Таржимондан: Али Оқбош ҳозирги замон турк шоири. У 1941 йилда туғилган. Истанбул университети адабиёт факультетида таҳсил олган. Ўнга яқин китобнинг муаллифи. Камина Али Оқбош билан Туркия сафарида танишдим. Ва унинг бир неча шеърларини турк туркчасидан ўзбек туркчасига табдил қилдим. Шулардан бир жуфтини муҳтарам газетхонларимиз эътиборига ҳавола этаман.

Али ОҚБОШ
«УЛКАН БИР ГУЛ КАБИ…»
Азим Суюн таржималари

КЕЧАЛАР

Ҳей кечалар, кечалар,
Тош тишлаган чечанлар…
Оқшом тушур, ой келур,
Қуёш нерда кечалар?

Чақирсам тушарларми?
Кўкда ҳам уйлар борми?
Суйдим-у сайламадим
Юлдузлар — гулчеҳралар.

Юлдузлар олай-олай,
Боқиб-боқиб кулар ой!
Йўлин топсанг, эниб кел,
Дилда сўзим бир талай.

Юлдузли атлас чодир,
Ёр қайси диёрдадир?
Ёз келди, у келмади,
Қулоғим еллардадир…

ҚУТЛУҒ ТОШ
Профессор Шукру Элчин менга Тангри тоғидан бир тош келтирмиш. Мен эса унга ушбу шеъримни армуғон этаман.

Бу кеча бароқ, ой сини-сини (1),
Олис иқлимларга қанот ёзаман,
Учгил, хаёл қушим, — олиб уч мени,
Кетгумдир ўзга бир аср узра ман:
Сайр этармиз бир-бир Чинни, Мочинни,
Оромижон Қоф тоғларин кезамиз,
Ўтўкан (2)да мангу бода ичамиз.

Бошла, шу инжа йўл элтар Туронға —
Унда мудроқ ўрмон, тоғлар кўлкаси.
Савашлар тўш-тўша, жон берар жонга,
Эшитилар ўқдек нағаллар саси.
Бир арзиҳолим бор Баҳодир Хонга;
Қалқсин орадаги замон пардаси,
Кечмишни яширган тумон пардаси.
Субҳидам қузғалган бир туман черик
Кўнгиллари ипак, ёллари қати (3),
Бир онда дафъатан қопламиш ерни,
Хилқат улар учун яратмиш отни.

Отамиз Тангриқут Метедан бери
Кўрилмасмиш бундай ер салтанати,
Қанотли отларнинг ҳур салтанати.
Бир нозли қуш каби гуё оғар жон,
Бу тоғларда ҳар тошга бир бош инар.
Шаффоф сув мисоли ерга оқар қон,
Ҳар йилга уч сулҳ, беш ҳарб-саваш инар.
Боболар қилич-ла ёздиғи достон,
Қалам-ла ёзилса кўп ёвош инар,
Эшитсам, кўнглима бир оташ инар.
Оқ сочли элчининг келтирган тоши
Бир Ҳажар ал-авсад — бир қутлуғ қоя,
Унга ўтиргандир балки Қуршадин (4),
Бу жойдан боқгандир юлдузга, ойга.

Ў, бунда кечмишдир минглар саваши,
Ҳокимлик этилмиш Ўрол-Олтойга
Ва йўллар очилмиш ҳур Қизилойга (5),
Тангри тоғи, — балли она-Ватанга,
Ўз ранги кўчмишдир ўзин юзига.
Йилларким қиличлар кирмамиш қинга,
Гоҳо Чинга урулмиш, гоҳо ўзига.
Тоғ чўққиларидан кўчган пўртана
Турумиш киргунча энг гўзал динга;
Бизларни чорламиш Макка, Мадина.

Қадрини билурмиз тупроғин, тошин,
Учган қушнинг, эсган ернинг қадрини.
Қадрини билурмиз қавм-қариндошнинг,
Кўчган элнинг, қолган элнинг қадрини.
Қадрини билурмиз сулҳнинг, савашнинг,
Қирмизи қон, ипак тўрнинг қадрини,
Оллоҳ яратгани қулнинг қадрини.

Мен бир далли Туркман, тилимда турки,
Отим тиззаламиш — отдан тушмишам.
Ҳаромилар киймиш обойи кўрки (6),
Шон-шуҳрат ва салтанатдан тушмишам.
Терсина айланар фалакнинг чархи,
Бирин-бирин ўнгди қўрқинчли тушим,
Бу водийга самовотдан тушмишам.
Келмиш-кетмиш ипак юкли карвонлар,
Бирда уйғондимки, кўп шомга дўнмиш.
Асрлар ортида нидо, суронлар,
Бир ён тўқтик, бир ён очликка энмиш.

Йўл узоқ, вақт эса кўп чопоғондир,
Водийлар йўл бермас: қояли, тошлик,
Даврон югрук отин ҳайда, қардошлик.
Фазо асри… ҳаммаси ўзгача бунда.
Дунё бомба каби портлая билур.
Ўйлаб ўтирилмас йўл кесишганда,
Тариқча куч филни ўлдира билур.

Тарих илк онамиз Тангри тоғинда
Қандоқ бир хотира сақтая билур,
Қандоқки, юзини оқлая билур.
Доим қутлуғ эмас, йўқ, инсон ақли,
Шимариқ, суюмли, золим ва олчоқ.
Олам бир-бири-ла қонли, пичоқли,
Ботирни ўзига тортади ботқоқ,
Ўзин ичиндадир ҳам мева қурти.
Қуёш мангу Шарқдан чиқажак бироқ,
Улкан бир гул каби ҳилпирар санжоқ! (7)

Изоҳлар:

1. Сини — баркаш.
2 Ўтўкан — Тангри тоғидаги илк турк макони.
3 Қати — таранг.
4 Қуршадин — Кўктурк хоқонларидан бир шаҳзода.
5 Қизилой (Қизилолма) — жой номи.
6 Обоии курки — либос номи.
7 Санжоқ — туг, байроқ.

Tarjimondan: Ali Oqbosh hozirgi zamon turk shoiri. U 1941 yilda tug‘ilgan. Istanbul universiteti adabiyot fakultetida tahsil olgan. O‘nga yaqin kitobning muallifi. Kamina Ali Oqbosh bilan Turkiya safarida tanishdim. Va uning bir necha she’rlarini turk turkchasidan o‘zbek turkchasiga tabdil qildim. Shulardan bir juftini muhtaram gazetxonlarimiz e’tiboriga havola etaman.

Ali OQBOSH
«ULKAN BIR GUL KABI…»
Azim Suyun tarjimalari

KЕCHALAR

Hey kechalar, kechalar,
Tosh tishlagan chechanlar…
Oqshom tushur, oy kelur,
Quyosh nerda kechalar?

Chaqirsam tusharlarmi?
Ko‘kda ham uylar bormi?
Suydim-u saylamadim
Yulduzlar — gulchehralar.

Yulduzlar olay-olay,
Boqib-boqib kular oy!
Yo‘lin topsang, enib kel,
Dilda so‘zim bir talay.

Yulduzli atlas chodir,
Yor qaysi diyordadir?
Yoz keldi, u kelmadi,
Qulog‘im yellardadir…

QUTLUG‘ TOSH
Professor Shukru Elchin menga Tangri tog‘idan bir tosh keltirmish. Men esa unga ushbu she’rimni armug‘on etaman.

Bu kecha baroq, oy sini-sini (1),
Olis iqlimlarga qanot yozaman,
Uchgil, xayol qushim, — olib uch meni,
Ketgumdir o‘zga bir asr uzra man:
Sayr etarmiz bir-bir Chinni, Mochinni,
Oromijon Qof tog‘larin kezamiz,
O‘to‘kan (2)da mangu boda ichamiz.

Boshla, shu inja yo‘l eltar Turong‘a —
Unda mudroq o‘rmon, tog‘lar ko‘lkasi.
Savashlar to‘sh-to‘sha, jon berar jonga,
Eshitilar o‘qdek nag‘allar sasi.
Bir arziholim bor Bahodir Xonga;
Qalqsin oradagi zamon pardasi,
Kechmishni yashirgan tumon pardasi.
Subhidam quzg‘algan bir tuman cherik
Ko‘ngillari ipak, yollari qati (3),
Bir onda daf’atan qoplamish yerni,
Xilqat ular uchun yaratmish otni.

Otamiz Tangriqut Metedan beri
Ko‘rilmasmish bunday yer saltanati,
Qanotli otlarning hur saltanati.
Bir nozli qush kabi guyo og‘ar jon,
Bu tog‘larda har toshga bir bosh inar.
Shaffof suv misoli yerga oqar qon,
Har yilga uch sulh, besh harb-savash inar.
Bobolar qilich-la yozdig‘i doston,
Qalam-la yozilsa ko‘p yovosh inar,
Eshitsam, ko‘nglima bir otash inar.
Oq sochli elchining keltirgan toshi
Bir Hajar al-avsad — bir qutlug‘ qoya,
Unga o‘tirgandir balki Qurshadin (4),
Bu joydan boqgandir yulduzga, oyga.

O‘, bunda kechmishdir minglar savashi,
Hokimlik etilmish O‘rol-Oltoyga
Va yo‘llar ochilmish hur Qiziloyga (5),
Tangri tog‘i, — balli ona-Vatanga,
O‘z rangi ko‘chmishdir o‘zin yuziga.
Yillarkim qilichlar kirmamish qinga,
Goho Chinga urulmish, goho o‘ziga.
Tog‘ cho‘qqilaridan ko‘chgan po‘rtana
Turumish kirguncha eng go‘zal dinga;
Bizlarni chorlamish Makka, Madina.

Qadrini bilurmiz tuprog‘in, toshin,
Uchgan qushning, esgan yerning qadrini.
Qadrini bilurmiz qavm-qarindoshning,
Ko‘chgan elning, qolgan elning qadrini.
Qadrini bilurmiz sulhning, savashning,
Qirmizi qon, ipak to‘rning qadrini,
Olloh yaratgani qulning qadrini.

Men bir dalli Turkman, tilimda turki,
Otim tizzalamish — otdan tushmisham.
Haromilar kiymish oboyi ko‘rki (6),
Shon-shuhrat va saltanatdan tushmisham.
Tersina aylanar falakning charxi,
Birin-birin o‘ngdi qo‘rqinchli tushim,
Bu vodiyga samovotdan tushmisham.
Kelmish-ketmish ipak yukli karvonlar,
Birda uyg‘ondimki, ko‘p shomga do‘nmish.
Asrlar ortida nido, suronlar,
Bir yon to‘qtik, bir yon ochlikka enmish.

Yo‘l uzoq, vaqt esa ko‘p chopog‘ondir,
Vodiylar yo‘l bermas: qoyali, toshlik,
Davron yugruk otin hayda, qardoshlik.
Fazo asri… hammasi o‘zgacha bunda.
Dunyo bomba kabi portlaya bilur.
O‘ylab o‘tirilmas yo‘l kesishganda,
Tariqcha kuch filni o‘ldira bilur.

Tarix ilk onamiz Tangri tog‘inda
Qandoq bir xotira saqtaya bilur,
Qandoqki, yuzini oqlaya bilur.
Doim qutlug‘ emas, yo‘q, inson aqli,
Shimariq, suyumli, zolim va olchoq.
Olam bir-biri-la qonli, pichoqli,
Botirni o‘ziga tortadi botqoq,
O‘zin ichindadir ham meva qurti.
Quyosh mangu Sharqdan chiqajak biroq,
Ulkan bir gul kabi hilpirar sanjoq! (7)

Izohlar:

1. Sini — barkash.
2 O‘to‘kan — Tangri tog‘idagi ilk turk makoni.
3 Qati — tarang.
4 Qurshadin — Ko‘kturk xoqonlaridan bir shahzoda.
5 Qiziloy (Qizilolma) — joy nomi.
6 Oboii kurki — libos nomi.
7 Sanjoq — tug, bayroq.