Дунёнинг тўрт томонига сочилган ўзбеклар орасида шеър билан машғул бўлганлар анчагина. Четга чиқиб кетганларнинг деярли тўқсон фоизи ўзининг соғинчини шеърий сатрларда аён этишга тиришади. Улар айримлари қанчалик истеъдодсиз бўлса,шунчалик шоирликни даъво қилади.
Аммо, ўз истеъдодини асл шеърият хизматига буюрган, ажойиб истеъдоди сатрларида намоён бўлаётган ёш ижодкорлар ҳам борки, уларнинг ижоди қалбимизда умид ва ишонч ҳисларини уйғотади. Ана шундай умидга сазовор ёш шоирлардан бири сариосиёлик Беназир Муҳаммаддир.
Мен Беназирни танимайман. Бир туркум ғаройиб шеърларини ўқиганман,холос. Ғаройиблиги шундаки, бу шеърлардаги сўзлар адабий тил нормаларини бузган ҳолда ишлатилади. Энг аввало,шу жиҳати билан менинг диққатимни тортди.
Мана,масалан ушмундоқ:
МАЖНУНТОЛ, ШАЪМ ВА ШЕЪР МАНЗУМАСИ
(тўрт девор ташинда)
бошин эгиб туш кўрар бир ғариб ошиқ
дарйо сочларинда йам-йашил садо
мен банда
Сен Худо
(тўрт девор ичинда)
кўкка ўрлар бенаво бир қуш
кофур қанотинда суратли наво
мен йўқман
Сен Пайдо
бу йерда девор йўқ
бир ҳовуч шабнамга айланмиш йурак
ва ғамдан севинчга сунулмиш саҳбо
вовайло
во-вай-ло
Сўзларнинг бу тарзда ишлатиш, Беназирнинг «кашфиёти» эмас. Бу тарз халқ оғзаки ижодида ҳам кенг учрайди.
Албатта, бирор ўзбек нашрига олиб борилса,муҳаррир бу сўзларни тил нормаларига солса,шеър ўз ифорини йўқотади-қўяди. Бундан роппа-роса тўрт ойча аввал Беназирнинг мактублар шаклида ёзилган эссенамо асари билан таништирган эдим, бугун унинг шеърларини сизга тақдим этишни ўйладим. Беназирнинг эссесини тақдим этганда айни шу сўзларни ёзган эдим, бугун ҳам бир-икки гап қўшдим,холос.
Нуқта қўймоқчи бўлдиму шоир шеърларини ўқигандан буён миямда айланган фикрни айтгим келди. Мен Беназирни Сариосиёдан дедим. Сариосиё дегани айримлар тушунганидек «Осиёнинг боши» эмас, «Тегирмоннинг боши» ёки «Тегирмоннинг олди» маъносини англатади. Мен Беназирни сўз тегирмонида ишлаётган ҳолатда тасаввур қилдим. Ҳозир ҳам шу тасаввур кўз ўнгимда турибди.
Хуршид Даврон
Ўзбекистон халқ шоири
Беназир Муҳаммад
ИСМСИЗ КИТОБ
“Оҳангсиз қўшиқлар” дафтари
МАЖНУНТОЛ, ШАЪМ ВА ШЕЪР МАНЗУМАСИ
(тўрт девор ташинда)
бошин эгиб туш кўрар бир ғариб ошиқ
дарйо сочларинда йам-йашил садо
мен банда
Сен Худо
(тўрт девор ичинда)
кўкка ўрлар бенаво бир қуш
кофур қанотинда суратли наво
мен йўқман
Сен Пайдо
бу йерда девор йўқ
бир ҳовуч шабнамга айланмиш йурак
ва ғамдан севинчга сунулмиш саҳбо
вовайло
во-вай-ло
Тошкент, 1989
ИШҚ
ай кофур капалак
лабимни уйғот
сабурлар чангидин сизиб чиқсин қон
(гулоба қонмамиш лабларим)
ай кофур капалак
тилимдин ўпгил
шаккара ниш ура жон берсин илон
(сўзим малакларнинг йемиши)
ай кофур капалак
кўзларима бот
шабнаму гулбаргдин лой қорсин шамол
(сувсиз қудуқдаги гуҳар қароғим)
ай кофур капалак
кўксимни чок қил
ғариб қуш найидин эшилсин висол
(йурак тубсиз қудуқнинг йолғиз қамиши)
Сариосийо, 1989
БИР КЕЧА
кўзларинг устина инар моҳ
йулдузлар бошинга қўнадир
фалак хайолинга чўмадир
Фарангис билмассан оҳ
дунйони ҳайратлар кўмадир
ул кеча Сен учун то сабоҳ
ишқдан бир анжуман тузалар
сабурлар йўлинга узалар
Фарангис келмассан ооҳҳ
фарйодлар дунйони бузалар
бир ғариб тонг отар ул кеча
йо йетам
йо йетмам тонггача
Тошкент, 1989
ЎН ЕТТИ ЙОШ
1
севмак…
ғамга беланган само…
кўнгилда тил топган маъсум боғ…
адоқсиз бир титроқ…
(фақат кўрлар силар бу қўлни)
куймак…
дарйоларга ўт қалаган руҳ…
ўчмас бир доғ ва сўнгсиз қийноқ…
(фақат ҳурлар элар бу кулни)
2
мен кимман…
тунлар кўзларимдан йулдуз тилаган…
ишқим нузул этган осмон биладир…
бир исйон биладир осмон остида…
(йашин мендан умр сўради)
3
(йашилга бурканмакдир севмак…)
Сариосийо, 1989
ИККИ ТАЗОД
1. Йўқлик
тун оҳангин кўрдингми
қаро ридоси вор инжа бир оҳанг
(ой нур йопинган қорачиқ)
тонг рангин эшитдингми
ҳарир садоси вор зиҳи сулув ранг
(ой сойада унган кўзйош)
дедилар:
баҳорда йом-йошил ўлан йашайдир
мезон торларидин сизмиш куй сориғ
ишқ
ўлим
иккита дунйога ўхшайдир
у дунйо тотлиғми бу дунйо йоруғ
мен эсам бир ҳақир
бир йолғиз тусларнинг ғариб куй жисми
икки дунйодан-да биликсиз илло
қўшиқ айтар эдим йўқ эди исми
(ой навосиз тасвир
ой тасвирсиз наво)
2. Ўзлик
бир ҳазин титрандинг
иймонми йер қадар букилди
(қушқўнмас шохинда қуш кўрдим)
бир ҳазин
ой ғариб йиғландинг
кўкмидир китоби ўқилди
(қисматинг косасин бўш кўрдим)
ой ғариб
во ажиб гулландинг
борлиғми тоата тўкилди
(ваҳ тупроғ бўлмакни хуш кўрдим)
во ажиб
титрадим
йиғладим
гулладим
(йелкамнинг чуқури туш кўрди)
Тошкент, 1989
МАШРАБОНА
борму ики олам аро
мантек ичу тоши хароб
йиғлайурам сочуб гулоб
гул бундадир йуз бундадир
Гулйуз қани
бул маконда ман ломакон
ҳайрон кела кетам ҳайрон
кўнгул баҳридин кечти жон
дир бундадир дор бундадир
Дилдор қани
Тошкент, 1989
ЛЕРМОНТОВ
(1831 йил шеъри)
менга не келтирар қайғудан ўзга
сукунат йамлаган лаҳзалик дийдор
айрилиқ аййоми… лабларим титрар:
кечир мени йор
бебош бир туйғуни – сўнгги шеъримни
танҳойу қайғули бир йодгор мисол
сенинг дафтарингга битиб кетурман
севгилим хуш қол
Тошкент, 1989
УЧ ТЎРТЛИК
Одам
сувман оташдандир қайнаб тошмоғим
оташман покликни сувдан ўргандим
тупроқман шамолнинг туғйони йелкамда
шамолман йер бағрида йотган
Тағофул
бошимга фалаклар қулади ногоҳ
кўксимда тупроқнинг унсиз фарйоди
гуноҳлар қўлимга кишанин солди
мен бу кун ғафлатдан бўлганда огоҳ
Байрон
руҳимда жон берди бир ҳазин ватан
қаламим тийғида қулади сабрим
захмдор битиклар – жисмимга кафан
дардлардан сарғарган қоғозлар қабрим
Сариосийо, 1989
РЎДАКИЙ
кўзларим алдамас энди ҳеч қачон
сўқир ватанларни мен суйиб бўлдим
сўқир кўзларимни мен ўйиб бўлдим
эй сўқир оломон сўқир оломон
мен бу кун дунйонинг кўзларин кўрдим
(ва кетдим бир сиқим тупроқ қўлимда)
қонмадим симириб ишқин майини
ғамларин айшига мен қониб бўлдим
ул санам куйида мен йониб бўлдим
йўқ менга тутқазманг адам1 найини
боқийлик куйини мен чалиб ўлдим
(ва йетдим бир ҳайот топдим ўлимда)
Сариосийо, 1989
МАВЛАВИЙА
Рум шайхига Татаббуъ
лаб очғилким бол истарим қанди фаровон истарим
йуз очғилким гул истарим боғу гулистон истарим
бир илким май айоғинда бири жонон зулфиндадур
ул арода чарх ургали андоғ майдон истарим
ғамза ила дединг ки бор инжитмагил кеткил нори
йўқ сана ранже истамам ай шўх амон истарим
онгим бўйла шавқ шарҳина бир сўз тополмай телба ўл
ишқим паришон эт мани ҳоли паришон истарим
чархинг бул нону тузи сел сингори билмаз вафо
балиқаму наҳангдурам сузголи уммон истарим
кўрдим илкинда жинчироқ тунни кезарди шайх кеча
жиндан малул2 девдан малулам эмди инсон истарим
дедим топулмаз бунда ҳич биз жон чекибон излайан
дедиким ики даҳраро топулмаз жаҳон истарим
Сариосийо, 1990
ҚИЗИЛ САРИҚ ЙАШИЛ
кўзларим наҳринда оқимлар а ҳ м а р
ҳасратинг рангидин танимда с а ф р о
ичимда ишқингни з а н г о р саслари
дунйо бозоринда бўйла бир с а в д о
ким кўрмиш эй пари
қизариб
сарғариб
йашарган
савдо
Тошкент, 1990
ИШҚ КЕЛГАНДА
йиғлайотган кимдир
дайру харобот
ким ул кетайотган
девона оқил
битайотган надир
йам-йашил оғоч
кимдир келайотган
тиғ тутган фотиҳ
бу қандай вайрона
таланган кўнгил
Тошкент, 1990
ПАНОҲ
Шоир Х.Абдурраҳмонга
айоғинг гардина кўзимни сургум
алжабр майини ичир чумоли
бехабар келдим-ку ишқинг базмина
кулбанга сиғмадим кечир чумоли
кечикдим
хосхонам дардгоҳ
илкинга дон тутай тилимда
бир ҳовуч озор бер гулим мусича
бесамар қолдим-ку ишқинг боғинда
кўкдин айро ўла йўлим мусича
кечикдим
хосхонам дардгоҳ
кўнгулни торинга боғлайин
нақшингла кўксима тиғ сол анкабут
беасар кетдим-ку ишқинг лавҳидин
жонима топмайин тимсол анкабут
кечикдик
бул нечук девона даргоҳ
йиғла фариштам
йиғ-ла
Тошкент, 1990
САҲРОДА УНГАН ГУЛГА ҚАСИДА
“Эй духтарэ саҳро Нилуфар”
(Эронча қўшиқдан)
сен қайу саҳронинг қизисен
йузунгдин қай очун мунаввар
айт кимнинг муаттар сўзисен
Нилуфар
сен қайу йобоннинг чечаги
рангингла музаййан қай манзар
кимларга тавофдир этагинг
Нилуфар
Нилуфар
саҳрода гулбаргга не қисмат
Нилуфар
чечакдин йобонда не хабар
кўксимда гулга зор бир гулзор бор фақат
сен уни исингла айлаб-да уд-анбар
тонг каби мусаффо жисмингла кел безат
кел йашнат
Нилуфар
Тошкент, 1990
S.S.га
томирларда йоруғ ғалайон
замирда бир исйон йашарди
оғо Сирож
(бор эди отамиз – Тўполоннаҳр)
йам-йашил
фарангий севгидан
йуракда гулларди оғочлар
(онамиз йашарди – Ҳайронбоғ)
энди-чи
нима бор оғо Сирож
ҳатто оҳуларга қўшилиб
ниҳон бўлган Ниҳондара
бир ўғлим бор
исми – Ғам
унинг билан (ибодат этган мисол)
харсангларга ўтириб олиб
қуйошдан ойгача
кўзйош ила тўлдирамиз дарйони
(энди отамиз – Гирйоннаҳр)
бир қизим бор
исми – Мунг
иккимиз тоғларга чиқиб
ойдан қуйошгача
шамолдек йиғлаймиз
чақирибон йўқликдан ул оҳуларни
бир боғ бино этамиз
заъфарон ҳасратимиздан
Ҳайронбоғмас
(Афғонбоғми энди онамиз)
бу дунйо отаси йўқ
ғамгин дарйодир
оғо Сирож
оғо Сирож
бу даҳр онаси йўқ
мунглиғ бир боғдир
сувга ташна
мевага зор оҳулар – умидимиз
(биз киммиз оғо Сирож
ким)
Сариосийо, 1990
МАҲИНАМ
Зарифона Шеър
Сен сандувоч ўлсанг
мен тикон ўлсам
илкингда суманвор гулласа йурак
кўзингдан оқса гар икки шапалак
мен сори учсалар мен ошйон ўлсам
(Маҳинам ишқингдан тўралгум мано)
ғаминг жон истарса
ғамбода ўзим
(не тотлиғ) пойингда йапроғдек ғариб
тўкила қуйундек борсам сарсари
чаманда на отим қолса на тўзим3
(ишқдан Сени сўрагум мано)
даштларга бош ола
кетсам оввора
даҳр ҳич кўрмаса бундай сайрни
ва охир лабимдан икки тайрни
Сен сори учирсам Сен келсанг зора
(Маҳинам ишқингдан май ичгум мано)
сўнг бизни лавҳига
йаширса Мавло
иккимиз бир гизли хазина ўлсак
Сен Зариф ўлсанг мен Маҳина ўлсам
йо Мавло кўнглима айтиб вовайло
ишқ баҳридан мен кечгум мано
Сен сандувоч ўлсанг
мен тикон ўлсам
Тошкент, 1990
(Фарангий Ишқ Манзумаси)
майсалар уйғонди майсалар
йузинда шабнамлар зарангиз
шаббода бир йоруғ куй чалар
(қарангиз нур каби қарангиз)
сочилиб келадир Фарангис
сафсаргул севгидан сўз очар
йуракда гуллайдир йарангиз
сисанбар не тотлиғ ранг сочар
(қарангиз гул каби қарангиз)
очилиб келадир Фарангис
қайғули туйғулар битадир
вужудлар титрагай бир нафис
кўнгуллар кўнгулга йетадир
(қарангиз жон каби қарангиз)
жонона келадир Фарангис
майсадек уйғонгум бир саҳар
киприкда шабнамлар зарангиз
эй кўзим ғамингдан мунаввар
ғам кўпдир Сен йолғиз мен йолғиз
кел кўзим шаҳрига Фарангис
Фарангис келадир
Тошкент, 1991
ҚАФФОЛ ШОШИЙ МАҚБАРАСИДА
— эй йўлчи, кимсен, айт?
— мен йўқмен
— исминг не?
— мосуво
— қайдан келдинг?
— йўқликдан
— қайон кетмакдасен?
— йўқликка
………………………………….
“Ман ошиқи маъдумийи хешам”
(Мирзо Абдулқодир Бедил)
“мени бедил этти Бедил”
(M.Z.H.)
Сенинг пок номингла бошлагум
ошиғингмен
эй йўқлигим
мен ўз йўқлигимнинг бедил ошиғи
ва гирифтори Сенинг борлиғингни
эй меним йўқлигим
энг лазиз ғамим
энг чуқур изтиробим
энг сўнгсиз аввалим
энг йоширин ҳувайдом
Илоҳи
йана келдим Ҳузурингга
эгиб гуноҳкор бошим
муслим бўлолмадим
гарчи таслим бўлган эсам-да
куфр ҳич қўлимдан келмади
гарчи оз эмасдир журмим
бу обид банданг
ва шу мужрим қулинг
куз йапроғидек титраб
тўкилмак истар Сенинг йўлингда
Сенсизмен Илоҳи
эски бу дайрда
хароб бўлдим шу хароботда
Илоҳи
мен истамам бундай борлиқни
ва йўқлик истаймен
илло Сенсен меним йўқлигим
Сенда маҳв бўлмак истагида
эмранар кўнгул
эврилар бу жон
на лаззат йўқ бўлмак
Сенинг абад борлиғингда
на хушдир
Сенинг бўлишингда бўлмаслик
мен забунмен
ва гадосимен марҳаматингни
рад этма
узоқ тутма
Ўзингдан шу ожизингни
Илоҳи
Сенсизликда хазон бўлди умр боғим
сарғардим
сўлдим
бир баҳор истаймен
бир удмен
ҳиссиз бу даҳрнинг
туйғусиз деворига илинган
истагим – наво
кел эй Баҳорим
эй Оҳангим кел
ол бу бенавони
Йашилингга бўйа
эй мени жаннатдан индирган Оҳим
бир Оҳ чек-да йуксалтир мени
йуксалтир мени
йуксалтир мени
Тошкент, 1991
ҚОНЛИ БОҒ МАРСИЙАСИ
(Йашил Боғни Пайҳон Қилган Қора Қуйунга)
“Гўзал Туркистон, сенга не бўлди
Саҳар вақтида гулларинг сўлди”
(Чўлпон, 1922)
“Гул кетар бўлса гулистон эмранар”
(Халқ достонидан)
1.
бу боғ сувлар ичиб кўнгул боғиндан
йошил ифор буркаб сориғ тупроқни
чечаклари дил йошнатар чоғинда
эзиб босиб сўлдирдингиз бу боғни
қуйун мисол ғунчаларни қамчилаб
бағримизга хоин ўқлар санчиблар
йўқ гул эмас кўнгулларни йанчиб-да
ғуссаларга тўлдирдингиз бу боғни
майса эмас шу синглимнинг сочидир
иним ўзин йапроқ каби сочибдир
шу йаромдир қонли гуллар очибдир
не кунларга қолдирдингиз бу боғни
қадамингиз йетган ҳар боғ бузғундир
чечаклари эзгин барги тўзғиндир
ўлим бўлсин сизга қаро қузғунлар
қон қақшатиб ўлдирдингиз бу боғни
2. Тош Манзар
қайлардадир йиғлайдир шамол
(ҳатто киприк қоқиб қўймас ул)
ғунчаларнинг қон бағрин кўриб
алвон ридо йопинар шафақ
(илло йузи қизармас унинг)
чинқиради маъсум қушчалар
сарвларидан айрилган боғда
(кўксин йерга бериб йотар ул)
жон қушларин кўз йошларини
териб йурар ғамбода боғбон
қадаҳлари тўла қонли май
(ул ичадир ичадир қонмай)
бу манзардан эмранган тошлар
кўзлар очиб йиғлай бошлар
эрий бошлар оғир ва оғир
(йенгилгина кўзин йумиб олар
тош манзар)
Тошкент, 16.01.1992
ОҲАНГСИЗ ҚЎШИҚ
Сенми дайрни-да йондиргучи руҳ
менми ҳажринг туни хароботин руҳбони
тонгларнинг гуноҳи Сенмидинг сулув
тунлар поклигидан йуз бурган менми
тонггача хосхонам ўла хайолинг
менмидим тунгача кўкси йароли
гул қадаҳ нур бода соқий ҳақмидир
Сен малак дил фалак мен ҳалакмидим
базм ичра илкима айоғми туттинг
мунг мени йуттими мен майми йуттим
энди-да
ишқингни ҳарир каъбаси ҳайотим ўрни
ҳажрингни замир қибласи ўлимим маскани
энди-да
Сенми Ватан
менми ватансиз
Тошкент, 1991
“Рум Эли” дафтари
само йанглиғ очиқ кўксимда
ларзаси йашайдир тупроқнинг
МУСОФИР
қўлимдан тутиб йўл кўрсатар
ҳ а й о т
йелкамда ал-мисоқдан қолган
х у р ж у н
бир пойида севинч бир пойида
ғ а м
чап йонимда ҳамроҳим
ў л и м
бугун мени
бир парча қайғу билан
меҳмон қилар
т у п р о қ
само икром этар бир томчи
с е в и н ч
мени чорлайотир йоп-йоруғ
с а д о
бу савдо ичида
сассиз садосиз
кетиб борайапман
қ о р о н ғ у л и к д а
Edirne, 1992
ВАТАНДАН МАКТУБ КЕЛГАН КУН
1
осмон бу қадар йақин
нақадар узоқ йер
2
қўлларингда нима бор
бўйнингда осилган ул надир
эй шарқ шамоли
3
само йанглиғ очиқ кўксимда
ларзаси йашайдир тупроқнинг
Edirne, 1992
АФСОНА
кул жоним
бир бор кул
хандон чечакларга
кўмилсин таним
о-оо-ооо
сўнг бор кул жоним
мен гулдек тўкилай дудоқларингдан
Edirne, 1992
ҲИНД ДЎСТИМ ВИВЕК
у мусофир эди меним йуртимда
ҳар замон айтарди:
“тупроқ соғинчини билмассан ҳали”
йуртидан мактуб олгани он
севинчдан кўзлари порларди
ажиб бир оламни кўрардим
йонайотган кўзлар тубинда
нимадир дегандек бўларди ул маъсум олам
тушунмасдим тилига аммо
энди-да ватандан йироқда
мен ҳам мусофири бегона элнинг
ҳар дам мактуб келганида ватандан
йодимга тушади унинг кўзлари
энди-да
рангларга соғинчни қўшиб
мактублар битаман дўстимга:
“кел қўшиқ айтамиз тупроқ ҳақида”
Edirne, 1992
ИШҚ ҲАҚИДА УЧ ҚАСИДА
“Сен жонимнинг душманисен аммо
жондин ортиқ севармен Сени”
(Бадриддин Ҳилолий)
Гўзаллик
мени қулатмак учун
йоноғингда чоҳ қазмиш Мавло
Фироқ
сочинг савдосидин
тун рўзгоримни
қачон йориткайдир узоринг Меҳри
Илинж
баҳордан сўнг қиш келди йана
куздан ортда қолганида йоз
йўлларингга баргдек тўкилдим
оҳ бу йил ҳам келмадинг Фаслим
Edirne, 1992
(Озарийча)
гўзумда икки шамъ ағлар
бутхонаву ҳарам ағлар
ағлар дўвру рақам ағлар
(эшг4 гуланда)
нижа гўнул урйон гэтар
элдан руҳу равон гэтар
ҳайдан гэлан ҳуйа йэтар
(эшг гэланда)
ким ағламаз эшг гуланда
эшг гэланда на қоларки
Edirne, 1992
(Сенсизликда Битилган Қўшиқ)
ишқ офтоби кўксимга ботди
кўкда ҳилол кезар оввора
мен ўнгимда Сени йўқотдим
тушимга кир жоним бир бора
не фарзона жунун кўнгулда
ғам даштида сарсон ғуборим
бир гул кўрмай ўтдим ўнгимда
тушимга кир ай гул узорим
бормидир бу ҳижрон адоғи
замин ғариб осмон йиғлайдир
хазон ичра эмранар боғим
кел баҳордек тушларимга кир
лол қолдира икки дунйони
бир бор кўзим устина буйур
мен бир умр туш кўрай жоним
Сен тушимда қолгил бир умр
…………………………………………..
…………………………………………..
Edirne, 1992
* * *
William Blake:
кўриб-да қум заррасинда бир дунйо
йобон чечагинда магар кўк йузин
тутгил сўнгсизликни ҳовучларингда
тут бир он ичинда ўлимсизликни
ва M.Z.H.:
жоним
сен иста
шу даҳри дунни қумдек
тўкиб йуборайин ҳовучларимдан
ки йобон гулларини йўқотиб
кўк йузинда адашсин кўзлар
сўнгсизликка қадар иккимиз
унутайлик борлигимизни
сен иста
жоним
Edirne, 1992
ТАКРОРЛАНГАН ТАРИХ ҲАҚИДА
ҚОРА МАРСИЙА
(Андалусийа, 1492)
она йиқилдим она
кўксимда гулим билан
тўкилган йапроқларим
ўйнашади девона
шамол ва ўлим билан
ким терар мени она
(ойга тиғ кўтарган хоч)
(Босна-Ҳерсек, 1992)
ойга тиғ солди-ку хоч
қўй терма жоним она
узгун йапроқларимни
қора шамол оқ ўлим
тўзғитсинлар девона
кўксимда қонли гулим
(она тўкилма она)
Edirne, 1992
НИТШЕ, ТАНГРИ ВА МАҒРИБ
(сийосий кундаликдан)
… икки севимли шогирди бор эди Файласуфнинг
иккиси ҳам жондан севарди устозини
кунларнинг бирида…
ўшанда биринчи шогирд
марҳум алломанинг хотираси учун
бир иқтибос келтириб унинг машҳур асаридан
оппоқ лавҳга мотам ранги
қора ҳарфлар ила шундай йозди:
“Тангри ўлди” (Нитше)
сўнгра келди иккинчи шогирд ва
ўқиди деворда битилган иқтибосни
ҳеч тўлмади кўнгли бу йозувдан
чунки тирик эди Тангри унинг учун
илло ўлган эди қурғур Файласуф
ва йондаги тимқора лавҳга
йоруғ ҳарфлар ила битди қисқа қилиб
икки оғиз сўз:
“Нитше ўлди” (Тангри)
қачонлардир кимдандир эшитган
ва йо қайердадир ўқиганман
латифанамо бу воқеани
…аммо билмадим
қандай Тангри эди мен билган Нитшенинг
Мажҳул Тангриси
илло билганим шу:
ўз фонийлигига ақли йетган Файласуфнинг
фаросати йетарди Тангрининг
азалий ва абадийлигига
ва ўзининг ўткинчилиги қадар мангу
йўқлиги қадар мавжуд биларди у Қодир Тангрини
аммо ўша машъум жумлаларни
битгани ҳамоно
жаҳонга жар солди Тангрисиз Мағриб
ғавғо ичида:
“Нитше Тангрини ўлдирди” дейа
йўқ! аслида бу
латиф (балки-да қўпол) ифодаси эди
Мағриб тангрисизлигининг
бор-йўғи шуни демоқ истаганди
шўрлик Файласуф
аслида Мағрибнинг қалбидаги Тангри
ўлган эди
йаъни қалблари ўлган эди Мағрибийларнинг
шу ҳақиқатни назарда тутганди
Файласуф бор-йўғи
…илло ўлган қалбларнинг
улкан мазоридир Мағриб
Валлоҳки беш йуз йил аввал
Жабали Ториқ этакларида
Андалусни йағмо этган ўша махлуқдир
бугун Боснийада қатлиом тузиб
Жазойирда фитналар қўзғайотган
Йавруп мазорининг қонхўр махлуқи
илло ўлими йақиндир у махлуқнинг
ўлими аниқдир Нитшенинг ўлими қадар
чунки ҳамиша тирикдир Тангри
Edirne, 1992
БЕРЛИН ДЕВОРИГА ЧИЗГИЛАР
(Тугамаган Қўшиқ)
Хоразмнинг дарвиш мусаввири Ш.Б.га
чиз майстер
шу тилсиз жимликнинг бузиб оромин
қилқаламинг забони ила
гапиртир-да бўйоқларингни
бу исмсиз ҳасратнинг сувратини чиз
бу йер – энг буйук шоирини йўқотиб
кичрайиб қолган Дойчланд
бу девор
(Йаҳудийанинг йиғи девори5 эмас)
Олмонга йиғлаб туриб куйламакни ўргатган
ҳасрат деворидир
бу девор
ҳузн тошларидан тикланмиш
бугун Олмоннинг йолғиз
бир даҳо шоири бор
аммо ундан ҳам ажралиб бўлгандир
ғариба Олмон
бир шоирки
фақат деворлар тингламишдир
дунйо эшитмаган исмини
бир шоирки
бори битиклари
(Чин девори6 эмас)
чорасиз тошлардан
ихтийорсиз тикланиб
бошига чамбар чекилмиш тикансимлардан
(энг йолғиз) девор ҳақида
илло ўнлаб китоб
йузлаб шеър
минглаб сатрлар
йуз минглаб ҳарфлар
тикансим ва девор билан ўралган
қисмат қаршисидаги
сассиз забунликнинг садоси
шакл ва сувратлари эди ҳасратнинг:
“о мени дунйога келтирган онам
оо меним энг тотли энг гизли ғамим
ооо мени уд каби куйдириб
най йанглиғ куйлатган
мавжудам
энг маҳзун мунисим
улфатим ғариб
тикансимларингда ўйнар мизробим
қизил куйлар томар
бармоқларимдан
о сен меним қонли гитарам”
илло бир дунйо куйчиси эди у
куйлари дунйога бегона
агар бу куйлардан
томса эди бир қатра
нозик кафтларига
Бетховен йо Волфганг Амадейнинг
агар бу мисраларнинг
бир ҳарфига ошно бўлса эди
инжа қалби Гйоте йо-да Ҳйолдерлиннинг
кесиб ташлар эди гўзал бармоқларини
Бетховен ҳам Волфганг Амадей ҳам
Гйоте-да Ҳйолдерлин-да
йурагин суғуриб берарди
шаксиз
аммо
(не тонгки қулади девор
йараланган аскар сингари)
бир шоирни чап кўксидан йаралаб
қулади девор
ўша кун
қирқ йиллик армонига қовушган Дойчланд
айро тушди шоиридан бир зум ичида
у кун
эзгин-эзгин рақс этарди оломон
гитаранинг титроқ саси остида
ойоқлари остига олиб
бир шоирнинг қалб парчаларин
бир шоирки
ғамлари
қувончига айланган миллатининг
мотами бутун ўлкасига байрам бўлган
ўлими ватанини йашатган
аммо ўлимсиз
бунинг устига ватансиз шоир
…чиз майстер
қорайиб келайотган осмоннинг
тунд сафҳасига
шу забун ҳолатнинг сувратини чиз:
“о мени дунйога келтирган онам
оо меним энг тотли энг гизли ғамим
ооо мени уд каби куйдириб
най йанглиғ куйлатган
мавжудам
энг маҳзун мунисим
улфатим ғариб
тикансимларингда ўйнар мизробим
қизил куйлар томар
бармоқларимдан
о сен меним қонли гитарам”
чиз майстер
у дунйо бу дунйо битмас бу суврат
Istanbul, 1993
АНДАЛУС АНДУҲИ
(бир неча парча)
“Оҳ йариморолда Исломга кўз тегди
йоғди бало йомғир каби
энди ул жон Андалус шаҳарларинда
Унинг на номи бор на-да нишони
гўйоки ҳич бўлмаган эди
аввалдан йўқ эди гўйоки”
“Андалус Марсийаси”
(Солиҳ бин Шариф)
Илк Қўшиқ
1.
(Кунчиқардан келган мусофир)
Сени ҳеч қачон топмаган эдим
илло йўқотиб келдим бир умр
эй қуйош кўзли
норанжий ватан
ори гулим
(у бир рўйо эмиш)
сочларинг майсасинда
йел каби йузмак
озар дудоғингдан узмак наънолар
Сени кабутардек олиб-да кафтка
кўкларга учирмак
рўйомиш гулим
эй тунларимни безаган сулув
бир туш эмишсен
аммо ҳақиқатдир Сенсизлигим
ай аввалу охир ҳақиқатим
оҳ меним дунйога келмаган болам
оҳ дунйодан ўткан
анисим йолғиз
2.
(Дарро ирмоғи соҳили)
мен
йаъни Сенинг азалий ва абадий ошиғинг
йана келдим кунчиқар йоқдан
Сенинг мағрибингда ботмак учун
сингиб кетмак учун заррин хокингга
роппа-роса беш йуз йил кечиб
келдим ойоғингга
мана
ўтирибман мўмин қул каби
бир қул7 экиб кетган хурмо тубинда
ўтирибман йолғиз Сен билан
йолғиз Сени ўйлаб ўтирибман Сенсиз
(илло йолғиз деган сўз ҳам
ифода этолмас Сенсизликдаги
бу танҳоликни)
3
агар йана бироз эгилсам
товонингга тегар каби дудоқларим
йақинмен Сенга
бироз гар кўтарсам бошимни
йапроқлари ўпич олар йузимдан
хурмо оғочидек йақинсен менга
эй менга мендан-да йақин борлиғим
кел хурмодек тўкил қўйнимга
мени сочиб йубор пойингга қумдек
оқизиб кетсин бизни Дарро
кел
4.
АЛҲАМРО (Қизил Маъбад)
кўзларинг шафақтек қизармиш йоҳу
мунисим бошингда қайдан бу савдо
эй жаббор тийғига тутилган оҳу
ал-ҳамро
ҳасратинг рангидан гезармиш тупроқ
пок саҳнинг зоғларга бўлибтир маъво
булбуллари бағрин тарк эткан эй боғ
ал-ҳамро
ал-ҳамро
бир титроқ сездим танингда
ки титрашка тушти жумла бу дунйо
сенинг ғаминг йукин орткан заминдан
кўкларга йуксала бошлади садо:
эй маъбад
кофурпош айлаб меҳробинг
пешвоз чиқ обидлар келур сен сари
энди саждаларла безанур хобинг
салолар уйғотур сени тонглари
жоним энди ғам йўқ ҳақ келди илло
ботил барбод бўлди сен бор бўл абад
ал-ҳамро эй тиллар тутилган маъво
ал-ҳамро эй кўнгул тил топкан маъбад
Izmir, 1993
(“Измир Қўшиқлари”дан)
шовуллайди шан зайтунзор
кокилларин йозиб ҳар йон
рақс этадир бир қиз чунон
белларида йашил зуннор
(баҳор фасли тарсо Измир)
шовуллайди шан зайтунзор
шаффоф отларин қамчилаб
тушар марварид томчилар
кўк дўконин очган аттор
(Измир йомғир каби майин)
шовуллайди шан зайтунзор
уфқларда йетти йойчи
йетти тусдан йойлар сочиб
қизил сариқ мовий зангор
(рангин манзар аро Измир)
шовуллайди шан зайтунзор
қадаҳларда суниб тўфон
шанлик бошлар дайри муғон
ҳув денгизда қўпар хуммор
(Измир сархуш бундай майдан)
шовуллайди шан зайтунзор
мен келгинди бир мусофир
кетай десам ўз йуртимга
оғушидан қўйвормас йор
беор йунон қизи Измир
“seviyorum seni” дейа
чиқиб келар зайтунзордан
(шовуллама ай зайтунзор)
Bornova, 1993
Таржималар
тиндирдилар бир дардимиз минг бўлди
нағма бўлди китоб бўлди дин бўлди
Муҳаммад Иқболнинг
“Шарқдан Хабар” китобидан
(форсийдан)
1
Ҳукамо
Лок:
жомин чайди соҳир тонг гунаш8нинг бодасида
шан гуллар маҳфилига лола тиҳийжом9 келди
Конт:
май завқини сунди тонг кўк аталмиш жомдан
дегилки йулдуз келди кавкабистон шомдан
Бергсон:
йўқ жом эмас азалдан нома сунмиш субҳидам
лола бағрини ўртар йангидан дарду алам
Шуъаро
Байрон:
сийнамни доғ этмадим Ҳазар10 миннати дебон
бағримдан шароб олиб мен соғарни чайурмен
Ғолиб:
токи шароб аччиқроқ сийнам кескирроқ ўлсин
кўзимда ашким ила мен соғарни чайурмен
Румий:
қани майнинг сурури поклиги қайда қолди
токдан пок шароб олиб мен соғарни чайурмен
2
ТИРИКЛИК ВА АМАЛ
деди соҳил: гарчи мен умр кўрдим қанчалар
аммо нелигимни оҳ билолмайин ҳалакмен
шаккоклиги тутди-да бир мавж кўпириб деди:
тирикман гар толғонсам
тинсам ўлдим демак мен
3
ИШҚ
ҳам розу ҳам ишва бу соҳир сўзни
ким қайдан эшитди фош этай сенга
шабнам гулга айтди самодан йулиб
гул булбулга айтди булбул сабога
Сариосийо, 1988
М. Цветаевадан Икки Шеър
Хайруллоҳ Зоҳидга
(русчадан)
1. Ўн Беш Йош
қалбимнинг торида бир мунгли наво
тўлғонур ингранур: ўн беш йош йораб
нечун мен бунчалар улғайибман оҳ
йўқ энди чора
оҳ кеча эди-ку эркин тонгданоқ
ўтлоқда йайрардим билмасдим қайғу
бир қувноқ қизалоқ сочлари пахмоқ
кеча эди-ку
тинглардим баҳорий сасларни эриб
чопқиллаб гулларга белана беғам
менга раво эди ҳар бир ҳайқириқ
ва ҳар бир қадам
олдда нима кутар: омадсизликми
алдовми чарх урар йолғиз бошимда
мен шундай йўқотдим болалигимни
ўн беш йошимда
2. Битик Тош
нигоҳларинг йерга тикиб
ўтиб борурсан ложарам
мен бундаман қолма кетиб
бир пас тўхта йўлчи оғам
(қизғалдоқдан тизиб чамбар)
бир-да ўқи тош дафтарим:
мени Марина дердилар
бунда битилмиш йилларим
буни қабр этма гумон
мен чиқмасман даҳшат солиб
гарси севар эдим чунон
нораво онлар кулмоқни
вужудимда сузарди жон
қўнғир сочим тўзғиб беғам
мен ҳам сендек йўлчи эдим
бир пас тўхта йўлчи оғам
(чиқиб ғамнинг кулбасидан)
мевалар тер шода-шода
билсанг мазор мевасидан
ширин мева йўқ дунйода
аммо бошинг қуйи солма
турма ғамгин сақлаб сукут
аста мен ҳақимда ўйла
астагина мени унут
бир нур сени чулғаб олур
нурга дўнур ичу тошинг
оғам сени ўкситмасин
йер остидан берган товшим
Тошкент, 1990
Олмон мутафаккири Нитшедан
(сарбаст ўгирма)
1
ким бор энди мени иситажак ва ким бор мени севажак
менга бир иссиқ қўл беринг
менким йолғиз ва титроқ бир хаста
ул хастаким совуқ ойоқлари бир масиҳ қўлга муҳтож
бир қалб беринг
оташ тўла манқал йанглиғ қалб
дариғким билинмас таъблар тутиб тўлғонамен
ва айознинг ўткир тиғлари остида титраймен
ва сени деб эй таъқиб этилмиш фикрим
эй булутларла мастур овчи
сени деб йерларга урила
бу жойга тушмишмен
андоқким
бори мангу ишканжалардан
ғам чека-чека эгилмишмен
сўнгсиз эмранамен тўлғона-тўлғона
сен сабабли
эй овчиларнинг-да энг раҳмсизи
эй номаълум борлиқ
урилмиш бир забунингмен…
йанада қаттиқроқ ур
дўппосла бу жонни қайта ва қайта
ва қалбимни тешиб пора-пора қил
ай ўтмас тиғларла азобламакдан
манзуринг недир
бу қаҳҳор ва шадид йаздоний нигоҳла
луъбатгами қарамакдасен
магар ҳаргиз
бу башарий ранжу мусибатларни кўрмакдан
оғринмасмисен
меним қатлимгами қасд эттинг
истагинг фақат мени қийнамак ва ишканжа этмак
нечун менга азоб берасен
эй мажҳул ва билинмас борлиқ
сен ўғринча менга йақинлашасен
оо-ооо
бўйла бевақт тунги соатда
нима истарсен айт
сен мени эзарсен бостира келиб устимга
ооо энди жуда ҳам йақин келдинг
узоқлаш узоқлаш
нафас олишимни эшитиб ҳатто
(ҳатто қалбимга-да қулоқ тутасен)
эй ҳасадчи
нечун ҳасад қиласен
узоқлаш узоқлаш
ай бу нарвон нима учун
меним қалбим ва энг махфий фикрларим
ичига ўрнашиб нуфуз этмакми истарсен
эй бенаво
эй ҳаволи
эй ғариба эй ўғри
мендан нима ўғирлабон
нима эшитасен
мени азоблаб-да топажак ниманг бор
эй азоблагучи
эй ғазаб амрининг амири
бир ит йанглиғ
жиловингга тушмагимними истарсен
ва сенга қуллуқ қилиб лаззат туймак
ҳам ташаккур билдира дум ликиллатмак
(йўқ) бу иш беҳудадир
тиғ урмакка давом эт
эй тиғ солгучиларнинг энг раҳмсизи
йўқ!
мен итинг эмасмен
балки овинг бўлгимдир
эй овчиларнинг-да энг раҳмсизи
мен асирларинг ичра энг мутакаббиримен
эй иши қаттоллик
булутла мастур
энди сўйла
эй ўзини йашинга йаширмиш
эй нотаниш мажҳул
сўйла
мендан нима истарсенким бу қадар интизоримсен
қандай? фидоми
қанча фидойи истагунг
меним такаббурим тавсийа этарким кўп иста
бошқа такаббурим дерки шошил қисқа қил
оо-ооо
сен ўзимни истаб турасен? мени
магар бутун боримни
ва сен жонбоз менга азоб берасен
ва меним такаббуримни ишканжа ила
ўлимгами йетаклагунг
(йўқ йетар) менга ишқ бер!
мени иситар ким бор
ким бор мени севажак (ўзидан кечиб)
менга иссиқ бир қўл бер
бир қалб бер
қалбким олов тўла манқал каби оташли бўлсин
менга
менким дунйонинг энг йолғиз одами
менким бир муз
бир музким
йетти қатли бир музким
душманларга ташна бўлмак сиррини ўргатди
менга
ори мен ўзимга душман истаймен
менга энг раҳмсиз душманимни
йаъни ўзингни бер
ооҳ
у узоқлашадир
у қочадир
энг сўнгги ва йолғиз улфатим
буйук душманим
мажҳул ва нотаниш мавжудам
амири ғазаб санамим кетадир
йўқ! қайта кел
бутун ишканжаларингла кел қайта
о-о-оҳҳ
бори йолғиз ва кимсасизларнинг
энг сўнггиси ҳузурига қайт
кўз йошларим бир наҳр мисол
сенга томон оқадир
қалбимнинг энг сўнгги шуъласи бўлмиш
сенга узанадир
о-о-оҳҳҳ йана кел
эй билинмас борлиғим
эй ниҳоний раҳматим
йана кел
( РАҚАМЛИ ИШҚ )
бир
диққат! эй башар таважжуҳ айла
икки
не демак истайдир воқеан бу тун
уч
мен уйқуда ухлайдирмен
тўрт
мен ўзимнинг чуқур рўйомдан уйғондим
беш
дунйо чуқурдир
олти
кундуз тасаввуридан-да чуқурроқдир дунйо
йетти
унинг ғами чуқурдир
саккиз
ва шодлиги чуқурроқдир ғамидан-да
тўққиз
ғам дер: бу йердан кет ва йўқ бўл
ўн
аммо шодлик бир абадиййат истар
ўн бир
чуқур ва чексиз бир абадиййат
ўн икки
(йо Ҳу!
йо Ҳай!)
Сариосийо, 1990
Гарсиа Лоркадан Бир Манзума
(сарбаст ўгирма)
хазонларга ҳамнафас бўлмоқ
менга осон эмас мушкулдир
дашту саҳролар ила қолмоқ
менга осон эмас мушкулдир
гар мени бу оғир уйқудан
ишқинг бедор этса бир нафас
айоз йурагимда қоларсан
бу сен учун ҳам осон эмас
ишқинг далли шамол мисоли
панжарамни бир силкиб ўтар
оҳ фироқинг қалбимни ўртар
йана таскин берар хайолинг
субҳидамни жилолар ила
бўйнингдаги шода марварид
титроғида кўрай турктозим
сўнг майлига баргдек тўкилай
хазонлардай кетай сарғариб
майли абад сўнсин овозим
хазонларга ҳамнафас бўлмоқ
менга осон эмас
Izmir, 1993
Рамиз Равшандан Бир Турку
“Ағачда хазал ағлар
Дибинда гўзал ағлар”
(Халқ)
тушган надир на йапроқтир на йоштир
бунинг қайси қиздир қайси оғочтир
қиз оғочга оғоч қизга қоришти
киприклари йапроқлади бу қизнинг
қизлик тўни йапроқлардан бичилди
кими севди кими олиб қочирди
оқ кўйлаги тугма-тугма очилди
қора бахтин ким боғлади бу қизнинг
тиндирдилар бир дардимиз минг бўлди
нағма бўлди китоб бўлди дин бўлди
ул оғочга болта урган ким бўлди
ким кўзини тупроқлади бу қизнинг
Izmir, 1993
Manba: www.yangidunyo.com
Dunyoning to’rt tomoniga sochilgan o’zbeklar orasida she’r bilan mashg’ul bo’lganlar anchagina. Chetga chiqib ketganlarning deyarli to’qson foizi o’zining sog’inchini she’riy satrlarda ayon etishga tirishadi. Ular ayrimlari qanchalik iste’dodsiz bo’lsa,shunchalik shoirlikni da’vo qiladi.
Ammo, o’z iste’dodini asl she’riyat xizmatiga buyurgan, ajoyib iste’dodi satrlarida namoyon bo’layotgan yosh ijodkorlar ham borki, ularning ijodi qalbimizda umid va ishonch hislarini uyg’otadi. Ana shunday umidga sazovor yosh shoirlardan biri sariosiyolik Benazir Muhammaddir.
Men Benazirni tanimayman. Bir turkum g’aroyib she’rlarini o’qiganman,xolos. G’aroyibligi shundaki, bu she’rlardagi so’zlar adabiy til normalarini buzgan holda ishlatiladi. Eng avvalo,shu jihati bilan mening diqqatimni tortdi.Mana,masalan ushmundoq:
MAJNUNTOL, SHA’M VA SHE’R MANZUMASI
(to’rt devor tashinda)
boshin egib tush ko’rar bir g’arib oshiq
daryo sochlarinda yam-yashil sado
men banda
Sen Xudo
(to’rt devor ichinda)
ko’kka o’rlar benavo bir qush
kofur qanotinda suratli navo
men yo’qman
Sen Paydo
bu yerda devor yo’q
bir hovuch shabnamga aylanmish yurak
va g’amdan sevinchga sunulmish sahbo
vovaylo
vo-vay-lo
So’zlarning bu tarzda ishlatish, Benazirning «kashfiyoti» emas. Bu tarz xalq og’zaki ijodida ham keng uchraydi.
Albatta, biror o’zbek nashriga olib borilsa,muharrir bu so’zlarni til normalariga solsa,she’r o’z iforini yo’qotadi-qo’yadi. Bundan roppa-rosa to’rt oycha avval Benazirning maktublar shaklida yozilgan essenamo asari bilan tanishtirgan edim, bugun uning she’rlarini sizga taqdim etishni o’yladim. Benazirning essesini taqdim etganda ayni shu so’zlarni yozgan edim, bugun ham bir-ikki gap qo’shdim,xolos.
Nuqta qo’ymoqchi bo’ldimu shoir she’rlarini o’qigandan buyon miyamda aylangan fikrni aytgim keldi. Men Benazirni Sariosiyodan dedim. Sariosiyo degani ayrimlar tushunganidek «Osiyoning boshi» emas, «Tegirmonning boshi» yoki «Tegirmonning oldi» ma’nosini anglatadi. Men Benazirni so’z tegirmonida ishlayotgan holatda tasavvur qildim. Hozir ham shu tasavvur ko’z o’ngimda turibdi.
Xurshid Davron
O’zbekiston xalq shoiri
Benazir Muhammad
ISMSIZ KITOB
“Ohangsiz qo’shiqlar” daftari
MAJNUNTOL, SHA’M VA SHE’R MANZUMASI
(to’rt devor tashinda)
boshin egib tush ko’rar bir g’arib oshiq
daryo sochlarinda yam-yashil sado
men banda
Sen Xudo
(to’rt devor ichinda)
ko’kka o’rlar benavo bir qush
kofur qanotinda suratli navo
men yo’qman
Sen Paydo
bu yerda devor yo’q
bir hovuch shabnamga aylanmish yurak
va g’amdan sevinchga sunulmish sahbo
vovaylo
vo-vay-lo
Toshkent, 1989
ISHQ
ay kofur kapalak
labimni uyg’ot
saburlar changidin sizib chiqsin qon
(guloba qonmamish lablarim)
ay kofur kapalak
tilimdin o’pgil
shakkara nish ura jon bersin ilon
(so’zim malaklarning yemishi)
ay kofur kapalak
ko’zlarima bot
shabnamu gulbargdin loy qorsin shamol
(suvsiz quduqdagi guhar qarog’im)
ay kofur kapalak
ko’ksimni chok qil
g’arib qush nayidin eshilsin visol
(yurak tubsiz quduqning yolg’iz qamishi)
Sariosiyo, 1989
BIR KECHA
ko’zlaring ustina inar moh
yulduzlar boshinga qo’nadir
falak xayolinga cho’madir
Farangis bilmassan oh
dunyoni hayratlar ko’madir
ul kecha Sen uchun to saboh
ishqdan bir anjuman tuzalar
saburlar yo’linga uzalar
Farangis kelmassan oohh
faryodlar dunyoni buzalar
bir g’arib tong otar ul kecha
yo yetam
yo yetmam tonggacha
Toshkent, 1989
O’N YETTI YOSH
1
sevmak…
g’amga belangan samo…
ko’ngilda til topgan ma’sum bog’…
adoqsiz bir titroq…
(faqat ko’rlar silar bu qo’lni)
kuymak…
daryolarga o’t qalagan ruh…
o’chmas bir dog’ va so’ngsiz qiynoq…
(faqat hurlar elar bu kulni)
2
men kimman…
tunlar ko’zlarimdan yulduz tilagan…
ishqim nuzul etgan osmon biladir…
bir isyon biladir osmon ostida…
(yashin mendan umr so’radi)
3
(yashilga burkanmakdir sevmak…)
Sariosiyo, 1989
IKKI TAZOD
1. Yo’qlik
tun ohangin ko’rdingmi
qaro ridosi vor inja bir ohang
(oy nur yopingan qorachiq)
tong rangin eshitdingmi
harir sadosi vor zihi suluv rang
(oy soyada ungan ko’zyosh)
dedilar:
bahorda yom-yoshil o’lan yashaydir
mezon torlaridin sizmish kuy sorig’
ishq
o’lim
ikkita dunyoga o’xshaydir
u dunyo totlig’mi bu dunyo yorug’
men esam bir haqir
bir yolg’iz tuslarning g’arib kuy jismi
ikki dunyodan-da biliksiz illo
qo’shiq aytar edim yo’q edi ismi
(oy navosiz tasvir
oy tasvirsiz navo)
2. O’zlik
bir hazin titranding
iymonmi yer qadar bukildi
(qushqo’nmas shoxinda qush ko’rdim)
bir hazin
oy g’arib yig’landing
ko’kmidir kitobi o’qildi
(qismating kosasin bo’sh ko’rdim)
oy g’arib
vo ajib gullanding
borlig’mi toata to’kildi
(vah tuprog’ bo’lmakni xush ko’rdim)
vo ajib
titradim
yig’ladim
gulladim
(yelkamning chuquri tush ko’rdi)
Toshkent, 1989
MASHRABONA
bormu iki olam aro
mantek ichu toshi xarob
yig’layuram sochub gulob
gul bundadir yuz bundadir
Gulyuz qani
bul makonda man lomakon
hayron kela ketam hayron
ko’ngul bahridin kechti jon
dir bundadir dor bundadir
Dildor qani
Toshkent, 1989
LERMONTOV
(1831 yil she’ri)
menga ne keltirar qayg’udan o’zga
sukunat yamlagan lahzalik diydor
ayriliq ayyomi… lablarim titrar:
kechir meni yor
bebosh bir tuyg’uni – so’nggi she’rimni
tanhoyu qayg’uli bir yodgor misol
sening daftaringga bitib keturman
sevgilim xush qol
Toshkent, 1989
UCH TO’RTLIK
Odam
suvman otashdandir qaynab toshmog’im
otashman poklikni suvdan o’rgandim
tuproqman shamolning tug’yoni yelkamda
shamolman yer bag’rida yotgan
Tag’oful
boshimga falaklar quladi nogoh
ko’ksimda tuproqning unsiz faryodi
gunohlar qo’limga kishanin soldi
men bu kun g’aflatdan bo’lganda ogoh
Bayron
ruhimda jon berdi bir hazin vatan
qalamim tiyg’ida quladi sabrim
zaxmdor bitiklar – jismimga kafan
dardlardan sarg’argan qog’ozlar qabrim
Sariosiyo, 1989
RO’DAKIY
ko’zlarim aldamas endi hech qachon
so’qir vatanlarni men suyib bo’ldim
so’qir ko’zlarimni men o’yib bo’ldim
ey so’qir olomon so’qir olomon
men bu kun dunyoning ko’zlarin ko’rdim
(va ketdim bir siqim tuproq qo’limda)
qonmadim simirib ishqin mayini
g’amlarin ayshiga men qonib bo’ldim
ul sanam kuyida men yonib bo’ldim
yo’q menga tutqazmang adam1 nayini
boqiylik kuyini men chalib o’ldim
(va yetdim bir hayot topdim o’limda)
Sariosiyo, 1989
MAVLAVIYA
Rum shayxiga Tatabbu’
lab ochg’ilkim bol istarim qandi farovon istarim
yuz ochg’ilkim gul istarim bog’u guliston istarim
bir ilkim may ayog’inda biri jonon zulfindadur
ul aroda charx urgali andog’ maydon istarim
g’amza ila deding ki bor injitmagil ketkil nori
yo’q sana ranje istamam ay sho’x amon istarim
ongim bo’yla shavq sharhina bir so’z topolmay telba o’l
ishqim parishon et mani holi parishon istarim
charxing bul nonu tuzi sel singori bilmaz vafo
baliqamu nahangduram suzgoli ummon istarim
ko’rdim ilkinda jinchiroq tunni kezardi shayx kecha
jindan malul2 devdan malulam emdi inson istarim
dedim topulmaz bunda hich biz jon chekibon izlayan
dedikim iki dahraro topulmaz jahon istarim
Sariosiyo, 1990
QIZIL SARIQ YASHIL
ko’zlarim nahrinda oqimlar a h m a r
hasrating rangidin tanimda s a f r o
ichimda ishqingni z a n g o r saslari
dunyo bozorinda bo’yla bir s a v d o
kim ko’rmish ey pari
qizarib
sarg’arib
yashargan
savdo
Toshkent, 1990
ISHQ KELGANDA
yig’layotgan kimdir
dayru xarobot
kim ul ketayotgan
devona oqil
bitayotgan nadir
yam-yashil og’och
kimdir kelayotgan
tig’ tutgan fotih
bu qanday vayrona
talangan ko’ngil
Toshkent, 1990
PANOH
Shoir X.Abdurrahmonga
ayog’ing gardina ko’zimni surgum
aljabr mayini ichir chumoli
bexabar keldim-ku ishqing bazmina
kulbanga sig’madim kechir chumoli
kechikdim
xosxonam dardgoh
ilkinga don tutay tilimda
bir hovuch ozor ber gulim musicha
besamar qoldim-ku ishqing bog’inda
ko’kdin ayro o’la yo’lim musicha
kechikdim
xosxonam dardgoh
ko’ngulni toringa bog’layin
naqshingla ko’ksima tig’ sol ankabut
beasar ketdim-ku ishqing lavhidin
jonima topmayin timsol ankabut
kechikdik
bul nechuk devona dargoh
yig’la farishtam
yig’-la
Toshkent, 1990
SAHRODA UNGAN GULGA QASIDA
“Ey duxtare sahro Nilufar”
(Eroncha qo’shiqdan)
sen qayu sahroning qizisen
yuzungdin qay ochun munavvar
ayt kimning muattar so’zisen
Nilufar
sen qayu yobonning chechagi
rangingla muzayyan qay manzar
kimlarga tavofdir etaging
Nilufar
Nilufar
sahroda gulbargga ne qismat
Nilufar
chechakdin yobonda ne xabar
ko’ksimda gulga zor bir gulzor bor faqat
sen uni isingla aylab-da ud-anbar
tong kabi musaffo jismingla kel bezat
kel yashnat
Nilufar
Toshkent, 1990
S.S.ga
tomirlarda yorug’ g’alayon
zamirda bir isyon yashardi
og’o Siroj
(bor edi otamiz – To’polonnahr)
yam-yashil
farangiy sevgidan
yurakda gullardi og’ochlar
(onamiz yashardi – Hayronbog’)
endi-chi
nima bor og’o Siroj
hatto ohularga qo’shilib
nihon bo’lgan Nihondara
bir o’g’lim bor
ismi – G’am
uning bilan (ibodat etgan misol)
xarsanglarga o’tirib olib
quyoshdan oygacha
ko’zyosh ila to’ldiramiz daryoni
(endi otamiz – Giryonnahr)
bir qizim bor
ismi – Mung
ikkimiz tog’larga chiqib
oydan quyoshgacha
shamoldek yig’laymiz
chaqiribon yo’qlikdan ul ohularni
bir bog’ bino etamiz
za’faron hasratimizdan
Hayronbog’mas
(Afg’onbog’mi endi onamiz)
bu dunyo otasi yo’q
g’amgin daryodir
og’o Siroj
og’o Siroj
bu dahr onasi yo’q
munglig’ bir bog’dir
suvga tashna
mevaga zor ohular – umidimiz
(biz kimmiz og’o Siroj
kim)
Sariosiyo, 1990
MAHINAM
Zarifona She’r
Sen sanduvoch o’lsang
men tikon o’lsam
ilkingda sumanvor gullasa yurak
ko’zingdan oqsa gar ikki shapalak
men sori uchsalar men oshyon o’lsam
(Mahinam ishqingdan to’ralgum mano)
g’aming jon istarsa
g’amboda o’zim
(ne totlig’) poyingda yaprog’dek g’arib
to’kila quyundek borsam sarsari
chamanda na otim qolsa na to’zim3
(ishqdan Seni so’ragum mano)
dashtlarga bosh ola
ketsam ovvora
dahr hich ko’rmasa bunday sayrni
va oxir labimdan ikki tayrni
Sen sori uchirsam Sen kelsang zora
(Mahinam ishqingdan may ichgum mano)
so’ng bizni lavhiga
yashirsa Mavlo
ikkimiz bir gizli xazina o’lsak
Sen Zarif o’lsang men Mahina o’lsam
yo Mavlo ko’nglima aytib vovaylo
ishq bahridan men kechgum mano
Sen sanduvoch o’lsang
men tikon o’lsam
Toshkent, 1990
(Farangiy Ishq Manzumasi)
maysalar uyg’ondi maysalar
yuzinda shabnamlar zarangiz
shabboda bir yorug’ kuy chalar
(qarangiz nur kabi qarangiz)
sochilib keladir Farangis
safsargul sevgidan so’z ochar
yurakda gullaydir yarangiz
sisanbar ne totlig’ rang sochar
(qarangiz gul kabi qarangiz)
ochilib keladir Farangis
qayg’uli tuyg’ular bitadir
vujudlar titragay bir nafis
ko’ngullar ko’ngulga yetadir
(qarangiz jon kabi qarangiz)
jonona keladir Farangis
maysadek uyg’ongum bir sahar
kiprikda shabnamlar zarangiz
ey ko’zim g’amingdan munavvar
g’am ko’pdir Sen yolg’iz men yolg’iz
kel ko’zim shahriga Farangis
Farangis keladir
Toshkent, 1991
QAFFOL SHOSHIY MAQBARASIDA
— ey yo’lchi, kimsen, ayt?
— men yo’qmen
— isming ne?
— mosuvo
— qaydan kelding?
— yo’qlikdan
— qayon ketmakdasen?
— yo’qlikka
………………………………….
“Man oshiqi ma’dumiyi xesham”
(Mirzo Abdulqodir Bedil)
“meni bedil etti Bedil”
(M.Z.H.)
Sening pok nomingla boshlagum
oshig’ingmen
ey yo’qligim
men o’z yo’qligimning bedil oshig’i
va giriftori Sening borlig’ingni
ey menim yo’qligim
eng laziz g’amim
eng chuqur iztirobim
eng so’ngsiz avvalim
eng yoshirin huvaydom
Ilohi
yana keldim Huzuringga
egib gunohkor boshim
muslim bo’lolmadim
garchi taslim bo’lgan esam-da
kufr hich qo’limdan kelmadi
garchi oz emasdir jurmim
bu obid bandang
va shu mujrim quling
kuz yaprog’idek titrab
to’kilmak istar Sening yo’lingda
Sensizmen Ilohi
eski bu dayrda
xarob bo’ldim shu xarobotda
Ilohi
men istamam bunday borliqni
va yo’qlik istaymen
illo Sensen menim yo’qligim
Senda mahv bo’lmak istagida
emranar ko’ngul
evrilar bu jon
na lazzat yo’q bo’lmak
Sening abad borlig’ingda
na xushdir
Sening bo’lishingda bo’lmaslik
men zabunmen
va gadosimen marhamatingni
rad etma
uzoq tutma
O’zingdan shu ojizingni
Ilohi
Sensizlikda xazon bo’ldi umr bog’im
sarg’ardim
so’ldim
bir bahor istaymen
bir udmen
hissiz bu dahrning
tuyg’usiz devoriga ilingan
istagim – navo
kel ey Bahorim
ey Ohangim kel
ol bu benavoni
Yashilingga bo’ya
ey meni jannatdan indirgan Ohim
bir Oh chek-da yuksaltir meni
yuksaltir meni
yuksaltir meni
Toshkent, 1991
QONLI BOG’ MARSIYASI
(Yashil Bog’ni Payhon Qilgan Qora Quyunga)
“Go’zal Turkiston, senga ne bo’ldi
Sahar vaqtida gullaring so’ldi”
(Cho’lpon, 1922)
“Gul ketar bo’lsa guliston emranar”
(Xalq dostonidan)
1.
bu bog’ suvlar ichib ko’ngul bog’indan
yoshil ifor burkab sorig’ tuproqni
chechaklari dil yoshnatar chog’inda
ezib bosib so’ldirdingiz bu bog’ni
quyun misol g’unchalarni qamchilab
bag’rimizga xoin o’qlar sanchiblar
yo’q gul emas ko’ngullarni yanchib-da
g’ussalarga to’ldirdingiz bu bog’ni
maysa emas shu singlimning sochidir
inim o’zin yaproq kabi sochibdir
shu yaromdir qonli gullar ochibdir
ne kunlarga qoldirdingiz bu bog’ni
qadamingiz yetgan har bog’ buzg’undir
chechaklari ezgin bargi to’zg’indir
o’lim bo’lsin sizga qaro quzg’unlar
qon qaqshatib o’ldirdingiz bu bog’ni
2. Tosh Manzar
qaylardadir yig’laydir shamol
(hatto kiprik qoqib qo’ymas ul)
g’unchalarning qon bag’rin ko’rib
alvon rido yopinar shafaq
(illo yuzi qizarmas uning)
chinqiradi ma’sum qushchalar
sarvlaridan ayrilgan bog’da
(ko’ksin yerga berib yotar ul)
jon qushlarin ko’z yoshlarini
terib yurar g’amboda bog’bon
qadahlari to’la qonli may
(ul ichadir ichadir qonmay)
bu manzardan emrangan toshlar
ko’zlar ochib yig’lay boshlar
eriy boshlar og’ir va og’ir
(yengilgina ko’zin yumib olar
tosh manzar)
Toshkent, 16.01.1992
OHANGSIZ QO’SHIQ
Senmi dayrni-da yondirguchi ruh
menmi hajring tuni xarobotin ruhboni
tonglarning gunohi Senmiding suluv
tunlar pokligidan yuz burgan menmi
tonggacha xosxonam o’la xayoling
menmidim tungacha ko’ksi yaroli
gul qadah nur boda soqiy haqmidir
Sen malak dil falak men halakmidim
bazm ichra ilkima ayog’mi tutting
mung meni yuttimi men maymi yuttim
endi-da
ishqingni harir ka’basi hayotim o’rni
hajringni zamir qiblasi o’limim maskani
endi-da
Senmi Vatan
menmi vatansiz
Toshkent, 1991
“Rum Eli” daftari
samo yanglig’ ochiq ko’ksimda
larzasi yashaydir tuproqning
MUSOFIR
qo’limdan tutib yo’l ko’rsatar
h a y o t
yelkamda al-misoqdan qolgan
x u r j u n
bir poyida sevinch bir poyida
g’ a m
chap yonimda hamrohim
o’ l i m
bugun meni
bir parcha qayg’u bilan
mehmon qilar
t u p r o q
samo ikrom etar bir tomchi
s ye v i n ch
meni chorlayotir yop-yorug’
s a d o
bu savdo ichida
sassiz sadosiz
ketib borayapman
q o r o n g’ u l i k d a
Edirne, 1992
VATANDAN MAKTUB KELGAN KUN
1
osmon bu qadar yaqin
naqadar uzoq yer
2
qo’llaringda nima bor
bo’yningda osilgan ul nadir
ey sharq shamoli
3
samo yanglig’ ochiq ko’ksimda
larzasi yashaydir tuproqning
Edirne, 1992
AFSONA
kul jonim
bir bor kul
xandon chechaklarga
ko’milsin tanim
o-oo-ooo
so’ng bor kul jonim
men guldek to’kilay dudoqlaringdan
Edirne, 1992
HIND DO’STIM VIVEK
u musofir edi menim yurtimda
har zamon aytardi:
“tuproq sog’inchini bilmassan hali”
yurtidan maktub olgani on
sevinchdan ko’zlari porlardi
ajib bir olamni ko’rardim
yonayotgan ko’zlar tubinda
nimadir degandek bo’lardi ul ma’sum olam
tushunmasdim tiliga ammo
endi-da vatandan yiroqda
men ham musofiri begona elning
har dam maktub kelganida vatandan
yodimga tushadi uning ko’zlari
endi-da
ranglarga sog’inchni qo’shib
maktublar bitaman do’stimga:
“kel qo’shiq aytamiz tuproq haqida”
Edirne, 1992
ISHQ HAQIDA UCH QASIDA
“Sen jonimning dushmanisen ammo
jondin ortiq sevarmen Seni”
(Badriddin Hiloliy)
Go’zallik
meni qulatmak uchun
yonog’ingda choh qazmish Mavlo
Firoq
soching savdosidin
tun ro’zgorimni
qachon yoritkaydir uzoring Mehri
Ilinj
bahordan so’ng qish keldi yana
kuzdan ortda qolganida yoz
yo’llaringga bargdek to’kildim
oh bu yil ham kelmading Faslim
Edirne, 1992
(Ozariycha)
go’zumda ikki sham’ ag’lar
butxonavu haram ag’lar
ag’lar do’vru raqam ag’lar
(eshg4 gulanda)
nija go’nul uryon getar
eldan ruhu ravon getar
haydan gelan huya yetar
(eshg gelanda)
kim ag’lamaz eshg gulanda
eshg gelanda na qolarki
Edirne, 1992
(Sensizlikda Bitilgan Qo’shiq)
ishq oftobi ko’ksimga botdi
ko’kda hilol kezar ovvora
men o’ngimda Seni yo’qotdim
tushimga kir jonim bir bora
ne farzona junun ko’ngulda
g’am dashtida sarson g’uborim
bir gul ko’rmay o’tdim o’ngimda
tushimga kir ay gul uzorim
bormidir bu hijron adog’i
zamin g’arib osmon yig’laydir
xazon ichra emranar bog’im
kel bahordek tushlarimga kir
lol qoldira ikki dunyoni
bir bor ko’zim ustina buyur
men bir umr tush ko’ray jonim
Sen tushimda qolgil bir umr
…………………………………………..
…………………………………………..
Edirne, 1992
* * *
William Blake:
ko’rib-da qum zarrasinda bir dunyo
yobon chechaginda magar ko’k yuzin
tutgil so’ngsizlikni hovuchlaringda
tut bir on ichinda o’limsizlikni
va M.Z.H.:
jonim
sen ista
shu dahri dunni qumdek
to’kib yuborayin hovuchlarimdan
ki yobon gullarini yo’qotib
ko’k yuzinda adashsin ko’zlar
so’ngsizlikka qadar ikkimiz
unutaylik borligimizni
sen ista
jonim
Edirne, 1992
TAKRORLANGAN TARIX HAQIDA
QORA MARSIYA
(Andalusiya, 1492)
ona yiqildim ona
ko’ksimda gulim bilan
to’kilgan yaproqlarim
o’ynashadi devona
shamol va o’lim bilan
kim terar meni ona
(oyga tig’ ko’targan xoch)
(Bosna-Hersek, 1992)
oyga tig’ soldi-ku xoch
qo’y terma jonim ona
uzgun yaproqlarimni
qora shamol oq o’lim
to’zg’itsinlar devona
ko’ksimda qonli gulim
(ona to’kilma ona)
Edirne, 1992
NITSHE, TANGRI VA MAG’RIB
(siyosiy kundalikdan)
… ikki sevimli shogirdi bor edi Faylasufning
ikkisi ham jondan sevardi ustozini
kunlarning birida…
o’shanda birinchi shogird
marhum allomaning xotirasi uchun
bir iqtibos keltirib uning mashhur asaridan
oppoq lavhga motam rangi
qora harflar ila shunday yozdi:
“Tangri o’ldi” (Nitshe)
so’ngra keldi ikkinchi shogird va
o’qidi devorda bitilgan iqtibosni
hech to’lmadi ko’ngli bu yozuvdan
chunki tirik edi Tangri uning uchun
illo o’lgan edi qurg’ur Faylasuf
va yondagi timqora lavhga
yorug’ harflar ila bitdi qisqa qilib
ikki og’iz so’z:
“Nitshe o’ldi” (Tangri)
qachonlardir kimdandir eshitgan
va yo qayerdadir o’qiganman
latifanamo bu voqeani
…ammo bilmadim
qanday Tangri edi men bilgan Nitshening
Majhul Tangrisi
illo bilganim shu:
o’z foniyligiga aqli yetgan Faylasufning
farosati yetardi Tangrining
azaliy va abadiyligiga
va o’zining o’tkinchiligi qadar mangu
yo’qligi qadar mavjud bilardi u Qodir Tangrini
ammo o’sha mash’um jumlalarni
bitgani hamono
jahonga jar soldi Tangrisiz Mag’rib
g’avg’o ichida:
“Nitshe Tangrini o’ldirdi” deya
yo’q! aslida bu
latif (balki-da qo’pol) ifodasi edi
Mag’rib tangrisizligining
bor-yo’g’i shuni demoq istagandi
sho’rlik Faylasuf
aslida Mag’ribning qalbidagi Tangri
o’lgan edi
ya’ni qalblari o’lgan edi Mag’ribiylarning
shu haqiqatni nazarda tutgandi
Faylasuf bor-yo’g’i
…illo o’lgan qalblarning
ulkan mazoridir Mag’rib
Vallohki besh yuz yil avval
Jabali Toriq etaklarida
Andalusni yag’mo etgan o’sha maxluqdir
bugun Bosniyada qatliom tuzib
Jazoyirda fitnalar qo’zg’ayotgan
Yavrup mazorining qonxo’r maxluqi
illo o’limi yaqindir u maxluqning
o’limi aniqdir Nitshening o’limi qadar
chunki hamisha tirikdir Tangri
Edirne, 1992
BERLIN DEVORIGA CHIZGILAR
(Tugamagan Qo’shiq)
Xorazmning darvish musavviri SH.B.ga
chiz mayster
shu tilsiz jimlikning buzib oromin
qilqalaming zaboni ila
gapirtir-da bo’yoqlaringni
bu ismsiz hasratning suvratini chiz
bu yer – eng buyuk shoirini yo’qotib
kichrayib qolgan Doychland
bu devor
(Yahudiyaning yig’i devori5 emas)
Olmonga yig’lab turib kuylamakni o’rgatgan
hasrat devoridir
bu devor
huzn toshlaridan tiklanmish
bugun Olmonning yolg’iz
bir daho shoiri bor
ammo undan ham ajralib bo’lgandir
g’ariba Olmon
bir shoirki
faqat devorlar tinglamishdir
dunyo eshitmagan ismini
bir shoirki
bori bitiklari
(Chin devori6 emas)
chorasiz toshlardan
ixtiyorsiz tiklanib
boshiga chambar chekilmish tikansimlardan
(eng yolg’iz) devor haqida
illo o’nlab kitob
yuzlab she’r
minglab satrlar
yuz minglab harflar
tikansim va devor bilan o’ralgan
qismat qarshisidagi
sassiz zabunlikning sadosi
shakl va suvratlari edi hasratning:
“o meni dunyoga keltirgan onam
oo menim eng totli eng gizli g’amim
ooo meni ud kabi kuydirib
nay yanglig’ kuylatgan
mavjudam
eng mahzun munisim
ulfatim g’arib
tikansimlaringda o’ynar mizrobim
qizil kuylar tomar
barmoqlarimdan
o sen menim qonli gitaram”
illo bir dunyo kuychisi edi u
kuylari dunyoga begona
agar bu kuylardan
tomsa edi bir qatra
nozik kaftlariga
Betxoven yo Volfgang Amadeyning
agar bu misralarning
bir harfiga oshno bo’lsa edi
inja qalbi Gyote yo-da Hyolderlinning
kesib tashlar edi go’zal barmoqlarini
Betxoven ham Volfgang Amadey ham
Gyote-da Hyolderlin-da
yuragin sug’urib berardi
shaksiz
ammo
(ne tongki quladi devor
yaralangan askar singari)
bir shoirni chap ko’ksidan yaralab
quladi devor
o’sha kun
qirq yillik armoniga qovushgan Doychland
ayro tushdi shoiridan bir zum ichida
u kun
ezgin-ezgin raqs etardi olomon
gitaraning titroq sasi ostida
oyoqlari ostiga olib
bir shoirning qalb parchalarin
bir shoirki
g’amlari
quvonchiga aylangan millatining
motami butun o’lkasiga bayram bo’lgan
o’limi vatanini yashatgan
ammo o’limsiz
buning ustiga vatansiz shoir
…chiz mayster
qorayib kelayotgan osmonning
tund safhasiga
shu zabun holatning suvratini chiz:
“o meni dunyoga keltirgan onam
oo menim eng totli eng gizli g’amim
ooo meni ud kabi kuydirib
nay yanglig’ kuylatgan
mavjudam
eng mahzun munisim
ulfatim g’arib
tikansimlaringda o’ynar mizrobim
qizil kuylar tomar
barmoqlarimdan
o sen menim qonli gitaram”
chiz mayster
u dunyo bu dunyo bitmas bu suvrat
Istanbul, 1993
ANDALUS ANDUHI
(bir necha parcha)
“Oh yarimorolda Islomga ko’z tegdi
yog’di balo yomg’ir kabi
endi ul jon Andalus shaharlarinda
Uning na nomi bor na-da nishoni
go’yoki hich bo’lmagan edi
avvaldan yo’q edi go’yoki”
“Andalus Marsiyasi”
(Solih bin Sharif)
Ilk Qo’shiq
1.
(Kunchiqardan kelgan musofir)
Seni hech qachon topmagan edim
illo yo’qotib keldim bir umr
ey quyosh ko’zli
noranjiy vatan
ori gulim
(u bir ro’yo emish)
sochlaring maysasinda
yel kabi yuzmak
ozar dudog’ingdan uzmak na’nolar
Seni kabutardek olib-da kaftka
ko’klarga uchirmak
ro’yomish gulim
ey tunlarimni bezagan suluv
bir tush emishsen
ammo haqiqatdir Sensizligim
ay avvalu oxir haqiqatim
oh menim dunyoga kelmagan bolam
oh dunyodan o’tkan
anisim yolg’iz
2.
(Darro irmog’i sohili)
men
ya’ni Sening azaliy va abadiy oshig’ing
yana keldim kunchiqar yoqdan
Sening mag’ribingda botmak uchun
singib ketmak uchun zarrin xokingga
roppa-rosa besh yuz yil kechib
keldim oyog’ingga
mana
o’tiribman mo’min qul kabi
bir qul7 ekib ketgan xurmo tubinda
o’tiribman yolg’iz Sen bilan
yolg’iz Seni o’ylab o’tiribman Sensiz
(illo yolg’iz degan so’z ham
ifoda etolmas Sensizlikdagi
bu tanholikni)
3
agar yana biroz egilsam
tovoningga tegar kabi dudoqlarim
yaqinmen Senga
biroz gar ko’tarsam boshimni
yaproqlari o’pich olar yuzimdan
xurmo og’ochidek yaqinsen menga
ey menga mendan-da yaqin borlig’im
kel xurmodek to’kil qo’ynimga
meni sochib yubor poyingga qumdek
oqizib ketsin bizni Darro
kel
4.
ALHAMRO (Qizil Ma’bad)
ko’zlaring shafaqtek qizarmish yohu
munisim boshingda qaydan bu savdo
ey jabbor tiyg’iga tutilgan ohu
al-hamro
hasrating rangidan gezarmish tuproq
pok sahning zog’larga bo’libtir ma’vo
bulbullari bag’rin tark etkan ey bog’
al-hamro
al-hamro
bir titroq sezdim taningda
ki titrashka tushti jumla bu dunyo
sening g’aming yukin ortkan zamindan
ko’klarga yuksala boshladi sado:
ey ma’bad
kofurposh aylab mehrobing
peshvoz chiq obidlar kelur sen sari
endi sajdalarla bezanur xobing
salolar uyg’otur seni tonglari
jonim endi g’am yo’q haq keldi illo
botil barbod bo’ldi sen bor bo’l abad
al-hamro ey tillar tutilgan ma’vo
al-hamro ey ko’ngul til topkan ma’bad
Izmir, 1993
(“Izmir Qo’shiqlari”dan)
shovullaydi shan zaytunzor
kokillarin yozib har yon
raqs etadir bir qiz chunon
bellarida yashil zunnor
(bahor fasli tarso Izmir)
shovullaydi shan zaytunzor
shaffof otlarin qamchilab
tushar marvarid tomchilar
ko’k do’konin ochgan attor
(Izmir yomg’ir kabi mayin)
shovullaydi shan zaytunzor
ufqlarda yetti yoychi
yetti tusdan yoylar sochib
qizil sariq moviy zangor
(rangin manzar aro Izmir)
shovullaydi shan zaytunzor
qadahlarda sunib to’fon
shanlik boshlar dayri mug’on
huv dengizda qo’par xummor
(Izmir sarxush bunday maydan)
shovullaydi shan zaytunzor
men kelgindi bir musofir
ketay desam o’z yurtimga
og’ushidan qo’yvormas yor
beor yunon qizi Izmir
“seviyorum seni” deya
chiqib kelar zaytunzordan
(shovullama ay zaytunzor)
Bornova, 1993
Tarjimalar
tindirdilar bir dardimiz ming bo’ldi
nag’ma bo’ldi kitob bo’ldi din bo’ldi
Muhammad Iqbolning
“Sharqdan Xabar” kitobidan
(forsiydan)
1
Hukamo
Lok:
jomin chaydi sohir tong gunash8ning bodasida
shan gullar mahfiliga lola tihiyjom9 keldi
Kont:
may zavqini sundi tong ko’k atalmish jomdan
degilki yulduz keldi kavkabiston shomdan
Bergson:
yo’q jom emas azaldan noma sunmish subhidam
lola bag’rini o’rtar yangidan dardu alam
Shu’aro
Bayron:
siynamni dog’ etmadim Hazar10 minnati debon
bag’rimdan sharob olib men sog’arni chayurmen
G’olib:
toki sharob achchiqroq siynam keskirroq o’lsin
ko’zimda ashkim ila men sog’arni chayurmen
Rumiy:
qani mayning sururi pokligi qayda qoldi
tokdan pok sharob olib men sog’arni chayurmen
2
TIRIKLIK VA AMAL
dedi sohil: garchi men umr ko’rdim qanchalar
ammo neligimni oh bilolmayin halakmen
shakkokligi tutdi-da bir mavj ko’pirib dedi:
tirikman gar tolg’onsam
tinsam o’ldim demak men
3
ISHQ
ham rozu ham ishva bu sohir so’zni
kim qaydan eshitdi fosh etay senga
shabnam gulga aytdi samodan yulib
gul bulbulga aytdi bulbul saboga
Sariosiyo, 1988
M. Svetaevadan Ikki She’r
Xayrulloh Zohidga
(ruschadan)
1. O’n Besh Yosh
qalbimning torida bir mungli navo
to’lg’onur ingranur: o’n besh yosh yorab
nechun men bunchalar ulg’ayibman oh
yo’q endi chora
oh kecha edi-ku erkin tongdanoq
o’tloqda yayrardim bilmasdim qayg’u
bir quvnoq qizaloq sochlari paxmoq
kecha edi-ku
tinglardim bahoriy saslarni erib
chopqillab gullarga belana beg’am
menga ravo edi har bir hayqiriq
va har bir qadam
oldda nima kutar: omadsizlikmi
aldovmi charx urar yolg’iz boshimda
men shunday yo’qotdim bolaligimni
o’n besh yoshimda
2. Bitik Tosh
nigohlaring yerga tikib
o’tib borursan lojaram
men bundaman qolma ketib
bir pas to’xta yo’lchi og’am
(qizg’aldoqdan tizib chambar)
bir-da o’qi tosh daftarim:
meni Marina derdilar
bunda bitilmish yillarim
buni qabr etma gumon
men chiqmasman dahshat solib
garsi sevar edim chunon
noravo onlar kulmoqni
vujudimda suzardi jon
qo’ng’ir sochim to’zg’ib beg’am
men ham sendek yo’lchi edim
bir pas to’xta yo’lchi og’am
(chiqib g’amning kulbasidan)
mevalar ter shoda-shoda
bilsang mazor mevasidan
shirin meva yo’q dunyoda
ammo boshing quyi solma
turma g’amgin saqlab sukut
asta men haqimda o’yla
astagina meni unut
bir nur seni chulg’ab olur
nurga do’nur ichu toshing
og’am seni o’ksitmasin
yer ostidan bergan tovshim
Toshkent, 1990
Olmon mutafakkiri Nitshedan
(sarbast o’girma)
1
kim bor endi meni isitajak va kim bor meni sevajak
menga bir issiq qo’l bering
menkim yolg’iz va titroq bir xasta
ul xastakim sovuq oyoqlari bir masih qo’lga muhtoj
bir qalb bering
otash to’la manqal yanglig’ qalb
darig’kim bilinmas ta’blar tutib to’lg’onamen
va ayozning o’tkir tig’lari ostida titraymen
va seni deb ey ta’qib etilmish fikrim
ey bulutlarla mastur ovchi
seni deb yerlarga urila
bu joyga tushmishmen
andoqkim
bori mangu ishkanjalardan
g’am cheka-cheka egilmishmen
so’ngsiz emranamen to’lg’ona-to’lg’ona
sen sababli
ey ovchilarning-da eng rahmsizi
ey noma’lum borliq
urilmish bir zabuningmen…
yanada qattiqroq ur
do’pposla bu jonni qayta va qayta
va qalbimni teshib pora-pora qil
ay o’tmas tig’larla azoblamakdan
manzuring nedir
bu qahhor va shadid yazdoniy nigohla
lu’batgami qaramakdasen
magar hargiz
bu bashariy ranju musibatlarni ko’rmakdan
og’rinmasmisen
menim qatlimgami qasd etting
istaging faqat meni qiynamak va ishkanja etmak
nechun menga azob berasen
ey majhul va bilinmas borliq
sen o’g’rincha menga yaqinlashasen
oo-ooo
bo’yla bevaqt tungi soatda
nima istarsen ayt
sen meni ezarsen bostira kelib ustimga
ooo endi juda ham yaqin kelding
uzoqlash uzoqlash
nafas olishimni eshitib hatto
(hatto qalbimga-da quloq tutasen)
ey hasadchi
nechun hasad qilasen
uzoqlash uzoqlash
ay bu narvon nima uchun
menim qalbim va eng maxfiy fikrlarim
ichiga o’rnashib nufuz etmakmi istarsen
ey benavo
ey havoli
ey g’ariba ey o’g’ri
mendan nima o’g’irlabon
nima eshitasen
meni azoblab-da topajak nimang bor
ey azoblaguchi
ey g’azab amrining amiri
bir it yanglig’
jilovingga tushmagimnimi istarsen
va senga qulluq qilib lazzat tuymak
ham tashakkur bildira dum likillatmak
(yo’q) bu ish behudadir
tig’ urmakka davom et
ey tig’ solguchilarning eng rahmsizi
yo’q!
men iting emasmen
balki oving bo’lgimdir
ey ovchilarning-da eng rahmsizi
men asirlaring ichra eng mutakabbirimen
ey ishi qattollik
bulutla mastur
endi so’yla
ey o’zini yashinga yashirmish
ey notanish majhul
so’yla
mendan nima istarsenkim bu qadar intizorimsen
qanday? fidomi
qancha fidoyi istagung
menim takabburim tavsiya etarkim ko’p ista
boshqa takabburim derki shoshil qisqa qil
oo-ooo
sen o’zimni istab turasen? meni
magar butun borimni
va sen jonboz menga azob berasen
va menim takabburimni ishkanja ila
o’limgami yetaklagung
(yo’q yetar) menga ishq ber!
meni isitar kim bor
kim bor meni sevajak (o’zidan kechib)
menga issiq bir qo’l ber
bir qalb ber
qalbkim olov to’la manqal kabi otashli bo’lsin
menga
menkim dunyoning eng yolg’iz odami
menkim bir muz
bir muzkim
yetti qatli bir muzkim
dushmanlarga tashna bo’lmak sirrini o’rgatdi
menga
ori men o’zimga dushman istaymen
menga eng rahmsiz dushmanimni
ya’ni o’zingni ber
ooh
u uzoqlashadir
u qochadir
eng so’nggi va yolg’iz ulfatim
buyuk dushmanim
majhul va notanish mavjudam
amiri g’azab sanamim ketadir
yo’q! qayta kel
butun ishkanjalaringla kel qayta
o-o-ohh
bori yolg’iz va kimsasizlarning
eng so’nggisi huzuriga qayt
ko’z yoshlarim bir nahr misol
senga tomon oqadir
qalbimning eng so’nggi shu’lasi bo’lmish
senga uzanadir
o-o-ohhh yana kel
ey bilinmas borlig’im
ey nihoniy rahmatim
yana kel
( RAQAMLI ISHQ )
bir
diqqat! ey bashar tavajjuh ayla
ikki
ne demak istaydir voqean bu tun
uch
men uyquda uxlaydirmen
to’rt
men o’zimning chuqur ro’yomdan uyg’ondim
besh
dunyo chuqurdir
olti
kunduz tasavvuridan-da chuqurroqdir dunyo
yetti
uning g’ami chuqurdir
sakkiz
va shodligi chuqurroqdir g’amidan-da
to’qqiz
g’am der: bu yerdan ket va yo’q bo’l
o’n
ammo shodlik bir abadiyyat istar
o’n bir
chuqur va cheksiz bir abadiyyat
o’n ikki
(yo Hu!
yo Hay!)
Sariosiyo, 1990
Garsia Lorkadan Bir Manzuma
(sarbast o’girma)
xazonlarga hamnafas bo’lmoq
menga oson emas mushkuldir
dashtu sahrolar ila qolmoq
menga oson emas mushkuldir
gar meni bu og’ir uyqudan
ishqing bedor etsa bir nafas
ayoz yuragimda qolarsan
bu sen uchun ham oson emas
ishqing dalli shamol misoli
panjaramni bir silkib o’tar
oh firoqing qalbimni o’rtar
yana taskin berar xayoling
subhidamni jilolar ila
bo’yningdagi shoda marvarid
titrog’ida ko’ray turktozim
so’ng mayliga bargdek to’kilay
xazonlarday ketay sarg’arib
mayli abad so’nsin ovozim
xazonlarga hamnafas bo’lmoq
menga oson emas
Izmir, 1993
Ramiz Ravshandan Bir Turku
“Ag’achda xazal ag’lar
Dibinda go’zal ag’lar”
(Xalq)
tushgan nadir na yaproqtir na yoshtir
buning qaysi qizdir qaysi og’ochtir
qiz og’ochga og’och qizga qorishti
kipriklari yaproqladi bu qizning
qizlik to’ni yaproqlardan bichildi
kimi sevdi kimi olib qochirdi
oq ko’ylagi tugma-tugma ochildi
qora baxtin kim bog’ladi bu qizning
tindirdilar bir dardimiz ming bo’ldi
nag’ma bo’ldi kitob bo’ldi din bo’ldi
ul og’ochga bolta urgan kim bo’ldi
kim ko’zini tuproqladi bu qizning
Izmir, 1993
Manba: www.yangidunyo.com
