12 сентябрь — атоқли шоир Шавкат Раҳмон таваллуд топган кун
Шавкат Раҳмон ўқимишли, билимдон ва ўта китобхон йигит эди. У доимо келажак ҳақида фикр юрита олганлиги билан бизлардан ажралиб турарди…
ШАВКАТНИ ЭСЛАБ…
Оғагелди Алланазаров (Туркманистон)
Шавкат Раҳмон билан 1972 йилда танишганман. Бу вақтда иккаламиз ҳам Москвадаги Максим Горький номидаги Адабиёт институти тингловчилари эдик. Шавкат учинчи курсда, мен иккинчи курсда таҳсил олардик. Бир куни бизларга рус тилидан таълим бераётган муаллимамиз Лиза Александрова Москва атрофидаги Дмитров шаҳрига, поэзия мухлислари билан учрашувга олиб борди.
Зал шеърият ихлосмандлари билан лиқ тўла. Учрашув биз ўйлагандан ҳам юқори савияда ўтди. Биринчи бўлиб эндигина биринчи курсда ўқиётган тожикистонлик шоира Зулфия Отауллаева сўзга чиқди.
Шавкат Раҳмонга навбат етганда у ўзига ярашиб турган мўйловини сийпаб, ўрнидан турди-да, сўзини поэзиядан бошлади. Ҳозирги замон шеъриятининг бир неча вакилларини эсга олиб, уларнинг ичида ўзига янада ёқаётгани Твардовский эканини алоҳида уқтириб ўтди. Кейин ўзбек тилида шеър ўқиди. Унинг овози мулойим, тингловчига хушкайфият бахш этадиган аллага ўхшаб кетарди. У рус тилига таржима қилинган ўз ижоди намуналарини оҳиста, сокин оҳангда ўқиди. Назаримда, унинг шеърларида мусиқий нолага монанд, ашула қилиб айтишга жуда қулай сатрлар силсиласи тизилгандай эди.
Залдагилар бизларни саволларга кўмиб ташлашди. Уйланганмисиз, бўйдоқмисиз, севган қизингиз борми, шуларга бағишланган шеърларингизни ўқиб беринг, деб илтимос қилувчилар ҳам кўп бўлди. Шавкат Раҳмон бир ёш рус қизининг «Сизга қандай қизлар ёқади?» деган сўроғига худди сир-асрори очилиб қоладигандай қизариб, ерга қараб туриб жавоб бергани ёдимда.
Учрашувдан электричкада қайтар эканмиз, Шавкат менга қараб:
— Қани, боя ўқиган «Туркманистон» ҳақидаги шеърингни туркман тилида ошиқмай, сўзларини дона-дона ўқиб бер-чи? — деб қолди.
Шеъримга эътибор берганини сезгач, унинг сўзларини аниқ-аниқ қилиб, она тилимда ўқиб бердим.
Тарих оталарнинг юрагин берди,
Сурат бўлиб кирди кўркинг кўзимга.
Энди мен ҳамиша сени кўрарман,
Қарасам осмонга, Ойнинг юзига…
Сенинг қисматинг-ла қисматдош бўлдим,
Қисматингдан эса бўлмасдир қочиб.
Шодлигу ғамларим барчаси — ўзинг,
Мен Сенга айландим қучоғим очиб.
Шавкат шеъримни тинглаб бўлгач, унинг рус тилидаги маъносидан жозибали эканини таъкидлади. Сўнгра сўзини давом эттириб:
— Шеъринг русчада яхши жарангламади. Ҳар бир шоир Расул Ҳамзатов сингари ўзига муносиб таржимон излаши керак экан, — деб қўшиб қўйди.
Менинг Шавкат Раҳмон билан танишувим ана шундай юз берган. Шундан кейин икки йил Шавкат билан девор-дармиён қўшни бўлиб яшадик. Ҳар куни бир неча бор кўзимиз кўзимизга тушарди.
Ана шундай тотли талабалик йилларимизнинг таътилида Шавкат уйга кетиб, у ердан нозик-ниҳол, хушрўй, Манзура исмли чиройли келинчак билан қайтиб келди. Келинчак келгач, Шавкат ва унинг курсдоши — арман йигит Ваганнинг доим бетартиб, ивирсиб ётган хонаси саранжом-саришта бўлди-қолди. Ваган курсдош дўстлариникида ётиб юрди. Кейинчалик у шаҳардан ўзига мос жой топиб, ётоқхонадан бутунлай кўчиб кетди. Шавкат аввалдан ҳам одамгарчилиги намуна бўладиган йигитлардан эди. Келин келгач, унинг бу ижобий хусусиятлари янада ортди.
Стипендия олган кунларим, албатта, суюкли таомим бўлган балиқ емасдан туролмасдим. Бир сафар балиқ сотиб олиш учун дўконга кирдим. 9 рублга бир кило балиқ олдим. Пештахтани кўздан кечирар эканман, қора увилдириққа кўзим тушди. Тагидаги 40 рақамини ўқий олдим, холос. Бир қараганда ғалатироқ таъмга эга бўлган увилдириқни армия сафида тановвул қилганим эсимда. Камина 40 рақамини қирқ тийин деб ўйлаб, ундан ярим кило беришини сотувчидан сўрадим. Сотувчи ярим кило увилдириқни тарозида тортиб, махсус идишга солиб менга узатди ва 29 рубл тўлашимни айтганда, дамим ичимга тушиб кетди. Харидни олиб тўғри ётоқхонага келдим. Увилдириқни стол устига қўйиб, унга тикилдим. Келгуси стипендиягача бир ой муддат бор. Бир ойни бир кило балиқ ва ярим кило увилдириқ билан ўтказаманми ёки бошқача йўл борми? — деб ўйлана бошладим.
Кейин ошхонада ўзлари учун овқат пиширадиган талабаларни хонамга чақириб, бир меҳмон қилай, кейин ниятимни айтарман, деган ўй билан курсдошларни хонага тўпладим. Уларнинг ичида Шавкат ҳам бор эди. У столнинг устида оппоқ буханка нон билан турган увилдириққа диққат билан тикилди. Бошқа дўстларимиздай ноннинг устига увилдириқ суриб, мазза қилиб ейишга шошилмади. Менга кескин назар ташлади-да:
— Бу тантиликнинг тагида бир мақсад борга ўхшайди. Бўлмаса, сен туркман, бизларга увилдириқ тугул оддий балиқни ҳам раво кўрмасдинг. Ҳой, емоқнинг қусмоғи бор! Шошманглар, — деди.
Увилдириқни паққос тушираётганлар бир дам жим қолишди. Ҳамма саволомуз менга тикилди. Мен ўзимнинг ғалати харидимни, янаги стипендиягача шу увилдириқни еганлар навбат билан мени боқиб туришларини айтдим. Хонамга йиғилган дўстларим баралла кулиб юборишди. Шавкат Раҳмоннинг топқирлигига қойил қолишди.
Институтнинг биз яшаётган умумий ётоқхонаси адабиёт дунёсининг ўзига хос шохобчаси эди. Ўқув жараёнида эшитилган маърузалар, ўтказилган ижодий семинарларнинг барчаси ушбу масканда баҳсли кўринишларда ўзининг давомини топарди. Москва марказидаги Герценнинг уйида жойлашган Адабиёт институти келгуси адабиёт учун талантли қалдирғочларни тарбиялаб вояга етказиб берадиган ўзига хос орол эди.
Дунёнинг турли бурчакларида ушбу масканга келган билимдон, зеҳнли ёшлар Адабиёт институтининг бетакрор раҳбари Владимир Фёдорович Риминовнинг ажойиб ташкилотчилигида Л.Ошанин, Е.Долматовский, Ю.Трифонов, М.Розов, Е.Евтушенко, А.Вознесенский каби кўплаб устоз ижодкорларнинг семинарларида сабоқ олиб, адабиёт оламида тобланадилар. Жумладан, Шавкат Раҳмон иккаламиз ҳам ана шу адабиёт оламининг интилувчан тингловчилари эдик, десам муболаға бўлмас.
Шавкат Раҳмон ўқимишли, билимдон ва ўта китобхон йигит эди. Унинг қўлида ҳар куни машҳур инсонларнинг янги-янги китобларини кўрганим эсимда. Баъзан мен унга ҳазиллашиб:
— Шавкат, сен ижодкор бўлмоқчимисан ёки китобхон, — дердим.
Ўша вақтда ўзига ярашган жилмайиш билан қиқирлаб куларди-да, «Бу ерда бошқа жойларда топиб бўлмайдиган қизиқарли китоблар бор. Москвада эканимиз-да, уларни иложи борича кўпроқ мутолаа қилишимиз лозим. Сен ҳам кўпроқ китоб ўқишга вақт ажрат, ёзадиганингни юртингда ҳам ёзаверасан!», деб маслаҳат берганди. У узоқни кўрган экан. Москвадан келгач, унинг айтган фикрларининг нақадар тўғри эканлигига амин бўлганман. Ҳа, у доимо келажак ҳақида фикр юрита олганлиги билан бизлардан ажралиб турарди.
Баъзан изимиздан она тилларимизда чоп этилган газета-журналлар келарди. Биз уларни алмаштириб ўқирдик. Ўша пайтлардаги болаларга атаб ёзган шеърларим Туркманистондаги газета-журналларда пайдар-пай чоп этиларди. Шавкат Раҳмон менинг «Қария» номли ҳикоя ёзганимни, уни сўзма-сўз таржимада ўқиган устозлар «Литературная Россия» газетасига тавсия қилишганини эшитиб, қутлаш учун хонамга кирди. Ҳикоянинг таржимасини ўқишга беришимни сўради. Уни ўқиб кўргач, «анча пухта асар ёзибсан. Шундай ҳикояларингнинг изи узилмасин», деб тилак билдирди.
Шавкат Раҳмон ўта зеҳнли ижодкор бўлганлиги сабабли, иқтидор билан ёзилган асарларга ҳурмат билан қарарди. Дўсту биродарларининг муваффақиятларидан доимо хурсанд бўлиб юрарди.
1980 йилнинг март ойида ҳар йили иттифоқдош жумҳуриятларнинг бирида бўлиб ўтаётган болалар ва ўсмирлар китобларининг ҳафталик анжумани Қирғизистонда ўтди. Анжуманнинг тантанали очилиши ўтгач, бизнинг гуруҳимиз Анатолий Алексиннинг раҳбарлигида Ўш вилоятига жўнадик.
Гуруҳимиз Валентин Берестев, Яков Аким, Николай Кулишов, Пўлат Мўмин каби ўнга яқин шоир ва ёзувчилардан иборат эдик. Ўшга боргач, бизга бир неча шоир-ёзувчилар қўшилди. Улардан бири Турсунбой Адашбоев бўлиб, у ўта зийрак, ҳазилкаш йигит экан. У билан танишар эканман, Турсунбой Адашбоевнинг уста таржимон, болаларнинг яхши шоири эканлигига амин бўлдим. Меҳмонхонада устоз Пўлат Мўмин билан бир хонага жойлашдим. Турсунбой Адашбоев эрта билан бизнинг ҳузуримизга келди. Уччаламизнинг ижод ҳақидаги фикримиз, баҳс-мунозараларимиз жуда самимий давом этди. Суҳбат асносида Турсунбой Адашбоев Шавкат Раҳмон ҳақида тўкис ахборот берди. Шу суҳбатдан сўнг Шавкатнинг асли ўшлик эканлигини билиб олдим. Гап орасида Турсунбой ака:
— Шавкат шу ерда эди. Яқинда отасининг қирқ кунлик маросимини ўтказиб кетди, — деди.
Биз Шавкат Раҳмоннинг хонадонига бориб, отасининг руҳини хотирлаб тиловат қилдик. Унинг онаси ва яқинларига таъзия билдириб, кўнгилларини кўтардик…
Ўшандан бир йил ўтгач, мен Шавкат билан Тошкентда, «Адабиёт — халқлар дўстлиги» мавзусидаги анжуманга келганимда учрашдим. Унинг дўстлари, ҳамкасблари билан суҳбатлашганимда, Шавкат Раҳмоннинг етук ижодкор бўлиб шаклланганлигини таъкидлашди. Курсдошим, қадрдон иним бўлган Шавкат Раҳмоннинг обрў-эътибор билан ишлаб юрганини эшитиб роса қувондим.
Ёзувчилар уюшмаси ташаббуси билан Тошкентда ўтаётган ушбу анжумандан вақт топдимда Шавкат ишлаётган Ғафур Ғулом номидаги нашриётга бориб, у билан анча гурунглашиб, курсдошларни хотирладик.
Шавкатнинг Тошкентдаги ўша хонаси, дўстларининг баҳсу мунозаралари, хона соҳибининг меҳрли қиёфаси ҳозир ҳам кўз ўнгимда гавдаланади.
…2007 йилнинг октябр ойида Ашхабод шаҳрида «Олтин асрнинг олтин нашр маҳсулотлари» мавзусида II Халқаро кўргазма бўлиб ўтди. Ушбу кўргазмада Ўзбекистондан келган биродарлар билан танишдим. Меҳмонлар орасида Турсунбой Адашбоевни яхши билган, туркман тилида ҳам дуруст сўзлайдиган Машарип Сапаров деган «Шарқ» нашриётининг ходими билан суҳбатлашиб қолдим. Сўз орасида дўстим Шавкат Раҳмоннинг фоний дунёдан боқий дунёга рихлат қилганлигини эшитиб изтироб чекдим.
— У заминга қўйиладиган йигитмиди? Эй, ёлғончи фалак! Бунча бераҳмсан! — деб ёмон хабарнинг осон ёлғон бўлмаслигини билсам-да, ўкириб юборганимни ўзим ҳам сезмай қолибман. Қадрдон дўстим Шавкат Раҳмоннинг вафот этганига ҳамон ишонмайман. У ҳақда ўйласам, охирги вақт кўрган жойим — унинг хизмат хонаси, қўлида қалам ушлаган ҳолдаги қиёфаси кўз олдимда намоён бўлаверади…
Мақола муаллифи ҳақида
Оғагелди Алланазаров Агагельды 1948 йилда Туркманистоннинг Тахтибозор районига қарашли Марчак қишлоғида туғилган. Ўрта мактабдан кейин Мари шаҳридаги педбилим юртини тугатган. Ҳарбий хизматдан қайтгач, Москвадаги Максим Горький номидаги Адабиёт институтида таҳсил олган.
Оғагелди Алланазаров бугунги кунда замонавий туркман адабиётининг етук намояндаларидан бири сифатида танилган. Унинг ёшлар ва болаларга бағишланган кўплаб китоблари нашр этилган.
12 sentyabr — atoqli shoir Shavkat Rahmon tavallud topgan kun
Shavkat Rahmon o‘qimishli, bilimdon va o‘ta kitobxon yigit edi. U doimo kelajak haqida fikr yurita olganligi bilan bizlardan ajralib turardi…
SHAVKATNI ESLAB…
Og‘ageldi Allanazarov (Turkmaniston)
Shavkat Rahmon bilan 1972 yilda tanishganman. Bu vaqtda ikkalamiz ham Moskvadagi Maksim Gorkiy nomidagi Adabiyot instituti tinglovchilari edik. Shavkat uchinchi kursda, men ikkinchi kursda tahsil olardik. Bir kuni bizlarga rus tilidan ta’lim berayotgan muallimamiz Liza Aleksandrova Moskva atrofidagi Dmitrov shahriga, poeziya muxlislari bilan uchrashuvga olib bordi.
Zal she’riyat ixlosmandlari bilan liq to‘la. Uchrashuv biz o‘ylagandan ham yuqori saviyada o‘tdi. Birinchi bo‘lib endigina birinchi kursda o‘qiyotgan tojikistonlik shoira Zulfiya Otaullayeva so‘zga chiqdi.
Shavkat Rahmonga navbat yetganda u o‘ziga yarashib turgan mo‘ylovini siypab, o‘rnidan turdi-da, so‘zini poeziyadan boshladi. Hozirgi zamon she’riyatining bir necha vakillarini esga olib, ularning ichida o‘ziga yanada yoqayotgani Tvardovskiy ekanini alohida uqtirib o‘tdi. Keyin o‘zbek tilida she’r o‘qidi. Uning ovozi muloyim, tinglovchiga xushkayfiyat baxsh etadigan allaga o‘xshab ketardi. U rus tiliga tarjima qilingan o‘z ijodi namunalarini ohista, sokin ohangda o‘qidi. Nazarimda, uning she’rlarida musiqiy nolaga monand, ashula qilib aytishga juda qulay satrlar silsilasi tizilganday edi.
Zaldagilar bizlarni savollarga ko‘mib tashlashdi. Uylanganmisiz, bo‘ydoqmisiz, sevgan qizingiz bormi, shularga bag‘ishlangan she’rlaringizni o‘qib bering, deb iltimos qiluvchilar ham ko‘p bo‘ldi. Shavkat Rahmon bir yosh rus qizining «Sizga qanday qizlar yoqadi?» degan so‘rog‘iga xuddi sir-asrori ochilib qoladiganday qizarib, yerga qarab turib javob bergani yodimda.
Uchrashuvdan elektrichkada qaytar ekanmiz, Shavkat menga qarab:
— Qani, boya o‘qigan «Turkmaniston» haqidagi she’ringni turkman tilida oshiqmay, so‘zlarini dona-dona o‘qib ber-chi? — deb qoldi.
She’rimga e’tibor berganini sezgach, uning so‘zlarini aniq-aniq qilib, ona tilimda o‘qib berdim.
Tarix otalarning yuragin berdi,
Surat bo‘lib kirdi ko‘rking ko‘zimga.
Endi men hamisha seni ko‘rarman,
Qarasam osmonga, Oyning yuziga…
Sening qismating-la qismatdosh bo‘ldim,
Qismatingdan esa bo‘lmasdir qochib.
Shodligu g‘amlarim barchasi — o‘zing,
Men Senga aylandim quchog‘im ochib.
Shavkat she’rimni tinglab bo‘lgach, uning rus tilidagi ma’nosidan jozibali ekanini ta’kidladi. So‘ngra so‘zini davom ettirib:
— She’ring ruschada yaxshi jaranglamadi. Har bir shoir Rasul Hamzatov singari o‘ziga munosib tarjimon izlashi kerak ekan, — deb qo‘shib qo‘ydi.
Mening Shavkat Rahmon bilan tanishuvim ana shunday yuz bergan. Shundan keyin ikki yil Shavkat bilan devor-darmiyon qo‘shni bo‘lib yashadik. Har kuni bir necha bor ko‘zimiz ko‘zimizga tushardi.
Ana shunday totli talabalik yillarimizning ta’tilida Shavkat uyga ketib, u yerdan nozik-nihol, xushro‘y, Manzura ismli chiroyli kelinchak bilan qaytib keldi. Kelinchak kelgach, Shavkat va uning kursdoshi — arman yigit Vaganning doim betartib, ivirsib yotgan xonasi saranjom-sarishta bo‘ldi-qoldi. Vagan kursdosh do‘stlarinikida yotib yurdi. Keyinchalik u shahardan o‘ziga mos joy topib, yotoqxonadan butunlay ko‘chib ketdi. Shavkat avvaldan ham odamgarchiligi namuna bo‘ladigan yigitlardan edi. Kelin kelgach, uning bu ijobiy xususiyatlari yanada ortdi.
Stipendiya olgan kunlarim, albatta, suyukli taomim bo‘lgan baliq yemasdan turolmasdim. Bir safar baliq sotib olish uchun do‘konga kirdim. 9 rublga bir kilo baliq oldim. Peshtaxtani ko‘zdan kechirar ekanman, qora uvildiriqqa ko‘zim tushdi. Tagidagi 40 raqamini o‘qiy oldim, xolos. Bir qaraganda g‘alatiroq ta’mga ega bo‘lgan uvildiriqni armiya safida tanovvul qilganim esimda. Kamina 40 raqamini qirq tiyin deb o‘ylab, undan yarim kilo berishini sotuvchidan so‘radim. Sotuvchi yarim kilo uvildiriqni tarozida tortib, maxsus idishga solib menga uzatdi va 29 rubl to‘lashimni aytganda, damim ichimga tushib ketdi. Xaridni olib to‘g‘ri yotoqxonaga keldim. Uvildiriqni stol ustiga qo‘yib, unga tikildim. Kelgusi stipendiyagacha bir oy muddat bor. Bir oyni bir kilo baliq va yarim kilo uvildiriq bilan o‘tkazamanmi yoki boshqacha yo‘l bormi? — deb o‘ylana boshladim.
Keyin oshxonada o‘zlari uchun ovqat pishiradigan talabalarni xonamga chaqirib, bir mehmon qilay, keyin niyatimni aytarman, degan o‘y bilan kursdoshlarni xonaga to‘pladim. Ularning ichida Shavkat ham bor edi. U stolning ustida oppoq buxanka non bilan turgan uvildiriqqa diqqat bilan tikildi. Boshqa do‘stlarimizday nonning ustiga uvildiriq surib, mazza qilib yeyishga shoshilmadi. Menga keskin nazar tashladi-da:
— Bu tantilikning tagida bir maqsad borga o‘xshaydi. Bo‘lmasa, sen turkman, bizlarga uvildiriq tugul oddiy baliqni ham ravo ko‘rmasding. Hoy, yemoqning qusmog‘i bor! Shoshmanglar, — dedi.
Uvildiriqni paqqos tushirayotganlar bir dam jim qolishdi. Hamma savolomuz menga tikildi. Men o‘zimning g‘alati xaridimni, yanagi stipendiyagacha shu uvildiriqni yeganlar navbat bilan meni boqib turishlarini aytdim. Xonamga yig‘ilgan do‘stlarim baralla kulib yuborishdi. Shavkat Rahmonning topqirligiga qoyil qolishdi.
Institutning biz yashayotgan umumiy yotoqxonasi adabiyot dunyosining o‘ziga xos shoxobchasi edi. O‘quv jarayonida eshitilgan ma’ruzalar, o‘tkazilgan ijodiy seminarlarning barchasi ushbu maskanda bahsli ko‘rinishlarda o‘zining davomini topardi. Moskva markazidagi Gersenning uyida joylashgan Adabiyot instituti kelgusi adabiyot uchun talantli qaldirg‘ochlarni tarbiyalab voyaga yetkazib beradigan o‘ziga xos orol edi.
Dunyoning turli burchaklarida ushbu maskanga kelgan bilimdon, zehnli yoshlar Adabiyot institutining betakror rahbari Vladimir Fyodorovich Riminovning ajoyib tashkilotchiligida L.Oshanin, Ye.Dolmatovskiy, Yu.Trifonov, M.Rozov, Ye.Еvtushenko, A.Voznesenskiy kabi ko‘plab ustoz ijodkorlarning seminarlarida saboq olib, adabiyot olamida toblanadilar. Jumladan, Shavkat Rahmon ikkalamiz ham ana shu adabiyot olamining intiluvchan tinglovchilari edik, desam mubolag‘a bo‘lmas.
Shavkat Rahmon o‘qimishli, bilimdon va o‘ta kitobxon yigit edi. Uning qo‘lida har kuni mashhur insonlarning yangi-yangi kitoblarini ko‘rganim esimda. Ba’zan men unga hazillashib:
— Shavkat, sen ijodkor bo‘lmoqchimisan yoki kitobxon, — derdim.
O‘sha vaqtda o‘ziga yarashgan jilmayish bilan qiqirlab kulardi-da, «Bu yerda boshqa joylarda topib bo‘lmaydigan qiziqarli kitoblar bor. Moskvada ekanimiz-da, ularni iloji boricha ko‘proq mutolaa qilishimiz lozim. Sen ham ko‘proq kitob o‘qishga vaqt ajrat, yozadiganingni yurtingda ham yozaverasan!», deb maslahat bergandi. U uzoqni ko‘rgan ekan. Moskvadan kelgach, uning aytgan fikrlarining naqadar to‘g‘ri ekanligiga amin bo‘lganman. Ha, u doimo kelajak haqida fikr yurita olganligi bilan bizlardan ajralib turardi.
Ba’zan izimizdan ona tillarimizda chop etilgan gazeta-jurnallar kelardi. Biz ularni almashtirib o‘qirdik. O‘sha paytlardagi bolalarga atab yozgan she’rlarim Turkmanistondagi gazeta-jurnallarda paydar-pay chop etilardi. Shavkat Rahmon mening «Qariya» nomli hikoya yozganimni, uni so‘zma-so‘z tarjimada o‘qigan ustozlar «Literaturnaya Rossiya» gazetasiga tavsiya qilishganini eshitib, qutlash uchun xonamga kirdi. Hikoyaning tarjimasini o‘qishga berishimni so‘radi. Uni o‘qib ko‘rgach, «ancha puxta asar yozibsan. Shunday hikoyalaringning izi uzilmasin», deb tilak bildirdi.
Shavkat Rahmon o‘ta zehnli ijodkor bo‘lganligi sababli, iqtidor bilan yozilgan asarlarga hurmat bilan qarardi. Do‘stu birodarlarining muvaffaqiyatlaridan doimo xursand bo‘lib yurardi.
1980 yilning mart oyida har yili ittifoqdosh jumhuriyatlarning birida bo‘lib o‘tayotgan bolalar va o‘smirlar kitoblarining haftalik anjumani Qirg‘izistonda o‘tdi. Anjumanning tantanali ochilishi o‘tgach, bizning guruhimiz Anatoliy Aleksinning rahbarligida O‘sh viloyatiga jo‘nadik.
Guruhimiz Valentin Berestev, Yakov Akim, Nikolay Kulishov, Po‘lat Mo‘min kabi o‘nga yaqin shoir va yozuvchilardan iborat edik. O‘shga borgach, bizga bir necha shoir-yozuvchilar qo‘shildi. Ulardan biri Tursunboy Adashboyev bo‘lib, u o‘ta ziyrak, hazilkash yigit ekan. U bilan tanishar ekanman, Tursunboy Adashboyevning usta tarjimon, bolalarning yaxshi shoiri ekanligiga amin bo‘ldim. Mehmonxonada ustoz Po‘lat Mo‘min bilan bir xonaga joylashdim. Tursunboy Adashboyev erta bilan bizning huzurimizga keldi. Uchchalamizning ijod haqidagi fikrimiz, bahs-munozaralarimiz juda samimiy davom etdi. Suhbat asnosida Tursunboy Adashboyev Shavkat Rahmon haqida to‘kis axborot berdi. Shu suhbatdan so‘ng Shavkatning asli o‘shlik ekanligini bilib oldim. Gap orasida Tursunboy aka:
— Shavkat shu yerda edi. Yaqinda otasining qirq kunlik marosimini o‘tkazib ketdi, — dedi.
Biz Shavkat Rahmonning xonadoniga borib, otasining ruhini xotirlab tilovat qildik. Uning onasi va yaqinlariga ta’ziya bildirib, ko‘ngillarini ko‘tardik…
O‘shandan bir yil o‘tgach, men Shavkat bilan Toshkentda, «Adabiyot — xalqlar do‘stligi» mavzusidagi anjumanga kelganimda uchrashdim. Uning do‘stlari, hamkasblari bilan suhbatlashganimda, Shavkat Rahmonning yetuk ijodkor bo‘lib shakllanganligini ta’kidlashdi. Kursdoshim, qadrdon inim bo‘lgan Shavkat Rahmonning obro‘-e’tibor bilan ishlab yurganini eshitib rosa quvondim.
Yozuvchilar uyushmasi tashabbusi bilan Toshkentda o‘tayotgan ushbu anjumandan vaqt topdimda Shavkat ishlayotgan G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyotga borib, u bilan ancha gurunglashib, kursdoshlarni xotirladik.
Shavkatning Toshkentdagi o‘sha xonasi, do‘stlarining bahsu munozaralari, xona sohibining mehrli qiyofasi hozir ham ko‘z o‘ngimda gavdalanadi.
…2007 yilning oktyabr oyida Ashxabod shahrida «Oltin asrning oltin nashr mahsulotlari» mavzusida II Xalqaro ko‘rgazma bo‘lib o‘tdi. Ushbu ko‘rgazmada O‘zbekistondan kelgan birodarlar bilan tanishdim. Mehmonlar orasida Tursunboy Adashboyevni yaxshi bilgan, turkman tilida ham durust so‘zlaydigan Masharip Saparov degan «Sharq» nashriyotining xodimi bilan suhbatlashib qoldim. So‘z orasida do‘stim Shavkat Rahmonning foniy dunyodan boqiy dunyoga rixlat qilganligini eshitib iztirob chekdim.
— U zaminga qo‘yiladigan yigitmidi? Ey, yolg‘onchi falak! Buncha berahmsan! — deb yomon xabarning oson yolg‘on bo‘lmasligini bilsam-da, o‘kirib yuborganimni o‘zim ham sezmay qolibman. Qadrdon do‘stim Shavkat Rahmonning vafot etganiga hamon ishonmayman. U haqda o‘ylasam, oxirgi vaqt ko‘rgan joyim — uning xizmat xonasi, qo‘lida qalam ushlagan holdagi qiyofasi ko‘z oldimda namoyon bo‘laveradi…
Maqola muallifi haqida
Og‘ageldi Allanazarov Agageldы 1948 yilda Turkmanistonning Taxtibozor rayoniga qarashli Marchak qishlog‘ida tug‘ilgan. O‘rta maktabdan keyin Mari shahridagi pedbilim yurtini tugatgan. Harbiy xizmatdan qaytgach, Moskvadagi Maksim Gorkiy nomidagi Adabiyot institutida tahsil olgan.
Og‘ageldi Allanazarov bugungi kunda zamonaviy turkman adabiyotining yetuk namoyandalaridan biri sifatida tanilgan. Uning yoshlar va bolalarga bag‘ishlangan ko‘plab kitoblari nashr etilgan.
