Бир мунча вақт аввал шеъриятимизнинг янги авлоди вакилларидан бўлмиш Мадинанинг шеърларини катта мамнуният билан тақдим этган эдим. Бугун унинг бир бадиҳасини мутолаа қилишингизни истадим (Мадина Норчаева шеърларини мана бу саҳифада ўқинг).

Мадина НОРЧАЕВА
ДАШТГА МАКТУБЛАР

Ҳар гал Самарқандга — тоғамларникига меҳмонга борсак, янгамлар мени даштлик қиз келди, дейишарди. Кўча-куйда қўшниларга ҳам “бу даштга тушиб кетган аммасининг қизи”, деб таништишар эди. Уларнинг шаҳар нуқси урган ҳаётидан туриб бундай дейиши менга оғир ботмасди. Ҳа, мен даштликман! Ахир саҳронинг ҳам ўз гуллари бўлади. Даштнинг ҳам…

Кафтингизни дуога очгандек жуфтлаштирсангиз, мен сизга қишлоғимизнинг ҳаритасини чизиб бераман. Икки қўлнинг туташиб турган жойи қишлоғимиз одамлари “сағаноқ” деб атайдиган ариқ, унинг чап томонида йўл бор. Уйлар ҳам кўп эмас, ариқ ёқалаб сийрак ва зич, муҳими бетартиб жойлашган. Сағаноқ кунчиқардан кунботарга бўйлаб чўзилган. Бизнинг уйимиз кичикроқ бир қирнинг устида. Орқасидан яна қирлар туташиб кетган. Қуёш ботишини кўриш учун уйимиз ортидаги қирга шошаман. Қарайсан, дунёда фақат дашт, сен ва қуёш бордек. Тепаликдан қарасам қишлоғимиз дуога очилган ҳовучдек, ҳудди ботаётган қуёш юзига фотиҳа тортмоқчидек туюлади.

Бу даштлар вақтни занжирлаб ололади. Бу даштлар ҳеч нимани унутмайди. Бу даштлар бегонага ҳеч бир сўз сўзламайди. Менга эса манави қирлар бағрини очади. Қўзғалоқлар унмай кетган кўксимизга бир ёмғир тегсайди, дейди. Мен қирма-қир дайдиб тошбақа излайман, “тулки сой”дан ўтиб “тошлоққир”дан тошбақа ҳам топилади. Уни чаппа қилиб қўйиб уйга жўнайман. (Тошбақани оёғини осмонга қилиб қўйса ёмғир ёғади, деб эшитганман) Кутаман, қачон ёмғир ёғар экан. Туни билан уйқу татимайди. Ёмғир ёғмади-я. Эрталаб тошлоққирга югураман, тошбақа баъзан жуфтакни ростлаб қолган чиқади. Баъзан уни ўзим ўнглаб қўяман, озор берганим учун узр дейман. Шу зайлда болалигим унга тўкилиб кетади. Дашт эса ҳеч нимани унутмайди, барини ёдида тутиб қолаверади.

Кейин дашт шаҳзодаси пайдо бўлди. Унинг шаҳзода эканлигини ҳам қирлар айтди, менинг малика бўлмоғимни-да улар айтди. Шом ўтиб менинг қиримда суҳбат қўрамиз.

— Қара, ҳув катта қир Титаникка ўхшайди, — дейди у.

— Қанақа Титаник? — дейман ранжиганнамо. (Ичимда ўйлайман: булар отамнинг, онамнинг чўкиб бораётган умри-ку)

— Хайр, энди келсанг ҳовлингдаги гуллаган ўрик шохидан олиб кел, — дейман.

— Илдизи билан суғўриб шу қирга экиб қўяман, — дейди у.

Тунда у тушимга киради. Гуллаётган дарахтни кўтариб келган емиш…

Даштга бемалол йиғлашинг мумкин. Лекин у сени йиғламасликка ўргатади. Кузатишга ўргатади. Кутишга ўргатади. Ўзи эса жим кузатади, донишманд бўлиб кузатади. Аянг ўн етти ёшида келин бўлиб келганди, ёш эди ҳатто ертандир нималигини билмасди, дейди гоҳо. Ҳаммасини ўзим ўргатдим, дейди. Бу гапларни каттенам айтадими, даштми, адаштириб қўяман…

Отам азон айтган тонгларни яхши кўраман. Болалигимда тонг ғира-шира оқинқираётганда падарим бомдодга азон чақирар эди:

“Аллоооҳуу акбар,
Аллоооҳуу акбар…”

Ширин жилмайиб кўрпадан бошимни чиқараман. Отам азон чақиряпти, демак, соғлиғи яхши, демак, энди ичиб қўймайди. Демак, онам энди сиқилмайди. Демак, мактабга бошимни баланд тутиб бораман. Қандай яхши…

У тонглар умримнинг арзанда тонглари эди. Бугун маҳаллий халқ “масжид кўча” деб атайдиган жойда яшайман. Беш маҳал азон товуши янграб туради. Ҳудди болалигимдагидек ширин туйғуни туяман. Ўша соҳир ва осойишта тонгларнинг овози эшитилади гўё. Аниқ биламан, олис ёқдаги даштларим ҳам мени отам, онамдай соғинган…

Ҳа, отам азон чақирган тонгларнинг бирида қирлар уйғониб кетишига ишонаман. Ахир, бу қирлар ҳам қачонлардир дашт шаҳзодаси бўлган…

Bir muncha vaqt avval sheʼriyatimizning yangi avlodi vakillaridan boʻlmish Madinaning sheʼrlarini katta mamnuniyat bilan taqdim etgan edim. Bugun uning bir badihasini mutolaa qilishingizni istadim (Madinaning she’rlarini mana bu sahifada o’qing).

Madina NORCHAYEVA
DASHTGA MAKTUBLAR

Har gal Samarqandga — togʻamlarnikiga mehmonga borsak, yangamlar meni dashtlik qiz keldi, deyishardi. Koʻcha-kuyda qoʻshnilarga ham “bu dashtga tushib ketgan ammasining qizi”, deb tanishtishar edi. Ularning shahar nuqsi urgan hayotidan turib bunday deyishi menga ogʻir botmasdi. Ha, men dashtlikman! Axir sahroning ham oʻz gullari boʻladi. Dashtning ham…

Kaftingizni duoga ochgandek juftlashtirsangiz, men sizga qishlogʻimizning haritasini chizib beraman. Ikki qoʻlning tutashib turgan joyi qishlogʻimiz odamlari “sagʻanoq” deb ataydigan ariq, uning chap tomonida yoʻl bor. Uylar ham koʻp emas, ariq yoqalab siyrak va zich, muhimi betartib joylashgan. Sagʻanoq kunchiqardan kunbotarga boʻylab choʻzilgan. Bizning uyimiz kichikroq bir qirning ustida. Orqasidan yana qirlar tutashib ketgan. Quyosh botishini koʻrish uchun uyimiz ortidagi qirga shoshaman. Qaraysan, dunyoda faqat dasht, sen va quyosh bordek. Tepalikdan qarasam qishlogʻimiz duoga ochilgan hovuchdek, huddi botayotgan quyosh yuziga fotiha tortmoqchidek tuyuladi.

Bu dashtlar vaqtni zanjirlab ololadi. Bu dashtlar hech nimani unutmaydi. Bu dashtlar begonaga hech bir soʻz soʻzlamaydi. Menga esa manavi qirlar bagʻrini ochadi. Qoʻzgʻaloqlar unmay ketgan koʻksimizga bir yomgʻir tegsaydi, deydi. Men qirma-qir daydib toshbaqa izlayman, “tulki soy”dan oʻtib “toshloqqir”dan toshbaqa ham topiladi. Uni chappa qilib qoʻyib uyga joʻnayman. (Toshbaqani oyogʻini osmonga qilib qoʻysa yomgʻir yogʻadi, deb eshitganman) Kutaman, qachon yomgʻir yogʻar ekan. Tuni bilan uyqu tatimaydi. Yomgʻir yogʻmadi-ya. Ertalab toshloqqirga yuguraman, toshbaqa baʼzan juftakni rostlab qolgan chiqadi. Baʼzan uni oʻzim oʻnglab qoʻyaman, ozor berganim uchun uzr deyman. Shu zaylda bolaligim unga toʻkilib ketadi. Dasht esa hech nimani unutmaydi, barini yodida tutib qolaveradi.

Keyin dasht shahzodasi paydo boʻldi. Uning shahzoda ekanligini ham qirlar aytdi, mening malika boʻlmogʻimni-da ular aytdi. Shom oʻtib mening qirimda suhbat qoʻramiz.

— Qara, huv katta qir Titanikka oʻxshaydi, — deydi u.

— Qanaqa Titanik? — deyman ranjigannamo. (Ichimda oʻylayman: bular otamning, onamning choʻkib borayotgan umri-ku)

— Xayr, endi kelsang hovlingdagi gullagan oʻrik shoxidan olib kel, — deyman.

— Ildizi bilan sugʻoʻrib shu qirga ekib qoʻyaman, — deydi u.

Tunda u tushimga kiradi. Gullayotgan daraxtni koʻtarib kelgan yemish…

Dashtga bemalol yigʻlashing mumkin. Lekin u seni yigʻlamaslikka oʻrgatadi. Kuzatishga oʻrgatadi. Kutishga oʻrgatadi. Oʻzi esa jim kuzatadi, donishmand boʻlib kuzatadi. Ayang oʻn yetti yoshida kelin boʻlib kelgandi, yosh edi hatto yertandir nimaligini bilmasdi, deydi goho. Hammasini oʻzim oʻrgatdim, deydi. Bu gaplarni kattenam aytadimi, dashtmi, adashtirib qoʻyaman…

Otam azon aytgan tonglarni yaxshi koʻraman. Bolaligimda tong gʻira-shira oqinqirayotganda padarim bomdodga azon chaqirar edi:

“Allooohuu akbar,
Allooohuu akbar…”

Shirin jilmayib koʻrpadan boshimni chiqaraman. Otam azon chaqiryapti, demak, sogʻligʻi yaxshi, demak, endi ichib qoʻymaydi. Demak, onam endi siqilmaydi. Demak, maktabga boshimni baland tutib boraman. Qanday yaxshi…

U tonglar umrimning arzanda tonglari edi. Bugun mahalliy xalq “masjid koʻcha” deb ataydigan joyda yashayman. Besh mahal azon tovushi yangrab turadi. Huddi bolaligimdagidek shirin tuygʻuni tuyaman. Oʻsha sohir va osoyishta tonglarning ovozi eshitiladi goʻyo. Aniq bilaman, olis yoqdagi dashtlarim ham meni otam, onamday sogʻingan…

Ha, otam azon chaqirgan tonglarning birida qirlar uygʻonib ketishiga ishonaman. Axir, bu qirlar ham qachonlardir dasht shahzodasi boʻlgan…