Кишор бу сафар қишлоққа келганда ўтган йилги нозиккина, қорачадан келган, бир маҳаллар ўзи анбаҳ новдасига ўхшатган соддагина қизни эмас, балки, сочлари қуюқ япроқлар каби елкасини тўлдирган, бутунлай анбаҳ дарахтига айланган Амакрини учратди. Унинг кўзлари ҳам анбаҳ мевалари каби ўзгариб кетганди. Кишор Амакрининг юзига маҳлиё бўлиб тикилди.
АМРИТА ПРИТАМ
АМАКРИ
Притам Амрита (1919.31.8, Панжоб, Гужранвала ш.— 2005.31.10,Деҳли) — ҳинд шоираси ва адибаси. Панжоби, ҳинд тилларида ижод қилади. Ижодининг дастлабки даврида Р. Тагор шахсияти ва ижодининг таъсири кучли бўлган. Дастлабки шеърий тўпламлари — «Совуқ нурлар» (1935) ва «Амрита тўлқинлари» (1936). Ҳоз. ҳинд адабиётининг энг номдор вакилларидан бўлган. Притам 60 дан ортик, асар (жумладан, 20 дан ортиқ шеър, достон ва қўшиклар тўплами, 30 дан opтиқ роман ва қиссалар), 200 дан ортик ҳикоя ва очерклар муаллифи. Адибанинг асарлари 30 дан ортиқ тилларга таржима қилинган ва нашр этилган.Амрита Притам бутун ижодий фаолияти давомида «аёллар мавзуи» билан қизиққан ва ҳозирги замонда инсоннинг маънавий ҳолатини ифодалай олган яхлит аёл характерини яратган. Шеърлари Зулфия таржимасида ўзбек матбуотида чоп этилган. У Ғафур Ғулом, Ойбек, Зулфия, Асқад Мухторнинг баъзи асарларини панжоби тилига таржима қилган. Ҳиндистон Адабиёт академиясининг мукофотини олган (1956), «Қоғоз ва елкан» шеърлар тўплами учун Гьянпитх мукофотига сазовор бўлган (1982).
Ожизлик ва кучли нафрат ўтидан Кишорнинг лаблари титрарди. Тўйининг биринчи кечасиёқ хотинининг кўксига лабларини босганда, оғзида шолғом таъмини туйгандек бўлди…
Бугун отаси ҳовлининг ҳаммаёғини электр чироқлари билан безаттириб қўйди. Алоҳида ажралиб туриши учун опалари, янгаларию дўстлари Кишорнинг ётоқхонасига шамчироқлар қадаб чиқишди.
Кишор шам ёруғида хотинининг юзига тикилди. Унинг гўзал чеҳрасида табассум ўйнарди. Сўнг шамчироқларга назар солди: улардан мум ёшлари оқарди. Шунда Кишор хаёлан, хотинини бор кучи билан силтаб, «Кўриб қўй, сенинг биргина табассумингни деб, қанча кўз ёшлари тўкилмоқда», демоқчи бўлди. Бироқ тилини тишлаб қолди. Хотини шу заҳоти қаҳ-қаҳ уриб: «Ҳовлидаги дабдабани кўряпсанми? Бир томонда радио бўлса, бир томонда яхдон, бир томонда каравоту жавон бўлса, бир томонда кийим-кечак тўла сандиқ. Дарвоза ёнида эса машина! Буларнинг ҳаммасини сен ўзинг орзу қилгандинг-ку!» деяётгандек эди.
Кишор кўз ёшларини артаётгандек, шамчироқларнинг ҳаммасини бир-бир ўчириб чиқди. Зулмат хотинининг табассумини ўз рўмоли ила бекитгандек бўлди. Анча вақтдан сўнг, уйдагиларнинг ҳаммаси ухлагач, у ўрнидан туриб эшикни авайлаб очди ва ҳовлига чиқиб кетди.
Ҳовлида чироқлар чарақлаб турарди. Катта хўжайиннинг амрига кўра ҳовли тун бўйи шу тариқа ёришиб туриши лозим эди.
Кишор диққат билан кафтига тикилган эди, Амакрининг маржон тугмали, ихчамгина қора камзули ёдига тушди. Унинг хотирасида бувиси жонланди. Бувисининг қишлоғидаги одамови жат* ва унинг қизи Амакри кўз ўнгидан ўта бошлади.
Кишор коллежда ўқиб юрган кезларида, дастлаб онасининг раъйига қараб, ёзги таътилни бувисиникида ўтказиш учун қишлоққа кетди. Сўнгра ўзи уч йил ёзги таътилни яна қишлоқда ўтказди.
— Амакри, менга қара, нега ота-онанг сенга бундай ном қўйишган? — деб сўраганди бир куни Кишор қиздан.
— Бизнинг қишлоғимизда анбаҳ* кўп ўсади. Одамлар ундан мураббо тайёрлайдилар. Қишда тановул қилиш учун эса тилимлаб қуритишади ва сирланган хумларга ғамлаб қўйишади. Онам мени ҳам анбаҳнинг бир тилимига ўхшатгани учун Амакри деб ном қўйган, — дея жавоб берди нозиккина, қорачадан келган қиз соддалик билан…
Илк таътил фақат ўйин-кулги билан ўтди. Кишор қишлоққа кетаётиб, онасига: «Мен гапингиз ерда қолмасин деб жўнаяпман, лекин шуни айтиб қўяй, у ерда узоқ турмайман, беш-олти кундан кейин бирор дўстимникига бораман»,— деганди. Аммо Амакрини учратгач, бу гаплар Кишорнинг эсидан ҳам чиқиб кетди.
Қишлоқда анбаҳзорлар жуда кўп, шулардан биттаси Амакриларники эди. Кишор куни бўйи уларнинг боғида ўтириб китоб ўқир, қуёш тиккага келганда анбаҳ соясига чорпоя қўйиб ухларди. Қоқ тушда, хоҳ иссиқ шамол бўлсин, хоҳ ер қизиб ётсин, дарахтзордаги сув барибир муздек бўларди. Шунинг учун Амакри боққа яп-янги кўза келтириб, унинг оғзига мисдан ясалган ялтироқ косача ҳам осиб қўйганди.
Негадир Кишор кўп чанқар эди. У худди анбаҳзор қўриқчисига ўхшаб ўтирар ва Амакридан сув сўрарди.
— Кишор бабу, нега сиз ҳадеб чанқайверасиз? — дерди Амакри унга. Қизнинг жарангдор кулгиси Кишорнинг хаёлини ўғирларди. Кишор Амакрини анбаҳ новдасига, унинг яшил кўйлагини эса худди новдадаги япроқларга ўхшатарди. Амакри бу кўйлагини бошқасига алмаштириб келган кунлари Кишор буни унинг эсига солар ва қиз эртасигаёқ ўша кўйлагини ювиб, яна кийиб келарди. Хуллас, биринчи йилги дам олиш ўйин-кулги билан ўтиб кетди. Кишор шаҳарга қайтиб келди. Ҳар ҳолда уни кичкинагина, қушчадек Амакри сеҳрлаб қўйганга ўхшарди. Айниқса, у кейинги йили дам олиш вақти келганда буни чуқурроқ ҳис этди ва дарҳол бувисиникига жўнади.
Кишор бу сафар қишлоққа келганда ўтган йилги нозиккина, қорачадан келган, бир маҳаллар ўзи анбаҳ новдасига ўхшатган соддагина қизни эмас, балки, сочлари қуюқ япроқлар каби елкасини тўлдирган, бутунлай анбаҳ дарахтига айланган Амакрини учратди. Унинг кўзлари ҳам анбаҳ мевалари каби ўзгариб кетганди. Кишор Амакрининг юзига маҳлиё бўлиб тикилди. Қиз қўллари билан кўзларини бекитиб олгандан кейингина ҳуши жойига келди. Анбаҳ мевалари кўздан ғойиб бўлди, Амакри югуриб боғдан чиқиб кетди.
Иккинчи куни Кишор боғда ўзи учун дарахтлар соясига қўйилган чорпоя ва унинг ёнида сувга тўлатилган яп-янги кўзани кўрди. Ўша куни туш пайтида Амакри боққа келди. У эгнига яшил кўйлак кийиб, қўлларига ўшандай рангдаги биллур билакузуклар тақиб олган эди.
Бу таътилда Кишор Амакрини бағрига босгиси келаверди. Бу хоҳиш унинг вужудини ёндира бошлади. Бу истак кундан-кун алангаланиб, Кишорнинг тоқатини тоқ қилди. Бир куни у шартта Амакрининг қўлидан тутди. Амакри қўлини шошиб тортиб оларкан, «Кишор бабу! Бу анбаҳ бўлагига чангал солишдан нима фойда сизга? Бугун еб кўриб, эртага бир пўчоқ сингари ташлаб юборасиз»,— дея бошини қуйи эгди. Кишорнинг юзи хижолатдан қизариб кетди.
Бу таътилда ўйин-кулги ўз ўрнини кўз ёшларига бўшатиб бера бошлади. Кишорга шаҳарга қайтиб келганида ўзи билан бир қанча «оҳ-воҳ»лар олиб келди ва уларнинг бир улушини Амакрига ҳам қолдирди.
Унинг кейинги ёзги таътилгача сабри чидамасди. Қишки дам олишдаёқ оёғини қўлга олиб, бир дунё орзулар билан бувисиникига етиб келди. Бу сафар Амакри ўз қалбининг бўлакларини вужудига ўраб, унга бахш этди.
Келгуси йил ёзги таътил бошланиши билан Кишор яна бувисининг қишлоғига жўнади. У Амакрини, ўша анбаҳ бўлагини ўпиб эркаларкан:
— Бугун сенинг қўнғироқ сочларинг асалари уясига ўхшайди, лабларинг эса нақ асалнинг ўзгинаси! — деди.
— Кўзларим-чи? Улар асаларига ўхшамаяптими? Уясига тегсанг, қўлингни чақади-я…
Амакрининг жавобидан сўнг ростдан ҳам бу кўзлар худди асаларилар каби унинг юрагига ҳужум бошлади. Юрагида оғриқ тўла шиш пайдо бўлиб, тобора каттариб бораётгандек эди.
«Анбаҳ бўлаги»нинг асалари уясига айланганига бир неча кун бўлган эди ҳамки, бир куни Кишор унинг ювиб-таралган сочларини ҳидлаб: «Мен ҳеч қачон май ичмаганман, лекин сени кўришим билан ақлу ҳушимни йўқотяпман», деди. Шу йўсин Амакри гоҳ анбаҳ бўлагига, гоҳ асалари уясига, гоҳида эса бир қултум шаробга айланадиган бўлди.
Ўшанда Кишор Амакри билан хайрлашаётган эди. Ажралиш пайтида Амакрининг қўллари унга маҳкам чирмашиб олди. Бунга ҳам тоқат қилмай юраги тўлиб-тошган қиз йигитнинг қўлидан тишлаб, қизил излар қолдирди.
— Токи бу анор суви излари қўлингда тураркан, сен мени унутмайсан,— деди у.
— Вой ёввойи мушукча-эй, вой тентаквой-эй…
Кишор қўлида пайдо бўлган шишга лабини босди. У анбаҳ бўлагининг, асалари уясининг, бир пиёла шаробнинг яна бир қилиғига дуч келган эди.
Шу ёзда барсат анча эрта тушганди. Ўша куни кечқурун хийла салқин бўлгани жўнади. Қаердан каккунинг «ку-ку»лаган овози келиб турган бўлса, ўша томонга қараб бораверди.
Кишор иккинчи куни пешинда анбаҳзорга етиб келганда, ростдан ҳам ўша жойда бир чорпоя турганини кўрди. Ҳа, бу унинг учун роса уч йил асраб келинган ўша жой эди. Кишор турган жойида қотиб қолди. «Ким билсин, менинг бу чорпоямда ким ётибди энди?» деб ўйлади. Чиндан ҳам чорпояда кимдир ётганди. У ёнига ағдарилганда, қўнғироқ овози Кишорнинг хаёлини бузди. Кишор олдинга талпиниб, Амакрининг оёқларини қучди. Амакри қалтираб, оёқларини тортиб олди. Кишор кўрдики, Амакри энди анбаҳ бўлаги эмас — унинг пўчоғи эди: асалари уяси эмас — асалари эди; энди май тўла қадаҳ эмас — сопол синиғи эди.
— Кишор бабу!..— деди Амакри каккунинг «ку-ку»лашидек жаранглаган овоз билан.
Кишор тиззалари қалтираб, бошини чорпояга қўйди.
— Нега бу ерга келдинг? — сўради Амакри ранги оқариб.
— Мен адо бўлдим… Мен оловли жазирамани соғиниб келдим…— Кишор чорпоядан бошини кўтариб, титраган қўллари билан Амакрини билагидан тутди. — Мен ҳам инсонман ахир…
— Ҳа, инсонсан, эркаксан,— деди Амакри пичирлаб.
— …инсонман… эркакман,— беихтиёр такрорлади Кишор.
— Муҳаббатни оёғости қилиб, никоҳ меҳробига қадам қўйган киши инсон бўлолмайди! Ўзини эркак деб аташга ҳаққи йўқ унинг!
Амакри шиддат билан Кишорнинг қўлига ёпишди ва унга тишларини ботирди. Кишор қўлида пайдо бўлган қонли изга тикилиб қолди. Ақлдан озган Амакри қалт-қалт титрарди.
— Бу анор суви эмас, заҳарли томчи бу! Сен мени ёввойи мушук дердинг, йўқ, мен қутурган мушукман…
— Сен ҳақсан, Амакри! Тишларинг заҳри бутун борлиғимни кемириб боряпти. Мен энди дарди бедавоман,— зорланди Кишор.
— Биласан-ку, қутурган ҳайвон тишлаган одамни ўн тўрт марта эмлашади. Сен ҳозирча бир марта уйландинг, бу сенинг биринчи эмланишинг. Яна камида ўн тўрт марта уйланишинг керак…
Амакрининг кўзлари совуқ чақнарди.
Айрим сўзлар изоҳи
——————-
Анбаҳ — манго дарахти.
Барсат — намгарчилик мавсуми
Жат — деҳқон.
Абдусаттор Жуманазаров таржимаси
Ojizlik va kuchli nafrat o’tidan Kishorning lablari titrardi. To’yining birinchi kechasiyoq xotinining ko’ksiga lablarini bosganda, og’zida sholg’om ta’mini tuygandek bo’ldi…
AMRITA PRITAM
AMAKRI
Pritam Amrita (1919.31.8, Panjob, Gujranvala sh.) — hind shoirasi va adibasi. Panjobi, hind tillarida ijod qiladi. Ijodining dastlabki davrida Amrita Pritam Tagor shaxsiyati va ijodining ta’siri kuchli bo’lgan. Dastlabki she’riy to’plamlari — «Sovuq nurlar» (1935) va «Amrita to’lqinlari» (1936). Hoz. hind adabiyotining eng nomdor vakillaridan bo’lgan. Pritam 60 dan ortik, asar (jumladan, 20 dan ortiq she’r, doston va qo’shiklar to’plami, 30 dan optiq roman va qissalar), 200 dan ortik hikoya va ocherklar muallifi. Adibaning asarlari 30 dan ortiq tillarga tarjima qilingan va nashr etilgan.Amrita Pritam butun ijodiy faoliyati davomida «ayollar mavzui» bilan qiziqqan va hozirgi zamonda insonning ma’naviy holatini ifodalay olgan yaxlit ayol xarakterini yaratgan. She’rlari Zulfiya tarjimasida o’zbek matbuotida chop etilgan. U G’afur G’ulom, Oybek, Zulfiya, Asqad Muxtorning ba’zi asarlarini panjobi tiliga tarjima qilgan. Hindiston Adabiyot akademiyasining mukofotini olgan (1956), «Qog’oz va yelkan» she’rlar to’plami uchun G`yanpitx mukofotiga sazovor bo’lgan (1982).
Ojizlik va kuchli nafrat o’tidan Kishorning lablari titrardi. To’yining birinchi kechasiyoq xotinining ko’ksiga lablarini bosganda, og’zida sholg’om ta’mini tuygandek bo’ldi…
Bugun otasi hovlining hammayog’ini elektr chiroqlari bilan bezattirib qo’ydi. Alohida ajralib turishi uchun opalari, yangalariyu do’stlari Kishorning yotoqxonasiga shamchiroqlar qadab chiqishdi.
Kishor sham yorug’ida xotinining yuziga tikildi. Uning go’zal chehrasida tabassum o’ynardi. So’ng shamchiroqlarga nazar soldi: ulardan mum yoshlari oqardi. Shunda Kishor xayolan, xotinini bor kuchi bilan siltab, «Ko’rib qo’y, sening birgina tabassumingni deb, qancha ko’z yoshlari to’kilmoqda», demoqchi bo’ldi. Biroq tilini tishlab qoldi. Xotini shu zahoti qah-qah urib: «Hovlidagi dabdabani ko’ryapsanmi? Bir tomonda radio bo’lsa, bir tomonda yaxdon, bir tomonda karavotu javon bo’lsa, bir tomonda kiyim-kechak to’la sandiq. Darvoza yonida esa mashina! Bularning hammasini sen o’zing orzu qilganding-ku!» deyayotgandek edi.
Kishor ko’z yoshlarini artayotgandek, shamchiroqlarning hammasini bir-bir o’chirib chiqdi. Zulmat xotinining tabassumini o’z ro’moli ila bekitgandek bo’ldi. Ancha vaqtdan so’ng, uydagilarning hammasi uxlagach, u o’rnidan turib eshikni avaylab ochdi va hovliga chiqib ketdi.
Hovlida chiroqlar charaqlab turardi. Katta xo’jayinning amriga ko’ra hovli tun bo’yi shu tariqa yorishib turishi lozim edi.
Kishor diqqat bilan kaftiga tikilgan edi, Amakrining marjon tugmali, ixchamgina qora kamzuli yodiga tushdi. Uning xotirasida buvisi jonlandi. Buvisining qishlog’idagi odamovi jat* va uning qizi Amakri ko’z o’ngidan o’ta boshladi.
Kishor kollejda o’qib yurgan kezlarida, dastlab onasining ra’yiga qarab, yozgi ta’tilni buvisinikida o’tkazish uchun qishloqqa ketdi. So’ngra o’zi uch yil yozgi ta’tilni yana qishloqda o’tkazdi.
— Amakri, menga qara, nega ota-onang senga bunday nom qo’yishgan? — deb so’ragandi bir kuni Kishor qizdan.
— Bizning qishlog’imizda anbah* ko’p o’sadi. Odamlar undan murabbo tayyorlaydilar. Qishda tanovul qilish uchun esa tilimlab quritishadi va sirlangan xumlarga g’amlab qo’yishadi. Onam meni ham anbahning bir tilimiga o’xshatgani uchun Amakri deb nom qo’ygan, — deya javob berdi nozikkina, qorachadan kelgan qiz soddalik bilan…
Ilk ta’til faqat o’yin-kulgi bilan o’tdi. Kishor qishloqqa ketayotib, onasiga: «Men gapingiz yerda qolmasin deb jo’nayapman, lekin shuni aytib qo’yay, u yerda uzoq turmayman, besh-olti kundan keyin biror do’stimnikiga boraman»,— degandi. Ammo Amakrini uchratgach, bu gaplar Kishorning esidan ham chiqib ketdi.
Qishloqda anbahzorlar juda ko’p, shulardan bittasi Amakrilarniki edi. Kishor kuni bo’yi ularning bog’ida o’tirib kitob o’qir, quyosh tikkaga kelganda anbah soyasiga chorpoya qo’yib uxlardi. Qoq tushda, xoh issiq shamol bo’lsin, xoh yer qizib yotsin, daraxtzordagi suv baribir muzdek bo’lardi. Shuning uchun Amakri boqqa yap-yangi ko’za keltirib, uning og’ziga misdan yasalgan yaltiroq kosacha ham osib qo’ygandi.
Negadir Kishor ko’p chanqar edi. U xuddi anbahzor qo’riqchisiga o’xshab o’tirar va Amakridan suv so’rardi.
— Kishor babu, nega siz hadeb chanqayverasiz? — derdi Amakri unga. Qizning jarangdor kulgisi Kishorning xayolini o’g’irlardi. Kishor Amakrini anbah novdasiga, uning yashil ko’ylagini esa xuddi novdadagi yaproqlarga o’xshatardi. Amakri bu ko’ylagini boshqasiga almashtirib kelgan kunlari Kishor buni uning esiga solar va qiz ertasigayoq o’sha ko’ylagini yuvib, yana kiyib kelardi. Xullas, birinchi yilgi dam olish o’yin-kulgi bilan o’tib ketdi. Kishor shaharga qaytib keldi. Har holda uni kichkinagina, qushchadek Amakri sehrlab qo’yganga o’xshardi. Ayniqsa, u keyingi yili dam olish vaqti kelganda buni chuqurroq his etdi va darhol buvisinikiga jo’nadi.
Kishor bu safar qishloqqa kelganda o’tgan yilgi nozikkina, qorachadan kelgan, bir mahallar o’zi anbah novdasiga o’xshatgan soddagina qizni emas, balki, sochlari quyuq yaproqlar kabi yelkasini to’ldirgan, butunlay anbah daraxtiga aylangan Amakrini uchratdi. Uning ko’zlari ham anbah mevalari kabi o’zgarib ketgandi. Kishor Amakrining yuziga mahliyo bo’lib tikildi. Qiz qo’llari bilan ko’zlarini bekitib olgandan keyingina hushi joyiga keldi. Anbah mevalari ko’zdan g’oyib bo’ldi, Amakri yugurib bog’dan chiqib ketdi.
Ikkinchi kuni Kishor bog’da o’zi uchun daraxtlar soyasiga qo’yilgan chorpoya va uning yonida suvga to’latilgan yap-yangi ko’zani ko’rdi. O’sha kuni tush paytida Amakri boqqa
keldi. U egniga yashil ko’ylak kiyib, qo’llariga o’shanday rangdagi billur bilakuzuklar taqib olgan edi.
Bu ta’tilda Kishor Amakrini bag’riga bosgisi kelaverdi. Bu xohish uning vujudini yondira boshladi. Bu istak kundan-kun alangalanib, Kishorning toqatini toq qildi. Bir kuni u shartta Amakrining qo’lidan tutdi. Amakri qo’lini shoshib tortib olarkan, «Kishor babu! Bu anbah bo’lagiga changal solishdan nima foyda sizga? Bugun yeb ko’rib, ertaga bir po’choq singari tashlab yuborasiz»,— deya boshini quyi egdi. Kishorning yuzi xijolatdan qizarib ketdi.
Bu ta’tilda o’yin-kulgi o’z o’rnini ko’z yoshlariga bo’shatib bera boshladi. Kishorga shaharga qaytib kelganida o’zi bilan bir qancha «oh-voh»lar olib keldi va ularning bir ulushini Amakriga ham qoldirdi.
Uning keyingi yozgi ta’tilgacha sabri chidamasdi. Qishki dam olishdayoq oyog’ini qo’lga olib, bir dunyo orzular bilan buvisinikiga yetib keldi. Bu safar Amakri o’z qalbining bo’laklarini vujudiga o’rab, unga baxsh etdi.
Kelgusi yil yozgi ta’til boshlanishi bilan Kishor yana buvisining qishlog’iga jo’nadi. U Amakrini, o’sha anbah bo’lagini o’pib erkalarkan:
— Bugun sening qo’ng’iroq sochlaring asalari uyasiga o’xshaydi, lablaring esa naq asalning o’zginasi! — dedi.
— Ko’zlarim-chi? Ular asalariga o’xshamayaptimi? Uyasiga tegsang, qo’lingni chaqadi-ya…
Amakrining javobidan so’ng rostdan ham bu ko’zlar xuddi asalarilar kabi uning yuragiga hujum boshladi. Yuragida og’riq to’la shish paydo bo’lib, tobora kattarib borayotgandek edi.
«Anbah bo’lagi»ning asalari uyasiga aylanganiga bir necha kun bo’lgan edi hamki, bir kuni Kishor uning yuvib-taralgan sochlarini hidlab: «Men hech qachon may ichmaganman, lekin seni ko’rishim bilan aqlu hushimni yo’qotyapman», dedi. Shu yo’sin Amakri goh anbah bo’lagiga, goh asalari uyasiga, gohida esa bir qultum sharobga aylanadigan bo’ldi.
O’shanda Kishor Amakri bilan xayrlashayotgan edi. Ajralish paytida Amakrining qo’llari unga mahkam chirmashib oldi. Bunga ham toqat qilmay yuragi to’lib-toshgan qiz yigitning qo’lidan tishlab, qizil izlar qoldirdi.
— Toki bu anor suvi izlari qo’lingda turarkan, sen meni unutmaysan,— dedi u.
— Voy yovvoyi mushukcha-ey, voy tentakvoy-ey…
Kishor qo’lida paydo bo’lgan shishga labini bosdi. U anbah bo’lagining, asalari uyasining, bir piyola sharobning yana bir qilig’iga duch kelgan edi.
Shu yozda barsat ancha erta tushgandi. O’sha kuni kechqurun xiyla salqin bo’lgani jo’nadi. Qaerdan kakkuning «ku-ku»lagan ovozi kelib turgan bo’lsa, o’sha tomonga qarab boraverdi.
Kishor ikkinchi kuni peshinda anbahzorga yetib kelganda, rostdan ham o’sha joyda bir chorpoya turganini ko’rdi. Ha, bu uning uchun rosa uch yil asrab kelingan o’sha joy edi. Kishor turgan joyida qotib qoldi. «Kim bilsin, mening bu chorpoyamda kim yotibdi endi?» deb o’yladi. Chindan ham chorpoyada kimdir yotgandi. U yoniga ag’darilganda, qo’ng’iroq ovozi Kishorning xayolini buzdi. Kishor oldinga talpinib, Amakrining oyoqlarini quchdi. Amakri qaltirab, oyoqlarini tortib oldi. Kishor ko’rdiki, Amakri endi anbah bo’lagi emas — uning po’chog’i edi: asalari uyasi emas — asalari edi; endi may to’la qadah emas — sopol sinig’i edi.
— Kishor babu!..— dedi Amakri kakkuning «ku-ku»lashidek jaranglagan ovoz bilan.
Kishor tizzalari qaltirab, boshini chorpoyaga qo’ydi.
— Nega bu yerga kelding? — so’radi Amakri rangi oqarib.
— Men ado bo’ldim… Men olovli jaziramani sog’inib keldim…— Kishor chorpoyadan boshini ko’tarib, titragan qo’llari bilan Amakrini bilagidan tutdi. — Men ham insonman axir…
— Ha, insonsan, erkaksan,— dedi Amakri pichirlab.
— …insonman… erkakman,— beixtiyor takrorladi Kishor.
— Muhabbatni oyog’osti qilib, nikoh mehrobiga qadam qo’ygan kishi inson bo’lolmaydi! O’zini erkak deb atashga haqqi yo’q uning!
Amakri shiddat bilan Kishorning qo’liga yopishdi va unga tishlarini botirdi. Kishor qo’lida paydo bo’lgan qonli izga tikilib qoldi. Aqldan ozgan Amakri qalt-qalt titrardi.
— Bu anor suvi emas, zaharli tomchi bu! Sen meni yovvoyi mushuk derding, yo’q, men quturgan mushukman…
— Sen haqsan, Amakri! Tishlaring zahri butun borlig’imni kemirib boryapti. Men endi dardi bedavoman,— zorlandi Kishor.
— Bilasan-ku, quturgan hayvon tishlagan odamni o’n to’rt marta emlashadi. Sen hozircha bir marta uylanding, bu sening birinchi emlanishing. Yana kamida o’n to’rt marta uylanishing kerak…
Amakrining ko’zlari sovuq chaqnardi.
Ayrim so’zlar izohi
——————-
Anbah — mango daraxti.
Barsat — namgarchilik mavsumi
Jat — dehqon.
Abdusattor Jumanazarov tarjimasi
