishdi.
— Bular.
— Mana, burchakdagi yotgan xotin.
— Men, — dedi u o‘rnidan sakrab turib. Qachon yotishga ulguribdi. Xayol bilan yana yotvolibdi-da.
— Sizga kelishdi… Yurasizmi o‘zi?
— Albatta.
U shoshgancha xalatini egniga tashlab yugurib borayotgan edi, eshikda hamshira qizga urilib ketdi.
— Qaerga ketyapsiz? — so‘radi hamshira.
— Kelishibdi… — dedi u eshik tomon oshiqib.
— Sizga yurish mumkinmas. Joyingizga yoting.
— Yo‘g‘-e, axir.
— Tuzukka o‘xshayverasiz-da, — dedi o‘jar hamshira. — Kardiogrammangizdan keyin shu qarorga kelindi, qimirlamay yotishingiz kerak.
— Voy, o‘lay! — go‘yo yuragi chakkalariga chiqib ketdi shunda. — Yotolmayman axir!
— Qani, yoting-chi, — qichqirdi ingichka ovozli hamshira. — Iya, bu yer sizga bog‘chami? Kap-katta, tushungan xotinsiz.
U yotishga majbur bo‘ldi. Hamshira yosh bo‘lishiga qaramay, g‘ayri tabiiy ravishda vaysardi:
— Kirgizishadi hozir. O‘zlari kirishadi hozir. Yot degandan keyin yotish kerakda. Qimirlamay yotish kerak… — Hamshira tinmay javrab, dori tarqatishga tushdi.
«Kim keldi ekan-a? — o‘yladi u. — Nahotki, eri kelgan bo‘lsa. Yo‘q. Endi hech qachon kelolmaydi.»
* * *
U ishdan kelishi bilan darvozaxonani supurayotgan qaynonasini ko‘rdi. Xijolat bo‘ldi.
— Voy, oyi, qo‘ying.
— Menga fizkultura, bolam, — dedi qaynonasi supurgini bermay.
— Oyijon, bo‘ldi endi. Shuncha qiynalganingiz yetar. Endi hamma yumushlarni o‘zim qilaman.
Qaynonasi belini ushlab unga tikilib qoldi.
— Ha, oyijon, bo‘ldi, — u endi sevinchini ichiga sig‘dirolmadi. — Tamom, ishimni yozib tugatdim.
— Voy, o‘rgilay, — qaynonasi tishsiz og‘zini ochib kulardi. —Voy, xudoga shukur-a, bolam. Menga-ku, shu ishingizning keragi yo‘g‘-a, lekin o‘zingizni qiynaganingizni ko‘rib chidayolmasdim, Kechasi ham uyqu yo‘q, o‘qi-yoz, o‘qi-yoz! Yolg‘izgina o‘g‘lim ham siqilib qoldi-da, bolam. Voy, aytgancha, kira qoling. Mazasi yo‘q. Yotvolgan juda…
U uchib bordi. Eri yotgan xona tamaki hidiga to‘lgan edi.
— Adasi, tinchlikmi? — dedi u yotgan erining peshonasidan tutib. — Voy, isitmangiz baland-ku.
Eri indamay shipga boqib yana sigaret tutatardi. Bunday «sovuq urush» munosabatiga xotini allaqachanoq ko‘nikkanini bilardi.
Isitmasini o‘lchashdi. Juda baland. Otash bo‘lib yonayotgandi eri.
Qattiq qo‘rqdi. «Tez yordam» kelib erini kasalxonaga olib ketdi. O‘zini kasalxonaga kirgizishmadi. Do‘xtirlarga qancha yalinmasin, erining yoniga qo‘yishmadi. Uyga qaytdi. O‘g‘li, qaynonasi bilan ancha mahalgacha o‘tirishdi. O‘ylab qarasa, qancha vaqtdan beri shunday o‘tirmagan ekan.
Ertalab azonda turdi. Qaynonasi boshlab qo‘ygan qaynatmani pishirib olib, kasalxonaga jo‘nadi. Bora-borguncha erini o‘yladi. O‘zaro munosabatlarini o‘yladi. Bir-birining mehrisiz yashashga o‘rganib qolishganini anglab, qo‘rqdi. O‘zining aybdorligini bildi. Hozir borib albatta eridan uzr so‘raydi. «Sizga qaramay qo‘yganim uchun kechiring» deydi. Mayli, endi eri tuzalib olsa, xuddi avvalgidek bo‘lishsinki, ularga hammaning havasi kelsin.
Kasalxona bo‘limi juda yorug‘ edi. Tong otganiga qaramay, kunduzgi ulkan qandillar o‘chirilmagani uchun hamma narsa kaftdagidek aniq ko‘rinardi. U shoshgancha uydan olgan xalatini yelkasiga ildi-yu, ruxsat so‘rashga odam kutmay, «lip» etib to‘rt raqamli palataga o‘zini urdi. Kiraverishda o‘ng burchakdagi bemor oldida bir ayol bosh egib o‘tirardi.
«Shunday mehribon xotinlar ham bor, — dedi o‘ziga o‘zi. — Kechasi bilan qolgan bo‘lsa ajab emas.» Yana o‘zidan xijolat bo‘ldi. Yo‘q, endi shunday bo‘lsinki… ammo yotgan kasallar ichida erini topolmay yuragi gursullay boshladi. Tashqariga chiqdi. Hamshira juvonni ko‘rib, sekin imladi.
— Kecha erimni zotiljam bilan olib kelishgandi…
— Voy! — dedi hamshira. — Bu yerga kirish mumkin emas!
— Shovqin solmang, aylanay, — dedi u va hamshiraning kissasiga uch so‘mlikni solib qo‘ydi. Hamshira o‘zgardi qoldi. Buni qarang, kecha shunday qilish xayoliga kelmabdi-ya.
Hamshira endi mehribonlar tilida (sun’iy bo‘lsa-da) gapirardi:
— Kecha to‘rtinchiga olib kelishganmi?
— Ha.
— Familiyalari? Abdu…
— Abdumalikov.
— Ha… Yotibdilar-ku, kiravering. Burchakda yotibdilar. Xotinlari ham kelgan.
U so‘nggi jumlani avval anglamadi. Faqat palata eshigiga yetgandagina «Nima?» dedi qayrilib. Hamshira boshqa palataga kirib ketgandi.
Yana o‘sha xonaga kirdi. Yana shu xotinga ko‘zi tushdi. «Ie, xotinning qo‘li erining peshonasida?..»
Qaqqaygancha turib qoldi. Begona ayol unga qayrilib qaradi. So‘ng birdan o‘ziga kelganday seskandi-yu, o‘rnidan dast ko‘tarildi. Eri ko‘zini ochdi.
— Mayli, — dedi begona xotin. — Men boray.
— Mayli… — Erining tovushi hayajonli edi.
— Yo‘q, to‘xtang, — dedi u begona xotinning qo‘lidan tutgancha. U hozir imkon qadar o‘zini ushlashga tirishardi. — Tanishaylik. Men… xotinlari bo‘laman. Siz-chi?
Eri hayajonlana boshladi. So‘ng to‘ng‘illagancha dedi:
— Qo‘yvor uni. Men aytaman uning kimligini.
— Ayting. Keyin qo‘yvoraman, — dedi u o‘z ovozini tanimay. — Ismingiz nima?
— Otimni nima qilasiz? — surlarcha qaradi begona ayol.
Palatadagilar hayratda kuzatishardi. Kasal eri ham tuzalgandek bo‘ldi. Karavotida o‘tirib oldi:
— Qo‘yvor uni. O‘zim aytaman kimligini.
— Oti nima? — u endi o‘zini ushlolmadi.
— Oti… — Eri ko‘zlari olaygancha o‘shqirdi: — Muhabbat oti…
— Muhabbat otim, — dedi begona ayol.
Madori ketdi. Necha oy-yillardan beri tinmay o‘qish bilan band bo‘lgan ko‘zlardan, ayolligini unutib, ko‘zguga boqmay qo‘ygan o‘sha ko‘zlardan yosh sizdi.
Begona ayol qochib ketdi. Eri ko‘z yoshdan eridi shekilli, nimalardir deya ovutdi. Ovutdimi yo o‘zini Oqladimi? O‘zini oqladi, chamasi…
U olib borgan ovqatni majolsizgina olib qo‘ydi.
— Mayli, — dedi ovozi titrab, — mayli, tuzalib qoling.
Asta xonadan chiqdi. Tezroq ketish kerak. Tezroq! Ko‘z yoshini ko‘rishmasin…
Ustiga shunchaki tashlab olgan xalati yo‘lda tushib qolaverdi. U holsiz yurib zina tomonga qayrildi. Endi zinalardan tushib olish qolgandi. Zinalar… Ulardan allaqachon tushib bo‘lgan ekan-ku. Cho‘qqiday tuyulgan ekan pastga eltuvchi zina pog‘onalari…
Qaynonasining gapini esladi: «Oshni damlagan odam suzadi…»
Mana, eri yotgan kasalxonaning yop-yorug‘ bo‘limidan chiqdi. Tashqari hali juda yorug‘mas. Endi chidash kerak.
* * *
Palata eshigida farrosh xola ko‘rindi:
— Juda kutib qoldingiz-a? Hozir. Xalat o‘lgur kam-da. Narigi palatadagi amakiga uch kishi kelibdi. Ketishsin, bittasini olib beraman.
«Kim ekan-a?» deb o‘yladi.
— Kelgan kim ekan-a? — so‘radi so‘ng.
— Erkak kishi, o‘rgilay, — dedi farrosh xola negadir kulib. — Bugun yotsangiz, bugun qidirib keladigan kim axir? Eringiz-da…
«Nahotki, — o‘yladi u. — Nima deyman? O‘zimni qanday tutaman? Nega keldi? Ancha o‘rgangan edim usiz yashashga…»
Hech tinchlana olmadi. Begona ayolning yuzini eslashga qancha tirishmasin, hech bo‘lmadi. Faqat birovning eriga mehrli nigohigina yodida qolibdi. Ko‘tarolmadi. Hayajondanmi? Nafratdanmi? Muhabbatdanmi? Rashkdanmi? Ko‘tarolmadi. Dissertatsiyasi himoyasi kunlarida «Tez yordam»ga muhtoj bo‘lib qoldi. Mana, yotibdi. Hozir yoniga kimdir keladi. Kim?..
* * *
Beg‘ubor bolaligini ehtirosli muhabbatga, muhabbatni ilmga almashgan ayol, ko‘zlari nursiz va zaif, jussasi yanada kichiklashgan ayol, turay desa turolmaydigan ayol, hali himoya qilinmagan ilmiy ishning himoyasiz qurboni ayol Muhabbat so‘zini bir umrga yomon ko‘rdi endi. Begona ayol ismi ekan u…
* * *
Xonaga yana farrosh xola kirdi.
— Voy, o‘rgilay, ko‘zingiz to‘rt bo‘lib ketdi. Berib yubordim xalatni. Huv dahliz boshidan kelguncha…
Qirqiga chidadingiz, qirq biriga ham chidang…
Qadam tovushlari eshitildi. Qadamlar sadosi yuragining urishiga aks sado edi. U devorga qarab o‘girilib oldi. Juda yorug‘ joyda uchrashishmasa bo‘lardi. Yerug‘ bo‘lsa, soya ko‘rinadi…
М: “Sharq yulduzi” jurnali, 1990 yil, 3-son
