19 май — Озарбайжон халқ шоири Расул Ризо таваллуд топган кун
Озарбойжон халқ шоири Расул Ризо шоира Нигор Рафибейлининг умр йўлдоши, таниқли ёзувчи Анорнинг отаси, ёзувчи Гунэл Анорқизининг бобосидир.
Расул РИЗО
ШЕЪРЛАР
Озарбойжон Ёзувчилар уюшмаси раиси, Озарбойжон Кинематография қўмитаси раиси, Озарбойжон Энциклопедияси Бош муҳаррири, Хабар агентлиги раиси бўлиб ишлаган.
Расул Ризо шоира Нигор Рафибейлининг умр йўлдоши, таниқли ёзувчи Анорнинг отаси, ёзувчи Гунэл Анорқизининг бобосидир.
Шоирнинг илк шеъри 1927 йилда «Қизилқум» тўпламида чоп этилган. «Деразамга тушган ёғду», «Туйғулар, тушунчалар», «Тўзим», «Жанублар, шимоллар», «Қизил гул бўлмаса эди», «Бир кун ҳам инсон умри», «Халқ ҳакими» каби ўнлаб шеърий китоб ва достонлари нашр қилинган. Булардан ташқари у болалар учун ҳам асарлар, илмий-танқидий, публицистик мақолалар ҳам ёзган, чет тиллардан Озарбойжон тилига ўнлаб бадиий дурдоналарни таржима қилган.
САДОҚАТ
Турнани отдилар
айни саҳар чоғ,
Олис уфқларда
қош қизарганда.
Лолаларнинг нақши
кўл узра – чироқ,
Сояси адирлар
қирда ўланда.
Турна ёлғизмасди,
жуфт эди турна,
Балки муҳаббатдан
суҳбати борди…
Номард ўққа учди
бўлса-да ҳарна,
Лолалар титради,
Ўтлар қизарди.
Керди қанотини
иккинчи турна,
Юксалди кўкларга,
балки қочди у.
Балки бу маъносиз,
золим ўлимни
Кўриб телбаланди,
шундоқ шошди у.
Турна учди, учди,
қуйида қолди
Баланд булутларнинг
устки қатлари.
Кўкда бир кўринди
қатра ёш каби
Ва бирдан йиғди-ю
у қанотларин,
Ерга келиб тушди
Оғир тош каби.
Раззоқ Абдурашид таржимаси
КЎНГИЛ
Омон кўнгил, сенинг дастингдан омон!
Мени бу савдога солган сен ўзинг.
Висол оҳанглари янграган замон,
Ҳижрон торларини чалган сен ўзинг.
Умидлар ёш каби тўкилди-кетди,
Ишқим чок-чокидан сўкилди-кетди,
Мен ёндим ҳажрида, у кулди, кетди,
Айрилиқда бўзлаб қолган мен ўзим.
Фузулийдан ўрган муҳаббат надир,
Севинчдир, ғуссадир, ғамдир, ноладир,
Бир кун фироқ дарди узун йилчадир,
Аҳдига вафоли қолган мен ўзим.
ИРОДА
Бу куннинг кечаси, ҳам эртаси бор,
Келиб кетди кунлар.
Келар, яна кетар бир замон.
Умидлар, орзулар
Бор эди кеча,
Бугун ҳам бор,
Эртага ҳам бўлур бегумон.
Қуёш порлаганди кеча,
Бугун ҳам,
Эртага ҳам бўлур нурафшон.
Кечани умид-ла якунлаб доим,
Эртани умид-ла бошлайлик ҳар он.
Носир Муҳаммад таржимаси
РАНГЛАР ТУРКУМИДАН
Оқ ранг
Уйқудаги гўдак табассуми.
Умид.
Таъмасиз бир яхшилик.
“Сизда саратон йўқ”, –
сўзлари айтилган дақиқа.
Инсон саодатига сабаб бўлувчи ҳамма нарса…
Ҳатто –
Тасалли учун айтилган ёлғон.
Ва яна инсоний бир дўстлик.
Оқ рангнинг севинч туси
Бувининг белбоғи.
Ватан тупроғи.
Гул очган баҳор бутоғи.
Кабутар қанотлари.
Шимол қори.
Гўдакнинг сутга буланган юз-кўзи.
Шўрвага юзламча ботириб чиқарилган
Қошиқдан олинган лаззат.
Шубҳалар тарқаб кетган кун.
Дўстнинг қўли.
Ечилган тугун.
Инсон номига лойиқ
Ишлар, ишлар, ишлар.
Бўзранг
Кўпларга қоришиб йитганлар.
Ҳар тупроқда битганлар.
Жонсиз бармоқлар орасида
сўнган сигаретнинг узун гули.
Еткин гуллар – елим қоғозга ўроғлиқ.
Бўш кунлар,
бўш юраклар.
Ҳам ундоқ, ҳам бундоқ одам.
Одатдаги кўнгилсиз кулги.
Совуқ танҳоликдан
сочларга қўнган кумуш.
Етим бир қизалоқнинг
униқиб кетган этаги.
Вақтнинг туссизлиги.
Мовий
Долғасиз денгиз.
Изтиробсиз муҳаббат.
Самонинг теранлиги.
Дегонинг “Раққосалар”и,
Ёш бир рассом чизган қуёш.
Кўзлар осойишталиги.
Инсоннинг ўйлари.
Муз ороллар орасида
сув кўчалари.
Қора
Номард душман.
Шуурга яширинган қўрқув.
Абадий айрилиқ азоби.
Яшаш учун суринганлар издиҳоми.
(Хаста бўлиб суринганлар бундан хориж).
Ғирт ёлғон.
Дудоқларни куйдирган оҳ.
Қатл кунига очилган сабоҳ.
Доғ тушган сўзлар.
Кўзлардаги учқун.
Сочлар, қошлар.
Қоранафас бўлган жайроннинг эти.
Ва яна
баъзи инсон нияти.
Усмон Қўчқор таржимаси
19 may — Ozarbayjon xalq shoiri Rasul Rizo tavallud topgan kun
Rasul Rizo shoira Nigor Rafibeylining umr yo‘ldoshi, yozuvchi Anorning otasi, yozuvchi Gunel Anorqizining bobosidir.
Rasul RIZO
SHE’RLAR
Ozarboyjon xalq shoiri Rasul Ibrohim o‘g‘li Rizayev (Rəsul Rza; 1910-1981)Ozarbayjonning Go‘ychoy tumanida tug‘ilgan. 1927—1937 yillarda Zakavkaze universitetida, Moskva Millatlar institutida o‘qigan.
Ozarboyjon Yozuvchilar uyushmasi raisi, Ozarboyjon Kinematografiya qo‘mitasi raisi, Ozarboyjon Entsiklopediyasi Bosh muharriri, Xabar agentligi raisi bo‘lib ishlagan.
Rasul Rizo shoira Nigor Rafibeylining umr yo‘ldoshi, yozuvchi Anorning otasi, yozuvchi Gunel Anorqizining bobosidir.
Shoirning ilk she’ri 1927 yilda «Qizilqum» to‘plamida chop etilgan. «Derazamga tushgan yog‘du», «Tuyg‘ular, tushunchalar», «To‘zim», «Janublar, shimollar», «Qizil gul bo‘lmasa edi», «Bir kun ham inson umri», «Xalq hakimi» kabi o‘nlab she’riy kitob va dostonlari nashr qilingan. Bulardan tashqari u bolalar uchun ham asarlar, ilmiy-tanqidiy, publitsistik maqolalar ham yozgan, chet tillardan Ozarboyjon tiliga o‘nlab badiiy durdonalarni tarjima qilgan.
SADOQAT
Turnani otdilar
ayni sahar chog‘,
Olis ufqlarda
qosh qizarganda.
Lolalarning naqshi
ko‘l uzra – chiroq,
Soyasi adirlar
qirda o‘landa.
Turna yolg‘izmasdi,
juft edi turna,
Balki muhabbatdan
suhbati bordi…
Nomard o‘qqa uchdi
bo‘lsa-da harna,
Lolalar titradi,
O‘tlar qizardi.
Kerdi qanotini
ikkinchi turna,
Yuksaldi ko‘klarga,
balki qochdi u.
Balki bu ma’nosiz,
zolim o‘limni
Ko‘rib telbalandi,
shundoq shoshdi u.
Turna uchdi, uchdi,
quyida qoldi
Baland bulutlarning
ustki qatlari.
Ko‘kda bir ko‘rindi
qatra yosh kabi
Va birdan yig‘di-yu
u qanotlarin,
Erga kelib tushdi
Og‘ir tosh kabi.
Razzoq Abdurashid tarjimasi
KO‘NGIL
Omon ko‘ngil, sening dastingdan omon!
Meni bu savdoga solgan sen o‘zing.
Visol ohanglari yangragan zamon,
Hijron torlarini chalgan sen o‘zing.
Umidlar yosh kabi to‘kildi-ketdi,
Ishqim chok-chokidan so‘kildi-ketdi,
Men yondim hajrida, u kuldi, ketdi,
Ayriliqda bo‘zlab qolgan men o‘zim.
Fuzuliydan o‘rgan muhabbat nadir,
Sevinchdir, g‘ussadir, g‘amdir, noladir,
Bir kun firoq dardi uzun yilchadir,
Ahdiga vafoli qolgan men o‘zim.
IRODA
Bu kunning kechasi, ham ertasi bor,
Kelib ketdi kunlar.
Kelar, yana ketar bir zamon.
Umidlar, orzular
Bor edi kecha,
Bugun ham bor,
Ertaga ham bo‘lur begumon.
Quyosh porlagandi kecha,
Bugun ham,
Ertaga ham bo‘lur nurafshon.
Kechani umid-la yakunlab doim,
Ertani umid-la boshlaylik har on.
Nosir Muhammad tarjimasi
RANGLAR TURKUMIDAN
Oq rang
Uyqudagi go‘dak tabassumi.
Umid.
Ta’masiz bir yaxshilik.
“Sizda saraton yo‘q”, –
so‘zlari aytilgan daqiqa.
Inson saodatiga sabab bo‘luvchi hamma narsa…
Hatto –
Tasalli uchun aytilgan yolg‘on.
Va yana insoniy bir do‘stlik.
Oq rangning sevinch tusi
Buvining belbog‘i.
Vatan tuprog‘i.
Gul ochgan bahor butog‘i.
Kabutar qanotlari.
Shimol qori.
Go‘dakning sutga bulangan yuz-ko‘zi.
Sho‘rvaga yuzlamcha botirib chiqarilgan
Qoshiqdan olingan lazzat.
Shubhalar tarqab ketgan kun.
Do‘stning qo‘li.
Echilgan tugun.
Inson nomiga loyiq
Ishlar, ishlar, ishlar.
Bo‘zrang
Ko‘plarga qorishib yitganlar.
Har tuproqda bitganlar.
Jonsiz barmoqlar orasida
so‘ngan sigaretning uzun guli.
Etkin gullar – yelim qog‘ozga o‘rog‘liq.
Bo‘sh kunlar,
bo‘sh yuraklar.
Ham undoq, ham bundoq odam.
Odatdagi ko‘ngilsiz kulgi.
Sovuq tanholikdan
sochlarga qo‘ngan kumush.
Etim bir qizaloqning
uniqib ketgan etagi.
Vaqtning tussizligi.
Moviy
Dolg‘asiz dengiz.
Iztirobsiz muhabbat.
Samoning teranligi.
Degoning “Raqqosalar”i,
Yosh bir rassom chizgan quyosh.
Ko‘zlar osoyishtaligi.
Insonning o‘ylari.
Muz orollar orasida
suv ko‘chalari.
Qora
Nomard dushman.
Shuurga yashiringan qo‘rquv.
Abadiy ayriliq azobi.
Yashash uchun suringanlar izdihomi.
(Xasta bo‘lib suringanlar bundan xorij).
G‘irt yolg‘on.
Dudoqlarni kuydirgan oh.
Qatl kuniga ochilgan saboh.
Dog‘ tushgan so‘zlar.
Ko‘zlardagi uchqun.
Sochlar, qoshlar.
Qoranafas bo‘lgan jayronning eti.
Va yana
ba’zi inson niyati.
Usmon Qo‘chqor tarjimasi
