15 июль — шоир Амирқул Пўлкан таваллуд топган кун.

   Амирқул Пўлкан камтар, камсўз, лекин ишончли дўстлари даврасида дилкаш, тафаккури теран шоир эди. У билан дўстона муносабатларимиз бор эди. У „Шарқ Юлдузи“ининг шеърият бўлимида, мен эса ёзувчилар уюшмасида шеърият бўйича адабий маслаҳатчи бўлиб ишлардим. Эрталаб ишга келибоқ, менинг ёнимга кирар, ё ўзи ёзган янги шеърини ўқиб берар, ёки мендан бирор нарса эшитгиси келганини айтиб, ўқишга мажбур қиларди. Унинг шеърлари қуйма шаклда, мисралари меъёрига етказилган бўлар, қуруқ мақтовни ёқтирмас, тез қизариб кетгувчи эди (Шоир Ёдгор Обид хотираларидан).

ШОИРГА БАҒИШЛОВЛАР

АМИРҚУЛ ПЎЛКАН ХОТИРАСИГА
Ўктам Мирзаёр

Кузнинг ўша ёмғирли куни,
Титраб-қақшаб бардошларимиз,
Қора ерга ўтқаздик уни…

У уйқуга кетмишдир бехос
У уйғониб келади гоҳи
Кираверар эшикдан рўй-рост,
Ёмғирларда қолган нигоҳи.

Сирқиратар кўксимни ногоҳ.
Файзсиз дала — тўзғиган ҳовли,
Ва кўзларда қолган у нигоҳ.

АМИРҚУЛ ПЎЛКАН
Абдулкарим Баҳриддин

Қалб қўримни аямай
куйлайвердим, ёш эдим.
Эрмакка ёзганим йўқ,
куйиб-ёниб яшадим.

Қолдирмадим, симирдим
қувонч, ғамнинг жомини.
Сотиб яшамадим ҳеч
боболарим номини.

Балким, яшашар узоқ
ўртанмасдан,
куймасдан?!
Кетиб боряпман, мана,
бу дунёга тўймасдан…

Бу дилбар тирикликни
мендан кўра қаттиқроқ
севиб юрасиз, дея
сизга ташлаб борар чоғ,

хавотирим – шеърият –
бир ўй дилни яралар:
кетсам, менга шеър битиб,
кун кўрманглар, жўралар…

Амирқул Пўлкан
ШЕЪРЛАР

  Пўлкан шоир сулоласининг учинчи вакили – шоир Амирқул Пўлкан 1948 йил 15 июлда туғилган. Тошкент Давлат Университетининг ўзбек филологияси факультетини тамомлагач, “Гулистон” ва “Шарқ юлдузи” журналларида, Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасида ишлаган. Шоирнинг “Пойга”,”Булоқ”, “Изҳор”, “Оҳанг” каби шеърий тўпламлари, “Мангуликка суйиқасд” ,”Шайтонни ўлими” достонлари нашр этилган.
Шоир айни ижоди гуллаб-яшнаган 34 ёшида бевақт вафот этган.

ЎЗБЕКИСТОН

Мен сени севаман,
Олис фазони,
Ёрқин юулдузларни куйлайман ёниб.
Денгизга лаб тутган улкан дарёларнинг
Ҳаётбахш сувидан ичгайман қониб.

Мени сени севаман,
Куйлаб, мадҳ этиб,
Сўйларман бу дунё одамларига.
Гуллар унаверар,
Бахт кўкаради
Сўнгсиз пахтазорнинг этакларида.

Мен сени севаман,
Юксак тоғлардан
Шошилган шовводек билмайман тиним.
Сенга талпинаман бутун умр бўйи,
Боболар Ватани Ўзбекистоним!..

ШОИР

Мир Алишер илк мартаба битганда баёт,
Фузулийнинг байтларида кулганда пари,
Ҳали бундай шеъриятни билмасди ҳаёт,
Баҳосига етмас эди дунёнинг зари.

Фарҳод тошни йўнар эди ўшанда тоғда,
Ширин кундек порлар эди гўзаллар аро.
Занжирбанд шеър озодликка талпинган чоғда
Сузар эди шуҳрат майи ичра Байқаро.

Жомий кетди куйлаганча толе қушини,
Кўп буюклар бу дунёдан ўтдилар бир бир.
Шоирсан деб силамади улар бошини,
Ҳеч қайсини алқамади аллома тақдир.

Қилич билан кесилди кўп замон йўллари,
Гоҳо омад ҳамроҳ бўлди маккор ва қувга.
Бир онийлик обрў учун жаллод қўллари
Гулханийни қопга солиб ташлади сувга.

Аммо улар билмадилар, бахтсизлик нечун!
Аммо улар сотмадилар пулга шаънини.
Ҳақиқатни бурро қилиб айтгани учун,
Қонхўр подшоҳ Нодирани олди жонини.

Ҳақиқат деб, охир дорга тортилди Машраб,
Юракларда ғам тўфони чўкдилар қат қат.
Узоқлардан дўстларининг ҳолини сўраб,
Фиғон қилди ўз юртига сиғмаган Фурқат.

Ҳар қайдаки оларканмиз уларни ёдга,
Буюкларнинг руҳига бир қилгаймиз таъзим.
Шоирлардан мерос қолган кўҳна ҳаётга,
Боболардек бағишлаймиз ашъори азим.

Бугун элда Навоийнинг фарзандлари кўп,
Нодиранинг авлодимиз кимдир биримиз.
Гўзал Сир-у, улкан Амидарёдек оқиб,
Халқ қалбига кириб борар бизнинг шеъримиз.

Эзгулик севарканмиз тандаги жондай,
Бизнинг тийрак орзулар ҳам толега доир.
Шеъримизда бир истиқбол порлайди кундай,
Истиқбол деб шеър битади ҳар битта шоир.

1975

МАШРАБНИНГ ОХИРГИ ШЕЪРИ

Бу кўнгил маҳбубнинг васлига зор-ей,
Қаршимда жон бер деб турибди дор-ей!
Мен озод бўлмадим озодлик истаб,
Машрабга бу дунё бунчалик тор-ей!

Қайғумдан қорайди тунлар кечалар,
Қиличнинг дамидир йўллар кўчалар,
Қузундек кўзимни чўқиса нетай,
Подшолар, ҳоқонлар,опоқ Хўжалар.

Дунёга келдиму дунё кўрмадим,
Кўз ёшдин ўзга ҳеч дарё кўрмадим,
Фарёдим сиғмади еру фалакка,
Қуёшнинг кўзида зиё кўрмадим!

Эй шеърим, ўт бўлу оламни ёндир!
Севгидан тонган ҳар одамни ёндир!
Жаҳолат шоҳ бўлган ерни сув боссин,
Босмаса сен ўзинг замонни ёқдир!

Бу кўнгил маҳбубнинг васлига зор-ей,
Қаршимда жон бер деб турибди дор-ей!
Мен озод бўлмадим озодлик истаб,
Машрабга бу дунё бунчалик тор-ей?!

 

“ПОЙГА” КИТОБИДАН

   Амирқул Пўлканнинг биринчи китоби- ”Пойга” шеърлар тўплами 1978 йилда Ғофур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриётида чоп этилган. Ушбу тўпламга шоирнинг ёшлик чоғларида ёзган ватан, ҳаёт, муҳаббат ва эзгуликни тараннум этгувчи сара шеърлари киритилган эди.

* * *

Хаёл каби чексиз у,
Қийғири бор қиёда.
Бахт ўлкаси асли шу,
Мангу яшар дунёда,
У менинг муҳаббатим!
У сенинг муҳаббатинг!

Кўкламда – гул, қишда – қор,
Кузда ерга берар жон.
Дунёда бир Ватан бор,
Онамиз – Ўзбекистон.
У менинг муҳаббатим!
У сенинг муҳаббатинг!

1970

Ўкинч

Гоҳ тунда кўзимни юмдирмас соат,
Чамамда, тун дардин соат ютяпти.
Аслида сергаклик менга бир одат,
Умр ўтяпти!

Қанчалик уринмай,
Барибир бўлмас.
Гўёки уйқу ҳам фурсат кутаяпти?
Ҳадемай бу тундан асар ҳам қолмас,
Умр ўтяпти!

Бир пайт қарабсизки,
Қуёш ҳам секин
Уфқ бағрин қонатиб ботиб кетяпти.
Мен ҳам ўз кулбамга қайтаман,
Лекин
Умр ўтяпти!

Кун чиқар,
Кун ботар,
Ҳеч бўлмас тамом.
Ҳаёт ҳам кунларга юкин ортяпти.
Фақат мен қўшиғим бошлолмам ҳамон,
Умр ўтяпти!

1976

* * *

Паноҳим шу Қуёш ва шу Ер —
Иккиси бир кунда туғилган
Иккиси мангудир, ёши тенг,
Бириси бирига йўғрилган.

Мен Қуёш ортидан қуваман,
Ёритар синиққан тарзимни.
Заминим, сени ҳам севаман,
Узмоқчи бўламан қарзимни.

Руҳимда турфа хил туйғу жам,
Тайёрман қарзимни бермоққа.
Гар сени бошимда кўтарсам,
Жой топа олмайман юрмоққа!

Заминим, кечиргил, мени сен,
Кўтаргум, лекин йўқ иложим.
Қуёшим, сен жуда буюксан,
Қучмоққа етмайди қулочим!..

1967

Оқшом

О, бу кеча ажойиб оқшом,
Асир этар ойнинг жамоли.
Мен хурсандман, сарҳушман бу дам,
Эсиб турар баҳор шамоли.

Сайр этаман хиёбон узра,
Қалбимда бир исмсиз қўшиқ.
Ғилдиракдек айланар курра,
Учгим келар дунёлар ошиб.

Чироқлардан қамашар кўзлар,
Япроқларда шуълалар қат-қат,
Оқшом ўзи бир эртак сўзлар,
Ишқ ва бахтдан сўзлар у фақат.

Севишганлар кўнглини ёзар,
Ишқ олами нақадар кўркам!
Тўп-тўп юлдуз самода кезар,
Хиёбонда кезаман мен ҳам.

Тонгда бирпас тин олар куйлар,
Аллақайда жаранглайди жом…
Сўнг қуёшга кўмилар ўйлар,
Ўзга юртга жўнайди оқшом.

1968

* * *

Ногоҳонда элитса уйқу,
Гар ҳушимни чулғаса рўё,
Зарб бермаса қалбимда ғулу,
Мен орзудан воз кечгум, Дунё!

Оғир йўлда ҳорисам, толсам,
Толе излаб юрганим асно,
Бир гирдобда айланиб қолсам,
Асло мени қўллама, Дунё!

Мақсадимга етмаса қўлим,
Пок кўнгилни қлисам сим-сиё,
Қаро бўлсин менинг бахт йўлим,
Ғазабингга дучорман, Дунё!

Ҳисларимни кўмса гар қиров,
Шамол каби изсиз кетсам ё,
Лоқайд дея атаса биров,
Мен ҳам сени тарк этгум, Дунё!

1973

* * *

Кўзларим пирпираб,
Қовоғим учиб,
Ўйчан борар эдим ташлаб кўз қирим.
Сўнгги ўриндиқда бир-бирин қучиб,
Тинглаб борар эди улар бир-бирин.

Эшитиб бўлмасди улар сўзини,
Йигитча қалбидан ёниб сўйларди.
Қиз ҳам йигитга тикиб кўзини,
Балки ўйлар эди,
Балки куйларди…

Тармвай из билан имиллаб борар,
Гоҳида бекатда “уҳ” тортар хаста.
Кимлардир вагонга ҳовлиқиб кирар,
Кимдир тушиб кетар шалвираб аста.

Юрагим ақлимдан бир савол сўрар,
Хаёллар бошимни чулғаб олади.
Билмайман:
Йигитча қайгача борар?
Билмайман:
Қиз қайда тушиб қолади?..

1976

Уфқ

Ўртамизда беҳудуд йўл,
Қанотим йўқ, учар бўлсам.
Етмас балки узатсам қўл,
Эшитмасман қулоқ солсам.

Ўртамизда беҳудуд йўл,
Саботим йўқ етар бўлсам.
Юраккинам ёнар гул-гул,
Таскин топар галга солсам.

Ўртамизда беҳудуд йўл,
Тоқатим йўқ қолар бўлсам.
Йўлга чиқдим, сен огоҳ бўл
Ва кечирма бунда қолсам!

1976

Қишлоқ

Кўклам кириб келар кўзларга,
Йироқлардан келар шамоллар.
Ҳусн берар баҳор қизларга,
Яшнаб кетар бизни томонлар.

Унгирларда товланар лола,
Тоғда бодом илк бор очар лаб.
Лабларида най тутган бола,
Кунгай томон чиқар эрталаб.

Аҳён-аҳён куйлайди булбул,
Бутоқларда ўйнайди қушлар.
Мен қишлоқни ўйлайман нуқул,
Ишқим мени у томон бошлар.

Қарши олар жилмайиб отам,
Онам қувнаб безар дастурхон.
Кириб келар сўнгра дўстлар ҳам,
Олиб кетар боғларга томон.

Шундай бўлар қишлоқда ҳар гал,
Сингиб кетар кўксимга бу ном.
Мен қишлоққа синггайман аввал,
Сўнг кўкламдан ичгайман илҳом.

1975

Она алласи

Она, ташвишим тортиб, гоҳ опичлаб кўтардинг,
Гоҳида алла айтдинг, дилингни англамасам.
Гоҳо узоқ тунларни бедор қилиб ўткардинг,
Ахир ухлай олмасдим, аллангни тингламасам.
Бунчалар дилрабосан онагинам алласи?
Бунча оҳанграбосан, онагинам алласи?

Дунёга келиб неки, эзгуликни кўрибман,
Барига ўзинг гувоҳ, қўлларимдан тутгансан.
Не тонг, сендан йироқда шеър ишқида юрибман,
Балки шеърга ишқимни аллалаб уйғотгансан.
Она тилим тимсоли, онагинам алласи,
Тириклигим камоли, онагинам алласи,

Меҳрингдай бир қуёшни тополмадим ҳеч қачон,
Онажон, сен сўйласанг, тоғу тошлар қолар жим.
Шодликдан тўлиб -тошсам, қувонасан, онажон,
Бошимга ғам тушганда ўзинг ёлғиз қувончим.
Таъзимга эгик бошим, онагинам алласи,
Ҳам ойим, ҳам қуёшим, онагинам алласи.

1970

Пойга

Бошимизда бир парча осмон,
Пойимизда бир қисм тупроқ.
Отингни кўп қистама, ўғлон,
Яна ўзинг биласан бироқ…

Гўрўғлининг Ғиркўк отини
Кўкка олиб чиққан бу пойга!
Алпомишнинг Бойчиборини
Туёғидан йитган бу пойга!

Ҳали олдда қанча йўллар бор,
Маҳкамроқ тут, тушмасин қамчинг.
Ҳали олдда қанча чўллар бор,
Етармикин саботинг, кучинг?

Тойилмасин отинг туёғи,
Ҳали манзил олис, биродар.
Ўзингга ҳам маълум бу ёғи,
Оғмаса бас, тиллақош эгар.

Сувлиғини тортгил, бедовнинг,
Ҳали олддан чиққайдир кўприк.
Эҳтиёт бўл, битмасин кунинг,
Гар йиқилсанг қолмайсан тирик!

Йўлимизда кўпдир хору хас,
Кўприкдан ҳам қолмабди яров.
Демак, бизлар биринчи эмас,
Олдда кетиб бормоқда биров!

Қани, тушгил, тин олсин бедов,
Кўп ошиқма манзилга томон.
Тузатайлик кўприкни икков,
Бошқалар ҳам ўтсинлар омон.

Бошимизда бир парча осмон,
Пойимизда бир қисм тупроқ.
Ҳей, отингни қистагил, ўғлон,
Ишонаман мен сенга кўпроқ.

1975

* * *

Эзгулик абадий куйланар,
Тиллардан тушмайди бир нафас.
Йиллар ғилдираги айланар,
Ҳаётим йилларга ҳамнафас.

Йиллар ғилдираги айланар,
Шошади умримни қисқартиб.
Ўйларим учмоққа шайланар,
Ўйларим юлдуздек бетартиб.

Йиллар ҳам тинмайди, тинмайман,
Тинимсиз оширар ёшимни.
Кўнмайман, ҳеч бунга кўнмайман,
Йилларга эгмайман бошимни!

1969

* * *

Шамчироғим, ўчиб қолма, шамол-эй!
Тонг отмасдан ўчсанг қандай ёмон-эй!
Тун қўйнида қолдирма сен ҳеч кимни,
Нур кўрмаса, каминанг ҳам тамом-эй!
Шамчироғим, ўчиб қолма, шамол-эй!

Мен шамолни тўсай дейман, тинмас у,
Бир балодир, алдовга ҳам кўнмас у.
Ўзи ўтдир, ўзи сувдир омонсиз,
Лекин сенинг яллиғингдан ёнмас у,
Мен шамолни тўсай дейман, тинмас у.

Шамчироғим,ўчирмасман сени мен,
Бахт қушимсан, қочирмасман сени мен,
Сен ўчгунча ўзим ўчгум шамолда,
Агар ўчсанг, кечирмасман сени мен,
Шамчироғим, ўчирмасман сени мен!..

1976

* * *

-Эй қушгинам, куйлаб бер бир оз,
Таранглашган руҳимни юмшат.
-Эркин бўлсам куйлардим мумтоз,
Аввал мени қафасдан бўшат!

-Хўп, озодсан, қушгинам, сўйла,
Хушнуд этгил кўнглимни бир он.
-Йўқ, йўқ, энди сен ўзинг куйла,
Кенгликларга сиғмасдан шодон!..

1968

* * *

Кунботишда тилла ранг шафақ,
Кунчиқишда кумуш ранг жило…
Мен кимгадир қилмадим шафқат
Ва кимгадир қилдим илтижо.

Дунё қизиқ, дунё ажабо,
Гоҳо шамча кўринмас чироқ!
Биров мени айлайди адо,
Мен бировга солмайман қулоқ!

1968

* * *

Жилғаларнинг суви бир бўлиб,
Гувиллайди тимнимсиз дара.
Тоғ ўйлайди пастга термилиб,
“Мен буюкман сойлардан кўра!”

Тоғ сукутни мангуга асраб,
Эшитмайди шовқинни сира.
Сой ўйлайди чўққига қараб:
“Мен буюкман тоғлардан кўра!”

1968

* * *

— Салом, бобо, соғликлар қалай,
Бахтлимисиз, умрингиз ёрми?
— Эҳ жигарим, дардингни олай,
Кампирни деб тугади ярми…

— Салом буви, аҳволлар қалай,
Бахтлимисиз, умрингиз ёрми?
— Сўрамагил, болам, ўргилай,
Чолимни деб тугади ярми…

1968

* * *

— Йўловчи, қайларга шошасан,
Адоғи борми ҳеч йўлингни?
— Ҳали кўп довонлар ошаман,
Дўст бўлсанг узатгил қўлингни!

— Айта қол, борми ё қанотинг?
-Толиқсам, йўлларда шеър айтгум…
— Кезмоққа етурми ҳаётинг?
— Йўл юриб умримни узайтгум!..

1968

* * *

Ҳаёт рўпарамда дарёдек турар,
Сувлари тиниқдир,оқишлари жўн.
Кимдир довулларда овозсиз юрар,
Кимдир сукунатда солади шовқин.

Ҳаёт рўпарамда тилсимдек турар,
Сеҳрни билмасдан ёнаман ўтда.
Бировлар кимгадир гоҳо панд берар,
Гоҳ кимдир қопмоқни ўргатар итга.

1968

* * *

У тушимга кирар ҳар саҳар,
Тортқилармиш сочларин сабо.
Ҳидлармиш менга гулсафсар,
Кўксимга бош қўйиб дилрабо.

Бир қизмишки, сулув ва дуркун,
Куйлармишман қўлидан тутиб…
Мен васлига етгайман бир кун,
Ё ишқида кетгайман ўтиб.

1976

Бир Пари бор

Бир пари бор, яшар йироқда,
У ҳаммага соҳиби фармон.
Бир пари бор, яшар йироқда,
Мен ҳам унинг васлига зорман…

Ўша менинг Қуёшим, Ойим,
Осмон каби заминдан йироқ.
Борай десам рад этар доим,
Ва ўзи ҳам келмайди бироқ…

1976

* * *

— Айтгил, рубоб, машқинг бунча паст,
Эшитаман мусиқанг аранг?
— Эвоҳ, эгам, сўйлаганинг рост,
Ё мен носоз, ёки сен гаранг!

— Рубоб, куйинг эмасдир аъло,
Ғаминг тўзғир аччиқ тутундай?
— Ёки менга бўмиш бир бало,
Ё ўзгардинг сен ҳам бутунлай!..

1976

* * *

Тун бўйи тинмади ёмғир,
Туни бўйи тинмади қалам.
Ёмғир, қанча куйласанг арзир,
Сени бу кун кутмоқда олам!

Мен ҳам сени тинглаяпман жим,
Бироқ сўзга очилмас лаблар.
Қўшиқ бўлиб янграр-ку қалбим,
Бир кун ахир, тўкилур зарблар!..

1977

Тўртликлар

Менга иккинг бирдексан, гўзал,
Мен иккингсиз бўлурман адо.
Сенга жуда ўхшайди ғазал,
Ё сен унга ўхшайсан жуда.

* * *

Кайф бўлмаймиз майга ҳам ҳатто,
Сархуш этар висолли дамлар.
Севмоққа-ку маҳкум, одатда
Севилмоқни истар одамлар.

* * *

Ўнга кириб ёлғон айтаманми, дейди ёлғончи,
Йигирмага кириб ёлғон айтаманми, дейди ёлғончи.
Қирққа кириб ёлғон айтаманми, дейди ёлғончи,
Сочим оқарганда ёлғон айтаманми, дейди ёлғончи.

Суҳбат

Ҳазил

Мен дедим: “Ярқиллаган
Икки кўзингга бандаман”.
У деди: “Сен ердасан-ку,
Мен ахир осмондаман”

Мен дедим: “Бошга кўтаргум,
Ошиғингман ишқи пок”.
У деди: “Бошинг керакмас,
Менга елканг яхшироқ!”

Мен дедим: “Кўнгил учун,
Сал пал ширинроқ сўзлагин!”
У деди: “Гар ёқмасам мен
Ўзга бир ёр излагин!”

Мен дедим: “Айт, не қилай?
Бўйдоқ ўтайми бир умр?”
У деди: “Бундоқ эса,
Машинага навбатда тур”.

Мен дедим: “Йўқ-ку пулим,
Ҳатто участка қургани”.
У деди: “Пулсиз бўгунча,
Создир худонинг ургани!”

Мен дедим: “Шартми ахир,
Ишқни ўлчаш пул билан?”
У деди: “Мумкин топишлик
Пулни ҳар хил йўл билан”.

Мен дедим: “Нақш олмани
Қурт емоғи рост экан?”
У деди: “Бас қил йигитча,
Асли зотинг паст экан!”

Мен дедим: “Бундан кўра,
Қалбимни ол, жонимни ол!”
У деди: “Жон сенга сийлов,
Алвидо, эй яхши қол!..

Шу тариқа иккимиз ҳам
Тарқалишдик икки ён.
Мен секин кулбамга кетдим,
У эса пулга томон…

1975

«БУЛОҚ» КИТОБИДАН

    «Булоқ» китоби 1979 йилда нашр юзини кўрган.  Китобга сўзбоши ёзган Ўзбекистон халқ ёзувчиси Мирмуҳсин шоир ҳақида шундай сўзларни ёзган: «Амирқул Пўлканов адабиётга дадил кириб келаётган истеъдодли ёшлардан бири. Унинг шеърлари халқ оғзаки ижодига хос рангин оҳангларга бойлиги, самимийлиги ва ўзига хослиги билан ажралиб туради. У лирик шеърларида ҳам, ижтимоий мавзуларда ёзилган руҳидаги шеърларида ҳам ҳаётни бутун зиддиятлари билан тасвирлашга инсон руҳий кечинмаларини ёрқин бўёқларда акс эттиришга интилади».

Мақсад

Одамлар ҳаётда ўтаркан бурчин,
Эришмоқ истаркан собит бўлмоққа.
Мақсад керак экан яшамоқ учун,
Мақсад кеарк экан ҳатто ўлмоққа!
Мен унинг ортидан югурдим йиллаб,
Гоҳида оёғим тойилди тошга.
Аллаким панд берди тушсин деб қулаб,
Бировлар оғамдек кўтарди бошга.
Гарчи мен юлдузни кўзлаганим йўқ,
Ҳавойи ишқни ҳам қилмадим одат.
Ё Ҳумо қушини излаганим йўқ,
Мақсадим кетидан интилдим фақат.
Оҳ, уриб ётмадим фурсатни кутиб,
Қўрқмадим келгай деб бевақт заволим.
Гоҳида деҳқоннинг қўлидан тутиб,
Эгатдан сув бўлиб оқди хаёлим.
Миришкор халқимни севдим ҳар қачон,
Бошига ғам тушса ғам чекдим минг бор.
Мен учун юртимдек азиздир жаҳон,
Мен уни куйларман беҳудуд, бисёр.
Шу боис ўйимнинг йўқ эрур кети,
Бул сабаб бўлолмам андак бепарво:
Кетмасин уйлардан ҳеч вақт нон ҳиди,
Инсонга ҳамиша бахт бўлсин раво.
Матлабим, заҳматинг чекдим кўп ғоят,
Мақсадим, мен учун ўзинг бўл даҳо!
Сен бўлсанг мангуга боқийдир ҳаёт,
Сен бўлсанг менга ҳам йўқдир интиҳо!

1975

Бирга яшаймиз

Ҳей, кўксини атайлаб тешиб,
Юлдузларни қадаган Осмон,
Ҳей, булутни бовлиқдай эшиб,
Шамолларни ҳайдаган Осмон,
Бирга яшаймиз!

Ҳей, кўксимга ёғду тўлдириб,
Юрагимда тонг отган Қуёш,
Ҳей, барчага оташ келтириб,
Зулматларни уйғотган Қуёш,
Бирга яшаймиз!

Ҳей,башарни кафтида тутиб,
Ҳаловатни кўрмаган Замин,
Ҳей, бировлар севиб гул экиб
Ва бировлар хўрлаган Замин,
Бирга яшаймиз!

Ҳей, йиқилсам турғазиб қўйиб,
Ҳар он мени қўллаган Она,
Ҳей, бошимдан ўргилиб, суюб,
Толе сари йўлллаган Она,
Бирга яшаймиз!

Мангуликни келтирмоқ учун,
Ерни гулга тўлдирмоқ учун,
Ўлимларни ўлдирмоқ учун,
Бирга яшаймиз!

1973

Севгилим

Сен менинг орзум бўл,
Қўшиқ бўлиб янгра қалбимда.
Муқаддас бўй бўлгин,
Умри узун бўл,
Армон бўлиб қолма қалбимда!

Зангори бўшлиқларга шўнғи,
Юлдуз бўлиб порла, қувонай.
Сабо бўлиб эсгил тонгги —
Гўзаллигинг шавқига қонай.

Сени куйлаб ўтай…
Ҳур бўл,
Ёниқ қалбим бўлиб қол, гулим!..
Умримга мезон бўл,
Мақсад бўл,
Кўзларимга нур бўл, севгилим!..

1969

* * *

Булоққа бир умр қуримоқ ётдир;
У йиллаб курашиб тошларни ёрган.
Унинг ҳар қатраси — обиҳаётдир,
Унинг ҳар томчиси — туганмас армон.

* * *

Гоҳ тунлари ўйсиз ўтмайди,
Гоҳ қалбингга етмайди кучинг.
Жасоратинг ўзи етмайди,
Севаман, деб айтмоқлик учун.

1978

Жангчи

Отам Умарқул Пўлкан ўғлига бағишлайман

Ўн олти ёшида жангчи эди у,
Ватанидан ёвларни қувди изма-из.
Неча бор қузғундек чанг солди қайғу,
Неча бор ўлимга келди юзма-юз.
Лекин у қочмади жангоҳни ташлаб,
Қўрқувдан қалтираб чекмади фарёд.
Ҳолбуки ўша пайт ёвузлик яшнаб,
Милтиқнинг учида турарди ҳаёт.
У баттол қисматга бош эгмади йўқ,
Ва нажот ахтариб чопмади гирён.
У бир қалқон эди — ўтмас эди ўқ,
У бир қоя эди — бўлмасди вайрон!
Сувга чўкмади у, ўтда куймади,
Томчидек тупроққа кетмади сингиб.
Уни тарк этмади бахти, омади,
Музаффар қайтди у ёвларни енгиб.
Энг бахтли кунларга етди ниҳоят,
Оналар гул сочди жангчи пойига.
У бугун умридан хурсанддир ғоят
Ва лекин кўнгли ҳеч тушмас жойига.
Синиққан чеҳрада ажинлар қат-қат,
Қалбига сиғмайди қувлик, ёмонлик.
Тинчлик бўлса дейди дунёда фақат,
Энг севган сўзи ҳам фақат омонлик.
Осойиш тилайди башарга ҳар кун,
Жангчининг қалбида эзгу бир ғоя…
У ҳамон фидодир она-юрт учун,
У ҳамон юртини қилар ҳимоя!

1977

Интизор чечаклар

Қиш куни булбулни соғиндим жуда,
Кўзимни тўрт қилди сайроқи қумри.
Аслида баҳорни қўмсаш беҳуда,
Зероки уч ойдир қишнинг ҳам умри.

Биламан, шу фасл ўтмасдан қолмас,
Шу ёлғиз бир умид кўнглимга қанот.
Лекин у қалбимга таскин беролмас,
Бахш эта олмайди менга ҳаловат!..

Дунёда баҳордан сулувроқ не бор!
У менга сўзлагай эзгу чўпчаклар…
Дўстларим, ҳадемай келади баҳор,
Доим қор остида ётмас чечаклар!

1977

* * *

Ўтди йиллар, ўтди аср,
Ўтди қанча замонлар-ей.
Яхшиларга кун бермади,
Оғу берди ёмонлар-ей!

Буюлик ҳам айб экан да!
Насибаси дор бўлди-ей.
Кўк йиғлади, ер йиғлади,
Одам қуртдек хор бўлди-ей.

Ер — бойники, сув — хонники,
Подшоники — ҳаволар-ей.
Ғарибники бўлмиш фақат
Мунгли мунгли наволар-ей.

Шоирга кун йўқ эди,
Тилсиз эди зўр тоғлар-ей.
Булбулники эди саҳро,
Қузғунники — гулбоғлар-ей…

У даврлар ўтди энди,
Ўтди ўшал замонлар-ей.
Ер — бизники, сув — бизники,
Хору хасдир ёмонлар-ей.

Толе қуши қўнди бошга,
Жондай ширин бу дамлар-ей.
Бир-бирига меҳр берар,
Бахт улашар одамлар-ей.

1976

Чоллар

Ғўза унди илк бор қўриқда,
Чаппар урар чексиз далалар…
Лойқа сувга тўлган ариқда
Чўмилмоқда бир тўп болалар.

Чумчуқлар ҳам тол кавагида
Сукунатга бермишлар навбат.
Икки бобой дарахт тагида
Кўк чой ичиб қилмоқда суҳбат…

Бири дейди: — Бунча кун иссиқ?
Бири кулиб қўяр мулойим.
— Бўлмасин-да, тилимиз қисиқ,
Планимиз тўлсин, илойим!

Бири манглай терини елпиб,
Белбоғини қўяркан ёнга,
Қалб ташвиши юзига тепиб,
Қараб қолар дала томонга:

— Кўрдингми, Хол… фақат ғўза деб,
Қармабмиз бу йил полизга.
Офтоб урган қовунларни еб,
Биров раҳмат дермикин бизга?!

Кулиб қўяр ошнаси, лекин
Бир дамгина қолар ўйланиб.
Чойдан босиб ҳўпларкан, секин
Ўз-ўзича қўяр сўйланиб:

Қовунсиз ҳам яшамоқ мумкин,
Пахтанинг чи, йўриғи бошқа!
Агар ғўза экмасам, бугун
Кирмас эдим балки юз ёшга!..

Бири манглай терини елпиб,
Бири асо оларкан қўлга,
Қувончлари юзига тепиб,
Қишлоқ томон тушарлар йўлга.

Гоҳо ўтган кетгандан сўйлаб,
Гоҳ сайр этиб орзу кўшкида,
Бири борар ғўзани ўйлаб,
Бири ёнар полиз ишқида…

Юлдузларга тўлади само,
Чайқалади шамолдан толлар.
…Умр тилаб дунёга, аммо
Туни билан ухлолмас чоллар.

1975

Ботирлар

Неча бор заминни куйдирди оташ,
Неча бор мозийнинг айланди чархи.
Ва лекин йўлидан тоймади қуёш,
Ва лекин тушмади ботирнинг нархи.

Ғанимлар юртимга қилдилар юриш,
Муқаддас тупроқда тутдилар чодир.
Интиқом олмоққа чорлади уруш,
Ёвларга ўқ бўлиб санчилди ботир.

Ботирлар жон берди мардона туриб,
Тулпорлар қон кечиб чопдилар сарсон.
Ўқ еган бургутдек ногоҳ чарх уриб
Уларнинг кўксига йиқилди осмон…

Улар ҳам ҳаётни севарди жондан,
Улар ҳам яшарди толе ахтариб.
Ботирлар кўксидан сачраган қондан
Кўкдаги юлдузлар қолди қизариб.

Эҳ, улар шароб ҳам ичмади қониб,
Умр ҳам бермади жанги беомон.
Шоирлар қудратни куйлади ёниб,
Уларнинг шаънига битдилар достон.

Зотан, мен улардан олгайман сабоқ,
Шул узоқ ўтмишга солгайман назар.
Бугун ҳам қайдадир писганча қўрқоқ,
Ботирнинг ортидан урмоқда ханжар.

Мен қандай чидайин бундай жафога,
Не қилай гўдаклар қолсалар сағир!
Умримни бергайман балки даъвога,
Мен ҳам ботирларга зурёдман, ахир…

Ва лекин бу билан ўзгармас тарих,
Тўкилиб битмагай киприкдаги гард.
Бари-бир уларни бўлмас қайтариб,
Жазога мустаҳиқ бўлмагай номард.

Майда гап қилсам гар кечиринг,бироқ,
Дўстларим, ботирлик эмасдир осон.
Кўз юмган ботирлар бугун ҳам уйғоқ,
Уларнинг кифтида турибди осмон.

1975

Олтин

Подшолар эрларни дорга осганда,
Мурдалар сиртмоқда олганида тин,
Ёвузлар юртимга оёқ босганда,
Уларни ўзига чорлади олтин.

Олтин деб бир-бирин топтади инсон,
Фараҳли орзулар тушди домига.
Эй олтин, юзингга сачраганда қон,
Ўзинг шак келтирдинг бойлик номига!

О, балки бўлмасди разолат зулм
Бу ўтли оламда йўқ эсанг агар.
Сени деб жангоҳда тож кийди ўлим,
Сени деб бошларни кесди Искандар.

Дунёда бировлар тўймади сенга,
Сеҳринг ла ҳар қайда қолдирдинг кўз ёш.
Сен боис — одамлар зор бўлди нонга,
Сен боис — юз йиллаб кўрмади қуёш.

То ҳануз бу дарддан фориғмас инсон,
То ҳануз ғазодан кутгайлар самар.
Қаршингда бировлар сотгайдир имон,
Ортингдан чопгайлар тобутга қадар!

Биламан, бир куни келар шундай дам,
Ўтмишни хўрсиниб эслармиз оғир.
Олтинни тупроқдан қазиган одам,
Тинч яшаш йўлини ҳам топгайдир охир…

Мен шукур қиламан ўзимни тутиб,
Ва лекин ўйларим бўлмайди абас.
Яхшиям бўлмайди қуёшга етиб,
Яхшиям шу қуёш тиллодан эмас!..

1977

Ҳайдар бобо

Ҳайдар бобо!
Менинг ён қўшним.
Табиатан зукко, меҳрибон.
Куни бўйи билмайди тиним,
Чарчаш нима билмайди ҳамон.

Давраларда сўзлайди эркин,
Пайти келса жиндек «тортади».
Дам олса ҳам бўлар-у, лекин
Қариб қоламан деб қўрқади.

Рўзғордан ҳеч камчилиги йўқ,
Қўл қисқа деб бўлмайди диққат.
Келиндан-ку доим кўнгли тўқ.
Ўз ўғлидан розимас фақат.

Юрар дардин ичига солиб,
Ахир қандоқ чидасин, ҳай-ҳай!
Ота касби бу ёқда қолиб,
Рассом бўлиб кетса болакай!

У суратни чизар қотириб,
Чол ўзи ҳам ҳайрон қолади.
Лекин бундоқ бирга ўтириб,
Суҳбатлашса нима бўлади?

Миқ этмайди,
Гўё мум тишлаб,
Тураверар қоғоз қошида.
Ахир бобо Рустамдек ишлаб,
Улоқ чопган ўттиз ёшида!

У бўлса-чи, қоғоз билан банд,
Ўзга ишни қилмайди хаёл.
Эҳ, бари бир бола-да — дилбанд,
Бу ҳам чолга келмайди малол.

Билганингни қилгин, дейди ю,
Йўл олади чойхона томон.
Чоғ улфатга қўшиларкан у,
Улфатаро соҳиб, қаҳрамон…

У даврада сўзлайди эркин,
Пайти келса жиндек «тортади».
Дам олса ҳам бўлар-у, лекин
Қариб қоламан деб қўрқади.

1977

Ўтмишда ҳалок бўлган
Ошиқлар монологи

Афсонавий эди севгимиз,
Дунё эди мисли бир чаман.
Фарҳод-Ширин эдик иккимиз,
Бизга фириб берди ёсуман.

Афсонавий эди севгимиз,
Кўп талпиндик орзуга томон.
Тоҳир-Зуҳро эдик иккимиз,
Бир қабрда ётибмиз ҳамон.

Афсонавий эди севгимиз,
Фарёд чекиб кездик чўлларда.
Лайли-Мажнун эдик иккимиз,
Қўшиқ бўлиб қолдик тилларда.

Афсонавий эди севгимиз,
Сиғмас эди тасвири сўзга.
Ою Қуёш эдик иккимиз,
Етолмадик бир-биримизга…

Афсонавий эди севгимиз,
Севдик очиқ, севдик пинҳона.
Бахтли бўлар эдик иккимиз,
Бахтсиз қилди бизни замона.

1977

* * *

Биламан, балки умрим
Сўқмоқдек қисқа бўлар…
Биламан, бу дунёда
Ҳеч нарса мангу қолмас!
Аммо ишқимиз яшар,
Шунга ишонгим келар…
Сени мендан ҳаёт ҳам,
Ўлим ҳам ажратолмас!..

1974

* * *

Инсон нон деб яшамас фақат,
У ташнадир меҳру зиёга.
Бир дунёдир ундаги шафқат,
Лекин ўзи сиғмас дунёга.

1977

* * *

Биз бўронда қолдик адашиб,
Мушкул эди йўл топиб юрмоқ.
Дўстим деди: «Қани, қичқиргил!»-
Қийин эди лекин қичқирмоқ.

«Дод» дейишга уялдим рости,
«Йўқ» дейишга бормади тилим.
Қутурарди атрофда бўрон,
Ҳижолатдан ёнарди дилим.

Дўстим деди: «яна қичқиргил,
Токай мен дод дейман ахир»!
Иккимиз ҳам ҳолдан тойгандик,
Иккимиз ҳам йиқилдик охир.

Ётарканман қорга мук тушиб,
Йиғлар эдим чангаллаб қорни:
«Наҳот бир бор қичқиролмадим,
Хафа қилдим шундай шунқорни…»

Дўстим тўнни бошига буркаб;
Уввос солиб қиларди нола…
…Тонг отарди иккаламизни
Топиб олди бир чопон бола.

Тинган эди энди қор, бўрон,
Ловулларди чўпон гулхани.
Бир чеккада дўстим… болага
«Қўрқоқ» дея сўйларди мани.

Қолган эдик бизлар адашиб…

1978

* * *

Шодлигимнинг поёни йўқдир,-
Олам яшар қуёш нуридан.
Бу дунёда парилар кўпдир,
Сен яхшисан аммо баридан!..

Шодлигимнинг поёни йўқдир,
Олам яшнар қуёш нуридан.
Бу дунёда ошиқлар кўпдир,
Мен яхшиман аммо баридан!..

1976

* * *

Бировларга ўхшайсан дема,
Шовулласа шеъримда денгиз.
Бир-бирига ўхшайди кема,
Бир-бирига ўхшайди юлдуз…

Бировларга ўхшайсан дема,
Шу сўз мени этгайдир лоҳас.
Қиёс излаб, ғамимни ема,
Мен ўзимга ўхшайман холос!

1977

* * *

Ер самони севармиш, ё раб,
Самога ҳам эмасмиш осон.
Ер тўймасмиш самога қараб,
Ерга боқиб тўймасмиш осмон.

Аммо улар учрашмас бир қур,
Севгида-чи, тенгсиздир ҳамон.
Наҳот мени эслатар шу ер,
Наҳот сенга ўхшайди осмон?!

1973

* * *

Чимилдиқ ичида шивирлар висол,
Чимилдиқ сўнгсиз бир сеҳрга тўлиқ.
Чимилдиқ ичида — қўл етмас хаёл,
Ўзи ҳам ҳайратдан лолдир чимилдиқ.

Куёвга бахт асли хаётдан сийлов,
Келин ку яқинда гул очган чечак…
Тун бунча қисқа, деб зорланар куёв,
Тонг бунча яқин, деб ёнар келинчак.

1978

* * *

— Ўйлар, нечун ҳаддан ошасиз!
Кўзлар, нечун сизда мунг, хаёл?
— Бизлар қўшни боққа шошамиз,
Унда кезар гўзал бир аёл!

— Асаб, нечун тарзингиз бузуқ?
Юрак, нечун сизда ҳаяжон?
— Сўрамагил, дардларим қизиқ…
У мен билан эди бир замон…

1969

* * *

Шўхлик қилма, дерлар менга,
Ундар жиддий бўлмоққа.
Кулгим келса кулмай нега?
Ўрганганман кулмоққа.

Ёшлик қилма дерлар менга,
Синагайлар саботим.
Сегим келса, севмай нега?
Ишқ бу — менинг ҳаётим!

Эҳтиёт бўл, дерлар менга,
Чорлар сукут қилмоққа.
Шошгим келса, шошмай нега?
Тоқатим йўқ кутмоққа!..

Майли, мени терганг, дўстлар,
Тингламоққа мен шайман.
Лекин фақат севиб, ёниб,
Қалб амри-ла яшайман…

1977

* * *

Нур этагин йиғиб олиб,
Шом талпингач ер томон,
Хона ичра танҳо қолиб,
Сирлашамиз икковлон…

Хаёл мени сархуш этар,
Ўй сураман суюниб…
Тонгда аранг чиқиб кетар,
Тун хаёли кийиниб.

1976

* * *

Ўн тўрт кунлик бўлганида ой,
Тун қўйнига кирганда фалак,
Тингла, мени кўнглимни айтай,
Деразангни очиб қўй малак!..

Йироқларга кетганим чоғда,
Қилганида ҳижрон жонҳалак.
Рақибларни қолдиргин доғда,
Деразангни ёпиб қўй, малак!..

1976

* * *

Мангуликка тимсолдек қолар,
Туганмасдир тоғлар бардоши.
Еру кўкни ларзага солар,
Гар қуласа тарвуздек тоши.
Бардошлига кенг эрур фалак,
Бесабрлар тамом бўлади…
Фарёд қилма, менга эй малак,
Мен оҳ урсам ёмон бўлади!

1971

* * *

— Тинчингни буздимми, азизим,
Не сабаб қовоғинг солинган?
— Қўявер. шунчаки мен ўзим…
Севилиб юрагим олинган…

— Сен менга аламли хотира,
Ишқингда юрагим тилинган.
— Севардим, иложи йўқ сира,
Севиб ҳам юрагим олинган.

1967

* * *

Қовоғингдан гоҳо қор ёғар,
Гоҳ куласан: тушунолмайман.
Ё парисан, ёки афсунгар,
Кимлигингни ҳануз билмайман.

Гоҳ кўнглимга ташвиш соласан,
Ўй босади, хаёлга толсанг.
Пари бўлсанг нега куласан,
Не йиғлайсан афсунгар бўлсанг?!

1977

Истак

Бобом тенгсиз эди эртак бобида,
Ром қилиб қўярди гапириб туриб.
Кетиб қолар эдим узоқ узоқларга,
Учар гиламларга ўтириб.

Чамбилу Кўҳиқоф, боғи Эрамга,
Гўрўғли юртига бориб қайтардим.
Ошиқ бўлиб Барчин латофатига,
Алпомиш кучига таҳсин айтардим.

Жуда ўхшаш экан эртак ва олам,
Ижобат топаркан инсон матлаби.
Шундан бери мен ҳам анча улғайдим,
Ботир йигит бўлдим Алпомиш каби.

Юлдузларга учаман энди истасам,
Ҳоҳласам ўт чиқар замин қаъридан.
Лекни бир муддао тинчимни бузар,
Бир истак зўр чиқар доим баридан.

Қўлимдан тутганча шоширар ҳаёт,
Мен ҳам Ғиротимни мудом қистайман.
Аммо ҳамон ўша бобом айтиб берган
Учар гиламларда учмоқ истайман.

1972

Пойга

Бошимизда бир парча осмон,
Пойимизда бир қисм тупроқ.
Отингни кўп қистама, ўғлон,
Яна ўзинг биласан бироқ…

Гўрўғлининг Ғиркўк отини
Кўкка олиб чиққан бу пойга!
Алпомишнинг Бойчиборини
Туёғидан йитган бу пойга!

Ҳали олдда қанча йўллар бор,
Маҳкамроқ тут, тушмасин қамчинг.
Ҳали олдда қанча чўллар бор,
Етармикин саботинг, кучинг?

Тойилмасин отинг туёғи,
Ҳали манзил олис, биродар.
Ўзингга ҳам маълум бу ёғи,
Оғмаса бас, тиллақош эгар.

Сувлиғини тортгил, бедовинг,
Ҳали олддан чиққайдир кўприк.
Эҳтиёт бўл, битмасин кунинг,
Гар йиқилсанг қолмайсан тирик!

Йўлимизда кўпдир хору хас,
Кўприкдан ҳам қолмабди яров.
Демак, бизлар биринчи эмас,
Олдда кетиб бормоқда биров!

Қани, тушгил, тин олсин бедов,
Кўп ошиқма манзилга томон.
Тузатайлик кўприкни икков,
Бошқалар ҳам ўтсинлар омон.

Бошимизда бир парча осмон,
Пойимизда бир қисм тупроқ.
Ҳей, отингни қистагил, ўғлон,
Ишонаман мен сенга кўпроқ.

1975

”ИЗҲОР” КИТОБИДАН

   Амирқул Пўлканнинг учинчи китоби – “Изҳор” тўплами ”Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти” томонидан 1981 йилда нашр этилган. Ушбу китобдан шоирнинг шеърлари билан бир қаторда “Шайтоннинг ўлими” шеърий дарамаси ва “Мангуликка суиқасд” достони ўрин олган.

Отам насиҳати

Ўғлим, руҳинг бўлмасин эзгин,
Сўнг адашиб юрма, мабодо —
Шоир бўлсанг тузуклаб ёзгин,
Мерган бўлсанг – ургин бехато!

Ўзбекистон

Фахрия

Узатса фалакка етгайдир қўли,
Истаса қошида тиз чўкур тоғлар.
Шу ердан ўтадир қуёшнинг йўли,
Шу ердан бошланур энг сўлим боғлар.
Бир халқки, заминни кўтаргай бошга,
Бир халқки, гул каби севар дунёни.
У агар қўл урса жон энур тошга,
Юрт учун фидодир минг битта жони.
Бу шундай юрт эрур, жонга дармондир,
Буюк Шарқ юраги – Ўзбекистондир.

У пахта илмидан элга дарс берар
Ва меҳнат шавқидан сўйлайди достон.
Шу буюк ўзбекнинг эгнида турар
Бир учи фалакка туташган хирмон.
Аждодлар ғурури ўт солур қонга,
Арзимас меҳнатдан кутмагай ёрлиқ.
Қитъалар омонлик тилайди унга,
У билан фахр этар жумлаи борлиқ.
У – борлиқ ичинда гўзал макондир,
Қалбларга ишқ солган – Ўзбекистондир.

Кўкдаги қуёш ҳам олқайди уни,
Уни деб бахт гулин очур истиқбол.
Эй юртим, онам деб куйларман сени,
Сен она сутидек бокира, ҳалол!
Сен шараф мулкининг тожисан – якто,
Қардошлик қудратинг, – толейинг кулсин!
Бахтиёр халқингга бахт бўлсин раво,
Юртингга ҳамиша омонлик бўлсин!
Безавол бир ўлка, мангу омондир,
Мангулик диёри – Ўзбекистондир.

Кўзимга нур ўзинг, юрагимга – қўр,
Қалбимда қуёшдек турибсан ёниб.
Эй деҳқон падарим, қани қўлни бер,
Сен билан бир нафас сўзлашай қониб!..
Сен босган ҳар қадам ўзи бир тарих,
Сен тутган ҳари чигит мисоли олтин.
Гарчи мен ҳисобдан эмасман фориғ
Ва лекин хислатинг санолмай толдим.
Хислатинг оширган – Ҳурлик замондир,
Ҳурликдан миннатдор Ўзбекистондир.

Ахир сен бахт топдинг меҳнатни суюб,
Тақдирдан бекорга кутмадинг самар.
Сен толе яратдинг офтобда куйиб,
У энди нур сочар мангулик қадар.
Сен борки, бу кун мен саодат пеша,
Сен борки, юрагим қўшиққа тўлиқ.
Эй деҳқон падарим, кам бўлма,яша,
Эй деҳқон ўзбегим, сенга минг қуллуқ!
Қўлингда тутганинг – ноёб гавҳардир,
Қўшиғим баётим – Ўзбекистондир!

* * *

Юртим, толеингни куйламоқ учун,
Шодлигинг дунёга сўйламоқ учун,
Сен ҳақда шеър ёзмоқ, ўйламоқ учун
Менга битта умр камлик қилади.

Юртим, сени бахтли кўрмасам агар,
Бошингни тумандек қопласа ғамлар.
Бирга бўлолмасам энг оғир дамлар,
Менга битта умр кўплик қилади.

Қизим Саодатга

Қизим, сен гоҳида сўраб қўймайсан,
Айтмасам кўзингда пайдо бўлур ёш.
Юлдузлар тўкилиб кетмасми дейсан,
Узилиб тушмасми, дейсан шу қуёш.
Мен жавоб излайман саволларингга,
Ҳам ҳайрон қоламан ёқамни ушлаб.
Ошкора бирор гап айтмайман сенга,
Хаёлга ботаман лабимни тишлаб.

Қизим, сен гоҳида сўраб қўймайсан,
Айтмасам отангдан кўнглинг қолади.
Дунёнинг устуни қаерда дейсан,
Дейсан: уруш бўлса нима бўлади?
Мен жавоб излайман саволларингга,
Бу хаста юрагим баттарроқ урар,
Мен бирор аниқ гап айтмайман сенга,
Нимадир айтмоққа халақит берар.

Қизим сен гоҳида сўраб қўймайсан,
Дегандек отажон, қулоғингни бер!
Бахтинг тимсолини тинмай сўрайсан,
Сўрайсан: боқийми, абадийми ер?
Мен жавоб излайман саволларингга,
Мен сенинг тақдиринг ўйлайман кўпроқ.
Дунёмиз абадий тинч бўлур дейман
Ва ўзим ташвишга тушаман бироқ.
Аммо сен қўрқмагин, ахир, мен борман,
Юртинг бор, кўзингдан оқизмагай ёш.
Юлдузлар ҳеч қачон тўкилиб кетмас,
Ҳеч қачон узилиб тушмайди қуёш!

* * *

Дунё жуда кенг экан,
Қадам етмас ерлар бор.
Ҳам пасту ҳам дўнг экан,
Музлаб ётган қорлар бор.

Туққан юртим – туғим деб,
Тупроғим – бор йўғим деб,
Айри тушиб юртидан —
Бир кўришга зорлар бор.

Халқим – “Эрк!” деб курашган,
“Йўлим берк!” деб курашган.
Кўтаролмай ғам юкин
Синиб кетган дорлар бор.

Жанг бўлганда қочишиб,
Ёвга қучоқ очишиб,
Ботирлик даъво қилган —
Қуён юрак шерлар бор.

Сув келганда симириб,
Тоғ келганда кемириб,
Чамбил деб фидо бўлган
Гўрўғлидек эрлар бор.

Дўстлар, ботир ўлмайди,
Ўлим нима – билмайди!
Ўқи тоғни қулатган —
Алпомишдек зўрлар бор.

Умр ўтар, кун ўтар,
Ким келару, ким кетар…
Айтилмаган ҳақ сўздек
Чертилмаган торлар бор.

* * *

Ёрим дўппи кийдирди:
Бошинг омон бўлсин, деб,
Синглим чопон кийдирди:
Танинг роҳат қилсин, деб.

Отам ёвла жанг қилди:
Ўғлим даврон сурсин, деб,
Онам белбоғ боғлади,
Эгилмасдан юрсин, деб…

Маxтумқули монологи

Дунё ўзи доим бири кам бўлган,
Бу дунё деб қанча қирғин жанг бўлган.
Номард қолиб, марднинг ҳоли танг бўлган,
Эр бўлгану бахтин топган кам бўлган,
Мен топмасман, ё топарман, билмадим.

Гоҳ қийғирдек парвоз қилдим қиёда,
Гоҳ чорасиз сарсон бўлдим пиёда,
Ташналигим қонмади ҳеч зиёга,
Гоҳ ғам босиб, сиғмайман бу дунёга,
Оёқ қўлдан кетди дармон, билмадим.

Бахт йироқдан ойга ўхшаб кўрингай,
Дилдаги оҳ войга ўхшаб кўрингай.
Гоҳо сувсиз сойга ўхшаб кўрингай,
Гоҳ бир қисим лойга ўхшаб кўрингай,
Наҳотки мен шунга зорман, билмадим.

Аммо севдим, доим унга сиғиндим,
Ёмон кунда, яхши кунда сиғиндим,
Қувонч шул деб, гоҳ тунга сиғиндим,
Айтинг, дўстлар, ўзи кимга сиғиндим?
У севгими ёки армон, билмадим.

Бахт деганлар дучор бўлса жафога,
Имонсизлар чўмса кайфу сафога,
Толесизлар қайга борсин давога?
Мен ҳайронман, қалб тўлиб бир нидога,
Эй, бу ўзи қандай замон, билмадим.

* * *

Бой бўлмасман икки дунёда,
Лекин ёлғон бўлмагай сўзим.
Мен ҳеч қачон тўймам зиёга
Ва севгига тўймагай кўзим.

Юртим! Ишқинг қалбга нур экан,
Зеро юртсиз кун кўрмас ҳеч ким.
Менинг бор-йўқ бойлигим сенсан,
Менинг бор – йўқ бойлигим – севгим!

* * *

Она шодон бешик тебратар,
Гоҳ кўзларин тикар эшикка.
Бешик ичра фарзанди ётар,
Бор умиди унинг – бешикда!

Ногоҳ учиб ўтди самолёт…
Ногоҳ бир гап кўнглига келди:
“Нима бўлса, бўлсину аммо
Фақат уруш бўлмаса бўлди!..”

* * *

Мен куламан ва йиғлайман,
Юпанаман қай бир қўшиқдан
Шодлансам дунёга сиғмайман:
Чунки мен ошиқман.

Мен ёндираман ва ёнаман,
Шамолдай сирғалиб киргум эшикдан.
Мен сабр қиламан ва кўнаман:
Чунки мен ошиқман.

Кўзимда ёруғлик ва намлар,
Қўрқаман ёлғондан, яшиқдан!
Сиз мени билмайсиз,одамлар,
Ахир мен ошиқман…

* * *

Жаҳонда бир қўшиқ бордир,
Сеҳрли бир эшик бордир.
Қўшиққа бир ошиқ бордир,
Шу ошиқ менга ўхшайди,
Шу қўшиқ сенга ўхшайди.

Жаҳонда бир беармон бор,
Муҳаббат отли нарвон бор,
Чиқолмай бир бедармон бор,
Бедармон менга ўхшайди,
Беармон сенга ўхшайди.

* * *

Йўлга чиқдим яна сен томон,
Йўлга чиқдим яна хит бўлиб.
Айрилиқ ҳам тугар бегумон,
Қаршиларсан қувончга тўлиб.

Атрофимда мудраган дала,
Нафас олар ҳарсиллаб осмон.
Ёритмоқда қалбни бир шуъла,
Қалб талпинар фақат сен томон.

Истакларим юлдуздек кўпдир,
Хабаринг йўқ улардан, гулим!
Бизни ҳали сийлайди тақдир,
Бахтга тўлар менинг ишқ йўлим.

Хаёлимда фақат сен, висол,
Бу ёш кўнгилим бормоқда тошиб.
Тополмассан ишқимга мисол,
Шошмоқдаман тоғлардан ошиб.

Йўлларимни ёритар аҳдим,
Оёғимга ботмас чағир тош…
Унда мени кутаяпсан, Бахтим,
Унда мени кутяпти Қуёш!

* * *

Эй гўзал, оламда ҳеч, сен каби жонона йўқ,
Сен каби жон йўқдир асли, сен каби мастона йўқ.

Тун чўкиб, тоқи фалакда ёнса гар сайёралар,
Ўйларам, еру фалакда сен каби дурдона йўқ.

Сен малаксан, ёки моҳсан, моҳичеҳра, моҳирўй,
Ишқ аро соҳир, суманбар, сен каби фарзона йўқ.

Лайлию Ширин қошингда билки, бир афсонадир,
Гарчи бу дунёда ўзга сен каби афсона йўқ.

Сайр этиб боғу чаманни, изладим кўнгил қушин,
Унда на дўст, на дилором?! Сен каби дўстона йўқ.

Мен нетай, доим дилимни чок этар чархнинг иши,
Сен каби мастона йўқдир, мен каби девона йўқ.

“ОҲАНГ” КИТОБИДАН

“Оҳанг” шеърлар тўплами 1987 йилда ”Ёш гвардия” нашриёти томонидан чоп этилган эди. Ўзбекистон халқ шоири Абдулла Ориповнинг китобга ёзган сўзбошисида шундай жумлалар бор: “Афсуски, адабиёт тарихида умри баҳор гулларидек қисқа адиблар баъзан учраб туради. Лекин бу табиат қонунини четлаб ўтадиган биргина юпанч бор. У ҳам бўлса ҳар бир истеъдод эгасидан қоладиган ижодий меросдир.
Қадрли укамиз Амирқул Пўлкандан ҳам ўзига хос шеърий гулдаста, бир неча достонлар хотира бўлиб қолди. Унинг камтарин ижоди улуғ бобоси Пўлкан шоир номи билан боғлиқ адабий хонадоннинг, қолаверса, шеъриятимизнинг жажжи бир нишонаси бўлиб қолаверади”.

Шоир ўлимидан сўнг нашр этилган бу тўплам ҳақиқатдан ўзбек адабиётининг жажжи бир нишонаси сифатида сақланиб қолди.

****

Отамнинг айтганлари

Туркумдан

Кўп насиҳат қилади отам,
Тўғри бўлгин, дейди,қароғим.
Бошингга ғам тушганида ҳам,
Қўлга олгин ўзни, чироғим!

Маломатга тўла бу дунё,
Кўтара бил қисматнинг юкин.
Қалбга ғулу солганда риё,
Уни четлаб ўтмоғинг мумкин.

Бардош керак одамга асли,
Тошдек маҳкам бўлсин саботинг.
Кутмаганда бир хазон фасли
Барбод қилгай бутун ҳаётинг.

Ҳеч вақт ёлғон сўзлама, болам,
Ҳақиқатдир шоирнинг жони.
Ростин айтган ўлар чоғда ҳам
Бобонгнинг ҳам бобокалони.

Мол-дунёга ҳирс қўйма асло,
Учқур бўлсин минган тулпоринг,
Бошингга ғам тушса мабодо,
Қаватингда бўлсин дўст-ёринг.

Эзгуликда ҳикмат кўп, тушун,
Сен шайтоннинг йўлига кирма!
Арзимаган қуруқ сўз учун
Шоирман, деб кўксингга урма!

Бу дунёда шоир кўп ўғлим,
Ҳаммаси ҳам севар элини.
Энг аввало одам бўл, токим
Англай олгин халқнинг дилини.

Халқсиз сенинг ёзганинг бир пул,
Ўқимаса на ҳожат шеърдан?
Тошни ёриб кўкарган ҳар гул
Қувват олиб ўсади ердан.

Фақат менга қолма боғланиб,
Бу дунёда мен ҳам бир меҳмон.
Ёзар бўлсанг, ёзавер ёниб,
Тутаб юриб ўчма ҳеч қачон!

Қўрқоқ бўлсанг сендай ўғлим йўқ,
Мен ҳам сенга қилмасман шафқат.
Бу дунёда майда одам кўп,
Сен уларга қўшилма фақат!

Олдинга бос қолсанг ҳам ҳориб,
Қаттиқ дерлар одам жонини.
Фарқсиз бўлма ноҳақлик кўриб,
Ерга урма шоир номини.

Тилагим шу, ёзгину баёт,
Сен дунёда одамдек яша!
Нималигин билмасанг ҳаёт,
Қаламингни синдириб ташла!

Мен шуларни ўйлайман нуқул,
Истагим ҳам кўп нарса эмас:
Яхши шеърлар ёзган Амирқул
Умарқулнинг ўғли, деса бас!

* * *

Кўп насиҳат тинладинг, ўғлим,
Ҳар нарсага юрма қон ютиб.
Битта бошга доим бир ўлим,
Мунғайма ҳеч ёқангни тутиб!

Фарзандинг кўп,
Сен ҳам отасан,
Улар билан сўзлаш мулойим.
Ҳамиша тинч бўсин бу жаҳон,
Умринг узоқ бўлсин илойим!

Ногоҳ хато қилишинг мумкин,
Мард бўлади ҳақиқий ота.
Кўп қимматга тушади бир кун
Сен йўл қўйган лаҳзалик хато.

Ўғлим, доим шунақа бўлган,
Бир кун сўнар кўзингдан зиё.
Токи одам зоти бор экан,
Хатолардан қутулмас дунё!

Фақат камроқ янглишгин, ўғлим,
Хато қилма бўлса имконинг.
Қувонади менинг ҳам кўнглим,
Қувватингга кирса ўғлонинг.

Ҳеч вақт дилни қилмагин хира,
Майли юз йил чексанг ҳамки дард.
Токи бизнинг наслдан сира
Туғилмасин биронта номард!

1982

Музейдаги суратлар

Бу ерда қандайдир бир сеҳр бордек:
Мозий ва Истиқбол мулоқат этар.
Энг тўрда мўътабар одил ҳакамдек
Шоирлар сурати турибди қатор.

Бу – Ҳамид Олимжон! Бу – Ғафур Ғулом!
Буниси Шайхзода – улуғвор сиймо!
Буниси Миртемир! Дилбар, хушкалом,
Буниси Ойбекдир – кўзида наво!

Буниси Қаҳҳордир – ҳақиқатпеша!
Буниси Қодирий – кўксида кадар!
Буниси Ҳамзадир – чақмоқдек яшаб,
Ногаҳон чақмоқдек сўнган иқтидор!

Улардан йироқдир бу кун Ер ғами,
Улардан узоқмиз шу қадар биз ҳам.
Дунёда ҳеч ташвиш кўрмаган каби
Ромлардан боқишар буткул хотиржам.

Бошқа суратлар ҳам турар шу кўйи,
Уларга боқмоқлик келмас ҳушимга…
Уйимга қайтаман, лекин тун бўйи
Шоирлар сурати кирар тушимга.

1982

Ижарачи кампир

(Ҳазил)

Ярим тунда кимдир келди:
Эшик яна “жинғир-жинғир”.
Кампир бориб очмоқ бўлар,
Сўзланади минғир-минғир.

Аввал сўрар: – Кимсан, болам?
Дейди: – Очинг! Остонақул!
Кампир дарров калит бурар,
Кириб келар Остонақул.

Ўн минутлар ўтар яна,
Эшик тағин “жинғир-жинғир”.
Кампир бориб очмоқ бўлар,
Сўзланади минғир-минғир.

Секин сўрар: – Кимсан, болам?
— Зокил! – дейди чучук-чучук.
Кампир дарров калит бурар,
Бош суқади Зокир пучуқ.

Бир соатлар ўтар тағин,
Эшик яна “жинғир-жинғир”.
Кампир бориб очмоқ бўлар,
Сўзланади минғир-минғир.

Дарҳло сўрар: – Қайси биринг?
Дейди: – Менман… Мен… албатта…
Кампир дарҳол калит бурар,
Елдек кирар Мансур калта.

Кампир эса уҳ тортганча
Жойга аранг чўзилади.
Тонгга қадар эшик очиб,
Нақ жон-жони узилади.

Йигитлар-чи, парво қилмай,
Тутиб келган каби ғуррак,
Париларни тушда кўриб,
Висолдан сўнг отар хуррак.

1981

Бахтли одам

(Ярослав Смеляковдан)

Бахтли эдим, шубҳасиз, мен ҳам,
ҳам севилиб, ҳам севиб хушбахт
ё сершовқин ёшлар бўлиб жам,
улар ичра топганда шуҳрат.

Бахт, мен сени учратдим кўп бор,
Осонгина кетмадим, лекин
Кўз ўнгимда ўрмон ва шудгор
гўзаллиги очилди секин.

Мамнун эдим бахтимдан жуда
кунда эмас, лек йилда бир ур
шодиёна, тўй томошада
халқ овози дабдаба ила
қўнғироқдек янграса мағрур!

Аммо бу бир муқаддима холос,
аниқроғи сўзга бир йўриғ.
Бахтлимиди, хўш, айтинг, Ленин,
Ўз умрида изоҳсиз, тўлиғ?

Ҳа. Албатта.Унинг даҳоси,
иродаси билан ўша вақт
Октбярнинг найза, байроғи
учларида яшнар эди бахт.

Бахтли эди, гарчи роҳатсиз,
Жипслашиб солдат найзалари —
жўнар экан жангга қўшиқсиз
Москва ва Питер полклари.

Бахтли эди, боладек кулиб,
яна туғни юксалтиб, бутун
Совет Россияси жам бўлиб,
илк байрамни нишонлаган кун.

Бахтли эди уйда, ўрмонда,
Ҳали тунлар чекинмай, зотан…
Ҳа, бу бахт таниш ҳар жонга,
Лек ҳаммага насиб этмаган.

* * *

Руҳим тетик,
Қушдек енгилман.
Дунё бунча гўзал бўлмаса.
Шундай бўлар экан даъфатан
Юрагингни қувонч чулғаса.

Камалак ёйдек тортилган
Дастасидан тутгандек гўё,
Ўзимда йўқ хурсандман бу гал,
Гўзал экан ўзи бу дунё.

Чунки сенга кўнглимни айтдим,
Сен ҳам айтдинг… яна келаман.
Бир сўз билан дунёга қайтдим,
Бир сўз айтсанг, яна…ўламан.

* * *

Кетдингиз Сиз мени тирик ўлдириб,
Кетдингиз қўл етмас манзиллар сари.
Наҳот хато қилсам Сизга дил бериб,
Наҳот бир тушдай тугаса бари?

Ўтмиш қолди бунда келажак қолди,
Кетдингиз лаб тишлаб ёлғиз, паришон.
Озор чекдингизми, нималар бўлди?
Сўрамоққа бир лаҳза берингиз имкон!

Айтингиз сўнгги бор, гуноҳим нима?
Йўқса Сиз ўзингиз айбдорсиз ёким.
Айтингиз, токи мен сабабин билай,
Виждон азобидан қоврилмай токим.

Кетдингиз Сиз мени тирик ўлдириб…

* * *

Бошимга не ишлар тушмади мени
Бу тақдир тенгимга қўшмади мени.
Туя минсамда, ит тишлади мени,
Қисмат ўйинида, деб қўя қолдим.

Сирдан иборатдир дунёнинг бори,
Ким ёрга етолмас, ким дўстнинг зори.
Савдони кўтармас бахтнинг бозори,
Гарчи кеч келсамда, кеч кета қолдим.

Ёлғон гап ярашмас яхши одамга,
Оқиллар танг қолса, ботмайди ғамга.
Ҳаётдан бир илинж топдию ҳамма,
Ҳаётнинг заққумин мен тота қолдим.

* * *

Саноғи йўқ ўтгувчи куннинг,
Эслайсанми мени ҳеч жоним?
Тушларимга кирасан менинг,
Тушларимга кирар армоним.

Гоҳ билмайман: қандай бўлар бахт?
Гоҳ ёқамдан олар ҳамият.
Қушдек учиб ўтиб борар вақт,
Юрагимда фақат бир ният:

Ер ва осмон тутшиб кетган,
Ой ҳам катта кўринган ерда —
Иккаламиз тутиб бир маскан,
Узоқ йиллар яшасак бирга.

Шунда таскин топиб бегумон,
Рўёбга ҳам кўнгил бермасман…
Сен ёнимда бўлсанг бас, ишон,
Ухламасман туш ҳам кўрмасман.

У ишқ дардини шаробдай ичди,
Сенга шеърлар ўқиди ёддан.
То муҳаббат бор экан, ҳеч ким
Бефарқ яшаб ўтмас ҳаётдан.

Сирларингдан вофиқдир онанг,
Гарчи ўзинг сирингни ёйдинг.
Ҳавас қилиб сўрса дугонанг,
Қишлоқи йигитда, деб қўйдинг.

Бу қандай гап?
Бу қандай қилиқ?
Танангга бир ўйлаб олдингми?
Йигитнинг пок ишқидан кулиб,
Сен шаҳарлик бўлиб қолдингми?!

Унга ошиқ қалб берган тақдир,
Сени ўйлаб ўтади куни.
Сени топиб келганда охир
Кўкрагидан итарма уни!

Айтмас эдинг бу гапни, тақдир
Нималигин агар билсайдинг:
Сен ҳам шундай яшасайдинг бир,
Сен ҳам шундай севаолсайдинг.

Бу чиройинг сўнар ҳадемай,
Манглайингда ажин тўзийди…
Сен йигитнинг бошига чиқмай,
Бошингга кўтарсанг арзийди.

* * *

Айтинг, ким ҳам хато қилмаган,
Адашмаган қисмат чўлида?
Фақат ишқ деб яшамас инсон,
Фақат гуллар унмас йўлида.

Фариштамас одам, ҳарқалай,
Баъзан хато қилса не ажаб!
Ўз орзуси – йўлидан қайтмай,
Шараф билан ўлса не ажаб.

Не ажабки, тўқсон йил яшаб,
Етолмаслик мумкин тилакка.
Не ажабки, кўкракка муштлаб,
Буйруқ бериб бўлмас юракка.

Бу дунёда тўғри йўллар кўп,
Сен ҳам ўз йўлингни излайсан.
Гоҳ қувониб, гоҳо ғам ютиб,
Хато қилганингни сезмайсан.

Тўхтамайсан, йўл бўлмас адоғ,
Ҳар бир манзил сабринг синайди.
Энди оғзинг ошга етган чоғ,
Кутмаганда бурнинг қонайди.

Адашганинг сезасан, лекин,
Тополмайсан бошқа бир чора.
Сўнг ортингга қайтасан секин,
Ўзга бир йўл топсам деб зора.

Тополмайсан, чунки ҳар ҳарсанг,
Ҳасрат бўлиб синдирар белинг.
Ва қай тарзда бошлаган бўлсанг,
Худди шундай тугайди йўлинг.

Зеро тўғри йўллар беқиёс,
Ўтишарлар бетин, дамо-дам…
Фақат ундан юрмас ва ўтмас
Ўз йўлини излаган одам!

* * *

Кўп панд едим соддалигимдан,
Бировларга ишондим ортиқ,
Дўстларимга қайда бўлмайин,
Бор-йўғимни айладим тортиқ.

Улар бари менга қадрдон,
Кўзларимга кўринар ёниб.
Мен уларнинг ташвиши билан
Гоҳо тунлар чиқдим тўлғониб.

Гоҳ дўстларни авайлаб, ўзим
Қоқилсамда, олмадим сабоқ.
Азасида кўзимни ёшлаб,
Тўйларида ташидим товоқ.

Пеш қилмайман камтарлигимни,
Дўст гуноҳин кечирган марддир.
Ота бўлса суянган тоғинг,
Дўст дегани содиқ ҳамдарддир.

Дўстим, сендан илтимосим шу,
Зеро, сабр косаси тўлди.
Қўлларимни қўйиб юбориб,
Оёғимдан чалмасанг бўлди!

* * *

Ҳаёт гули эдинг мен учун,
Умрим мазмунига айландинг.
Бахтим йўли эдинг мен учун,
Қалбим риштасига бойландинг.

Ойнинг ёғдусига беланиб,
Хилват гўшаларда кезганмиз.
Туннинг кўкрагига биз ёниб
Қуёш суратини чизганмиз.

Бундай бахтдан бошим айланиб,
Тирик қолганимга ҳайронман.
Умр бўйи сенга бойланиб,
Ниятига етган бир жонман.

Юрагимга нурдай из солган
Кўзларинг шунчалик хуморми?
Иккимизни бир одам қилган
Муҳаббатдан зўрроқ куч борми?!

Ҳаёт гули эдинг мен учун,
Умрим мазмунига айландинг…

15 iyul — shoir Amirqul Po’lkan tavallud topgan kun

Amirqul Po’lkan kamtar, kamso’z, lekin ishonchli do’stlari davrasida dilkash, tafakkuri teran shoir edi. U bilan do’stona munosabatlarimiz bor edi. U „Sharq Yulduzi“ining she’riyat bo’limida, men esa yozuvchilar uyushmasida she’riyat bo’yicha adabiy maslahatchi bo’lib ishlardim.Ertalab ishga keliboq, mening yonimga kirar, yo o’zi yozgan yangi she’rini o’qib berar, yoki mendan biror narsa eshitgisi kelganini aytib, o’qishga majbur qilardi. Uning she’rlari quyma shaklda, misralari me’yoriga yetkazilgan bo’lar, quruq maqtovni yoqtirmas, tez qizarib ketguvchi edi (Shoir Yodgor Obid xotiralaridan).

SHOIRGA BAG’ISHLOVLAR

AMIRQUL PO’LKAN XOTIRASIGA
O’ktam Mirzayor

Kuzning o’sha yomg’irli kuni,
Titrab-qaqshab bardoshlarimiz,
Qora yerga o’tqazdik uni…
U uyquga ketmishdir bexos
U uyg’onib keladi gohi
Kiraverar eshikdan ro’y-rost,
Yomg’irlarda qolgan nigohi.
Sirqiratar ko’ksimni nogoh.
Fayzsiz dala — to’zg’igan hovli,
Va ko’zlarda qolgan u nigoh.

AMIRQUL PO’LKAN
Abdulkarim Bahriddin

Qalb qo’rimni ayamay
kuylayverdim, yosh edim.
Ermakka yozganim yo’q,
kuyib-yonib yashadim.

Qoldirmadim,
simirdim
quvonch, g’amning jomini.
Sotib yashamadim hech
bobolarim nomini.

Balkim, yashashar uzoq
o’rtanmasdan,
kuymasdan?!
Ketib boryapman,
mana,
bu dunyoga to’ymasdan…

Bu dilbar tiriklikni
mendan ko’ra qattiqroq
sevib yurasiz, deya
sizga tashlab borar chog’,

xavotirim – she’riyat –
bir o’y dilni yaralar:
ketsam, menga she’r bitib,
kun ko’rmanglar, jo’ralar…

Amirqul Po’lkan
SHE’RLAR

Po’lkan shoir sulolasining uchinchi vakili – shoir Amirqul Po’lkan 1948 yil 15 iyulda tug’ilgan. Toshkent Davlat Universitetining o’zbek filologiyasi fakul`tetini tamomlagach, “Guliston” va “Sharq yulduzi” jurnallarida, O’zbekiston Yozuvchilar Uyushmasida ishlagan. Shoirning “Poyga”,”Buloq”, “Izhor”, “Ohang” kabi she’riy to’plamlari, “Mangulikka suyiqasd” ,”Shaytonni o’limi” dostonlari nashr etilgan.
Shoir ayni ijodi gullab-yashnagan 34 yoshida bevaqt vafot etgan.

O’ZBEKISTON

Men seni sevaman,
Olis fazoni,
Yorqin yuulduzlarni kuylayman yonib.
Dengizga lab tutgan ulkan daryolarning
Hayotbaxsh suvidan ichgayman qonib.

Meni seni sevaman,
Kuylab, madh etib,
So’ylarman bu dunyo odamlariga.
Gullar unaverar,
Baxt ko’karadi
So’ngsiz paxtazorning etaklarida.

Men seni sevaman,
Yuksak tog’lardan
Shoshilgan shovvodek bilmayman tinim.
Senga talpinaman butun umr bo’yi,
Bobolar Vatani O’zbekistonim!..

SHOIR

Mir Alisher ilk martaba bitganda bayot,
Fuzuliyning baytlarida kulganda pari,
Hali bunday she’riyatni bilmasdi hayot,
Bahosiga yetmas edi dunyoning zari.

Farhod toshni yo’nar edi o’shanda tog’da,
Shirin kundek porlar edi go’zallar aro.
Zanjirband she’r ozodlikka talpingan chog’da
Suzar edi shuhrat mayi ichra Bayqaro.

Jomiy ketdi kuylagancha tole qushini,
Ko’p buyuklar bu dunyodan o’tdilar bir bir.
Shoirsan deb silamadi ular boshini,
Hech qaysini alqamadi alloma taqdir.

Qilich bilan kesildi ko’p zamon yo’llari,
Goho omad hamroh bo’ldi makkor va quvga.
Bir oniylik obro’ uchun jallod qo’llari
Gulxaniyni qopga solib tashladi suvga.

Ammo ular bilmadilar, baxtsizlik nechun!
Ammo ular sotmadilar pulga sha’nini.
Haqiqatni burro qilib aytgani uchun,
Qonxo’r podshoh Nodirani oldi jonini.

Haqiqat deb, oxir dorga tortildi Mashrab,
Yuraklarda g’am to’foni cho’kdilar qat qat.
Uzoqlardan do’stlarining holini so’rab,
Fig’on qildi o’z yurtiga sig’magan Furqat.

Har qaydaki olarkanmiz ularni yodga,
Buyuklarning ruhiga bir qilgaymiz ta’zim.
Shoirlardan meros qolgan ko’hna hayotga,
Bobolardek bag’ishlaymiz ash’ori azim.

Bugun elda Navoiyning farzandlari ko’p,
Nodiraning avlodimiz kimdir birimiz.
Go’zal Sir-u, ulkan Amidaryodek oqib,
Xalq qalbiga kirib borar bizning she’rimiz.

Ezgulik sevarkanmiz tandagi jonday,
Bizning tiyrak orzular ham tolega doir.
She’rimizda bir istiqbol porlaydi kunday,
Istiqbol deb she’r bitadi har bitta shoir.

1975

MASHRABNING OXIRGI SHE’RI

Bu ko’ngil mahbubning vasliga zor-yey,
Qarshimda jon ber deb turibdi dor-yey!
Men ozod bo’lmadim ozodlik istab,
Mashrabga bu dunyo bunchalik tor-yey!

Qayg’umdan qoraydi tunlar kechalar,
Qilichning damidir yo’llar ko’chalar,
Quzundek ko’zimni cho’qisa netay,
Podsholar, hoqonlar,opoq Xo’jalar.

Dunyoga keldimu dunyo ko’rmadim,
Ko’z yoshdin o’zga hech daryo ko’rmadim,
Faryodim sig’madi yeru falakka,
Quyoshning ko’zida ziyo ko’rmadim!

Ey she’rim, o’t bo’lu olamni yondir!
Sevgidan tongan har odamni yondir!
Jaholat shoh bo’lgan yerni suv bossin,
Bosmasa sen o’zing zamonni yoqdir!

Bu ko’ngil mahbubning vasliga zor-yey,
Qarshimda jon ber deb turibdi dor-yey!
Men ozod bo’lmadim ozodlik istab,
Mashrabga bu dunyo bunchalik tor-yey?!

 

“POYGA” KITOBIDAN

Amirqul Po’lkanning birinchi kitobi- ”Poyga” she’rlar to’plami 1978 yilda G’ofur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyotida chop etilgan. Ushbu to’plamga shoirning yoshlik chog’larida yozgan vatan, hayot, muhabbat va ezgulikni tarannum etguvchi sara she’rlari kiritilgan edi.

* * *

Xayol kabi cheksiz u,
Qiyg’iri bor qiyoda.
Baxt o’lkasi asli shu,
Mangu yashar dunyoda,
U mening muhabbatim!
U sening muhabbating!

Ko’klamda – gul, qishda – qor,
Kuzda yerga berar jon.
Dunyoda bir Vatan bor,
Onamiz – O’zbekiston.
U mening muhabbatim!
U sening muhabbating!

1970

O’kinch

Goh tunda ko’zimni yumdirmas soat,
Chamamda, tun dardin soat yutyapti.
Aslida sergaklik menga bir odat,
Umr o’tyapti!

Qanchalik urinmay,
Baribir bo’lmas.
Go’yoki uyqu ham fursat kutayapti?
Hademay bu tundan asar ham qolmas,
Umr o’tyapti!

Bir payt qarabsizki,
Quyosh ham sekin
Ufq bag’rin qonatib botib ketyapti.
Men ham o’z kulbamga qaytaman,
Lekin
Umr o’tyapti!

Kun chiqar,
Kun botar,
Hech bo’lmas tamom.
Hayot ham kunlarga yukin ortyapti.
Faqat men qo’shig’im boshlolmam hamon,
Umr o’tyapti!

1976

* * *

Panohim shu Quyosh va shu Yer —
Ikkisi bir kunda tug’ilgan
Ikkisi mangudir, yoshi teng,
Birisi biriga yo’g’rilgan.

Men Quyosh ortidan quvaman,
Yoritar siniqqan tarzimni.
Zaminim, seni ham sevaman,
Uzmoqchi bo’laman qarzimni.

Ruhimda turfa xil tuyg’u jam,
Tayyorman qarzimni bermoqqa.
Gar seni boshimda ko’tarsam,
Joy topa olmayman yurmoqqa!

Zaminim, kechirgil, meni sen,
Ko’targum, lekin yo’q ilojim.
Quyoshim, sen juda buyuksan,
Quchmoqqa yetmaydi qulochim!..

1967

Oqshom

O, bu kecha ajoyib oqshom,
Asir etar oyning jamoli.
Men xursandman, sarhushman bu dam,
Esib turar bahor shamoli.

Sayr etaman xiyobon uzra,
Qalbimda bir ismsiz qo’shiq.
G’ildirakdek aylanar kurra,
Uchgim kelar dunyolar oshib.

Chiroqlardan qamashar ko’zlar,
Yaproqlarda shu’lalar qat-qat,
Oqshom o’zi bir ertak so’zlar,
Ishq va baxtdan so’zlar u faqat.

Sevishganlar ko’nglini yozar,
Ishq olami naqadar ko’rkam!
To’p-to’p yulduz samoda kezar,
Xiyobonda kezaman men ham.

Tongda birpas tin olar kuylar,
Allaqayda jaranglaydi jom…
So’ng quyoshga ko’milar o’ylar,
O’zga yurtga jo’naydi oqshom.

1968

* * *

Nogohonda elitsa uyqu,
Gar hushimni chulg’asa ro’yo,
Zarb bermasa qalbimda g’ulu,
Men orzudan voz kechgum, Dunyo!

Og’ir yo’lda horisam, tolsam,
Tole izlab yurganim asno,
Bir girdobda aylanib qolsam,
Aslo meni qo’llama, Dunyo!

Maqsadimga yetmasa qo’lim,
Pok ko’ngilni qlisam sim-siyo,
Qaro bo’lsin mening baxt yo’lim,
G’azabingga duchorman, Dunyo!

Hislarimni ko’msa gar qirov,
Shamol kabi izsiz ketsam yo,
Loqayd deya atasa birov,
Men ham seni tark etgum, Dunyo!

1973

* * *

Ko’zlarim pirpirab,
Qovog’im uchib,
O’ychan borar edim tashlab ko’z qirim.
So’nggi o’rindiqda bir-birin quchib,
Tinglab borar edi ular bir-birin.

Eshitib bo’lmasdi ular so’zini,
Yigitcha qalbidan yonib so’ylardi.
Qiz ham yigitga tikib ko’zini,
Balki o’ylar edi,
Balki kuylardi…

Tarmvay iz bilan imillab borar,
Gohida bekatda “uh” tortar xasta.
Kimlardir vagonga hovliqib kirar,
Kimdir tushib ketar shalvirab asta.

Yuragim aqlimdan bir savol so’rar,
Xayollar boshimni chulg’ab oladi.
Bilmayman:
Yigitcha qaygacha borar?
Bilmayman:
Qiz qayda tushib qoladi?..

1976

Ufq

O’rtamizda behudud yo’l,
Qanotim yo’q, uchar bo’lsam.
Yetmas balki uzatsam qo’l,
Eshitmasman quloq solsam.

O’rtamizda behudud yo’l,
Sabotim yo’q yetar bo’lsam.
Yurakkinam yonar gul-gul,
Taskin topar galga solsam.

O’rtamizda behudud yo’l,
Toqatim yo’q qolar bo’lsam.
Yo’lga chiqdim, sen ogoh bo’l
Va kechirma bunda qolsam!

1976

Qishloq

Ko’klam kirib kelar ko’zlarga,
Yiroqlardan kelar shamollar.
Husn berar bahor qizlarga,
Yashnab ketar bizni tomonlar.

Ungirlarda tovlanar lola,
Tog’da bodom ilk bor ochar lab.
Lablarida nay tutgan bola,
Kungay tomon chiqar ertalab.

Ahyon-ahyon kuylaydi bulbul,
Butoqlarda o’ynaydi qushlar.
Men qishloqni o’ylayman nuqul,
Ishqim meni u tomon boshlar.

Qarshi olar jilmayib otam,
Onam quvnab bezar dasturxon.
Kirib kelar so’ngra do’stlar ham,
Olib ketar bog’larga tomon.

Shunday bo’lar qishloqda har gal,
Singib ketar ko’ksimga bu nom.
Men qishloqqa singgayman avval,
So’ng ko’klamdan ichgayman ilhom.

1975

Ona allasi

Ona, tashvishim tortib, goh opichlab ko’tarding,
Gohida alla aytding, dilingni anglamasam.
Goho uzoq tunlarni bedor qilib o’tkarding,
Axir uxlay olmasdim, allangni tinglamasam.
Bunchalar dilrabosan onaginam allasi?
Buncha ohangrabosan, onaginam allasi?

Dunyoga kelib neki, ezgulikni ko’ribman,
Bariga o’zing guvoh, qo’llarimdan tutgansan.
Ne tong, sendan yiroqda she’r ishqida yuribman,
Balki she’rga ishqimni allalab uyg’otgansan.
Ona tilim timsoli, onaginam allasi,
Tirikligim kamoli, onaginam allasi,

Mehringday bir quyoshni topolmadim hech qachon,
Onajon, sen so’ylasang, tog’u toshlar qolar jim.
Shodlikdan to’lib -toshsam, quvonasan, onajon,
Boshimga g’am tushganda o’zing yolg’iz quvonchim.
Ta’zimga egik boshim, onaginam allasi,
Ham oyim, ham quyoshim, onaginam allasi.

1970

Poyga

Boshimizda bir parcha osmon,
Poyimizda bir qism tuproq.
Otingni ko’p qistama, o’g’lon,
Yana o’zing bilasan biroq…

Go’ro’g’lining G’irko’k otini
Ko’kka olib chiqqan bu poyga!
Alpomishning Boychiborini
Tuyog’idan yitgan bu poyga!

Hali oldda qancha yo’llar bor,
Mahkamroq tut, tushmasin qamching.
Hali oldda qancha cho’llar bor,
Yetarmikin saboting, kuching?

Toyilmasin oting tuyog’i,
Hali manzil olis, birodar.
O’zingga ham ma’lum bu yog’i,
Og’masa bas, tillaqosh egar.

Suvlig’ini tortgil, bedovning,
Hali olddan chiqqaydir ko’prik.
Ehtiyot bo’l, bitmasin kuning,
Gar yiqilsang qolmaysan tirik!

Yo’limizda ko’pdir xoru xas,
Ko’prikdan ham qolmabdi yarov.
Demak, bizlar birinchi emas,
Oldda ketib bormoqda birov!

Qani, tushgil, tin olsin bedov,
Ko’p oshiqma manzilga tomon.
Tuzataylik ko’prikni ikkov,
Boshqalar ham o’tsinlar omon.

Boshimizda bir parcha osmon,
Poyimizda bir qism tuproq.
Hey, otingni qistagil, o’g’lon,
Ishonaman men senga ko’proq.

1975

* * *

Ezgulik abadiy kuylanar,
Tillardan tushmaydi bir nafas.
Yillar g’ildiragi aylanar,
Hayotim yillarga hamnafas.

Yillar g’ildiragi aylanar,
Shoshadi umrimni qisqartib.
O’ylarim uchmoqqa shaylanar,
O’ylarim yulduzdek betartib.

Yillar ham tinmaydi, tinmayman,
Tinimsiz oshirar yoshimni.
Ko’nmayman, hech bunga ko’nmayman,
Yillarga egmayman boshimni!

1969

* * *

Shamchirog’im, o’chib qolma, shamol-ey!
Tong otmasdan o’chsang qanday yomon-ey!
Tun qo’ynida qoldirma sen hech kimni,
Nur ko’rmasa, kaminang ham tamom-ey!
Shamchirog’im, o’chib qolma, shamol-ey!

Men shamolni to’say deyman, tinmas u,
Bir balodir, aldovga ham ko’nmas u.
O’zi o’tdir, o’zi suvdir omonsiz,
Lekin sening yallig’ingdan yonmas u,
Men shamolni to’say deyman, tinmas u.

Shamchirog’im,o’chirmasman seni men,
Baxt qushimsan, qochirmasman seni men,
Sen o’chguncha o’zim o’chgum shamolda,
Agar o’chsang, kechirmasman seni men,
Shamchirog’im, o’chirmasman seni men!..

1976

* * *

-Ey qushginam, kuylab ber bir oz,
Taranglashgan ruhimni yumshat.
-Erkin bo’lsam kuylardim mumtoz,
Avval meni qafasdan bo’shat!

-Xo’p, ozodsan, qushginam, so’yla,
Xushnud etgil ko’nglimni bir on.
-Yo’q, yo’q, endi sen o’zing kuyla,
Kengliklarga sig’masdan shodon!..

1968

* * *

Kunbotishda tilla rang shafaq,
Kunchiqishda kumush rang jilo…
Men kimgadir qilmadim shafqat
Va kimgadir qildim iltijo.

Dunyo qiziq, dunyo ajabo,
Goho shamcha ko’rinmas chiroq!
Birov meni aylaydi ado,
Men birovga solmayman quloq!

1968

* * *

Jilg’alarning suvi bir bo’lib,
Guvillaydi timnimsiz dara.
Tog’ o’ylaydi pastga termilib,
“Men buyukman soylardan ko’ra!”

Tog’ sukutni manguga asrab,
Eshitmaydi shovqinni sira.
Soy o’ylaydi cho’qqiga qarab:
“Men buyukman tog’lardan ko’ra!”

1968

* * *

— Salom, bobo, sog’liklar qalay,
Baxtlimisiz, umringiz yormi?
— Eh jigarim, dardingni olay,
Kampirni deb tugadi yarmi…

— Salom buvi, ahvollar qalay,
Baxtlimisiz, umringiz yormi?
— So’ramagil, bolam, o’rgilay,
Cholimni deb tugadi yarmi…

1968

* * *

— Yo’lovchi, qaylarga shoshasan,
Adog’i bormi hech yo’lingni?
— Hali ko’p dovonlar oshaman,
Do’st bo’lsang uzatgil qo’lingni!

— Ayta qol, bormi yo qanoting?
-Toliqsam, yo’llarda she’r aytgum…
— Kezmoqqa yeturmi hayoting?
— Yo’l yurib umrimni uzaytgum!..

1968

* * *

Hayot ro’paramda daryodek turar,
Suvlari tiniqdir,oqishlari jo’n.
Kimdir dovullarda ovozsiz yurar,
Kimdir sukunatda soladi shovqin.

Hayot ro’paramda tilsimdek turar,
Sehrni bilmasdan yonaman o’tda.
Birovlar kimgadir goho pand berar,
Goh kimdir qopmoqni o’rgatar itga.

1968

* * *

U tushimga kirar har sahar,
Tortqilarmish sochlarin sabo.
Hidlarmish menga gulsafsar,
Ko’ksimga bosh qo’yib dilrabo.

Bir qizmishki, suluv va durkun,
Kuylarmishman qo’lidan tutib…
Men vasliga yetgayman bir kun,
YO ishqida ketgayman o’tib.

1976

Bir Pari bor

Bir pari bor, yashar yiroqda,
U hammaga sohibi farmon.
Bir pari bor, yashar yiroqda,
Men ham uning vasliga zorman…

O’sha mening Quyoshim, Oyim,
Osmon kabi zamindan yiroq.
Boray desam rad etar doim,
Va o’zi ham kelmaydi biroq…

1976

* * *

— Aytgil, rubob, mashqing buncha past,
Eshitaman musiqang arang?
— Evoh, egam, so’ylaganing rost,
YO men nosoz, yoki sen garang!

— Rubob, kuying emasdir a’lo,
G’aming to’zg’ir achchiq tutunday?
— Yoki menga bo’mish bir balo,
YO o’zgarding sen ham butunlay!..

1976

* * *

Tun bo’yi tinmadi yomg’ir,
Tuni bo’yi tinmadi qalam.
Yomg’ir, qancha kuylasang arzir,
Seni bu kun kutmoqda olam!

Men ham seni tinglayapman jim,
Biroq so’zga ochilmas lablar.
Qo’shiq bo’lib yangrar-ku qalbim,
Bir kun axir, to’kilur zarblar!..

1977

To’rtliklar

Menga ikking birdeksan, go’zal,
Men ikkingsiz bo’lurman ado.
Senga juda o’xshaydi g’azal,
YO sen unga o’xshaysan juda.

* * *

Kayf bo’lmaymiz mayga ham hatto,
Sarxush etar visolli damlar.
Sevmoqqa-ku mahkum, odatda
Sevilmoqni istar odamlar.

* * *

O’nga kirib yolg’on aytamanmi, deydi yolg’onchi,
Yigirmaga kirib yolg’on aytamanmi, deydi yolg’onchi.
Qirqqa kirib yolg’on aytamanmi, deydi yolg’onchi,
Sochim oqarganda yolg’on aytamanmi, deydi yolg’onchi.

Suhbat

Hazil

Men dedim: “Yarqillagan
Ikki ko’zingga bandaman”.
U dedi: “Sen yerdasan-ku,
Men axir osmondaman”

Men dedim: “Boshga ko’targum,
Oshig’ingman ishqi pok”.
U dedi: “Boshing kerakmas,
Menga yelkang yaxshiroq!”

Men dedim: “Ko’ngil uchun,
Sal pal shirinroq so’zlagin!”
U dedi: “Gar yoqmasam men
O’zga bir yor izlagin!”

Men dedim: “Ayt, ne qilay?
Bo’ydoq o’taymi bir umr?”
U dedi: “Bundoq esa,
Mashinaga navbatda tur”.

Men dedim: “Yo’q-ku pulim,
Hatto uchastka qurgani”.
U dedi: “Pulsiz bo’guncha,
Sozdir xudoning urgani!”

Men dedim: “Shartmi axir,
Ishqni o’lchash pul bilan?”
U dedi: “Mumkin topishlik
Pulni har xil yo’l bilan”.

Men dedim: “Naqsh olmani
Qurt yemog’i rost ekan?”
U dedi: “Bas qil yigitcha,
Asli zoting past ekan!”

Men dedim: “Bundan ko’ra,
Qalbimni ol, jonimni ol!”
U dedi: “Jon senga siylov,
Alvido, ey yaxshi qol!..

Shu tariqa ikkimiz ham
Tarqalishdik ikki yon.
Men sekin kulbamga ketdim,
U esa pulga tomon…

1975

«BULOQ» KITOBIDAN

«Buloq» kitobi 1979 yilda nashr yuzini ko’rgan. Kitobga so’zboshi yozgan O’zbekiston xalq yozuvchisi Mirmuhsin shoir haqida shunday so’zlarni yozgan: «Amirqul Po’lkanov adabiyotga dadil kirib kelayotgan iste’dodli yoshlardan biri. Uning she’rlari xalq og’zaki ijodiga xos rangin ohanglarga boyligi, samimiyligi va o’ziga xosligi bilan ajralib turadi. U lirik she’rlarida ham, ijtimoiy mavzularda yozilgan ruhidagi she’rlarida ham hayotni butun ziddiyatlari bilan tasvirlashga inson ruhiy kechinmalarini yorqin bo’yoqlarda aks ettirishga intiladi».

Maqsad

Odamlar hayotda o’tarkan burchin,
Erishmoq istarkan sobit bo’lmoqqa.
Maqsad kerak ekan yashamoq uchun,
Maqsad keark ekan hatto o’lmoqqa!
Men uning ortidan yugurdim yillab,
Gohida oyog’im toyildi toshga.
Allakim pand berdi tushsin deb qulab,
Birovlar og’amdek ko’tardi boshga.
Garchi men yulduzni ko’zlaganim yo’q,
Havoyi ishqni ham qilmadim odat.
YO Humo qushini izlaganim yo’q,
Maqsadim ketidan intildim faqat.
Oh, urib yotmadim fursatni kutib,
Qo’rqmadim kelgay deb bevaqt zavolim.
Gohida dehqonning qo’lidan tutib,
Egatdan suv bo’lib oqdi xayolim.
Mirishkor xalqimni sevdim har qachon,
Boshiga g’am tushsa g’am chekdim ming bor.
Men uchun yurtimdek azizdir jahon,
Men uni kuylarman behudud, bisyor.
Shu bois o’yimning yo’q erur keti,
Bul sabab bo’lolmam andak beparvo:
Ketmasin uylardan hech vaqt non hidi,
Insonga hamisha baxt bo’lsin ravo.
Matlabim, zahmating chekdim ko’p g’oyat,
Maqsadim, men uchun o’zing bo’l daho!
Sen bo’lsang manguga boqiydir hayot,
Sen bo’lsang menga ham yo’qdir intiho!

1975

Birga yashaymiz

Hey, ko’ksini ataylab teshib,
Yulduzlarni qadagan Osmon,
Hey, bulutni bovliqday eshib,
Shamollarni haydagan Osmon,
Birga yashaymiz!

Hey, ko’ksimga yog’du to’ldirib,
Yuragimda tong otgan Quyosh,
Hey, barchaga otash keltirib,
Zulmatlarni uyg’otgan Quyosh,
Birga yashaymiz!

Hey,basharni kaftida tutib,
Halovatni ko’rmagan Zamin,
Hey, birovlar sevib gul ekib
Va birovlar xo’rlagan Zamin,
Birga yashaymiz!

Hey, yiqilsam turg’azib qo’yib,
Har on meni qo’llagan Ona,
Hey, boshimdan o’rgilib, suyub,
Tole sari yo’lllagan Ona,
Birga yashaymiz!

Mangulikni keltirmoq uchun,
Yerni gulga to’ldirmoq uchun,
O’limlarni o’ldirmoq uchun,
Birga yashaymiz!

1973

Sevgilim

Sen mening orzum bo’l,
Qo’shiq bo’lib yangra qalbimda.
Muqaddas bo’y bo’lgin,
Umri uzun bo’l,
Armon bo’lib qolma qalbimda!

Zangori bo’shliqlarga sho’ng’i,
Yulduz bo’lib porla, quvonay.
Sabo bo’lib esgil tonggi —
Go’zalliging shavqiga qonay.

Seni kuylab o’tay…
Hur bo’l,
Yoniq qalbim bo’lib qol, gulim!..
Umrimga mezon bo’l,
Maqsad bo’l,
Ko’zlarimga nur bo’l, sevgilim!..

1969

* * *

Buloqqa bir umr qurimoq yotdir;
U yillab kurashib toshlarni yorgan.
Uning har qatrasi — obihayotdir,
Uning har tomchisi — tuganmas armon.

* * *

Goh tunlari o’ysiz o’tmaydi,
Goh qalbingga yetmaydi kuching.
Jasorating o’zi yetmaydi,
Sevaman, deb aytmoqlik uchun.

1978

Jangchi

Otam Umarqul Po’lkan o’g’liga bag’ishlayman

O’n olti yoshida jangchi edi u,
Vatanidan yovlarni quvdi izma-iz.
Necha bor quzg’undek chang soldi qayg’u,
Necha bor o’limga keldi yuzma-yuz.
Lekin u qochmadi jangohni tashlab,
Qo’rquvdan qaltirab chekmadi faryod.
Holbuki o’sha payt yovuzlik yashnab,
Miltiqning uchida turardi hayot.
U battol qismatga bosh egmadi yo’q,
Va najot axtarib chopmadi giryon.
U bir qalqon edi — o’tmas edi o’q,
U bir qoya edi — bo’lmasdi vayron!
Suvga cho’kmadi u, o’tda kuymadi,
Tomchidek tuproqqa ketmadi singib.
Uni tark etmadi baxti, omadi,
Muzaffar qaytdi u yovlarni yengib.
Eng baxtli kunlarga yetdi nihoyat,
Onalar gul sochdi jangchi poyiga.
U bugun umridan xursanddir g’oyat
Va lekin ko’ngli hech tushmas joyiga.
Siniqqan chehrada ajinlar qat-qat,
Qalbiga sig’maydi quvlik, yomonlik.
Tinchlik bo’lsa deydi dunyoda faqat,
Eng sevgan so’zi ham faqat omonlik.
Osoyish tilaydi basharga har kun,
Jangchining qalbida ezgu bir g’oya…
U hamon fidodir ona-yurt uchun,
U hamon yurtini qilar himoya!

1977

Intizor chechaklar

Qish kuni bulbulni sog’indim juda,
Ko’zimni to’rt qildi sayroqi qumri.
Aslida bahorni qo’msash behuda,
Zeroki uch oydir qishning ham umri.

Bilaman, shu fasl o’tmasdan qolmas,
Shu yolg’iz bir umid ko’nglimga qanot.
Lekin u qalbimga taskin berolmas,
Baxsh eta olmaydi menga halovat!..

Dunyoda bahordan suluvroq ne bor!
U menga so’zlagay ezgu cho’pchaklar…
Do’stlarim, hademay keladi bahor,
Doim qor ostida yotmas chechaklar!

1977

* * *

O’tdi yillar, o’tdi asr,
O’tdi qancha zamonlar-yey.
Yaxshilarga kun bermadi,
Og’u berdi yomonlar-yey!

Buyulik ham ayb ekan da!
Nasibasi dor bo’ldi-yey.
Ko’k yig’ladi, yer yig’ladi,
Odam qurtdek xor bo’ldi-yey.

Yer — boyniki, suv — xonniki,
Podshoniki — havolar-yey.
G’aribniki bo’lmish faqat
Mungli mungli navolar-yey.

Shoirga kun yo’q edi,
Tilsiz edi zo’r tog’lar-yey.
Bulbulniki edi sahro,
Quzg’unniki — gulbog’lar-yey…

U davrlar o’tdi endi,
O’tdi o’shal zamonlar-yey.
Yer — bizniki, suv — bizniki,
Xoru xasdir yomonlar-yey.

Tole qushi qo’ndi boshga,
Jonday shirin bu damlar-yey.
Bir-biriga mehr berar,
Baxt ulashar odamlar-yey.

1976

Chollar

G’o’za undi ilk bor qo’riqda,
Chappar urar cheksiz dalalar…
Loyqa suvga to’lgan ariqda
Cho’milmoqda bir to’p bolalar.

Chumchuqlar ham tol kavagida
Sukunatga bermishlar navbat.
Ikki boboy daraxt tagida
Ko’k choy ichib qilmoqda suhbat…

Biri deydi: — Buncha kun issiq?
Biri kulib qo’yar muloyim.
— Bo’lmasin-da, tilimiz qisiq,
Planimiz to’lsin, iloyim!

Biri manglay terini yelpib,
Belbog’ini qo’yarkan yonga,
Qalb tashvishi yuziga tepib,
Qarab qolar dala tomonga:

— Ko’rdingmi, Xol… faqat g’o’za deb,
Qarmabmiz bu yil polizga.
Oftob urgan qovunlarni yeb,
Birov rahmat dermikin bizga?!

Kulib qo’yar oshnasi, lekin
Bir damgina qolar o’ylanib.
Choydan bosib ho’plarkan, sekin
O’z-o’zicha qo’yar so’ylanib:

Qovunsiz ham yashamoq mumkin,
Paxtaning chi, yo’rig’i boshqa!
Agar g’o’za ekmasam, bugun
Kirmas edim balki yuz yoshga!..

Biri manglay terini yelpib,
Biri aso olarkan qo’lga,
Quvonchlari yuziga tepib,
Qishloq tomon tusharlar yo’lga.

Goho o’tgan ketgandan so’ylab,
Goh sayr etib orzu ko’shkida,
Biri borar g’o’zani o’ylab,
Biri yonar poliz ishqida…

Yulduzlarga to’ladi samo,
Chayqaladi shamoldan tollar.
…Umr tilab dunyoga, ammo
Tuni bilan uxlolmas chollar.

1975

Botirlar

Necha bor zaminni kuydirdi otash,
Necha bor moziyning aylandi charxi.
Va lekin yo’lidan toymadi quyosh,
Va lekin tushmadi botirning narxi.

G’animlar yurtimga qildilar yurish,
Muqaddas tuproqda tutdilar chodir.
Intiqom olmoqqa chorladi urush,
Yovlarga o’q bo’lib sanchildi botir.

Botirlar jon berdi mardona turib,
Tulporlar qon kechib chopdilar sarson.
O’q yegan burgutdek nogoh charx urib
Ularning ko’ksiga yiqildi osmon…

Ular ham hayotni sevardi jondan,
Ular ham yashardi tole axtarib.
Botirlar ko’ksidan sachragan qondan
Ko’kdagi yulduzlar qoldi qizarib.

Eh, ular sharob ham ichmadi qonib,
Umr ham bermadi jangi beomon.
Shoirlar qudratni kuyladi yonib,
Ularning sha’niga bitdilar doston.

Zotan, men ulardan olgayman saboq,
Shul uzoq o’tmishga solgayman nazar.
Bugun ham qaydadir pisgancha qo’rqoq,
Botirning ortidan urmoqda xanjar.

Men qanday chidayin bunday jafoga,
Ne qilay go’daklar qolsalar sag’ir!
Umrimni bergayman balki da’voga,
Men ham botirlarga zuryodman, axir…

Va lekin bu bilan o’zgarmas tarix,
To’kilib bitmagay kiprikdagi gard.
Bari-bir ularni bo’lmas qaytarib,
Jazoga mustahiq bo’lmagay nomard.

Mayda gap qilsam gar kechiring,biroq,
Do’stlarim, botirlik emasdir oson.
Ko’z yumgan botirlar bugun ham uyg’oq,
Ularning kiftida turibdi osmon.

1975

Oltin

Podsholar erlarni dorga osganda,
Murdalar sirtmoqda olganida tin,
Yovuzlar yurtimga oyoq bosganda,
Ularni o’ziga chorladi oltin.

Oltin deb bir-birin toptadi inson,
Farahli orzular tushdi domiga.
Ey oltin, yuzingga sachraganda qon,
O’zing shak keltirding boylik nomiga!

O, balki bo’lmasdi razolat zulm
Bu o’tli olamda yo’q esang agar.
Seni deb jangohda toj kiydi o’lim,
Seni deb boshlarni kesdi Iskandar.

Dunyoda birovlar to’ymadi senga,
Sehring la har qayda qoldirding ko’z yosh.
Sen bois — odamlar zor bo’ldi nonga,
Sen bois — yuz yillab ko’rmadi quyosh.

To hanuz bu darddan forig’mas inson,
To hanuz g’azodan kutgaylar samar.
Qarshingda birovlar sotgaydir imon,
Ortingdan chopgaylar tobutga qadar!

Bilaman, bir kuni kelar shunday dam,
O’tmishni xo’rsinib eslarmiz og’ir.
Oltinni tuproqdan qazigan odam,
Tinch yashash yo’lini ham topgaydir oxir…

Men shukur qilaman o’zimni tutib,
Va lekin o’ylarim bo’lmaydi abas.
Yaxshiyam bo’lmaydi quyoshga yetib,
Yaxshiyam shu quyosh tillodan emas!..

1977

Haydar bobo

Haydar bobo!
Mening yon qo’shnim.
Tabiatan zukko, mehribon.
Kuni bo’yi bilmaydi tinim,
Charchash nima bilmaydi hamon.

Davralarda so’zlaydi erkin,
Payti kelsa jindek «tortadi».
Dam olsa ham bo’lar-u, lekin
Qarib qolaman deb qo’rqadi.

Ro’zg’ordan hech kamchiligi yo’q,
Qo’l qisqa deb bo’lmaydi diqqat.
Kelindan-ku doim ko’ngli to’q.
O’z o’g’lidan rozimas faqat.

Yurar dardin ichiga solib,
Axir qandoq chidasin, hay-hay!
Ota kasbi bu yoqda qolib,
Rassom bo’lib ketsa bolakay!

U suratni chizar qotirib,
Chol o’zi ham hayron qoladi.
Lekin bundoq birga o’tirib,
Suhbatlashsa nima bo’ladi?

Miq etmaydi,
Go’yo mum tishlab,
Turaverar qog’oz qoshida.
Axir bobo Rustamdek ishlab,
Uloq chopgan o’ttiz yoshida!

U bo’lsa-chi, qog’oz bilan band,
O’zga ishni qilmaydi xayol.
Eh, bari bir bola-da — dilband,
Bu ham cholga kelmaydi malol.

Bilganingni qilgin, deydi yu,
Yo’l oladi choyxona tomon.
Chog’ ulfatga qo’shilarkan u,
Ulfataro sohib, qahramon…

U davrada so’zlaydi erkin,
Payti kelsa jindek «tortadi».
Dam olsa ham bo’lar-u, lekin
Qarib qolaman deb qo’rqadi.

1977

O’tmishda halok bo’lgan
Oshiqlar monologi

Afsonaviy edi sevgimiz,
Dunyo edi misli bir chaman.
Farhod-Shirin edik ikkimiz,
Bizga firib berdi yosuman.

Afsonaviy edi sevgimiz,
Ko’p talpindik orzuga tomon.
Tohir-Zuhro edik ikkimiz,
Bir qabrda yotibmiz hamon.

Afsonaviy edi sevgimiz,
Faryod chekib kezdik cho’llarda.
Layli-Majnun edik ikkimiz,
Qo’shiq bo’lib qoldik tillarda.

Afsonaviy edi sevgimiz,
Sig’mas edi tasviri so’zga.
Oyu Quyosh edik ikkimiz,
Yetolmadik bir-birimizga…

Afsonaviy edi sevgimiz,
Sevdik ochiq, sevdik pinhona.
Baxtli bo’lar edik ikkimiz,
Baxtsiz qildi bizni zamona.

1977

* * *

Bilaman, balki umrim
So’qmoqdek qisqa bo’lar…
Bilaman, bu dunyoda
Hech narsa mangu qolmas!
Ammo ishqimiz yashar,
Shunga ishongim kelar…
Seni mendan hayot ham,
O’lim ham ajratolmas!..

1974

* * *

Inson non deb yashamas faqat,
U tashnadir mehru ziyoga.
Bir dunyodir undagi shafqat,
Lekin o’zi sig’mas dunyoga.

1977

* * *

Biz bo’ronda qoldik adashib,
Mushkul edi yo’l topib yurmoq.
Do’stim dedi: «Qani, qichqirgil!»-
Qiyin edi lekin qichqirmoq.

«Dod» deyishga uyaldim rosti,
«Yo’q» deyishga bormadi tilim.
Quturardi atrofda bo’ron,
Hijolatdan yonardi dilim.

Do’stim dedi: «yana qichqirgil,
Tokay men dod deyman axir»!
Ikkimiz ham holdan toygandik,
Ikkimiz ham yiqildik oxir.

Yotarkanman qorga muk tushib,
Yig’lar edim changallab qorni:
«Nahot bir bor qichqirolmadim,
Xafa qildim shunday shunqorni…»

Do’stim to’nni boshiga burkab;
Uvvos solib qilardi nola…
…Tong otardi ikkalamizni
Topib oldi bir chopon bola.

Tingan edi endi qor, bo’ron,
Lovullardi cho’pon gulxani.
Bir chekkada do’stim… bolaga
«Qo’rqoq» deya so’ylardi mani.

Qolgan edik bizlar adashib…

1978

* * *

Shodligimning poyoni yo’qdir,-
Olam yashar quyosh nuridan.
Bu dunyoda parilar ko’pdir,
Sen yaxshisan ammo baridan!..

Shodligimning poyoni yo’qdir,
Olam yashnar quyosh nuridan.
Bu dunyoda oshiqlar ko’pdir,
Men yaxshiman ammo baridan!..

1976

* * *

Birovlarga o’xshaysan dema,
Shovullasa she’rimda dengiz.
Bir-biriga o’xshaydi kema,
Bir-biriga o’xshaydi yulduz…

Birovlarga o’xshaysan dema,
Shu so’z meni etgaydir lohas.
Qiyos izlab, g’amimni yema,
Men o’zimga o’xshayman xolos!

1977

* * *

Yer samoni sevarmish, yo rab,
Samoga ham emasmish oson.
Yer to’ymasmish samoga qarab,
Yerga boqib to’ymasmish osmon.

Ammo ular uchrashmas bir qur,
Sevgida-chi, tengsizdir hamon.
Nahot meni eslatar shu yer,
Nahot senga o’xshaydi osmon?!

1973

* * *

Chimildiq ichida shivirlar visol,
Chimildiq so’ngsiz bir sehrga to’liq.
Chimildiq ichida — qo’l yetmas xayol,
O’zi ham hayratdan loldir chimildiq.

Kuyovga baxt asli xayotdan siylov,
Kelin ku yaqinda gul ochgan chechak…
Tun buncha qisqa, deb zorlanar kuyov,
Tong buncha yaqin, deb yonar kelinchak.

1978

* * *

— O’ylar, nechun haddan oshasiz!
Ko’zlar, nechun sizda mung, xayol?
— Bizlar qo’shni boqqa shoshamiz,
Unda kezar go’zal bir ayol!

— Asab, nechun tarzingiz buzuq?
Yurak, nechun sizda hayajon?
— So’ramagil, dardlarim qiziq…
U men bilan edi bir zamon…

1969

* * *

Sho’xlik qilma, derlar menga,
Undar jiddiy bo’lmoqqa.
Kulgim kelsa kulmay nega?
O’rganganman kulmoqqa.

Yoshlik qilma derlar menga,
Sinagaylar sabotim.
Segim kelsa, sevmay nega?
Ishq bu — mening hayotim!

Ehtiyot bo’l, derlar menga,
Chorlar sukut qilmoqqa.
Shoshgim kelsa, shoshmay nega?
Toqatim yo’q kutmoqqa!..

Mayli, meni tergang, do’stlar,
Tinglamoqqa men shayman.
Lekin faqat sevib, yonib,
Qalb amri-la yashayman…

1977

* * *

Nur etagin yig’ib olib,
Shom talpingach yer tomon,
Xona ichra tanho qolib,
Sirlashamiz ikkovlon…

Xayol meni sarxush etar,
O’y suraman suyunib…
Tongda arang chiqib ketar,
Tun xayoli kiyinib.

1976

* * *

O’n to’rt kunlik bo’lganida oy,
Tun qo’yniga kirganda falak,
Tingla, meni ko’nglimni aytay,
Derazangni ochib qo’y malak!..

Yiroqlarga ketganim chog’da,
Qilganida hijron jonhalak.
Raqiblarni qoldirgin dog’da,
Derazangni yopib qo’y, malak!..

1976

* * *

Mangulikka timsoldek qolar,
Tuganmasdir tog’lar bardoshi.
Yeru ko’kni larzaga solar,
Gar qulasa tarvuzdek toshi.
Bardoshliga keng erur falak,
Besabrlar tamom bo’ladi…
Faryod qilma, menga ey malak,
Men oh ursam yomon bo’ladi!

1971

* * *

— Tinchingni buzdimmi, azizim,
Ne sabab qovog’ing solingan?
— Qo’yaver. shunchaki men o’zim…
Sevilib yuragim olingan…

— Sen menga alamli xotira,
Ishqingda yuragim tilingan.
— Sevardim, iloji yo’q sira,
Sevib ham yuragim olingan.

1967

* * *

Qovog’ingdan goho qor yog’ar,
Goh kulasan: tushunolmayman.
YO parisan, yoki afsungar,
Kimligingni hanuz bilmayman.

Goh ko’nglimga tashvish solasan,
O’y bosadi, xayolga tolsang.
Pari bo’lsang nega kulasan,
Ne yig’laysan afsungar bo’lsang?!

1977

Istak

Bobom tengsiz edi ertak bobida,
Rom qilib qo’yardi gapirib turib.
Ketib qolar edim uzoq uzoqlarga,
Uchar gilamlarga o’tirib.

Chambilu Ko’hiqof, bog’i Eramga,
Go’ro’g’li yurtiga borib qaytardim.
Oshiq bo’lib Barchin latofatiga,
Alpomish kuchiga tahsin aytardim.

Juda o’xshash ekan ertak va olam,
Ijobat toparkan inson matlabi.
Shundan beri men ham ancha ulg’aydim,
Botir yigit bo’ldim Alpomish kabi.

Yulduzlarga uchaman endi istasam,
Hohlasam o’t chiqar zamin qa’ridan.
Lekni bir muddao tinchimni buzar,
Bir istak zo’r chiqar doim baridan.

Qo’limdan tutgancha shoshirar hayot,
Men ham G’irotimni mudom qistayman.
Ammo hamon o’sha bobom aytib bergan
Uchar gilamlarda uchmoq istayman.

1972

Poyga

Boshimizda bir parcha osmon,
Poyimizda bir qism tuproq.
Otingni ko’p qistama, o’g’lon,
Yana o’zing bilasan biroq…

Go’ro’g’lining G’irko’k otini
Ko’kka olib chiqqan bu poyga!
Alpomishning Boychiborini
Tuyog’idan yitgan bu poyga!

Hali oldda qancha yo’llar bor,
Mahkamroq tut, tushmasin qamching.
Hali oldda qancha cho’llar bor,
Yetarmikin saboting, kuching?

Toyilmasin oting tuyog’i,
Hali manzil olis, birodar.
O’zingga ham ma’lum bu yog’i,
Og’masa bas, tillaqosh egar.

Suvlig’ini tortgil, bedoving,
Hali olddan chiqqaydir ko’prik.
Ehtiyot bo’l, bitmasin kuning,
Gar yiqilsang qolmaysan tirik!

Yo’limizda ko’pdir xoru xas,
Ko’prikdan ham qolmabdi yarov.
Demak, bizlar birinchi emas,
Oldda ketib bormoqda birov!

Qani, tushgil, tin olsin bedov,
Ko’p oshiqma manzilga tomon.
Tuzataylik ko’prikni ikkov,
Boshqalar ham o’tsinlar omon.

Boshimizda bir parcha osmon,
Poyimizda bir qism tuproq.
Hey, otingni qistagil, o’g’lon,
Ishonaman men senga ko’proq.

1975

”IZHOR” KITOBIDAN

Amirqul Po’lkanning uchinchi kitobi – “Izhor” to’plami ”G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti” tomonidan 1981 yilda nashr etilgan. Ushbu kitobdan shoirning she’rlari bilan bir qatorda “Shaytonning o’limi” she’riy daramasi va “Mangulikka suiqasd” dostoni o’rin olgan.

Otam nasihati

O’g’lim, ruhing bo’lmasin ezgin,
So’ng adashib yurma, mabodo —
Shoir bo’lsang tuzuklab yozgin,
Mergan bo’lsang – urgin bexato!

O’zbekiston

Faxriya

Uzatsa falakka yetgaydir qo’li,
Istasa qoshida tiz cho’kur tog’lar.
Shu yerdan o’tadir quyoshning yo’li,
Shu yerdan boshlanur eng so’lim bog’lar.
Bir xalqki, zaminni ko’targay boshga,
Bir xalqki, gul kabi sevar dunyoni.
U agar qo’l ursa jon enur toshga,
Yurt uchun fidodir ming bitta joni.
Bu shunday yurt erur, jonga darmondir,
Buyuk Sharq yuragi – O’zbekistondir.

U paxta ilmidan elga dars berar
Va mehnat shavqidan so’ylaydi doston.
Shu buyuk o’zbekning egnida turar
Bir uchi falakka tutashgan xirmon.
Ajdodlar g’ururi o’t solur qonga,
Arzimas mehnatdan kutmagay yorliq.
Qit’alar omonlik tilaydi unga,
U bilan faxr etar jumlai borliq.
U – borliq ichinda go’zal makondir,
Qalblarga ishq solgan – O’zbekistondir.

Ko’kdagi quyosh ham olqaydi uni,
Uni deb baxt gulin ochur istiqbol.
Ey yurtim, onam deb kuylarman seni,
Sen ona sutidek bokira, halol!
Sen sharaf mulkining tojisan – yakto,
Qardoshlik qudrating, – toleying kulsin!
Baxtiyor xalqingga baxt bo’lsin ravo,
Yurtingga hamisha omonlik bo’lsin!
Bezavol bir o’lka, mangu omondir,
Mangulik diyori – O’zbekistondir.

Ko’zimga nur o’zing, yuragimga – qo’r,
Qalbimda quyoshdek turibsan yonib.
Ey dehqon padarim, qani qo’lni ber,
Sen bilan bir nafas so’zlashay qonib!..
Sen bosgan har qadam o’zi bir tarix,
Sen tutgan hari chigit misoli oltin.
Garchi men hisobdan emasman forig’
Va lekin xislating sanolmay toldim.
Xislating oshirgan – Hurlik zamondir,
Hurlikdan minnatdor O’zbekistondir.

Axir sen baxt topding mehnatni suyub,
Taqdirdan bekorga kutmading samar.
Sen tole yaratding oftobda kuyib,
U endi nur sochar mangulik qadar.
Sen borki, bu kun men saodat pesha,
Sen borki, yuragim qo’shiqqa to’liq.
Ey dehqon padarim, kam bo’lma,yasha,
Ey dehqon o’zbegim, senga ming qulluq!
Qo’lingda tutganing – noyob gavhardir,
Qo’shig’im bayotim – O’zbekistondir!

* * *

Yurtim, toleingni kuylamoq uchun,
Shodliging dunyoga so’ylamoq uchun,
Sen haqda she’r yozmoq, o’ylamoq uchun
Menga bitta umr kamlik qiladi.

Yurtim, seni baxtli ko’rmasam agar,
Boshingni tumandek qoplasa g’amlar.
Birga bo’lolmasam eng og’ir damlar,
Menga bitta umr ko’plik qiladi.

Qizim Saodatga

Qizim, sen gohida so’rab qo’ymaysan,
Aytmasam ko’zingda paydo bo’lur yosh.
Yulduzlar to’kilib ketmasmi deysan,
Uzilib tushmasmi, deysan shu quyosh.
Men javob izlayman savollaringga,
Ham hayron qolaman yoqamni ushlab.
Oshkora biror gap aytmayman senga,
Xayolga botaman labimni tishlab.

Qizim, sen gohida so’rab qo’ymaysan,
Aytmasam otangdan ko’ngling qoladi.
Dunyoning ustuni qaerda deysan,
Deysan: urush bo’lsa nima bo’ladi?
Men javob izlayman savollaringga,
Bu xasta yuragim battarroq urar,
Men biror aniq gap aytmayman senga,
Nimadir aytmoqqa xalaqit berar.

Qizim sen gohida so’rab qo’ymaysan,
Degandek otajon, qulog’ingni ber!
Baxting timsolini tinmay so’raysan,
So’raysan: boqiymi, abadiymi yer?
Men javob izlayman savollaringga,
Men sening taqdiring o’ylayman ko’proq.
Dunyomiz abadiy tinch bo’lur deyman
Va o’zim tashvishga tushaman biroq.
Ammo sen qo’rqmagin, axir, men borman,
Yurting bor, ko’zingdan oqizmagay yosh.
Yulduzlar hech qachon to’kilib ketmas,
Hech qachon uzilib tushmaydi quyosh!

* * *

Dunyo juda keng ekan,
Qadam yetmas yerlar bor.
Ham pastu ham do’ng ekan,
Muzlab yotgan qorlar bor.

Tuqqan yurtim – tug’im deb,
Tuprog’im – bor yo’g’im deb,
Ayri tushib yurtidan —
Bir ko’rishga zorlar bor.

Xalqim – “Erk!” deb kurashgan,
“Yo’lim berk!” deb kurashgan.
Ko’tarolmay g’am yukin
Sinib ketgan dorlar bor.

Jang bo’lganda qochishib,
Yovga quchoq ochishib,
Botirlik da’vo qilgan —
Quyon yurak sherlar bor.

Suv kelganda simirib,
Tog’ kelganda kemirib,
Chambil deb fido bo’lgan
Go’ro’g’lidek erlar bor.

Do’stlar, botir o’lmaydi,
O’lim nima – bilmaydi!
O’qi tog’ni qulatgan —
Alpomishdek zo’rlar bor.

Umr o’tar, kun o’tar,
Kim kelaru, kim ketar…
Aytilmagan haq so’zdek
Chertilmagan torlar bor.

* * *

Yorim do’ppi kiydirdi:
Boshing omon bo’lsin, deb,
Singlim chopon kiydirdi:
Taning rohat qilsin, deb.

Otam yovla jang qildi:
O’g’lim davron sursin, deb,
Onam belbog’ bog’ladi,
Egilmasdan yursin, deb…

Maxtumquli monologi

Dunyo o’zi doim biri kam bo’lgan,
Bu dunyo deb qancha qirg’in jang bo’lgan.
Nomard qolib, mardning holi tang bo’lgan,
Er bo’lganu baxtin topgan kam bo’lgan,
Men topmasman, yo toparman, bilmadim.

Goh qiyg’irdek parvoz qildim qiyoda,
Goh chorasiz sarson bo’ldim piyoda,
Tashnaligim qonmadi hech ziyoga,
Goh g’am bosib, sig’mayman bu dunyoga,
Oyoq qo’ldan ketdi darmon, bilmadim.

Baxt yiroqdan oyga o’xshab ko’ringay,
Dildagi oh voyga o’xshab ko’ringay.
Goho suvsiz soyga o’xshab ko’ringay,
Goh bir qisim loyga o’xshab ko’ringay,
Nahotki men shunga zorman, bilmadim.

Ammo sevdim, doim unga sig’indim,
Yomon kunda, yaxshi kunda sig’indim,
Quvonch shul deb, goh tunga sig’indim,
Ayting, do’stlar, o’zi kimga sig’indim?
U sevgimi yoki armon, bilmadim.

Baxt deganlar duchor bo’lsa jafoga,
Imonsizlar cho’msa kayfu safoga,
Tolesizlar qayga borsin davoga?
Men hayronman, qalb to’lib bir nidoga,
Ey, bu o’zi qanday zamon, bilmadim.

* * *

Boy bo’lmasman ikki dunyoda,
Lekin yolg’on bo’lmagay so’zim.
Men hech qachon to’ymam ziyoga
Va sevgiga to’ymagay ko’zim.

Yurtim! Ishqing qalbga nur ekan,
Zero yurtsiz kun ko’rmas hech kim.
Mening bor-yo’q boyligim sensan,
Mening bor – yo’q boyligim – sevgim!

* * *

Ona shodon beshik tebratar,
Goh ko’zlarin tikar eshikka.
Beshik ichra farzandi yotar,
Bor umidi uning – beshikda!

Nogoh uchib o’tdi samolyot…
Nogoh bir gap ko’ngliga keldi:
“Nima bo’lsa, bo’lsinu ammo
Faqat urush bo’lmasa bo’ldi!..”

* * *

Men kulaman va yig’layman,
Yupanaman qay bir qo’shiqdan
Shodlansam dunyoga sig’mayman:
Chunki men oshiqman.

Men yondiraman va yonaman,
Shamolday sirg’alib kirgum eshikdan.
Men sabr qilaman va ko’naman:
Chunki men oshiqman.

Ko’zimda yorug’lik va namlar,
Qo’rqaman yolg’ondan, yashiqdan!
Siz meni bilmaysiz,odamlar,
Axir men oshiqman…

* * *

Jahonda bir qo’shiq bordir,
Sehrli bir eshik bordir.
Qo’shiqqa bir oshiq bordir,
Shu oshiq menga o’xshaydi,
Shu qo’shiq senga o’xshaydi.

Jahonda bir bearmon bor,
Muhabbat otli narvon bor,
Chiqolmay bir bedarmon bor,
Bedarmon menga o’xshaydi,
Bearmon senga o’xshaydi.

* * *

Yo’lga chiqdim yana sen tomon,
Yo’lga chiqdim yana xit bo’lib.
Ayriliq ham tugar begumon,
Qarshilarsan quvonchga to’lib.

Atrofimda mudragan dala,
Nafas olar harsillab osmon.
Yoritmoqda qalbni bir shu’la,
Qalb talpinar faqat sen tomon.

Istaklarim yulduzdek ko’pdir,
Xabaring yo’q ulardan, gulim!
Bizni hali siylaydi taqdir,
Baxtga to’lar mening ishq yo’lim.

Xayolimda faqat sen, visol,
Bu yosh ko’ngilim bormoqda toshib.
Topolmassan ishqimga misol,
Shoshmoqdaman tog’lardan oshib.

Yo’llarimni yoritar ahdim,
Oyog’imga botmas chag’ir tosh…
Unda meni kutayapsan, Baxtim,
Unda meni kutyapti Quyosh!

* * *

Ey go’zal, olamda hech, sen kabi jonona yo’q,
Sen kabi jon yo’qdir asli, sen kabi mastona yo’q.

Tun cho’kib, toqi falakda yonsa gar sayyoralar,
O’ylaram, yeru falakda sen kabi durdona yo’q.

Sen malaksan, yoki mohsan, mohichehra, mohiro’y,
Ishq aro sohir, sumanbar, sen kabi farzona yo’q.

Layliyu Shirin qoshingda bilki, bir afsonadir,
Garchi bu dunyoda o’zga sen kabi afsona yo’q.

Sayr etib bog’u chamanni, izladim ko’ngil qushin,
Unda na do’st, na dilorom?! Sen kabi do’stona yo’q.

Men netay, doim dilimni chok etar charxning ishi,
Sen kabi mastona yo’qdir, men kabi devona yo’q.

“OHANG” KITOBIDAN

“Ohang” she’rlar to’plami 1987 yilda ”Yosh gvardiya” nashriyoti tomonidan chop etilgan edi. O’zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripovning kitobga yozgan so’zboshisida shunday jumlalar bor:  “Afsuski, adabiyot tarixida umri bahor gullaridek qisqa adiblar ba’zan uchrab turadi. Lekin bu tabiat qonunini chetlab o’tadigan birgina yupanch bor. U ham bo’lsa har bir iste’dod egasidan qoladigan ijodiy merosdir.
Qadrli ukamiz Amirqul Po’lkandan ham o’ziga xos she’riy guldasta, bir necha dostonlar xotira bo’lib qoldi. Uning kamtarin ijodi ulug’ bobosi Po’lkan shoir nomi bilan bog’liq adabiy xonadonning, qolaversa, she’riyatimizning jajji bir nishonasi bo’lib qolaveradi”.

Shoir o’limidan so’ng nashr etilgan bu to’plam haqiqatdan o’zbek adabiyotining jajji bir nishonasi sifatida saqlanib qoldi.

****

Otamning aytganlari

Turkumdan

Ko’p nasihat qiladi otam,
To’g’ri bo’lgin, deydi,qarog’im.
Boshingga g’am tushganida ham,
Qo’lga olgin o’zni, chirog’im!

Malomatga to’la bu dunyo,
Ko’tara bil qismatning yukin.
Qalbga g’ulu solganda riyo,
Uni chetlab o’tmog’ing mumkin.

Bardosh kerak odamga asli,
Toshdek mahkam bo’lsin saboting.
Kutmaganda bir xazon fasli
Barbod qilgay butun hayoting.

Hech vaqt yolg’on so’zlama, bolam,
Haqiqatdir shoirning joni.
Rostin aytgan o’lar chog’da ham
Bobongning ham bobokaloni.

Mol-dunyoga hirs qo’yma aslo,
Uchqur bo’lsin mingan tulporing,
Boshingga g’am tushsa mabodo,
Qavatingda bo’lsin do’st-yoring.

Ezgulikda hikmat ko’p, tushun,
Sen shaytonning yo’liga kirma!
Arzimagan quruq so’z uchun
Shoirman, deb ko’ksingga urma!

Bu dunyoda shoir ko’p o’g’lim,
Hammasi ham sevar elini.
Eng avvalo odam bo’l, tokim
Anglay olgin xalqning dilini.

Xalqsiz sening yozganing bir pul,
O’qimasa na hojat she’rdan?
Toshni yorib ko’kargan har gul
Quvvat olib o’sadi yerdan.

Faqat menga qolma bog’lanib,
Bu dunyoda men ham bir mehmon.
Yozar bo’lsang, yozaver yonib,
Tutab yurib o’chma hech qachon!

Qo’rqoq bo’lsang senday o’g’lim yo’q,
Men ham senga qilmasman shafqat.
Bu dunyoda mayda odam ko’p,
Sen ularga qo’shilma faqat!

Oldinga bos qolsang ham horib,
Qattiq derlar odam jonini.
Farqsiz bo’lma nohaqlik ko’rib,
Yerga urma shoir nomini.

Tilagim shu, yozginu bayot,
Sen dunyoda odamdek yasha!
Nimaligin bilmasang hayot,
Qalamingni sindirib tashla!

Men shularni o’ylayman nuqul,
Istagim ham ko’p narsa emas:
Yaxshi she’rlar yozgan Amirqul
Umarqulning o’g’li, desa bas!

* * *

Ko’p nasihat tinlading, o’g’lim,
Har narsaga yurma qon yutib.
Bitta boshga doim bir o’lim,
Mung’ayma hech yoqangni tutib!

Farzanding ko’p,
Sen ham otasan,
Ular bilan so’zlash muloyim.
Hamisha tinch bo’sin bu jahon,
Umring uzoq bo’lsin iloyim!

Nogoh xato qilishing mumkin,
Mard bo’ladi haqiqiy ota.
Ko’p qimmatga tushadi bir kun
Sen yo’l qo’ygan lahzalik xato.

O’g’lim, doim shunaqa bo’lgan,
Bir kun so’nar ko’zingdan ziyo.
Toki odam zoti bor ekan,
Xatolardan qutulmas dunyo!

Faqat kamroq yanglishgin, o’g’lim,
Xato qilma bo’lsa imkoning.
Quvonadi mening ham ko’nglim,
Quvvatingga kirsa o’g’loning.

Hech vaqt dilni qilmagin xira,
Mayli yuz yil cheksang hamki dard.
Toki bizning nasldan sira
Tug’ilmasin bironta nomard!

1982

Muzeydagi suratlar

Bu yerda qandaydir bir sehr bordek:
Moziy va Istiqbol muloqat etar.
Eng to’rda mo»tabar odil hakamdek
Shoirlar surati turibdi qator.

Bu – Hamid Olimjon! Bu – G’afur G’ulom!
Bunisi Shayxzoda – ulug’vor siymo!
Bunisi Mirtemir! Dilbar, xushkalom,
Bunisi Oybekdir – ko’zida navo!

Bunisi Qahhordir – haqiqatpesha!
Bunisi Qodiriy – ko’ksida kadar!
Bunisi Hamzadir – chaqmoqdek yashab,
Nogahon chaqmoqdek so’ngan iqtidor!

Ulardan yiroqdir bu kun Yer g’ami,
Ulardan uzoqmiz shu qadar biz ham.
Dunyoda hech tashvish ko’rmagan kabi
Romlardan boqishar butkul xotirjam.

Boshqa suratlar ham turar shu ko’yi,
Ularga boqmoqlik kelmas hushimga…
Uyimga qaytaman, lekin tun bo’yi
Shoirlar surati kirar tushimga.

1982

Ijarachi kampir

(Hazil)

Yarim tunda kimdir keldi:
Eshik yana “jing’ir-jing’ir”.
Kampir borib ochmoq bo’lar,
So’zlanadi ming’ir-ming’ir.

Avval so’rar: – Kimsan, bolam?
Deydi: – Oching! Ostonaqul!
Kampir darrov kalit burar,
Kirib kelar Ostonaqul.

O’n minutlar o’tar yana,
Eshik tag’in “jing’ir-jing’ir”.
Kampir borib ochmoq bo’lar,
So’zlanadi ming’ir-ming’ir.

Sekin so’rar: – Kimsan, bolam?
— Zokil! – deydi chuchuk-chuchuk.
Kampir darrov kalit burar,
Bosh suqadi Zokir puchuq.

Bir soatlar o’tar tag’in,
Eshik yana “jing’ir-jing’ir”.
Kampir borib ochmoq bo’lar,
So’zlanadi ming’ir-ming’ir.

Darhlo so’rar: – Qaysi biring?
Deydi: – Menman… Men… albatta…
Kampir darhol kalit burar,
Yeldek kirar Mansur kalta.

Kampir esa uh tortgancha
Joyga arang cho’ziladi.
Tongga qadar eshik ochib,
Naq jon-joni uziladi.

Yigitlar-chi, parvo qilmay,
Tutib kelgan kabi g’urrak,
Parilarni tushda ko’rib,
Visoldan so’ng otar xurrak.

1981

Baxtli odam

(Yaroslav Smelyakovdan)

Baxtli edim, shubhasiz, men ham,
ham sevilib, ham sevib xushbaxt
yo sershovqin yoshlar bo’lib jam,
ular ichra topganda shuhrat.

Baxt, men seni uchratdim ko’p bor,
Osongina ketmadim, lekin
Ko’z o’ngimda o’rmon va shudgor
go’zalligi ochildi sekin.

Mamnun edim baxtimdan juda
kunda emas, lek yilda bir ur
shodiyona, to’y tomoshada
xalq ovozi dabdaba ila
qo’ng’iroqdek yangrasa mag’rur!

Ammo bu bir muqaddima xolos,
aniqrog’i so’zga bir yo’rig’.
Baxtlimidi, xo’sh, ayting, Lenin,
O’z umrida izohsiz, to’lig’?

Ha. Albatta.Uning dahosi,
irodasi bilan o’sha vaqt
Oktbyarning nayza, bayrog’i
uchlarida yashnar edi baxt.

Baxtli edi, garchi rohatsiz,
Jipslashib soldat nayzalari —
jo’nar ekan jangga qo’shiqsiz
Moskva va Piter polklari.

Baxtli edi, boladek kulib,
yana tug’ni yuksaltib, butun
Sovet Rossiyasi jam bo’lib,
ilk bayramni nishonlagan kun.

Baxtli edi uyda, o’rmonda,
Hali tunlar chekinmay, zotan…
Ha, bu baxt tanish har jonga,
Lek hammaga nasib etmagan.

* * *

Ruhim tetik,
Qushdek yengilman.
Dunyo buncha go’zal bo’lmasa.
Shunday bo’lar ekan da’fatan
Yuragingni quvonch chulg’asa.

Kamalak yoydek tortilgan
Dastasidan tutgandek go’yo,
O’zimda yo’q xursandman bu gal,
Go’zal ekan o’zi bu dunyo.

Chunki senga ko’nglimni aytdim,
Sen ham aytding… yana kelaman.
Bir so’z bilan dunyoga qaytdim,
Bir so’z aytsang, yana…o’laman.

* * *

Ketdingiz Siz meni tirik o’ldirib,
Ketdingiz qo’l yetmas manzillar sari.
Nahot xato qilsam Sizga dil berib,
Nahot bir tushday tugasa bari?

O’tmish qoldi bunda kelajak qoldi,
Ketdingiz lab tishlab yolg’iz, parishon.
Ozor chekdingizmi, nimalar bo’ldi?
So’ramoqqa bir lahza beringiz imkon!

Aytingiz so’nggi bor, gunohim nima?
Yo’qsa Siz o’zingiz aybdorsiz yokim.
Aytingiz, toki men sababin bilay,
Vijdon azobidan qovrilmay tokim.

Ketdingiz Siz meni tirik o’ldirib…

* * *

Boshimga ne ishlar tushmadi meni
Bu taqdir tengimga qo’shmadi meni.
Tuya minsamda, it tishladi meni,
Qismat o’yinida, deb qo’ya qoldim.

Sirdan iboratdir dunyoning bori,
Kim yorga yetolmas, kim do’stning zori.
Savdoni ko’tarmas baxtning bozori,
Garchi kech kelsamda, kech keta qoldim.

Yolg’on gap yarashmas yaxshi odamga,
Oqillar tang qolsa, botmaydi g’amga.
Hayotdan bir ilinj topdiyu hamma,
Hayotning zaqqumin men tota qoldim.

* * *

Sanog’i yo’q o’tguvchi kunning,
Eslaysanmi meni hech jonim?
Tushlarimga kirasan mening,
Tushlarimga kirar armonim.

Goh bilmayman: qanday bo’lar baxt?
Goh yoqamdan olar hamiyat.
Qushdek uchib o’tib borar vaqt,
Yuragimda faqat bir niyat:

Yer va osmon tutshib ketgan,
Oy ham katta ko’ringan yerda —
Ikkalamiz tutib bir maskan,
Uzoq yillar yashasak birga.

Shunda taskin topib begumon,
Ro’yobga ham ko’ngil bermasman…
Sen yonimda bo’lsang bas, ishon,
Uxlamasman tush ham ko’rmasman.

U ishq dardini sharobday ichdi,
Senga she’rlar o’qidi yoddan.
To muhabbat bor ekan, hech kim
Befarq yashab o’tmas hayotdan.

Sirlaringdan vofiqdir onang,
Garchi o’zing siringni yoyding.
Havas qilib so’rsa dugonang,
Qishloqi yigitda, deb qo’yding.

Bu qanday gap?
Bu qanday qiliq?
Tanangga bir o’ylab oldingmi?
Yigitning pok ishqidan kulib,
Sen shaharlik bo’lib qoldingmi?!

Unga oshiq qalb bergan taqdir,
Seni o’ylab o’tadi kuni.
Seni topib kelganda oxir
Ko’kragidan itarma uni!

Aytmas eding bu gapni, taqdir
Nimaligin agar bilsayding:
Sen ham shunday yashasayding bir,
Sen ham shunday sevaolsayding.

Bu chiroying so’nar hademay,
Manglayingda ajin to’ziydi…
Sen yigitning boshiga chiqmay,
Boshingga ko’tarsang arziydi.

* * *

Ayting, kim ham xato qilmagan,
Adashmagan qismat cho’lida?
Faqat ishq deb yashamas inson,
Faqat gullar unmas yo’lida.

Farishtamas odam, harqalay,
Ba’zan xato qilsa ne ajab!
O’z orzusi – yo’lidan qaytmay,
Sharaf bilan o’lsa ne ajab.

Ne ajabki, to’qson yil yashab,
Yetolmaslik mumkin tilakka.
Ne ajabki, ko’krakka mushtlab,
Buyruq berib bo’lmas yurakka.

Bu dunyoda to’g’ri yo’llar ko’p,
Sen ham o’z yo’lingni izlaysan.
Goh quvonib, goho g’am yutib,
Xato qilganingni sezmaysan.

To’xtamaysan, yo’l bo’lmas adog’,
Har bir manzil sabring sinaydi.
Endi og’zing oshga yetgan chog’,
Kutmaganda burning qonaydi.

Adashganing sezasan, lekin,
Topolmaysan boshqa bir chora.
So’ng ortingga qaytasan sekin,
O’zga bir yo’l topsam deb zora.

Topolmaysan, chunki har harsang,
Hasrat bo’lib sindirar beling.
Va qay tarzda boshlagan bo’lsang,
Xuddi shunday tugaydi yo’ling.

Zero to’g’ri yo’llar beqiyos,
O’tisharlar betin, damo-dam…
Faqat undan yurmas va o’tmas
O’z yo’lini izlagan odam!

* * *

Ko’p pand yedim soddaligimdan,
Birovlarga ishondim ortiq,
Do’stlarimga qayda bo’lmayin,
Bor-yo’g’imni ayladim tortiq.

Ular bari menga qadrdon,
Ko’zlarimga ko’rinar yonib.
Men ularning tashvishi bilan
Goho tunlar chiqdim to’lg’onib.

Goh do’stlarni avaylab, o’zim
Qoqilsamda, olmadim saboq.
Azasida ko’zimni yoshlab,
To’ylarida tashidim tovoq.

Pesh qilmayman kamtarligimni,
Do’st gunohin kechirgan marddir.
Ota bo’lsa suyangan tog’ing,
Do’st degani sodiq hamdarddir.

Do’stim, sendan iltimosim shu,
Zero, sabr kosasi to’ldi.
Qo’llarimni qo’yib yuborib,
Oyog’imdan chalmasang bo’ldi!

* * *

Hayot guli eding men uchun,
Umrim mazmuniga aylanding.
Baxtim yo’li eding men uchun,
Qalbim rishtasiga boylanding.

Oyning yog’dusiga belanib,
Xilvat go’shalarda kezganmiz.
Tunning ko’kragiga biz yonib
Quyosh suratini chizganmiz.

Bunday baxtdan boshim aylanib,
Tirik qolganimga hayronman.
Umr bo’yi senga boylanib,
Niyatiga yetgan bir jonman.

Yuragimga nurday iz solgan
Ko’zlaring shunchalik xumormi?
Ikkimizni bir odam qilgan
Muhabbatdan zo’rroq kuch bormi?!

Hayot guli eding men uchun,
Umrim mazmuniga aylanding…