Адабиётга қизиқишим Чингиз Айтматовнинг “Момо ер қўшиғи” асаридан сўнг бошланган. Китобга киритилган “Бўтакўз” қиссасини гўёки шеърдай ёд олганман. “Ҳей, академик” садоси ҳалиям қулоғим остида жаранглаб туради…Илк шеърим раҳматли акам Назар Шукурнинг ташаббуси билан “Ёшлик” альманахида босилган. Ўшанда 22 ёшда эдим (Ўроз Ҳайдарнинг «Руҳият фарроши» мақоласидан).
Ўроз ҲАЙДАР
ОСТОНАДА ТУРАР ЎН САККИЗ ЁШИМ
Ўроз Ҳайдар ТошДУ (ҳозирги ЎзМУ)ни битирган. Таниқли ижодкорнинг «Қуёш ўтови», «Руҳафзо», «Кечиккан фасл» (сайланма), «Фалак фаввораси», «101 сонет», «Вақт изтироби» сингари ўндан ортиқ шеърий ва насрий асарлари чоп этилган. Шеърлари инглиз, немис, рус, ассам, тожик, қозоқ, турк тилларига таржима қилинган. Ҳиндистонда нашрдан чиққан «Ўзбек шеърияти антологияси»да бир туркум шеърлари ўрин олган.
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Қашқадарё вилояти бўлими раҳбари вазифасида ишламоқда.
* * *
Қишлоғимнинг соҳир оқшоми
Юлдузлардан ёқиб шамчироқ,
Чалган чоғи ёғдулар жомин,
Ёришарди яқину йироқ.
Тинглар эдим ойдинлик сасин,
Ўтлоқзорлар қўшиғини ҳам.
Ипакдайин оқшом нафаси
Эркаларди қалбимни бирам.
Хаёлларим қўлини чўзиб
Ой зиёсин тортқилаган чоғ,
Нур сеҳридан уйқусин бузиб,
Майингина нурланарди боғ.
Йўллар тақиб кумуш бўйинбоғ
Югурганда қир-адир оша,
Ҳув, олисда кўринмайин тоғ
Туман ичра қилгай томоша.
Кўлда ётур минг қуроқ сукут,
Юлдузларнинг чўғидан порлаб.
Титроқ мавжлар узра тутиб ўт
Уфқларга қўяр аста лаб.
Оққуш бўлиб тушимда қишлоқ
Парвоз қилса, оқ патлар тўзиб,
Энтикканча уйқумдан ҳар чоқ,
Уйғонаман қўлларим чўзиб.
* * *
Нуқул талпинибман сен сари, билсам,
Қайтиш чоғида ҳам сенга қайтибман.
Устимдан кулибман, кулганимда ҳам
Эски қўшиғимни такрор айтибман.
Нега мақтандима, мен телба, овсар,
Нега ўз боғимдан хўрсиндим доим.
Эшигин очмади бир бора кавсар,
Ортимдан югурди негадир қойим.
Олдимда не кутар, билмайман ҳали,
Ўзимча ҳали не қўшиқ айтаман.
Яна сен саридир интилиш гали,
Қайтиш чоғида ҳам сенга қайтаман.
* * *
Севги – ернинг тортиш кучидир,
Ёқтирганни қўйвормас, бешак.
Жилмай дарахт жойида қурир,
Қўзғалмай тоғлар-да, ҳалак.
Кўзёшини ичиб тинимсиз
Силласини қуритган кўкнинг.
Оҳ уради, шамол қўнимсиз,
Бошпанаси йўқ, ахир, унинг.
Қанча йиллар адашиб, бағри
Йўқотишлар боис куйгандир.
Шунинг учун меҳр маҳварин
Бир риштага боғлаб қўйгандир.
* * *
Нега кечикдийкин мен кутган фасл,
Ортга қайтардими биров йўлидан.
Улар кутмоқдадир қаноатда зил,
Фақат кутиш келар улар қўлидан.
Баҳор уни авраб қиларми мазах
Ёки овутар ёз қўнғироқ чалиб.
Биламан, куз ва қиш тутмоқда аза,
Демак, бугун фаслим баридан ғолиб.
Нега ундай бўлса кечикмоқда у,
Ҳайронликдан карахт теварак буткул.
Изтироб чекмоқда кутавериб вақт
Ё мени кутмоқда мен кутган фасл.
* * *
Сен гўзалсан ҳаддан ташқари,
Гар тикилсанг кўзгу қораяр.
Кўзини чирт юмар ёш-қари,
Кенг кўчалар бирдан тораяр.
Тоғ титрайди гўзаллигингдан,
Соҳилидан айрилар дарё.
Тушим бугун келган-ов ўнгдан
Бугун ҳамма қаршингда гўё.
Узукка кўз қўйиш шарт эмас,
Кўз ўрнида ўзинг ярайсан.
О, шундай пайт ҳаммага, афсус,
Бемор кўзи билан қарайсан.
* * *
Сокин титроқ ичра пичирлайсан ой,
Қиз бўйи таралар олтин сочингдан.
Кўл узра жимирлар совқотган чирой,
Муздай сув қуйдими биров бошингдан?
Қайга йўртаяпсиз, ҳей, оқсоч йўллар,
Оппоқ алангадан оқ пўпак танғиб?
Қайгадир бош олиб кетсада гуллар,
Зулматдан гул ҳиди турибди анғиб.
Терак шивиридан силкинади тун,
Дарёдек ҳайқирар оппоқ сукунат.
Тоғлар бўй-бастини кўрсатмас нечун,
Кичрайиб қолдими ё ютиб ҳайрат?
Ахир, севиб қолдим!
Кел, етакла, ой!
Йўллар, у томонга элтингиз тезроқ!
Бунча қиқирлайсан, кулгунгга чирой
Терак шивиридан соламан қуроқ.
Олтин томчи бўлиб ёғар кўзёшим,
Ердан гўдак иси келар ё таъби.
Болам, эшикни оч, ўн саккиз ёшим
Остонада турар бегона каби.
Бормисан, ҳей, менинг туғишган фаслим,
Бағримга кирақол, нурдан туғилгин.
Бир нуқтада жамдир ҳамонки, аслим,
Ишқ, ояти бўлиб нурга йўғрилган.
* * *
Сен жуда баландсан, тоғдан баландсан,
Сендан-да, само ҳам қуйироқ бугун.
Сенга эришмоққа нафасим етмас,
Оралиқ масофа умримдан узун.
Она тилим
Одам Ато балки сенда сўйлаган,
Миххат ёзувида бўй кўрсатдинг гоҳ.
Балки Зардушт сенда алқов куйлаган,
Таввалоси ичра офтоб урар оҳ.
Сукут минорининг ёвуз қузғунин
Қонли тумшуғидан томган қонимсан.
Тошларга ўйилиб битилган уним –
Ўрхун битигида уйғоқ шонимсан.
Ҳикмат дурин терган Қошғарий бобом
Fypypи ҳap ҳарфда тутади виқор.
Қутайба тиғидан қон туфладинг гоҳ,
Гоҳо тош чайнабда, тиғландинг минг бор.
Сенга ашъор битиб Навоий бобом,
Якқалам айлади туркий дунёни.
Уйғоқ сўзларингда йўқолди ором,
Ҳақиқат кўзига тутиб зиёни.
Сен – Чўлпон ноласи, Қодирий оҳи,
Ойбек забонида тошдек осилдинг.
Фитратнинг шонидан қўр тутдинг гоҳи,
Усмон кўзларига қордек босилдинг.
Топинмоғим учун ўзингсан ўзинг,
Ирфон оламида ёлғиз пиримсан.
Сен онамнинг тили – офтобнинг юзи,
Борлиқни қучгувчи кўзим нурисан.
Ахир, сенинг билан баланд парвозим,
Товлангай нур тараб сўзлар ранго-ранг.
Мен сенда сўйлаган чоғда, овозим
Кўкдаги юлдузда бергайдир жаранг.
Adabiyotga qiziqishim Chingiz Aytmatovning “Momo yer qo‘shig‘i” asaridan so‘ng boshlangan. Kitobga kiritilgan “Bo‘tako‘z” qissasini go‘yoki she’rday yod olganman. “Hey, akademik” sadosi haliyam qulog‘im ostida jaranglab turadi…Ilk she’rim rahmatli akam Nazar Shukurning tashabbusi bilan “Yoshlik” almanaxida bosilgan. O‘shanda 22 yoshda edim (O‘roz Haydarning “Ruhiyat farroshi” maqolasidan). 
O‘roz HAYDAR
OSTONADA TURAR O‘N SAKKIZ YoSHIM
O‘roz Haydar ToshDU (hozirgi O‘zMU)ni bitirgan. Taniqli ijodkorning «Quyosh o‘tovi», «Ruhafzo», «Kechikkan fasl» (saylanma), «Falak favvorasi», «101 sonet», «Vaqt iztirobi» singari o‘ndan ortiq she’riy va nasriy asarlari chop etilgan. She’rlari ingliz, nemis, rus, assam, tojik, qozoq, turk tillariga tarjima qilingan. Hindistonda nashrdan chiqqan «O‘zbek she’riyati antologiyasi»da bir turkum she’rlari o‘rin olgan.
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Qashqadaryo viloyati bo‘limi rahbari vazifasida ishlamoqda.
* * *
Qishlog‘imning sohir oqshomi
Yulduzlardan yoqib shamchiroq,
Chalgan chog‘i yog‘dular jomin,
Yorishardi yaqinu yiroq.
Tinglar edim oydinlik sasin,
O‘tloqzorlar qo‘shig‘ini ham.
Ipakdayin oqshom nafasi
Erkalardi qalbimni biram.
Xayollarim qo‘lini cho‘zib
Oy ziyosin tortqilagan chog‘,
Nur sehridan uyqusin buzib,
Mayingina nurlanardi bog‘.
Yo‘llar taqib kumush bo‘yinbog‘
Yugurganda qir-adir osha,
Huv, olisda ko‘rinmayin tog‘
Tuman ichra qilgay tomosha.
Ko‘lda yotur ming quroq sukut,
Yulduzlarning cho‘g‘idan porlab.
Titroq mavjlar uzra tutib o‘t
Ufqlarga qo‘yar asta lab.
Oqqush bo‘lib tushimda qishloq
Parvoz qilsa, oq patlar to‘zib,
Entikkancha uyqumdan har choq,
Uyg‘onaman qo‘llarim cho‘zib.
* * *
Nuqul talpinibman sen sari, bilsam,
Qaytish chog‘ida ham senga qaytibman.
Ustimdan kulibman, kulganimda ham
Eski qo‘shig‘imni takror aytibman.
Nega maqtandima, men telba, ovsar,
Nega o‘z bog‘imdan xo‘rsindim doim.
Eshigin ochmadi bir bora kavsar,
Ortimdan yugurdi negadir qoyim.
Oldimda ne kutar, bilmayman hali,
O‘zimcha hali ne qo‘shiq aytaman.
Yana sen saridir intilish gali,
Qaytish chog‘ida ham senga qaytaman.
* * *
Sevgi – yerning tortish kuchidir,
Yoqtirganni qo‘yvormas, beshak.
Jilmay daraxt joyida qurir,
Qo‘zg‘almay tog‘lar-da, halak.
Ko‘zyoshini ichib tinimsiz
Sillasini quritgan ko‘kning.
Oh uradi, shamol qo‘nimsiz,
Boshpanasi yo‘q, axir, uning.
Qancha yillar adashib, bag‘ri
Yo‘qotishlar bois kuygandir.
Shuning uchun mehr mahvarin
Bir rishtaga bog‘lab qo‘ygandir.
* * *
Nega kechikdiykin men kutgan fasl,
Ortga qaytardimi birov yo‘lidan.
Ular kutmoqdadir qanoatda zil,
Faqat kutish kelar ular qo‘lidan.
Bahor uni avrab qilarmi mazax
Yoki ovutar yoz qo‘ng‘iroq chalib.
Bilaman, kuz va qish tutmoqda aza,
Demak, bugun faslim baridan g‘olib.
Nega unday bo‘lsa kechikmoqda u,
Hayronlikdan karaxt tevarak butkul.
Iztirob chekmoqda kutaverib vaqt
Yo meni kutmoqda men kutgan fasl.
* * *
Sen go‘zalsan haddan tashqari,
Gar tikilsang ko‘zgu qorayar.
Ko‘zini chirt yumar yosh-qari,
Keng ko‘chalar birdan torayar.
Tog‘ titraydi go‘zalligingdan,
Sohilidan ayrilar daryo.
Tushim bugun kelgan-ov o‘ngdan
Bugun hamma qarshingda go‘yo.
Uzukka ko‘z qo‘yish shart emas,
Ko‘z o‘rnida o‘zing yaraysan.
O, shunday payt hammaga, afsus,
Bemor ko‘zi bilan qaraysan.
* * *
Sokin titroq ichra pichirlaysan oy,
Qiz bo‘yi taralar oltin sochingdan.
Ko‘l uzra jimirlar sovqotgan chiroy,
Muzday suv quydimi birov boshingdan?
Qayga yo‘rtayapsiz, hey, oqsoch yo‘llar,
Oppoq alangadan oq po‘pak tang‘ib?
Qaygadir bosh olib ketsada gullar,
Zulmatdan gul hidi turibdi ang‘ib.
Terak shiviridan silkinadi tun,
Daryodek hayqirar oppoq sukunat.
Tog‘lar bo‘y-bastini ko‘rsatmas nechun,
Kichrayib qoldimi yo yutib hayrat?
Axir, sevib qoldim!
Kel, yetakla, oy!
Yo‘llar, u tomonga eltingiz tezroq!
Buncha qiqirlaysan, kulgungga chiroy
Terak shiviridan solaman quroq.
Oltin tomchi bo‘lib yog‘ar ko‘zyoshim,
Yerdan go‘dak isi kelar yo ta’bi.
Bolam, eshikni och, o‘n sakkiz yoshim
Ostonada turar begona kabi.
Bormisan, hey, mening tug‘ishgan faslim,
Bag‘rimga kiraqol, nurdan tug‘ilgin.
Bir nuqtada jamdir hamonki, aslim,
Ishq, oyati bo‘lib nurga yo‘g‘rilgan.
* * *
Sen juda balandsan, tog‘dan balandsan,
Sendan-da, samo ham quyiroq bugun.
Senga erishmoqqa nafasim yetmas,
Oraliq masofa umrimdan uzun.
Ona tilim
Odam Ato balki senda so‘ylagan,
Mixxat yozuvida bo‘y ko‘rsatding goh.
Balki Zardusht senda alqov kuylagan,
Tavvalosi ichra oftob urar oh.
Sukut minorining yovuz quzg‘unin
Qonli tumshug‘idan tomgan qonimsan.
Toshlarga o‘yilib bitilgan unim –
O‘rxun bitigida uyg‘oq shonimsan.
Hikmat durin tergan Qoshg‘ariy bobom
Fypypi hap harfda tutadi viqor.
Qutayba tig‘idan qon tuflading goh,
Goho tosh chaynabda, tig‘landing ming bor.
Senga ash’or bitib Navoiy bobom,
Yakqalam ayladi turkiy dunyoni.
Uyg‘oq so‘zlaringda yo‘qoldi orom,
Haqiqat ko‘ziga tutib ziyoni.
Sen – Cho‘lpon nolasi, Qodiriy ohi,
Oybek zabonida toshdek osilding.
Fitratning shonidan qo‘r tutding gohi,
Usmon ko‘zlariga qordek bosilding.
Topinmog‘im uchun o‘zingsan o‘zing,
Irfon olamida yolg‘iz pirimsan.
Sen onamning tili – oftobning yuzi,
Borliqni quchguvchi ko‘zim nurisan.
Axir, sening bilan baland parvozim,
Tovlangay nur tarab so‘zlar rango-rang.
Men senda so‘ylagan chog‘da, ovozim
Ko‘kdagi yulduzda bergaydir jarang.
O’roz Haydar. Kechikkan fasl (Saylanma) by Khurshid Davron on Scribd
