Бугун ижтимоий тармоқларда ўтган йили бевақт вафот этган шоир Муҳаммад Ғаффорнинг Ўзбекистон Республикаси Президентининг Давлат маслаҳатчиси Хайриддин Султоновга ёзган очиқ хати эълон қилинди. Ушбу хатда шоирнинг сўнгги йилларда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасида юзага келган муҳит туфайли ўзига бўлган муносабатини баён қилган. Саҳифада Муҳаммад Ғаффорнинг шеърларини ва «Сукунат соҳили» китобини онлайн форматда ҳам тақдим этмоқдамиз.
МУҲАММАД ҒАФФОР
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ПРЕЗИДЕНТИНИНГ
ДАВЛАТ МАСЛАҲАТЧИСИ ХАЙРИДДИН СУЛТОНОВГА
ОЧИҚ ХАТ*
Қадрли Хайриддин ака!
Мен шу вақтга қадар ҳеч бир раҳбарга очиқ хат ёзган эмасман. Айни даврда хат ёзишдан бошқа чорам йўқ. Гап шундаки, қандли диабет хасталигига чалиниб, аҳволим оғирлашганидан сўнг Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси тасарруфидаги поликлиникага мурожаат этдим. Поликлиника бош врачи ўринбосари уюшмага сим қоқди, кадрлар бўлими раҳбари билан гаплашди ва менга: “Ёзувчилар уюшмаси аъзоси эмас экансиз. Шу сабабдан сизни даволай олмаймиз. Шунчаки, диагноз қўйишимиз мумкин” деди. Диагноз қўйилгандан кейин у киши ваҳимага тушди. “Аҳволингиз ёмон. Кома ҳолати бошланиши мумкин. Уйингизга телефон қиламан. Ёлғиз кетсангиз ўта хавфли!” деди. Қизимни олдирдилар. Уйимга қизим етаклаб борди. Ёзувчилар уюшмасига аъзо бўлганимда эди менда ҳам бепул даволаниш имконияти туғиларди. Ҳозирги даврда айнан шу ҳуқуқдан маҳрумман.
2006 йилда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзолигига номзод сифатида рўйхатга олинганман. Ҳужжатларимни, китобларимни таниқли насрнавис, шоир ва олим Улуғбек Ҳамдамга берган эканлар – ижобий тақриз ёзибди. Шундан сўнг ҳам аъзолик масалам савол остида қолаверди.
Таниқли адиб Муҳаммад Али 2013 йилнинг 15 февралида иш бошлагани Сизга маълум. Янги раис ижодкорларни хуш муомала қилиб, кутиб олаётганидан, дардларини эшитаётганидан хабар топдим. Мен ҳам қабулига кирдим ва Муҳаммад Алини табрикладим.
Муҳаммад Али китобларимни ўқиб чиқиб: “Мен бунақа шоир борлигини билмас эканман” дебди. Яқин кишиларининг айтишича, қайси даврага борса, мени мақтаб юрар экан. Ҳамиша: “Сиз рўйхатнинг биринчи номерида борсиз!” деган. “Қабул маросими ўтказилса бас, қўлингизга ҳужжатни оласиз” дер эди.
Ёзувчилар уюшмаси поликлиникасидаги гапларни менга тавсиянома ёзиб берган шоирлар – Миразиз Аъзамга, Баҳром Рўзимуҳаммадга айтдим. Баҳром Миразиз акага қўнғироқ қилиб: “Муҳаммад Ғаффорнинг аҳволи оғир. Уюшма аъзоси бўлганида бепул даволаниши мумкин эди. Шу масалада раиснинг кабинетига кирайлик!” дебди. Улар қабулга кирганларида Муҳаммад Али шундай деган: “ Мустақиллик арафасида уюшма аъзолигига Қабул маросими ўтказилади. Мен Муҳаммад Ғаффор номзодини қўллаб-қувватлайман. Мен сизларнинг тарафингиздаман. Лекин шоир Мустақиллик мавзусида қандай публицистик мақолалар ёзган, қабилида саволлар берилиши мумкин. Шунинг учун унга айтингларки, Мустақиллик мавзусида публицистик мақолалар ёзсин.”
Баҳром Рўзимуҳаммадга юзланиб: “Баҳромжон! Муҳаммад Ғаффор дўстингизга мақола ёзишда ёрдам беринг!” деган. Шунда у: “Муҳаммад Али ака! Муҳаммад Ғаффор уюшманинг Шеърият кенгаши тарафидан аъзоликка тавсия қилинган. Шеъриятига баҳо берилиши керак. Публицистика кенгаши тарафидан тавсия қилинганида эди, гапларингиз ўринли бўлур эди” деган. М.Али: “Майли. Барибир мақола ёзсин. Ҳамма нарса бизларга боғлиқ эмас” дея имо-ишора қилиб қўйган. Миразиз Аъзам шундай деган: “ Мен Муҳаммад Ғаффор шеърияти ҳақида мақола ёзганман. Унга тавсиянома берганман. У аллақачон уюшма аъзолигига қабул қилиниши жоиз эди. Шунга арзийди. Касалликка чалиниб, қийин аҳволга тушган экан,аъзолик масаласини ҳеч кечиктирмасдан ҳал қилмоқ керак”. Раис буларнинг икковини ҳам ишонтирган. Улар менга телефон қилишиб, кўнглимни кўтаришди.
Уюшманинг Шеърият кенгаши раиси Маҳмуд Тоир билан бир неча маротаба суҳбатлашганман. Ҳар гапида: “Ижодингиз ҳақида ижобий фикрдаман. Қабул маросими бўлсин – фикримни айтаман” дер эди. Китобларим ва матбуот материаллари Шеърият кенгаши аъзоси шоир Эшқобил Шукурга топширилган экан. Эшқобил ҳам ижобий фикр-мулоҳазалар билдирибди.
Ёзувчилар уюшмаси раисининг биринчи ўринбосари, “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси Бош муҳаррири Сирожиддин Саййид қабулига кирганимда: “Ҳаммамизнинг фикримиз яхши. Матбуотда кўриниб турмоғингиз керак. Газетамизга шеърий туркум беринг” деди. Туркум тайёрлаб бердим. Қисқа муддат ичида газетада эълон қилинди.
…Ижодим тўғрисида Адҳамбек Алимбеков, Миразиз Аъзам, Баҳром Рўзимуҳаммад, Шукур Жаббор, Умид Ёқубов каби олим ва шоирлар таҳлилий мақолалар ёзиб, матбуотда эълон қилдирганлар. Айниқса, Шукур Жаббор “Сирли табобат” газетасида шеъриятимга юксак ва холисона баҳо берган. Уюшма раиси Муҳаммад Али эса Шукур Жаббор билан баҳслашиб, ушбу нашрни ёпиб ташланишига ҳисса қўшган. Аниқроғи агентликка айтиб ёптириб ташлаган. Мен ижодим ҳақида шу вақтга қадар бирор бир танқидий фикр эшитмадим. Аксари ижодкорлар ҳаттоки Ёзувчилар уюшмаси аъзоси эмаслигимга ишонишмайди ҳам.
Ёзувчилар уюшмаси раҳбарларининг қатъий сўзларини эшитиб, хотиржам бўлдим. Уюшма ҳужжатини қўлга киришим биланоқ бирор касалхонада ётиб даволанаман, деган қарорга келдим. Чунки, лафзнинг муқаддаслигига доим ишониб келганман. Менга Президентимизга содиқ, Президентимизни ишонтира билган шоирлар қасам мақомидаги лафзларини рўбарў қилмоқда эдилар.
Жорий йилнинг 26 августида Ёзувчилар уюшмасига бордим. Раис Муҳаммад Алига учрашдим. Муҳаммад Али “Ҳаммаси жойида!” деб яна мени хурсанд қилди. Уйимга бориб, телефон қўнғироқларини кута бошладим. Менга шундай туюлардики, уюшма раҳбарлари бирваракайига мени табриклаб, қўнғироқ қилишади. Аммо, кўп кутишга сабрим чидамади. Эшитдимки, қабул маросими ўтказилган. Тўрт нафар ижодкор Ёзувчилар уюшмаси аъзолигига қабул қилиниб, уларга ҳужжат топширилган. Мен эса буларнинг орасида йўқ эканман.
Кайфиятим тушиб жуда хафа бўлдим. Ҳаттоки, қаҳр-ғазабимни қоғозга сочиб, нималарнидир ёзиб ҳам қўйдим. Сўнг ўйлаб кўриб, шундай хулосага келдимки, уюшма раиси Муҳаммад Али, уюшма раисининг биринчи ўринбосари Сирожиддин Саййид, уюшма Шеърият кенгаши раиси Маҳмуд Тоир ва бошқа масъул шахслар мени алдаб нима фойда кўришади? Уларнинг виждонлари қийналмайдими ахир? Балки воқеа бутунлай бошқача тарзда рўй бергандир? Муҳаммад Али аъзоликка номзодлар рўйхатини олиб борганида Президент девонида ишлайдиган кимдир менинг номзодлик мақомимга қаршилик кўрсатгандир?
Шеърият кенгаши аъзоларидан бири ( Исм-фамилиясини ошкор қилишни лозим топмадим) шундай дейди: “Биз йиғилишиб, уюшма аъзолигига номзодларни холисона муҳокама қиламиз. Кўп овоз олган номзодлар охирги тасдиқ учун умумий рўйхатга киритилади. Тасдиқдан ўтганидан сўнг биламизки, биз маъқуллаган номзодлар четга суриб ташланган. Умуман, муҳокамага қўйилмаган номзодлар уюшма аъзолигига суқилиб кирадилар.”
Шахсан мен ўзим қабул маросимлари баённомасини текшириб чиққаним йўқ. Лекин шуни айтишим мумкинки, мендан кейин ариза берган Бобур Алимов, Баҳодир Худойбергановлар қисқа муддатда уюшма аъзолиги ҳужжатини олишди. Уларни заррача камситмаган ҳолда айтишим мумкинки, бирор насрнавис ёки адабиётшунос олим Б.Алимов, Б.Худойберганов ижоди ҳақида мақола ёзмаганлар. Қайси мезонларга кўра икки қаламкаш бир мажлисда уюшма сафига ўтиб кетганлиги менга қоронғи. Уюшманинг шундай аъзолари борки, Тошкент адабий муҳитида исм-шарифи қулоққа чалинмаган. Сўраб-суриштирсангиз ўша “қаламкаш” ва “қаламқош”лар бизнес соҳасида жавлон ураётган бўлиб чиқадилар. Ўшаларнинг “ижоди” Дўрмон уйида мириқиб дам олишдан нарига ўтмайди. Бу хусусият Сўз дунёсини булғаш эмасми ахир?!
Мамлакатимизда демократия ҳақида кўп гапирилади. Бинобарин, Ёзувчилар уюшмасига дахлдор Қабул маросимлари адабий жамоатчиликдан сир тутилмаслиги лозим. Қайси номзод қайси сабабларга кўра Ёзувчилар уюшмаси аъзолигидан четга сурилгани очиқ айтилмоғи шарт. Чунки, Конституциямизда ҳар бир фуқаронинг ахборот олиш, ахборот тарқатиш ҳуқуқлари қонуний асосда белгилаб қўйилган. Таъкидлайман: ҳақиқат ошкор қилиниши керак. Шундагина шубҳа ва гумонларга заррача ўрин қолмайди.
Юқорида Муҳаммад Алининг Мустақиллик мавзусида публицистик мақолалар ёзиш борасидаги талабини изоҳлаб ўтдим. Фикримча, айнан Мустақилликка бағишланган асарларда баландпарвоз, “қизил” иборалар кўп айланиб юради. Дейлик, отамиз ва онамизни барчамиз севамиз. Лекин меҳру муҳаббатимизни пеш қилавермаймиз-ку ахир? Ва муқаддас туйғуларимизга таъма аралашмайди. Яъни, ота ва онамизни севганимиз учун улардан бирон нарса ундириб олиш пайида бўлмаймиз. Агарда шундай бўлса туйғунинг қалбакилиги ойдинлашади. Фарзанд меҳру муҳаббати тил учида юрмасдан юракнинг туб-тубларида илдиз отмоғи қонуният ҳисобланади. Шунга қиёсан айтганда, Ватанга, Миллатга муҳаббат ҳар кимнинг амалида акс этмоғи лозим. Буларни жамлаган ҳолда айтиш жоизки, мамлакат Президентининг “Юксак маънавият – енгилмас куч” номли китоблари биринчи навбатда ёзувчилар уюшмаси раҳбарлари фаолияти учун дастуриламал бўлмоғи керак. Минг афсуски, биз реал ҳаётда бунинг тескарисини кўриб турибмиз.
Факт ва рақамларга мурожаат этмоқчиман. 2013 йилнинг 20 ва 21 август кунлари бутун дунёда нуфузли Гёте институтининг Тошкент филиалида “Таржимонлар ҳаракатда” номли икки кунлик семинар ўтказилди. Семинарда машҳур турколог олима, Ҳумбольдт университети Ўрта Осиё маданияти ва тиллари институтининг раҳбари профессори Ингеборг Балдауф ҳам қатнашди; маъруза қилди. Семинарнинг иккинчи кунида Ёзувчилар уюшмаси Халқаро алоқалар ва бадиий таржима бўлими масъул котиби Адҳамбек Алимбековга: “Сиз бошқараётган бўлим ташкил этилганига ўн йилдан ошди. Шу вақт мобайнида қандай ишлар амалга оширилди? Сиз нима қиляпсиз? “ деган савол берилди. Алимбеков пинагини бузмай: “Мендан олдингилар ҳеч иш қилмаган. Мен ҳам ҳеч иш қилмайман!” дея ишламасдан туриб, уюшмадан маош олиб юрганига иқрор бўлди. Айнан у уюшмани истеъдодлардан тозалашга киришган. Маҳоратли таржимон Ҳафиза Қўчқорова шу бўлимдан ҳайдаб юборганига не дейсиз? Алимбеков “Дўстлик” орденига муносиб кўрилганига не дейсиз?! У чиндан ҳам адабиётимизнинг дўстими?
Юқорида номи зикр этилган бўлим мамлакатимиз Президенти ташаббусларига биноан ташкил этилган. Уюшма қошида фаолият юритган “Адиб” нашриёти айнан муҳтарам Ислом Каримов ташаббусларига кўра иш бошлаган эди. “Адиб” нашриёти уюшма аъзолари китобларини чиқариш, ўша китобларни, антологияларни мамлакат бўйича тарғиб қилиш вазифаларини қамраб олиши лозим эди. Бироқ, қисқа вақт мобайнида мазкур нашриёт касодга учради. Сабаби шуки, уюшма раҳбарлари шу нашриётда китоб чиқариб, мўмай гонорар олишган экан. Қиёс учун маълумот. Шоир, таржимон Аъзам Обидов “Илонбалиқ” халқаро антологиясини ўз маблағи ҳисобига чиқариб, турли мамлакатларга почта орқали бепул жўнатган. “Қуш тили” халқаро антологиясининг юз нусхаси ҳам унинг пулига чиққан. Дарвоқе, бундан аввал қирқ саккиз нафар ўзбек шоирлари шеърларини аслиятдан инглиз тилига ўгириб, “Осиё оҳанглари” номида ўз пулига чиқарган ва кўп мамлакатларга почта орқали тарқатган. Айнан шу антологияни Праяг Сайкиа инглиз тилидан ассам тилига ўгириб, Ҳиндистонда чиқарган ва тақдимот маросимини ўтказган.
Аъзам Обидов Эркин Аъзамнинг бир китобини аслиятдан инглиз тилига ўгирди. Бу китоб Францияда чиқди. Тақдимот маросими Америка Қўшма Штатларида ўтказилди. Инсоф юзасидан айтинг-чи, Аъзам Обидов сийловларга муносиб эмасми? Ҳолбуки, Аъзам бир семинарда уюшма аъзолигига тавсия этилгани ҳолда номзоди тасдиқ этилмай юрибди. Профессионал даражада бир қанча асарлар ёзган, китоблар чиқарган Шукур Жабборнинг номзоди ҳам шу аҳволда.
Уюшма қошида “Ижод” фонди иш бошлаганига беш йил бўлди. Фонд Низомини ўқиб кўрганмисиз? Ўша Низомда ўзбек адабиётини халқаро миқёсда тарғиб қилишга мўлжалланган лойиҳаларга маблағ ажратиш масаласи белгилаб қўйилган. Шундай бўляптими? Йўқ!
Ана энди муаммо илдизларига эътибор қаратайлик. Нега Абдулла Орипов уюшма раислигидан четлатилди? Нега Бобур Алимов уюшма раислигидан четлатилди? Ҳозирги раисимиз Муҳаммад Алини, Сиз, қадрли Хайриддин ака, нега фаоллар йиғилишида танқид қилдингиз? Хўш, буларнинг асл сабаблари қаерда ўзи? Бу саволларга Сиздан бошқа ким тўлақонли жавоб қайтаришга қодир?
…Албатта, беайб парвардигор, деганларидек ҳар биримиз хато қиламиз; ўша хатоларни тузатиб умримиз ўтади. Лекин муҳандислар ўз вазифасини вақтида адо этмаса бу хатолар миллатга зарар етказади. Юртбоши таъбири ила шоиру ёзувчиларни “муҳандис” демоқдамиз. Бинобарин, Ёзувчилар уюшмаси раиси Муҳаммад Али – БОШ МУҲАНДИС. Хўш, нима учун олий идорада бош муҳандис гапларига қулоқ тутилмаяпти? Шу саволга марҳамат қилиб жавоб беринг. Қулоқ тутяпмиз-ку, десангиз, демак Муҳаммад Али алдоқчи бўлиб чиқади. Қулоқ тутмаяпмиз, десангиз, демакки, бош муҳандиснинг Сизнинг олдингизда заррача қадри йўқ бўлиб чиқади. Шу саволга аниқ, равшан жавоб қайтарингизни талаб қиламан.
…Аҳволимиз қандай? Усмон Носир, Ғафур Ғулом, Ҳамид Олимжон, Ойбек номидаги кўплаб мукофотлар бор эди – булар ғойиб бўлишди. Кун чиқса ҳам, ой чиқса ҳам реалистларга боқяпти. Модернистларнинг эшитгани танқид ва масхараомуз иборалар. Шундай экан демократия ғалабаси ҳақида не деймиз? Умумтаълим мактабларига мўлжалланган адабиёт дарсликларида модернизм истилоҳи хусусида бир оғиз гап йўқ. Модернизм совет даврида қораланган. Биз Истиқлол даврида яшаяпмиз-ку?! Ноанъанавий йўналишнинг шаклланиши ўзбек адабиётининг ютуғи эмасми ахир?! Қачонгача мамлакатимизда чайнаб ташланган гапларни қоғозгача туширадиганлар қадрланади?! Жаҳон миқёсига чиқишимиз керак, деган гап Қиёматгача айтилади чоғи?! Энди бу саволларимга юксак дидли ёзувчи сифатида жавоб қайтаринг.
Дарвоқе, бир ҳисобот мажлисида Муҳаммад Алига ўнта савол билан мурожаат этдим. У саволимни баъзиларига жавоб қайтарган. Гоҳо ана ўша саволлар учун қасд ўқларига нишон бўлдим шекилли, дея ўйлаб ҳам қоламан. Бундай бўлмаслиги ҳам мумкин. Чунки, Амир Темурдек қаҳрамонимиз тўғрисида асарлар битган киши номардлик қилмас?
Очиқ хатим ниҳоясида Сизни тобора яқинлашиб келаётган Конституция байрами билан қизғин табриклайман. Ҳақиқатпарварликка чорлайдиган бу байрам барчамизга муборак бўлсин!
Жавобингизни кутиб:
Муҳаммад Ғаффор
* «Хуршид Даврон кутубхонси» сайтидан: Хат жузъий қисқартиришлар билан эълон қилинмоқда
Муҳаммад ҒАФФОР
ШЕЪРЛАР
* * *
Қуёшни
Гулларга бос
Сачраб кетсин
Гулларнинг ифори
Сачраб кетсин ёғдулар
Осмон оғзин очсин
Юлдузларнинг куйсин кўзлари
Дарахтлар гуллаб юборсин
* * *
Ой
Осмондан
Тушиб келар
Аста
Аста
Аста
Жон-Поль Сартр
Кўп нарса йўқотдим
Кўп нарса топдим
Нимани йўқотдим
Нимани топдим
Ичимда юлдузлар бор
Ичимда қуёш
Бўйнимда ялтироқ қилич
Ой ҳақида эса
Тасаввурим Бошқача
Мусича
Ушоқ деб келасан пилдираб,
Эй қушча, биламан отингни.
Деразам олдида мўлтираб,
Бунчалар хўрлайсан зотингни?
* * *
Тонгга айт
Гулларни қўрқитиб юборди хўроз
Бинафша титраб турар
Севиб қолган
Қизга ўхшаб
* * *
Ой ёлғиз
Сен ёлғиз
Киприкларинг
Бунча кўп
* * *
Юлдузлар сачрар
Гумонлар кўприги булут
Йиғлагиси келар дарахт
Осмон осилиб қолган унинг шохига
* * *
Кетгинг келар
Узоқ-узоқларга
Қўйларни ҳайдаб
Кетгинг келар
Оппоқ-оппоқ
Булутларга эргашиб
Янтоқ
Энди гуллаган
Пайт
* * *
Отаётган тонг
Силласи қуриган дарахт
Ўрмалаб кетаётган чумоли
Пешонаси йиртилган шамол
Титраб-титраб турар
Ёлғиз оёқ йўл
* * *
Нимани ютқаздим, нимани ютдим,
Атиргул чўғига кўзим санчилар.
Мажнунтол оҳига суриниб кетдим,
Оқ қоғоз устига руҳим томчилар.
* * *
Сенга хат ёзаман,
Тушуниб бўлмайдиган хат.
Ҳеч ким ўқий олмайди уни,
Дарахтлардан, гуллардан бошқа.
Сенга хат ёзаман,
Ҳарфларин чумолилар ейди.
Ишқ тилида битилган хатни,
Оқизаман балиқлар ейди.
Сенга хат ёзаман,
Нилуфарнинг тилида ҳаёт.
Осмоннинг кўзида баёт,
Чумолига ўхшаган сайёд.
Сенга хат ёзаман,
Дир,
Дир,
Титрайди такдир.
Bugun ijtimoiy tarmoqlarda o‘tgan yili bevaqt vafot etgan shoir Muhammad G‘afforning O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi Xayriddin Sultonovga yozgan ochiq xati e’lon qilindi. Ushbu xatda shoirning so‘nggi yillarda O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasida yuzaga kelgan muhit tufayli o‘ziga bo‘lgan munosabatini bayon qilgan. Sahifada Muhammad G‘afforning she’rlarini va “Sukunat sohili” kitobini onlayn formatda ham taqdim etmoqdamiz.
MUHAMMAD G‘AFFOR
O‘ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI PRЕZIDЕNTINING
DAVLAT MASLAHATCHISI XAYRIDDIN SULTONOVGA
OCHIQ XAT
Qadrli Xayriddin aka!
Men shu vaqtga qadar hech bir rahbarga ochiq xat yozgan emasman. Ayni davrda xat yozishdan boshqa choram yo‘q. Gap shundaki, qandli diabet xastaligiga chalinib, ahvolim og‘irlashganidan so‘ng O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi tasarrufidagi poliklinikaga murojaat etdim. Poliklinika bosh vrachi o‘rinbosari uyushmaga sim qoqdi, kadrlar bo‘limi rahbari bilan gaplashdi va menga: “Yozuvchilar uyushmasi a’zosi emas ekansiz. Shu sababdan sizni davolay olmaymiz. Shunchaki, diagnoz qo‘yishimiz mumkin” dedi. Diagnoz qo‘yilgandan keyin u kishi vahimaga tushdi. “Ahvolingiz yomon. Koma holati boshlanishi mumkin. Uyingizga telefon qilaman. Yolg‘iz ketsangiz o‘ta xavfli!” dedi. Qizimni oldirdilar. Uyimga qizim yetaklab bordi. Yozuvchilar uyushmasiga a’zo bo‘lganimda edi menda ham bepul davolanish imkoniyati tug‘ilardi. Hozirgi davrda aynan shu huquqdan mahrumman.
2006 yilda O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a’zoligiga nomzod sifatida ro‘yxatga olinganman. Hujjatlarimni, kitoblarimni taniqli nasrnavis, shoir va olim Ulug‘bek Hamdamga bergan ekanlar – ijobiy taqriz yozibdi. Shundan so‘ng ham a’zolik masalam savol ostida qolaverdi.
Taniqli adib Muhammad Ali 2013 yilning 15 fevralida ish boshlagani Sizga ma’lum. Yangi rais ijodkorlarni xush muomala qilib, kutib olayotganidan, dardlarini eshitayotganidan xabar topdim. Men ham qabuliga kirdim va Muhammad Alini tabrikladim.
Raisning xolisligiga, haqiqatparvarligiga ishongan holda men ham ariza yozdim. O‘z arizamda ko‘p yillardan beri uyushma azoligiga qabul marosimlarini kutib yurganimni bayon etdim. Ochig‘ini aytganda, Abdulla Oripov Yozuvchilar uyushmasi raisi bo‘lib ishlagan davrlarda tanish-bilishlikka keng imkoniyat yaratilgan edi. O‘rtamiyona qalamkashlarning ko‘pchiligi aynan shu davrda professional yozuvchilar davrasiga suqilib kirdilar. Men bu toifadagilarni adabiyotimizga tushgan qurt, deyman. Binobarin, Abdulla aka hamkasblari nazaridan qolganiga og‘rinmasligi lozim. Chunki, Olloh hamma narsani ko‘rib turibdi.
Muhammad Ali kitoblarimni o‘qib chiqib: “Men bunaqa shoir borligini bilmas ekanman” debdi. Yaqin kishilarining aytishicha, qaysi davraga borsa, meni maqtab yurar ekan. Hamisha: “Siz ro‘yxatning birinchi nomerida borsiz!” degan. “Qabul marosimi o‘tkazilsa bas, qo‘lingizga hujjatni olasiz” der edi.
Yozuvchilar uyushmasi poliklinikasidagi gaplarni menga tavsiyanoma yozib bergan shoirlar – Miraziz A’zamga, Bahrom Ro‘zimuhammadga aytdim. Bahrom Miraziz akaga qo‘ng‘iroq qilib: “Muhammad G‘afforning ahvoli og‘ir. Uyushma a’zosi bo‘lganida bepul davolanishi mumkin edi. Shu masalada raisning kabinetiga kiraylik!” debdi. Ular qabulga kirganlarida Muhammad Ali shunday degan: “ Mustaqillik arafasida uyushma a’zoligiga Qabul marosimi o‘tkaziladi. Men Muhammad G‘affor nomzodini qo‘llab-quvvatlayman. Men sizlarning tarafingizdaman. Lekin shoir Mustaqillik mavzusida qanday publitsistik maqolalar yozgan, qabilida savollar berilishi mumkin. Shuning uchun unga aytinglarki, Mustaqillik mavzusida publitsistik maqolalar yozsin.”
Bahrom Ro‘zimuhammadga yuzlanib: “Bahromjon! Muhammad G‘affor do‘stingizga maqola yozishda yordam bering!” degan. Shunda u: “Muhammad Ali aka! Muhammad G‘affor uyushmaning She’riyat kengashi tarafidan a’zolikka tavsiya qilingan. She’riyatiga baho berilishi kerak. Publitsistika kengashi tarafidan tavsiya qilinganida edi, gaplaringiz o‘rinli bo‘lur edi” degan. M.Ali: “Mayli. Baribir maqola yozsin. Hamma narsa bizlarga bog‘liq emas” deya imo-ishora qilib qo‘ygan. Miraziz A’zam shunday degan: “ Men Muhammad G‘affor she’riyati haqida maqola yozganman. Unga tavsiyanoma berganman. U allaqachon uyushma a’zoligiga qabul qilinishi joiz edi. Shunga arziydi. Kasallikka chalinib, qiyin ahvolga tushgan ekan,a’zolik masalasini hech kechiktirmasdan hal qilmoq kerak”. Rais bularning ikkovini ham ishontirgan. Ular menga telefon qilishib, ko‘nglimni ko‘tarishdi.
Uyushmaning She’riyat kengashi raisi Mahmud Toir bilan bir necha marotaba suhbatlashganman. Har gapida: “Ijodingiz haqida ijobiy fikrdaman. Qabul marosimi bo‘lsin – fikrimni aytaman” der edi. Kitoblarim va matbuot materiallari She’riyat kengashi a’zosi shoir Eshqobil Shukurga topshirilgan ekan. Eshqobil ham ijobiy fikr-mulohazalar bildiribdi.
Yozuvchilar uyushmasi raisining birinchi o‘rinbosari, “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi Bosh muharriri Sirojiddin Sayyid qabuliga kirganimda: “Hammamizning fikrimiz yaxshi. Matbuotda ko‘rinib turmog‘ingiz kerak. Gazetamizga she’riy turkum bering” dedi. Turkum tayyorlab berdim. Qisqa muddat ichida gazetada e’lon qilindi.
Mamlakatimiz Prezidenti Islom Abdug‘aniyevich Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli kitoblarini qiziqib o‘qib chiqqanman. Shu kitobda Prezident o‘zbek shoiru yozuvchilarini xalqaro miqyosda tanilishi zarurligini ta’kidlaganlar. Oliy rahbar ta’kidlariga javoban Hindiston matbuotida she’riy turkum chiqarishga erishdim. She’rlarimni taniqli shoir Prayag Saykia ingliz tilidan hind tiliga o‘girgan. Va meni jahon she’riyati festivaliga tavsiya qilgan. O‘sha yangilik she’riy turkumim bilan birgalikda “Hurriyat” gazetasida yoritilgan. Ikkita xalqaro antologiyaga she’rlarim kiritildi. She’rlarimni jahonning ko‘plab mamlakatlarida o‘qidilar. Jumladan, dunyoga mashhur amerikalik shoir Kristofer Merril she’rlarim to‘g‘risida xursand bo‘lib gapirdi. Do‘stlik ramzi sifatida birga suvratga tushdik. Suvrat matbuotda chiqqan.
Ijodim to‘g‘risida Adhambek Alimbekov, Miraziz A’zam, Bahrom Ro‘zimuhammad, Shukur Jabbor, Umid Yoqubov kabi olim va shoirlar tahliliy maqolalar yozib, matbuotda e’lon qildirganlar. Ayniqsa, Shukur Jabbor “Sirli tabobat” gazetasida she’riyatimga yuksak va xolisona baho bergan. Uyushma raisi Muhammad Ali esa Shukur Jabbor bilan bahslashib, ushbu nashrni yopib tashlanishiga hissa qo‘shgan. Aniqrog‘i agentlikka aytib yoptirib tashlagan. Men ijodim haqida shu vaqtga qadar biror bir tanqidiy fikr eshitmadim. Aksari ijodkorlar hattoki Yozuvchilar uyushmasi a’zosi emasligimga ishonishmaydi ham.
Yozuvchilar uyushmasi rahbarlarining qat’iy so‘zlarini eshitib, xotirjam bo‘ldim. Uyushma hujjatini qo‘lga kirishim bilanoq biror kasalxonada yotib davolanaman, degan qarorga keldim. Chunki, lafzning muqaddasligiga doim ishonib kelganman. Menga Prezidentimizga sodiq, Prezidentimizni ishontira bilgan shoirlar qasam maqomidagi lafzlarini ro‘baro‘ qilmoqda edilar.
Joriy yilning 26 avgustida Yozuvchilar uyushmasiga bordim. Rais Muhammad Aliga uchrashdim. Muhammad Ali “Hammasi joyida!” deb yana meni xursand qildi. Uyimga borib, telefon qo‘ng‘iroqlarini kuta boshladim. Menga shunday tuyulardiki, uyushma rahbarlari birvarakayiga meni tabriklab, qo‘ng‘iroq qilishadi. Ammo, ko‘p kutishga sabrim chidamadi. Eshitdimki, qabul marosimi o‘tkazilgan. To‘rt nafar ijodkor Yozuvchilar uyushmasi a’zoligiga qabul qilinib, ularga hujjat topshirilgan. Men esa bularning orasida yo‘q ekanman.
Kayfiyatim tushib juda xafa bo‘ldim. Hattoki, qahr-g‘azabimni qog‘ozga sochib, nimalarnidir yozib ham qo‘ydim. So‘ng o‘ylab ko‘rib, shunday xulosaga keldimki, uyushma raisi Muhammad Ali, uyushma raisining birinchi o‘rinbosari Sirojiddin Sayyid, uyushma She’riyat kengashi raisi Mahmud Toir va boshqa mas’ul shaxslar meni aldab nima foyda ko‘rishadi? Ularning vijdonlari qiynalmaydimi axir? Balki voqea butunlay boshqacha tarzda ro‘y bergandir? Muhammad Ali a’zolikka nomzodlar ro‘yxatini olib borganida Prezident devonida ishlaydigan kimdir mening nomzodlik maqomimga qarshilik ko‘rsatgandir?
She’riyat kengashi a’zolaridan biri ( Ism-familiyasini oshkor qilishni lozim topmadim) shunday deydi: “Biz yig‘ilishib, uyushma a’zoligiga nomzodlarni xolisona muhokama qilamiz. Ko‘p ovoz olgan nomzodlar oxirgi tasdiq uchun umumiy ro‘yxatga kiritiladi. Tasdiqdan o‘tganidan so‘ng bilamizki, biz ma’qullagan nomzodlar chetga surib tashlangan. Umuman, muhokamaga qo‘yilmagan nomzodlar uyushma a’zoligiga suqilib kiradilar.”
Shaxsan men o‘zim qabul marosimlari bayonnomasini tekshirib chiqqanim yo‘q. Lekin shuni aytishim mumkinki, mendan keyin ariza bergan Bobur Alimov, Bahodir Xudoyberganovlar qisqa muddatda uyushma a’zoligi hujjatini olishdi. Ularni zarracha kamsitmagan holda aytishim mumkinki, biror nasrnavis yoki adabiyotshunos olim B.Alimov, B.Xudoyberganov ijodi haqida maqola yozmaganlar. Qaysi mezonlarga ko‘ra ikki qalamkash bir majlisda uyushma safiga o‘tib ketganligi menga qorong‘i. Uyushmaning shunday a’zolari borki, Toshkent adabiy muhitida ism-sharifi quloqqa chalinmagan. So‘rab-surishtirsangiz o‘sha “qalamkash” va “qalamqosh”lar biznes sohasida javlon urayotgan bo‘lib chiqadilar. O‘shalarning “ijodi” Do‘rmon uyida miriqib dam olishdan nariga o‘tmaydi. Bu xususiyat So‘z dunyosini bulg‘ash emasmi axir?!
Mamlakatimizda demokratiya haqida ko‘p gapiriladi. Binobarin, Yozuvchilar uyushmasiga daxldor Qabul marosimlari adabiy jamoatchilikdan sir tutilmasligi lozim. Qaysi nomzod qaysi sabablarga ko‘ra Yozuvchilar uyushmasi a’zoligidan chetga surilgani ochiq aytilmog‘i shart. Chunki, Konstitutsiyamizda har bir fuqaroning axborot olish, axborot tarqatish huquqlari qonuniy asosda belgilab qo‘yilgan. Ta’kidlayman: haqiqat oshkor qilinishi kerak. Shundagina shubha va gumonlarga zarracha o‘rin qolmaydi.
Yuqorida Muhammad Alining Mustaqillik mavzusida publitsistik maqolalar yozish borasidagi talabini izohlab o‘tdim. Fikrimcha, aynan Mustaqillikka bag‘ishlangan asarlarda balandparvoz, “qizil” iboralar ko‘p aylanib yuradi. Deylik, otamiz va onamizni barchamiz sevamiz. Lekin mehru muhabbatimizni pesh qilavermaymiz-ku axir? Va muqaddas tuyg‘ularimizga ta’ma aralashmaydi. Ya’ni, ota va onamizni sevganimiz uchun ulardan biron narsa undirib olish payida bo‘lmaymiz. Agarda shunday bo‘lsa tuyg‘uning qalbakiligi oydinlashadi. Farzand mehru muhabbati til uchida yurmasdan yurakning tub-tublarida ildiz otmog‘i qonuniyat hisoblanadi. Shunga qiyosan aytganda, Vatanga, Millatga muhabbat har kimning amalida aks etmog‘i lozim. Bularni jamlagan holda aytish joizki, mamlakat Prezidentining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli kitoblari birinchi navbatda yozuvchilar uyushmasi rahbarlari faoliyati uchun dasturilamal bo‘lmog‘i kerak. Ming afsuski, biz real hayotda buning teskarisini ko‘rib turibmiz.
Fakt va raqamlarga murojaat etmoqchiman. 2013 yilning 20 va 21 avgust kunlari butun dunyoda nufuzli Gyote institutining Toshkent filialida “Tarjimonlar harakatda” nomli ikki kunlik seminar o‘tkazildi. Seminarda mashhur turkolog olima, Humboldt universiteti O‘rta Osiyo madaniyati va tillari institutining rahbari professori Ingeborg Baldauf ham qatnashdi; ma’ruza qildi. Seminarning ikkinchi kunida Yozuvchilar uyushmasi Xalqaro aloqalar va badiiy tarjima bo‘limi mas’ul kotibi Adhambek Alimbekovga: “Siz boshqarayotgan bo‘lim tashkil etilganiga o‘n yildan oshdi. Shu vaqt mobaynida qanday ishlar amalga oshirildi? Siz nima qilyapsiz? “ degan savol berildi. Alimbekov pinagini buzmay: “Mendan oldingilar hech ish qilmagan. Men ham hech ish qilmayman!” deya ishlamasdan turib, uyushmadan maosh olib yurganiga iqror bo‘ldi. Aynan u uyushmani iste’dodlardan tozalashga kirishgan. Mahoratli tarjimon Hafiza Qo‘chqorova shu bo‘limdan haydab yuborganiga ne deysiz? Alimbekov “Do‘stlik” ordeniga munosib ko‘rilganiga ne deysiz?! U chindan ham adabiyotimizning do‘stimi?
Yuqorida nomi zikr etilgan bo‘lim mamlakatimiz Prezidenti tashabbuslariga binoan tashkil etilgan. Uyushma qoshida faoliyat yuritgan “Adib” nashriyoti aynan muhtaram Islom Karimov tashabbuslariga ko‘ra ish boshlagan edi. “Adib” nashriyoti uyushma a’zolari kitoblarini chiqarish, o‘sha kitoblarni, antologiyalarni mamlakat bo‘yicha targ‘ib qilish vazifalarini qamrab olishi lozim edi. Biroq, qisqa vaqt mobaynida mazkur nashriyot kasodga uchradi. Sababi shuki, uyushma rahbarlari shu nashriyotda kitob chiqarib, mo‘may gonorar olishgan ekan. Qiyos uchun ma’lumot. Shoir, tarjimon A’zam Obidov “Ilonbaliq” xalqaro antologiyasini o‘z mablag‘i hisobiga chiqarib, turli mamlakatlarga pochta orqali bepul jo‘natgan. “Qush tili” xalqaro antologiyasining yuz nusxasi ham uning puliga chiqqan. Darvoqe, bundan avval qirq sakkiz nafar o‘zbek shoirlari she’rlarini asliyatdan ingliz tiliga o‘girib, “Osiyo ohanglari” nomida o‘z puliga chiqargan va ko‘p mamlakatlarga pochta orqali tarqatgan. Aynan shu antologiyani Prayag Saykia ingliz tilidan assam tiliga o‘girib, Hindistonda chiqargan va taqdimot marosimini o‘tkazgan.
A’zam Obidov Erkin A’zamning bir kitobini asliyatdan ingliz tiliga o‘girdi. Bu kitob Fransiyada chiqdi. Taqdimot marosimi Amerika Qo‘shma Shtatlarida o‘tkazildi. Insof yuzasidan ayting-chi, A’zam Obidov siylovlarga munosib emasmi? Holbuki, A’zam bir seminarda uyushma a’zoligiga tavsiya etilgani holda nomzodi tasdiq etilmay yuribdi. Professional darajada bir qancha asarlar yozgan, kitoblar chiqargan Shukur Jabborning nomzodi ham shu ahvolda.
Uyushma qoshida “Ijod” fondi ish boshlaganiga besh yil bo‘ldi. Fond Nizomini o‘qib ko‘rganmisiz? O‘sha Nizomda o‘zbek adabiyotini xalqaro miqyosda targ‘ib qilishga mo‘ljallangan loyihalarga mablag‘ ajratish masalasi belgilab qo‘yilgan. Shunday bo‘lyaptimi? Yo‘q!
Ana endi muammo ildizlariga e’tibor qarataylik. Nega Abdulla Oripov uyushma raisligidan chetlatildi? Nega Bobur Alimov uyushma raisligidan chetlatildi? Hozirgi raisimiz Muhammad Alini, Siz, qadrli Xayriddin aka, nega faollar yig‘ilishida tanqid qildingiz? Xo‘sh, bularning asl sabablari qayerda o‘zi? Bu savollarga Sizdan boshqa kim to‘laqonli javob qaytarishga qodir?
Muhtaram Prezidentimiz Islom Karimov qalamiga mansub “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” – nodir kitob. Agarda bu kitobda aks ettirilgan talab va istaklar hayotimizga tadbiq etilganida men Sizga bu ochiq xatni yozib, boshingizni og‘ritmagan bo‘lur edim. Shu nodir kitob qo‘limizga tekkaniga ham yetti yil bo‘libdi. Yetti yil mobaynida kitobda uqtirilgan qaysi talab, qaysi taklif o‘z ijrosini topdi? Menga qolsa, nodir kitobning adabiyotga daxldor bo‘laklarini mamlakat televideniyesida Afzal Rafiqovga o‘qitardim! Qadribaland Yurtboshimiz yozuvchi-shoirlarga ta’rif bera turib “inson ruhiyatining muhandislari” iborasini ishlatibdilar. Men bu hikmatli iborani quyidagicha izohlayman. Yozuvchi va shoirlar – millatning gullari. Ular So‘z vositasida inson ruhiyatini ko‘taradilar; tushkun kayfiyatda yurganlarni shodlantiradilar. Qisqa qilib aytganda, ruhni tuzib chiqadilar. Ruh esa ma’naviyatni harakatga keltiradi. Ma’naviyat shu zaylda yuksaladi. Yuksak ma’naviyatni yengadigan kuch bu dunyoda yo‘qdir. Binobarin, ma’naviyat – eng kuchli qadriyat.
Qo‘sha-qo‘sha qasrlari, qo‘sha-qo‘sha moshinlari bor ayrim shoiru yozuvchilarda Ollohga shukr yo‘q, deya bemalol ayta olaman. Ular sovet zamonida ham farovon turmush kechirganlar, Istiqloldan so‘ng ham oshig‘i olchi bo‘lgan. Endi ana o‘sha lazzatli narsalarga hech to‘ymasdan xorijga ketib, tuzliqqa tufurib yuribdilar. Shu ham insofdanmi? Shu ham yuksak ma’naviyat hududiga kiradimi?
Albatta, beayb parvardigor, deganlaridek har birimiz xato qilamiz; o‘sha xatolarni tuzatib umrimiz o‘tadi. Lekin muhandislar o‘z vazifasini vaqtida ado etmasa bu xatolar millatga zarar yetkazadi. Yurtboshi ta’biri ila shoiru yozuvchilarni “muhandis” demoqdamiz. Binobarin, Yozuvchilar uyushmasi raisi Muhammad Ali – BOSH MUHANDIS. Xo‘sh, nima uchun oliy idorada bosh muhandis gaplariga quloq tutilmayapti? Shu savolga marhamat qilib javob bering. Quloq tutyapmiz-ku, desangiz, demak Muhammad Ali aldoqchi bo‘lib chiqadi. Quloq tutmayapmiz, desangiz, demakki, bosh muhandisning Sizning oldingizda zarracha qadri yo‘q bo‘lib chiqadi. Shu savolga aniq, ravshan javob qaytaringizni talab qilaman.
Yozuvchilar uyushmasi a’zoligi masalasi katta masalaning kichik bo‘lagidir. Zotan, bundan ham jiddiy masalalar bor. Demokratik jamiyat qurishga kirishgan ekanmiz, demakki, bu adabiyot sohasida ham o‘z isbotini topmog‘i kerak. Jahonning eng rivojlangan mamlakatlarida an’anaviy (realizm) yo‘nalishlar qatorida noan’anaviy ( modernizm) yo‘nalishlari teng qo‘yiladi. Realistlar bilan birga modernistlar ham rag‘batlantiriladilar. Misol tariqasida “Qush tili” mualliflari ma’motnomalaridan parchalar keltiraman. “Amerikalik shoir Kristofer Merrilning to‘rtta she’riy to‘plami bosilgan. “Olmos suv” va “Olovni kuzatish” to‘plamlari uchun Amerika shoirlar Akademiyasining mukofotiga sazovor bo‘lgan”. Kristofer – mening do‘stim. Birga suvratga tushganmiz. Ritsar unvoniga ham sazovor bo‘lganki, shu unvon bois adabiyot sohasida jahonda yagonadir.
“Paskal Petit… Londonda yashaydi. Uning uchta to‘plami va ikkita she’riy pamfletlari chop etilgan. 2004 yilda u “Kelajak shoirasi” deb tan olingan. Uning ikki to‘plami… T.S. Eliot mukofotiga loyiq ko‘rilgan va … “Yil kitoblari” deb e’tirof etilgan. “Hayvonot bog‘i asoschisi” Badiiy kengashning “Ingliz yozuvchilari” va “Yangi London yozuvchilari” mukofotiga sazovor bo‘lgan”.
Men bizga tanish ikki shoirning rag‘batlantirilishi borasida misol keltirdim. Kristofer Merril ikki marotaba Toshkentga kelgan. Paskal Petit o‘zbek shoirlari bilan Qozog‘istonda tanishgan. Jahon miqyosida modernistlar ijodi kadrlanmoqda. Misollar keltirib o‘tirmayman. Chunki, Siz – xalq xo‘jaligi yoki qishloq xo‘jaligi sohasi mutaxassisi emas, balki, baland saviyali yozuvchisiz, Ekzyuperi asarini qoyilmaqom qilib, o‘zbekchaga o‘girgan mohir tarjimonsiz.
Ahvolimiz qanday? Usmon Nosir, G‘afur G‘ulom, Hamid Olimjon, Oybek nomidagi ko‘plab mukofotlar bor edi – bular g‘oyib bo‘lishdi. Kun chiqsa ham, oy chiqsa ham realistlarga boqyapti. Modernistlarning eshitgani tanqid va masxaraomuz iboralar. Shunday ekan demokratiya g‘alabasi haqida ne deymiz? Umumta’lim maktablariga mo‘ljallangan adabiyot darsliklarida modernizm istilohi xususida bir og‘iz gap yo‘q. Modernizm sovet davrida qoralangan. Biz Istiqlol davrida yashayapmiz-ku?! Noan’anaviy yo‘nalishning shakllanishi o‘zbek adabiyotining yutug‘i emasmi axir?! Qachongacha mamlakatimizda chaynab tashlangan gaplarni qog‘ozgacha tushiradiganlar qadrlanadi?! Jahon miqyosiga chiqishimiz kerak, degan gap Qiyomatgacha aytiladi chog‘i?! Endi bu savollarimga yuksak didli yozuvchi sifatida javob qaytaring.
Darvoqe, bir hisobot majlisida Muhammad Aliga o‘nta savol bilan murojaat etdim. U savolimni ba’zilariga javob qaytargan. Goho ana o‘sha savollar uchun qasd o‘qlariga nishon bo‘ldim shekilli, deya o‘ylab ham qolaman. Bunday bo‘lmasligi ham mumkin. Chunki, Amir Temurdek qahramonimiz to‘g‘risida asarlar bitgan kishi nomardlik qilmas?
Ochiq xatim nihoyasida Sizni tobora yaqinlashib kelayotgan Konstitutsiya bayrami bilan qizg‘in tabriklayman. Haqiqatparvarlikka chorlaydigan bu bayram barchamizga muborak bo‘lsin!
Javobingizni kutib:
Muhammad G‘affor
* «Xurshid Davron kutubxonаsi» saytidan: Xat juz’iy qisqartirishlar bilan e’lon qilinmoqda
Muhammad G‘AFFOR
SHE’RLAR
* * *
Quyoshni
Gullarga bos
Sachrab ketsin
Gullarning ifori
Sachrab ketsin yog‘dular
Osmon og‘zin ochsin
Yulduzlarning kuysin ko‘zlari
Daraxtlar gullab yuborsin
* * *
Oy
Osmondan
Tushib kelar
Asta
Asta
Asta
Jon-Pol Sartr
Ko‘p narsa yo‘qotdim
Ko‘p narsa topdim
Nimani yo‘qotdim
Nimani topdim
Ichimda yulduzlar bor
Ichimda quyosh
Bo‘ynimda yaltiroq qilich
Oy haqida esa
Tasavvurim Boshqacha
Musicha
Ushoq deb kelasan pildirab,
Ey qushcha, bilaman otingni.
Derazam oldida mo‘ltirab,
Bunchalar xo‘rlaysan zotingni?
* * *
Tongga ayt
Gullarni qo‘rqitib yubordi xo‘roz
Binafsha titrab turar
Sevib qolgan
Qizga o‘xshab
* * *
Oy yolg‘iz
Sen yolg‘iz
Kipriklaring
Buncha ko‘p
* * *
Yulduzlar sachrar
Gumonlar ko‘prigi bulut
Yig‘lagisi kelar daraxt
Osmon osilib qolgan uning shoxiga
* * *
Ketging kelar
Uzoq-uzoqlarga
Qo‘ylarni haydab
Ketging kelar
Oppoq-oppoq
Bulutlarga ergashib
Yantoq
Endi gullagan
Payt
* * *
Otayotgan tong
Sillasi qurigan daraxt
O‘rmalab ketayotgan chumoli
Peshonasi yirtilgan shamol
Titrab-titrab turar
Yolg‘iz oyoq yo‘l
* * *
Nimani yutqazdim, nimani yutdim,
Atirgul cho‘g‘iga ko‘zim sanchilar.
Majnuntol ohiga surinib ketdim,
Oq qog‘oz ustiga ruhim tomchilar.
* * *
Senga xat yozaman,
Tushunib bo‘lmaydigan xat.
Hech kim o‘qiy olmaydi uni,
Daraxtlardan, gullardan boshqa.
Senga xat yozaman,
Harflarin chumolilar yeydi.
Ishq tilida bitilgan xatni,
Oqizaman baliqlar yeydi.
Senga xat yozaman,
Nilufarning tilida hayot.
Osmonning ko‘zida bayot,
Chumoliga o‘xshagan sayyod.
Senga xat yozaman,
Dir,
Dir,
Titraydi takdir.
Muhammad G’Affor. Sukunat Sohili by Khurshid Davron on Scribd
