Ташқарида ҳамма нотаниш. Қуёш, ечинишга ечиниб қўйиб, энди уятидан донг қотган яланғоч дарахтлар, оғир асфалтдан бичилган кафани ичида зил кетаётган йўл, тўққиз қаватли бинонинг ҳар бир катагида урчиётган сувараклару ертўлани сув босганига қарамай, яна янги жиҳозни уйларига ташмалаётган очкўз одамлар… Бари нотаниш…

Ёқутхон АКРОМОВА
РУҲИМ ЯПРОҚЛАРИ

   Ёқутхон Акрамова 1955 йили Наманган шаҳрида туғилган. 1972 йили Тошкентдаги 106-мактабни, сўнг 1977 йили ТошДУнинг журналистика факультетини тугатган. Адибанинг 1986 йили «Менинг чинни каптарим» ҳикоялар ва қиссалар китоби, шунингдек, бир неча коллектив тўпламларда қатор ҳикоялари, «Ғаройиб учрашув» қиссаси босилган.

1. Бегоналар қайнаган замин

Ташқарида ҳамма нотаниш. Қуёш, ечинишга ечиниб қўйиб, энди уятидан донг қотган яланғоч дарахтлар, оғир асфалтдан бичилган кафани ичида зил кетаётган йўл, тўққиз қаватли бинонинг ҳар бир катагида урчиётган сувараклару ертўлани сув босганига қарамай, яна янги жиҳозни уйларига ташмалаётган очкўз одамлар… Бари нотаниш.
Ёмғирга аралашаб пилчиллаётган қор, шафақни унутган кулранг само, кўп нарсаларни ваъда қилаётган муздай шамол — ҳаммаси бегона…
Мен кимман?
Қудратли илоҳий куч таъсирида юрагим бир маромда тепаётир. Бордию унинг ҳаракати тўхтаса… курраи заминнинг сон-саноқсиз дўнгликлари сони яна биттагинага кўпаяди.
Еттинчи қаватнинг айвонидан пастга, серташвиш кўчага, нуқул қаёққадир шошадиган йўловчиларга боқиб, бирдан қўрқувга тушаман. Ҳар биримиздан бир қабариқ. Ҳар бегонадан бир дўнглик. Гўё замин билинар-билинмас қайнаётгандек. Силкинишдан тўхтаган юрак заминнинг қабаришига сабабчи. Ҳозиргина унган қайноқ қабр…
Замин қайнаб боргани сари руҳим чанқайверади. Билмоқ истайман. Билолмайман. Мен кимман?..

2. Яланғоч умр

Қуз… Сенинг дарахт япроғига ўч, сап-сариқ, синиқ рангинг — борлиқнинг рамзи бугун.
Тафтинг деганларим сиқиқ, совуқ ва ҳазин экан. Бежавоб меҳрим муҳри — сенинг қувончинг, менинг дардим. Олғир нигоҳинг изи — юзимдаги ажин энди. Ажин — илдизимга элтувчи йўлнинг боши. Таассуфки, мукаммалликка интилувчи чексизлик шундан бошланибди…
Куз, сен келдингу табиат орзусиз қолди. Дарахтлар бор умидларини тўкиб, яланғоч яшашга маҳкум бўлдилар энди.
Яланғочликка эса, чидолмаяпман…

3. Руҳим саёҳати

Мен қайси пайтларда тирик ҳисобланаман? Танамни тарк этган руҳим саёҳати — тушимдами? )
Сайрируҳ мобайнида «имкон» ё «гуноҳ» деган тушунчаларнинг ўзи йўқ. Поёнсиз эҳтирослар, жиловсиз хатти-ҳаракатлар узилган тонгда сиқиқ ошёнимнинг бирор жиҳозига илинган нигоҳим қоқилади… бу ажаб саёҳат барҳам топади.
Тантиқ руҳим совуқ ақлимга уруш очганда, изтиробларим ранги синиқ. Синиқ ранг сиқиқ умр рамзими? Умр аталмиш мезон наҳот шунчалар қисқа? Умр қисқа, аммо сайрируҳ…
Улкан, чексиз кўм-кўк майдон. Ерда чечаклар. Осмонда саноқсиз юлдузлар. Ой ҳам, порлаётган қуёш ҳам бир осмонда. Майдоннинг қоқ ўртасида уч курси. Унда Болалигим, Қизлигим, Аёллигим ўртирибмиз. Қуёш нури бир заъфарон, бир ол, бир сап-сариқ… Замон узра балққан мойчечаклар енгил шаббода хўрсиниғида қўрқиб титрашади. Ҳам кутишади, ҳам қўрқишади. «Болалигим» бешик-курсидан туриб қуёшга боққанида, борлиқ пуштиликка айланди. Аяжоним «гул ичидан ҳидлаб олган гули-гавҳарим»ни айтаяптилар. Гул ичидан ҳидлаб олганлари —«Болалигим». Адам: юзларида қатъийлик, кўзларида ранж, қўлларида ниҳол — кўчат экмоқдалар. Атроф ниҳолга тўлди. Аслзода аждодларим томиридан унган улар. Буни анча кейин биламан. Ҳозир эса, ерда думалаб қийқираман. Қувончимдан энтикиб, думалаб-думалаб юмалоқ курраи заминнинг кафтдек майдонидан «йиқилиб» кетаман.
«Қизлигим»га эврилганимда эса юрагим шиғиллаб, кўзгу ёнидаги курсидан сакраб тураман. Атрофимда бақалоқ хотинларнинг турмушдан тўйган шаддод овозлари. «Йиғлама қиз, йиғлама-ё, тўй саники, ёр-ёр…»
Болалигимда адашиб қолишни хоҳлаганимданми, ё «тойчоқ ёт бўлгиси» келмаганиданми; барибир, кимгадир тегаману, кейин майдондан кетаман, дейман. Адажоним эккан ниҳолларни «жадид» дея, «босмачи» дея қарс-қарс йиқитаётганлар энди менинг томирларимга зирқиратиб болта урадилар. Шижоатимга теккан зарб дастидан бор овозда дод солгим келади. Аммо… Ношукурлик ёмон. Умрим болаларимга бахшида энди.
Майдондан хўнграб кетган ишончим ўрнини жажжиларимга меҳр эгаллади. Менлигимнинг бир жуфт парчасига аямнинг сўзларини: «Тол ичидан танлаб олган толе навкарим, Гул ичидан ҳидлаб олган гули гавҳарим»ни айтаману, кўзимдан юлдуз томади. Бепоён самовотга меҳр томчиларидек илинган сон-саноқсиз авлодларим руҳи — осмондаги юлдузлар. Жисмимни сел қилаётган дардли қўшиқ — уларни исёни. Кеч… Жуда кеч ташриф буюрган, эҳтирос уммонини жунбушга келтирган муҳаббат майдон соҳилини нурафшон этади. Шундагина кўраман… «Гўё кўзим энди очилгандек. Соҳил сап-сариқ, армон рангида. Сунбула…
«Мани кўнглим сиз билан…» ,
Гуноҳ аталмиш соҳил сарҳадлари абадий сукутда жон сақлаган ойнинг юзига чирмашиб, доғга айланади.
Руҳим саёҳатдан толади. Фоний дунёга қайтаман. Энди Сизга етолмаганим, сизни-да ўзимдан аюрганим, шажарамга теккан зарб таъсирида ўзлигимни англамаётганим азобидан доғда ўтаман. Доғда яшайман! Наҳот шу мавжудликнинг номи «яшаш» бўлса…

4. Занжир ҳалқалари

Хотиралар исканжасида лом-мим демай, хотиржамлик куйини ижро этмоқдаман. Соат миллари ҳам менга ўхшаш — ижрочи. Улар қўшиғингизни айтишаяпти. Юрагимни ўртаётган ҳис армонми, хаёлми? Ажрата олмаяпман.
Хотиралар занжирининг ҳар бир ҳалқаси — янги тугун. Асир бўла туриб, «хотиржам»лик ўйнаш… Наҳотки, бир умрга шундай «бахтли» аёлман энди?.. Йўқ, мен бундай бўлишини истамайман.

5. Етим баҳор

Баҳорим илк бора қалдирғочсиз келди. Мунгли ва бир жуфт қора мунчоқлар менга узоқ тикилганлари хотирамда муҳрланган. Ўшанда менга нималарни айтгинг келганди-я, қалдирғоч?
Балки бу фоний дунёнинг ўткинчилигинидир?..
Айрилдим, ўзимни-да аюрдим ҳиссиёт исканжасидан.
Балки «меҳр аталмиш улкан ҳис беҳудуд баҳрул уммон эмас, томчидир? Қақраган тақирликка заррача кор қилмай сингиб кетганидан сўнг, бу томчининг бор ё йўқлигини исботлаш амримаҳол», демоқчимидинг? Ундан ҳеч бўлмаса биргина гиёҳ унишидан умидвор қалбим — ниятлар мозори энди. Барини кўмдим.
Балки «келажак аслида бугунгидир», деб айтмоқчимидинг? Кечаги кунда эртамни нобуд қилганимни фаҳмаб, ўтган кун армонида келажакни кутмай қўйдим.
Балки… Йўқ. Ундай демагандирсан. Зотан, мени биласан. Ожизман. Сению мени бирдай ожиз яратганнинг ўзи бас келсин, қалдирғоч. Қалдирғоч, қалдирғоч…

6. Телбалик бахти

Қандайманми? Мен билан яшаш… Мени биламан деганлардан сўраманг, барибир алдашади. Сизни ҳам, ўзларни ҳам алдаб яшашади…
Қандайлигимни узим айтаман, эшитинг.
Телба ким? Телба — катакларга сиғмаган одам.
Катак — қизил чизиқлар мажмуаси.
Қизил чизиқ —«мумкинмас»нинг тасвири.
Шу сиқиқ тасвирнинг миллионлаб катагига саноқсиз одамларнинг танаси сиғади. Аридекми, асаларидекми, пашша ё капалакдекми, чумоли ё суваракдекми, куни ўтиб яшар одам танаси. Аммо, руҳ!.. Уни катакка тиқиштириш азоб.
Ўшанақа руҳимга — ҳеч бир ошёнга қўнмаган, сиғмаган руҳимга мадад изламай қўйдим. Ўттиз беш поғонанинг ҳар бирида аввал «шўх» деб, кейин «лақма» деб, кейин «бетгачопар» деб туртиндим.
Бўғзимга тиқилган тош… Фақат шунгагина бошим урилмади. Энди билдим. У тош эмас. У — исён:
Руҳим жунбушда… «Ҳужайра» аталмиш таначаларимга ҳаракат бахшида этаётган асов ғалаён томиримга сиғмай кетмоқда.
Мендан қўрқманг… Кейин, илтимос, туш кўрманг мен билан хайрлашаётганингизда. Орзу қилманг мени бир умр.
Борлиқ вужудини, қон томирларинию юрак уришини, ҳужайралар ҳаракатинию тириклик таначаларининг шиддатини туйган, «кўплар»нинг кучли оқимига қарши чиқиш мумкин дея ўйлаган кимсага ишониб бўлармиди? Аслида «аёл экан» деб тамшаниб қўйганингизда, ўзингизга ҳукм ўқийсиз. Яхшиси, «жинни экан» деб айтинг. Бу ташбеҳ менга тегишли.
Зотан, телба — «кўпчилик»дан фориғ дегани. «Ёлғиз» дегани. Телба — сиздан, ундан, улардан холи дегани.
Телбаларнинг бахти шундаки, улар бир-бирларига ўхшамайдилар. Шундай бахтга эришган руҳнинг ўттиз беш зинага қисқаргани (ёинки узайгани, барибир) хусусида ваъз айтай, эшитинг:
«Ҳамонки, руҳим мадади исёним экан, ҳамонки, телбалик бахтнинг акс-садоси экан, кимгадир интилишни, суйиб-сурканишни бас қилсак, тамом! Ўша «кўл»ларга ўхшаб, мени «жинни» дея олганингизда, ўзингизнинг соғ эканлигингиздан хотиржам бўлинг…»

7. Озодлик

Тушда қор эрийди,
Сокин, лек ёниқ овоза билан
М. Чаклайс

Руҳим саёҳатда. Танам каравотда. Тилим айланибди. Нималар дебман? Ўзимга айтишмади. Майли, айтманг. Девор қулоқлари, эшик кўзлари, сокинликнинг ўз сўзлари бор. Нималар деганимни билмайман, аммо ўша сонияларда озод бўлганим аниқ. Тушлари учун ҳам гуноҳкор саналганлар бор-а, бизда? Бор…
Гуноҳнинг ўзи нима? Барча «мумкиниларнинг аксими? Унда осойишталигимиз йўлида яна «бир овоздан» қарор чиқариб қўяқолайлик: «Туш кўриш ман этилади» деб. «Моддий вужудни тарк этган ҳар қандай руҳ — халқ душмани» деб.
Барча тантиқ руҳларга безак тақайлик — ялтираган, шалдираган занжир ҳалқаларидан. Руҳлар ҳам билишсин-да етим тана азобини…
Айтманг, соҳибим, майли. Фақат кечиринг. Нима деганимни билмайману, лекин ўшандаги овозим… Озод руҳнинг овози сокин, лек ёниқ бўлғай. Унда ҳам мунг, ҳам ҳасрат, ҳам эҳтирос, ҳам умид бўлгани аниқ. О, наҳот бу оҳангни ўзим ҳеч қачон эшита олмасам…
Нималарни айтвордим-а?..

8. Умидим сарҳади

Бир умр сизни изладим. Атрофимдагиларга хислатларингизни менгзадим. Кимки юрагимга яқин келса, ундан ўзимни олиб қочдим. Аслида-ку, уларни менга яқин қилган нарса сизга ўхшашликлари. Шу билан бирга, уларни йироқлаштирган ҳам айнан шу муштараклик.
Ҳаётим — ҳалқаларнинг узвийлиги. Қиши билан қовжираганига қарамай, ўз дарахтидан айрилмаган япроқ учун баҳор ким? Ўтган баҳордан хотирадек қовжираган баргнинг базўр илинган жойидан бўртаётган куртак садоқатли япроқ умидин армонга қоради. Бугунмас, эртага албат йиқилалажагимни туйиб, илиниб яшамоқдаман.
Севгили кунларимнинг сарҳади — мен сиздан узилган кун…
Бугун баҳорий ёмғир ўлимни яқинлаштирмоқда. Яқиндагина эмасмиди, ўз баҳоримда у жоним озуғи эди. Энди қовжираган танамга урилган шаффоф томчилар — зарба. Чидаш керак. Эртами, индинми, ер билан битта бўлганимда, сизни сезмай қола-ман. Ер бағирлаб ётган япроқ чиркинликка айланади. Мен эса, чирий бошлайман. Балки ўшанда ҳам, мени мазах қилишдан тўхтамаган шамол кучидан фойдаланиб, бир учиб кўрарман… Сиз ҳамон…
Аммо сизга етолмаслигимни, сизни тополмаслигимни, сизга ўхшолмаслигимни ва сизга ҳеч нимани қиёслаёлмаслигимни билиб тураман ўшанда ҳам.
Ҳозир эса табиатнинг феълига қасдма-қасд, ўз дарахтимга илиниб турибман.
Шундай экан, мени олиб қолган кучга минг бор шукр!

Yoqutxon AKROMOVA
RUHIM YAPROQLARI

    Yoqutxon Akramova 1955 yili Namangan shahrida tug’ilgan. 1972 yili Toshkentdagi 106-maktabni, so’ng 1977 yili ToshDUning jurnalistika fakul`tetini tugatgan. Adibaning 1986 yili «Mening chinni kaptarim» hikoyalar va qissalar kitobi, shuningdek, bir necha kollektiv to’plamlarda qator hikoyalari, «G’aroyib uchrashuv» qissasi bosilgan.

1. Begonalar qaynagan zamin

Tashqarida hamma notanish. Quyosh, yechinishga yechinib qo‘yib, endi uyatidan dong qotgan yalang‘och daraxtlar, og‘ir asfaltdan bichilgan kafani ichida zil ketayotgan yo‘l, to‘qqiz qavatli binoning har bir katagida urchiyotgan suvaraklaru yerto‘lani suv bosganiga qaramay, yana yangi jihozni uylariga tashmalayotgan ochko‘z odamlar… Bari notanish.
Yomg‘irga aralashab pilchillayotgan qor, shafaqni unutgan kulrang samo, ko‘p narsalarni va’da qilayotgan muzday shamol — hammasi begona…
Men kimman?
Qudratli ilohiy kuch ta’sirida yuragim bir maromda tepayotir. Bordiyu uning harakati to‘xtasa… kurrai zaminning son-sanoqsiz do‘ngliklari soni yana bittaginaga ko‘payadi.
Yettinchi qavatning ayvonidan pastga, sertashvish ko‘chaga, nuqul qayoqqadir shoshadigan yo‘lovchilarga boqib, birdan qo‘rquvga tushaman. Har birimizdan bir qabariq. Har begonadan bir do‘nglik. Go‘yo zamin bilinar-bilinmas qaynayotgandek. Silkinishdan to‘xtagan yurak zaminning qabarishiga sababchi. Hozirgina ungan qaynoq qabr…
Zamin qaynab borgani sari ruhim chanqayveradi. Bilmoq istayman. Bilolmayman. Men kimman?..

2. Yalang‘och umr

Quz… Sening daraxt yaprog‘iga o‘ch, sap-sariq, siniq ranging — borliqning ramzi bugun.
Tafting deganlarim siqiq, sovuq va hazin ekan. Bejavob mehrim muhri — sening quvonching, mening dardim. Olg‘ir nigohing izi — yuzimdagi ajin endi. Ajin — ildizimga eltuvchi yo‘lning boshi. Taassufki, mukammallikka intiluvchi cheksizlik shundan boshlanibdi…
Kuz, sen keldingu tabiat orzusiz qoldi. Daraxtlar bor umidlarini to‘kib, yalang‘och yashashga mahkum bo‘ldilar endi.
Yalang‘ochlikka esa, chidolmayapman…

3. Ruhim sayohati

Men qaysi paytlarda tirik hisoblanaman? Tanamni tark etgan ruhim sayohati — tushimdami? )
Sayriruh mobaynida «imkon» yo «gunoh» degan tushunchalarning o‘zi yo‘q. Poyonsiz ehtiroslar, jilovsiz xatti-harakatlar uzilgan tongda siqiq oshyonimning biror jihoziga ilingan nigohim qoqiladi… bu ajab sayohat barham topadi.
Tantiq ruhim sovuq aqlimga urush ochganda, iztiroblarim rangi siniq. Siniq rang siqiq umr ramzimi? Umr atalmish mezon nahot shunchalar qisqa? Umr qisqa, ammo sayriruh…
Ulkan, cheksiz ko‘m-ko‘k maydon. Yerda chechaklar. Osmonda sanoqsiz yulduzlar. Oy ham, porlayotgan quyosh ham bir osmonda. Maydonning qoq o‘rtasida uch kursi. Unda Bolaligim, Qizligim, Ayolligim o‘rtiribmiz. Quyosh nuri bir za’faron, bir ol, bir sap-sariq… Zamon uzra balqqan moychechaklar yengil shabboda xo‘rsinig‘ida qo‘rqib titrashadi. Ham kutishadi, ham qo‘rqishadi. «Bolaligim» beshik-kursidan turib quyoshga boqqanida, borliq pushtilikka aylandi. Ayajonim «gul ichidan hidlab olgan guli-gavharim»ni aytayaptilar. Gul ichidan hidlab olganlari —«Bolaligim». Adam: yuzlarida qat’iylik, ko‘zlarida ranj, qo‘llarida nihol — ko‘chat ekmoqdalar. Atrof niholga to‘ldi. Aslzoda ajdodlarim tomiridan ungan ular. Buni ancha keyin bilaman. Hozir esa, yerda dumalab qiyqiraman. Quvonchimdan entikib, dumalab-dumalab yumaloq kurrai zaminning kaftdek maydonidan «yiqilib» ketaman.
«Qizligim»ga evrilganimda esa yuragim shig‘illab, ko‘zgu yonidagi kursidan sakrab turaman. Atrofimda baqaloq xotinlarning turmushdan to‘ygan shaddod ovozlari. «Yig‘lama qiz, yig‘lama-yo, to‘y saniki, yor-yor…»
Bolaligimda adashib qolishni xohlaganimdanmi, yo «toychoq yot bo‘lgisi» kelmaganidanmi; baribir, kimgadir tegamanu, keyin maydondan ketaman, deyman. Adajonim ekkan nihollarni «jadid» deya, «bosmachi» deya qars-qars yiqitayotganlar endi mening tomirlarimga zirqiratib bolta uradilar. Shijoatimga tekkan zarb dastidan bor ovozda dod solgim keladi. Ammo… Noshukurlik yomon. Umrim bolalarimga baxshida endi.
Maydondan xo‘ngrab ketgan ishonchim o‘rnini jajjilarimga mehr egalladi. Menligimning bir juft parchasiga ayamning so‘zlarini: «Tol ichidan tanlab olgan tole navkarim, Gul ichidan hidlab olgan guli gavharim»ni aytamanu, ko‘zimdan yulduz tomadi. Bepoyon samovotga mehr tomchilaridek ilingan son-sanoqsiz avlodlarim ruhi — osmondagi yulduzlar. Jismimni sel qilayotgan dardli qo‘shiq — ularni isyoni. Kech… Juda kech tashrif buyurgan, ehtiros ummonini junbushga keltirgan muhabbat maydon sohilini nurafshon etadi. Shundagina ko‘raman… «Go‘yo ko‘zim endi ochilgandek. Sohil sap-sariq, armon rangida. Sunbula…
«Mani ko‘nglim siz bilan…» ,
Gunoh atalmish sohil sarhadlari abadiy sukutda jon saqlagan oyning yuziga chirmashib, dog‘ga aylanadi.
Ruhim sayohatdan toladi. Foniy dunyoga qaytaman. Endi Sizga yetolmaganim, sizni-da o‘zimdan ayurganim, shajaramga tekkan zarb ta’sirida o‘zligimni anglamayotganim azobidan dog‘da o‘taman. Dog‘da yashayman! Nahot shu mavjudlikning nomi «yashash» bo‘lsa…

4. Zanjir halqalari

Xotiralar iskanjasida lom-mim demay, xotirjamlik kuyini ijro etmoqdaman. Soat millari ham menga o‘xshash — ijrochi. Ular qo‘shig‘ingizni aytishayapti. Yuragimni o‘rtayotgan his armonmi, xayolmi? Ajrata olmayapman.
Xotiralar zanjirining har bir halqasi — yangi tugun. Asir bo‘la turib, «xotirjam»lik o‘ynash… Nahotki, bir umrga shunday «baxtli» ayolman endi?.. Yo‘q, men bunday bo‘lishini istamayman.

5. Yetim bahor

Bahorim ilk bora qaldirg‘ochsiz keldi. Mungli va bir juft qora munchoqlar menga uzoq tikilganlari xotiramda muhrlangan. O’shanda menga nimalarni aytging kelgandi-ya, qaldirg‘och?
Balki bu foniy dunyoning o‘tkinchiliginidir?..
Ayrildim, o‘zimni-da ayurdim hissiyot iskanjasidan.
Balki «mehr atalmish ulkan his behudud bahrul ummon emas, tomchidir? Qaqragan taqirlikka zarracha kor qilmay singib ketganidan so‘ng, bu tomchining bor yo yo‘qligini isbotlash amrimahol», demoqchimiding? Undan hech bo‘lmasa birgina giyoh unishidan umidvor qalbim — niyatlar mozori endi. Barini ko‘mdim.
Balki «kelajak aslida bugungidir», deb aytmoqchimiding? Kechagi kunda ertamni nobud qilganimni fahmab, o‘tgan kun armonida kelajakni kutmay qo‘ydim.
Balki… Yo‘q. Unday demagandirsan. Zotan, meni bilasan. Ojizman. Seniyu meni birday ojiz yaratganning o‘zi bas kelsin, qaldirg‘och. Qaldirg‘och, qaldirg‘och…

6. Telbalik baxti

Qandaymanmi? Men bilan yashash… Meni bilaman deganlardan so‘ramang, baribir aldashadi. Sizni ham, o‘zlarni ham aldab yashashadi…
Qandayligimni uzim aytaman, eshiting.
Telba kim? Telba — kataklarga sig‘magan odam.
Katak — qizil chiziqlar majmuasi.
Qizil chiziq —«mumkinmas»ning tasviri.
Shu siqiq tasvirning millionlab katagiga sanoqsiz odamlarning tanasi sig‘adi. Aridekmi, asalaridekmi, pashsha yo kapalakdekmi, chumoli yo suvarakdekmi, kuni o‘tib yashar odam tanasi. Ammo, ruh!.. Uni katakka tiqishtirish azob.
O’shanaqa ruhimga — hech bir oshyonga qo‘nmagan, sig‘magan ruhimga madad izlamay qo‘ydim. O’ttiz besh pog‘onaning har birida avval «sho‘x» deb, keyin «laqma» deb, keyin «betgachopar» deb turtindim.
Bo‘g‘zimga tiqilgan tosh… Faqat shungagina boshim urilmadi. Endi bildim. U tosh emas. U — isyon:
Ruhim junbushda… «Hujayra» atalmish tanachalarimga harakat baxshida etayotgan asov g‘alayon tomirimga sig‘may ketmoqda.
Mendan qo‘rqmang… Keyin, iltimos, tush ko‘rmang men bilan xayrlashayotganingizda. Orzu qilmang meni bir umr.
Borliq vujudini, qon tomirlariniyu yurak urishini, hujayralar harakatiniyu tiriklik tanachalarining shiddatini tuygan, «ko‘plar»ning kuchli oqimiga qarshi chiqish mumkin deya o‘ylagan kimsaga ishonib bo‘larmidi? Aslida «ayol ekan» deb tamshanib qo‘yganingizda, o‘zingizga hukm o‘qiysiz. Yaxshisi, «jinni ekan» deb ayting. Bu tashbeh menga tegishli.
Zotan, telba — «ko‘pchilik»dan forig‘ degani. «Yolg‘iz» degani. Telba — sizdan, undan, ulardan xoli degani.
Telbalarning baxti shundaki, ular bir-birlariga o‘xshamaydilar. Shunday baxtga erishgan ruhning o‘ttiz besh zinaga qisqargani (yoinki uzaygani, baribir) xususida va’z aytay, eshiting:
«Hamonki, ruhim madadi isyonim ekan, hamonki, telbalik baxtning aks-sadosi ekan, kimgadir intilishni, suyib-surkanishni bas qilsak, tamom! O’sha «ko‘l»larga o‘xshab, meni «jinni» deya olganingizda, o‘zingizning sog‘ ekanligingizdan xotirjam bo‘ling…»

7. Ozodlik

Tushda qor eriydi,
Sokin, lek yoniq ovoza bilan
M. Chaklays

Ruhim sayohatda. Tanam karavotda. Tilim aylanibdi. Nimalar debman? O’zimga aytishmadi. Mayli, aytmang. Devor quloqlari, eshik ko‘zlari, sokinlikning o‘z so‘zlari bor. Nimalar deganimni bilmayman, ammo o‘sha soniyalarda ozod bo‘lganim aniq. Tushlari uchun ham gunohkor sanalganlar bor-a, bizda? Bor…
Gunohning o‘zi nima? Barcha «mumkinilarning aksimi? Unda osoyishtaligimiz yo‘lida yana «bir ovozdan» qaror chiqarib qo‘yaqolaylik: «Tush ko‘rish man etiladi» deb. «Moddiy vujudni tark etgan har qanday ruh — xalq dushmani» deb.
Barcha tantiq ruhlarga bezak taqaylik — yaltiragan, shaldiragan zanjir halqalaridan. Ruhlar ham bilishsin-da yetim tana azobini…
Aytmang, sohibim, mayli. Faqat kechiring. Nima deganimni bilmaymanu, lekin o‘shandagi ovozim… Ozod ruhning ovozi sokin, lek yoniq bo‘lg‘ay. Unda ham mung, ham hasrat, ham ehtiros, ham umid bo‘lgani aniq. O, nahot bu ohangni o‘zim hech qachon eshita olmasam…
Nimalarni aytvordim-a?..

8. Umidim sarhadi

Bir umr sizni izladim. Atrofimdagilarga xislatlaringizni mengzadim. Kimki yuragimga yaqin kelsa, undan o‘zimni olib qochdim. Aslida-ku, ularni menga yaqin qilgan narsa sizga o‘xshashliklari. Shu bilan birga, ularni yiroqlashtirgan ham aynan shu mushtaraklik.
Hayotim — halqalarning uzviyligi. Qishi bilan qovjiraganiga qaramay, o‘z daraxtidan ayrilmagan yaproq uchun bahor kim? O’tgan bahordan xotiradek qovjiragan bargning bazo‘r ilingan joyidan bo‘rtayotgan kurtak sadoqatli yaproq umidin armonga qoradi. Bugunmas, ertaga albat yiqilalajagimni tuyib, ilinib yashamoqdaman.
Sevgili kunlarimning sarhadi — men sizdan uzilgan kun…
Bugun bahoriy yomg‘ir o‘limni yaqinlashtirmoqda. Yaqindagina emasmidi, o‘z bahorimda u jonim ozug‘i edi. Endi qovjiragan tanamga urilgan shaffof tomchilar — zarba. Chidash kerak. Ertami, indinmi, yer bilan bitta bo‘lganimda, sizni sezmay qola-man. Yer bag‘irlab yotgan yaproq chirkinlikka aylanadi. Men esa, chiriy boshlayman. Balki o‘shanda ham, meni mazax qilishdan to‘xtamagan shamol kuchidan foydalanib, bir uchib ko‘rarman… Siz hamon…
Ammo sizga yetolmasligimni, sizni topolmasligimni, sizga o‘xsholmasligimni va sizga hech nimani qiyoslayolmasligimni bilib turaman o‘shanda ham.
Hozir esa tabiatning fe’liga qasdma-qasd, o‘z daraxtimga ilinib turibman.
Shunday ekan, meni olib qolgan kuchga ming bor shukr!