Марис Чаклайснинг шеърлари латиш адабиётида ўзига хос ўрин эгаллайди. Ўтган асрнинг 70-80 йиллари ёш ўзбек шоирлари Болтиқбўйи республикалари адабиётига катта қизиқиш билан қарай бошладилар. Бу қизиқиш натижасида Юстинас Марцинкявичюс, Имант Зиедонис, Ояр Вациетис, Марис Чаклайс ва бошқа кўплаб шоирларнинг шеъру достонлари ўзбек тилига таржима қилинган эди.

Хуршид ДАВРОН
ШОИР ҲАҚИДА

Машҳур латиш шоири Марис Чаклайс (Māris Čaklais) 1941 йил 16 июнда Латвиянинг Салдус шаҳрида туғилган.Унинг биринчи шеърий китоби 1965 йилда нашр этилган эди. Шоирнинг шеърлари латиш адабиётида ўзига хос ўрин эгаллайди. Ўтган асрнинг 70-80 йиллари ёш ўзбек шоирлари Болтиқбўйи республикалари адабиётига катта қизиқиш билан қарай бошладилар. Бу қизиқиш натижасида Юстинас Марцинкявичюс, Имант Зиедонис, Ояр Вациетис, Марис Чаклайс ва бошқа кўплаб шоирларнинг шеъру достонлари ўзбек тилига таржима қилинди. Хусусан, Марис Чаклайснинг болаларга аталган китобларидан бири менинг таржимамда ўзбек тилида Тошкентда нашр этилган, бошқа бир қатор шеърлари журнал ва газеталарда ёритилган эди. Худди ўша йиллари, аниғи 1981 йили Марис Чаклайснинг бир шеъридан илҳомланиб мана бу шеърни ёзган эдим:

КУЗНИ ЎЙЛА

Ёзни ўйла…
М а р и с Ч а к л а й с

Кузни ўйла
Қор кетиши билан кузни ўйла
Кузни ўйла
Ғилдираги лойга ботиб қолган аравани
Тортолмаётган отни аямай қамчилаб
Кузни ўйла
Бешавқат кузни ўйла
Усти очилиб қолган болаларингни
Кўрпа билан ўраб қўя туриб
Кузни ўйла
Кузни ўйла, ташналикдан
Баҳор ёмғирлари аро лабларинг ёрилиб кетганда,
Саратон офтоби тиғида
Меҳнат қорайтирган болаларнинг
Кўзларига қаролмасдан кузни ўйла
Икки тол овута олмаётган
Беланчакдаги боланинг бўғилиб йиғлаши
Кун иссиғида кўксида сути қуриб қолган аёлнинг
Изтироби аро кузни ўйла
Кузни ўйла
Кузни ўйла

МАРИС ЧАКЛАЙС
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари

БИР ВАТАН БОР

Уч ярим миллиардмиз
Ер шарида,
Қуёш остида.

Шулардан бор-йўғи
Бир ярим миллиони
Биз латишлармиз.

Бу денгиз учун бир томчи, холос.
Денгиз томчисининг қуёш ҳақида
Қўшиғи бўлиши мумкинми, ахир?

Ва лекин, бари бир
Ер шарида,
Қуёш остида
Бир Ватан бор
Латвия деган.

Ер шарида,
Қуёш остида
Халқ бордир
Латишлар деган,
Ер шарида,
Қуёш остида
Бу халқнинг қўшиғи бор
Қуёш ҳақида:

«Уйғон, қуёш, тонгда уйғон,
Қора шомда ботгин, қуёш.
Тонгда бизни бағрингга бос,
Шомда эса видолаш».

ҲАР СУБҲИ САҲАР

Ҳар тонг,ҳар субҳидам чоғ
Қийналади мудроқ боғ.
Боғ қўйнидан қағиллаб
Учар тўп-тўп қарғалар.
Учиб олисга кетар,
Бир пасда кўздан йитар.

Тун шарпаси,сен ҳам кет –
Уйғонсин ухлаб ётган
Инсон боласи бу чоғ.
Уйғон,эй мудроқ инсон,
Ёруғ яшил қўшиғин
Сенга инъом этар боғ.

ВАЗИЯТ

Ўзи йўқ токчамда турган китобсан,
Сен ҳали ҳеч ким ухламаган
Эртанги тундаги сеҳрли тушсан.

Сени ўйлаб топмаган бўлсам —
Омадсизлигим,
Ношудлигим,
Ё баҳорий заифлигим боиси эмас –
Кўзларингга дуч келмаган бўлсам.

Гап шундаки,худди мен каби
Сен ҳам олдинги ҳаётингда
Ишларингни поёнига етказмагансан.
Бир-биримизни излаш бефойда –
Муҳлат етди,
Кетмоғимиз шарт.

Mashhur latish shoiri Maris Chaklays (Maris Caklais) 1941 yil 16 iyunda Latviyaning Saldus shahrida tug’ilgan.Uning birinchi she’riy kitobi 1965 yilda nashr etilgan edi. Shoirning she’rlari latish adabiyotida o’ziga xos o’rin egallaydi. O’tgan asrning 70-80 yillari yosh o’zbek shoirlari Boltiqbo’yi respublikalari adabiyotiga katta qiziqish bilan qaray boshladilar. Bu qiziqish natijasida Yustinas Martsinkyavichyus, Imant Ziedonis, Oyar Vatsietis, Maris Chaklays va boshqa ko’plab shoirlarning she’ru dostonlari o’zbek tiliga tarjima qilindi.

Xurshid DAVRON
SHOIR HAQIDA

   Mashhur latish shoiri Maris Chaklays (Māris Čaklais) 1941 yil 16 iyunda Latviyaning Saldus shahrida tug‘ilgan.Uning birinchi she’riy kitobi 1965 yilda nashr etilgan edi. Shoirning she’rlari latish adabiyotida o‘ziga xos o‘rin egallaydi. O‘tgan asrning 70-80 yillari yosh o‘zbek shoirlari Boltiqbo‘yi respublikalari adabiyotiga katta qiziqish bilan qaray boshladilar. Bu qiziqish natijasida Yustinas Marsinkyavichyus, Imant Ziyedonis, Oyar Vatsiyetis, Maris Chaklays va boshqa ko‘plab shoirlarning she’ru dostonlari o‘zbek tiliga tarjima qilindi. Xususan, Maris Chaklaysning bolalarga atalgan kitoblaridan biri mening tarjimamda o‘zbek tilida Toshkentda nashr etilgan, boshqa bir qator she’rlari jurnal va gazetalarda yoritilgan edi. Xuddi o‘sha yillari, anig‘i 1981 yili Maris Chaklaysning bir she’ridan ilhomlanib mana bu she’rni yozgan edim:

KUZNI O‘YLA

Yozni o‘yla…
M a r i s Ch a k l a y s

Kuzni o‘yla
Qor ketishi bilan kuzni o‘yla
Kuzni o‘yla
G‘ildiragi loyga botib qolgan aravani
Tortolmayotgan otni ayamay qamchilab
Kuzni o‘yla
Beshavqat kuzni o‘yla
Usti ochilib qolgan bolalaringni
Ko‘rpa bilan o‘rab qo‘ya turib
Kuzni o‘yla
Kuzni o‘yla, tashnalikdan
Bahor yomg‘irlari aro lablaring yorilib ketganda,
Saraton oftobi tig‘ida
Mehnat qoraytirgan bolalarning
Ko‘zlariga qarolmasdan kuzni o‘yla
Ikki tol ovuta olmayotgan
Belanchakdagi bolaning bo‘g‘ilib yig‘lashi
Kun issig‘ida ko‘ksida suti qurib qolgan ayolning
Iztirobi aro kuzni o‘yla
Kuzni o‘yla
Kuzni o‘yla

MARIS CHAKLAYS
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari

BIR VATAN BOR

Uch yarim milliardmiz
Yer sharida,
Quyosh ostida.

Shulardan bor-yo‘g‘i
Bir yarim millioni
Biz latishlarmiz.

Bu dengiz uchun bir tomchi, xolos.
Dengiz tomchisining quyosh haqida
Qo‘shig‘i bo‘lishi mumkinmi, axir?

Va lekin, bari bir
Yer sharida,
Quyosh ostida
Bir Vatan bor
Latviya degan.

Yer sharida,
Quyosh ostida
Xalq bordir
Latishlar degan,
Yer sharida,
Quyosh ostida
Bu xalqning qo‘shig‘i bor
Quyosh haqida:

«Uyg‘on, quyosh, tongda uyg‘on,
Qora shomda botgin, quyosh.
Tongda bizni bag‘ringga bos,
Shomda esa vidolash».

HAR SUBHI SAHAR

Har tong,har subhidam chog‘
Qiynaladi mudroq bog‘.
Bog‘ qo‘ynidan qag‘illab
Uchar to‘p-to‘p qarg‘alar.
Uchib olisga ketar,
Bir pasda ko‘zdan yitar.

Tun sharpasi,sen ham ket –
Uyg‘onsin uxlab yotgan
Inson bolasi bu chog‘.
Uyg‘on,ey mudroq inson,
Yorug‘ yashil qo‘shig‘in
Senga in’om etar bog‘.

VAZIYAT

O‘zi yo‘q tokchamda turgan kitobsan,
Sen hali hech kim uxlamagan
Ertangi tundagi sehrli tushsan.

Seni o‘ylab topmagan bo‘lsam —
Omadsizligim,
Noshudligim,
Yo bahoriy zaifligim boisi emas –
Ko‘zlaringga duch kelmagan bo‘lsam.

Gap shundaki,xuddi men kabi
Sen ham oldingi hayotingda
Ishlaringni poyoniga yetkazmagansan.
Bir-birimizni izlash befoyda –
Muhlat yetdi,
Ketmog‘imiz shart.

Maris Chaklays Ot o’yin. Bolalar uchun rangli kitob. Xurshid Davron tarjimasi by Khurshid Davron on Scribd