Хаёлимга бошқа шерикларим ўйламаган гумонли фикр келди: балки бу нонушта ҳам имтиҳоннинг бир босқичи бўлсачи; мен, ўз танасини гўё тансиқ таомлар билан сийлаётган киши каби нонни астойдил, жон куйдириб чайнай бошладим. Ундан кейин қилган ишимни кўрган одам мени жиннига йўйиши мумкин: оч қоринга апельсин шарбатидан ичдим, қаҳва ва тухумга қўл ҳам урмадим, қовурма бурда ноннинг йирик бўлагига ҳам тегмадим, кейин ўрнимдан турдим-у, ошхона ичида у ёқдан бу ёққа шахдам қадам ташлаб юра кетдим. Шундай қилиб десангиз, имтиҳонга биринчи бўлиб олиб киришди
НОН ТАЪМИ
Рус тилидан Ҳусан Эрматов таржимаси
Ҳайнрих Теодор Бёлль (Heinrich Theodor Böll) (21 декабрь 1917 – 16 июль 1985) – немис ёзувчиси ва романнависи. Кельнда туғилган. Мактабни тугатгандан сўнг гитлерюгенд таркибига қўшилади. 1939 йили хизматга чақирилган ёш Белль Шарқий ва Ғарбий фронтда капрал лавозимида хизмат қилади. 1945 йили америкаликлар томонидан асирга олинади. Урушдан сўнг Кельн университетида ўқийди. 1949 йили илк қиссаси «Поезд ўз вақтида келди» («Der Zug war punktlich») номи билан чоп этилади.
У 1972 йили у адабиётдаги хизматлари учун Нобель мукофотига сазовор бўлади. Унинг «Пичоқли одам» (Der Mann mit den Messern, 1948), «Менинг азиз оёғим» (Mein teures Bein, 1950), «Қинчанғи қўйлар» (Die schwarzen Schafe, 1951), «Қаерда эдинг Адам» (Wo warst du, Adam?, 1951), «Балеклар тарозиси» (Die Waage der Baleks, 1952), «Бир аскар қопчасининг тарихи» (Abenteuer eines Brotbeutels, 1953), «Почта откриткаси» (Die Postkarte, 1953), «Хўжасиз уй» (Haus ohne Hüter, 1954), «Ёмон романлардагидек» (Wie in schlechten Romanen, 1956), «Ирланд кундалиги» (Irisches Tagebuch, 1957), «Тутқич бермаслар» (Die Spurlosen, 1957), «Доктор Муркенинг сукути» (Doktor Murkes gesammeltes Schweigen, 1955), «Катарина Блюмнинг йўқотилган обрўси» (Die verlorene Ehre der Katharina Blum, 1974), «Миналаштирилган ҳудуд» (Vermintes Gelände, 1982) каби асарлари машҳур.
Ертўладан ачимсиқ, бадбин ҳид келарди, у ёпишқоқ зинадан саримтир қоронғулик қаърида тимирскиланиб ўзига йўл мўлжаллаб, секин-аста пастга тушди. Қаердандир чакка оқаётир, чамаси ёки том тешилган ёки сув қувури дарз кетган. Чанг ва ахлат чиқиндилари сувга аралашиб зина поғоналари худди аквариум тубидаги қолдиқ каби шилимшиққа айланиб, сирпанчиқ бўлиб ётибди. Орқадаги эшикдан хира ёруғ тушиб турибди, у ним қоронғулик ичида ўнг томондаги “Рентген хонаси, илтимос безовта қилманг” деган ёзувли тахтачани кўрди. Ёруғликка яқин келди, сариқ рангдалиги, хира ва милтиллаб турганидан тушундики, ёнаётган шам эди. Яна бироз юриб қоронғу хонага бир қур назар солди, бу ерда пала-партиш қалашиб ётган стуллар, чарм кушеткалар ва абжағи чиқиб ётган шкафларни кўринди.
Ёруғлик тушаётган эшик ланг очиқ эди. Баланд бўйли меҳроб шами ёнида мовий либосда руҳоний аёл турар, у ажабтовур косадаги салатни қўллари билан аралаштирар эди; коса тагидаги яшил барглар устига оқиш қайла қуйилганидан енгилгина шапиллайди. Аёл пушти рангга кириб қолган қўллари билан салатни айлантириб аралаштирар, косадан тушган баргчаларни хотиржамлик билан олиб яна косага солар эди. Шамдоннинг ёнида катта тунука бидон турар, ундан қайноқ шўрва, сабзи ва пиёзнинг ҳиди келарди.
У баланд овозда:
— Кечки салом , деди.
Руҳоний аёл ўгирилиб қаради, унинг пуштиранг сербар юзида қўрқув аломатлари ҳукмрон эди, у базўргина эшитиладиган овозда жавоб қилди:
— Эй Худойим, Сизга нима керак эди?
Унинг бармоқларидан сутли қайла томиб турар, оппоқ, болаларникига ўхшаш қўлларига салатнинг майда барглари ёпишиб қолган эди.
— Эй, Оллоҳ, мени жуда қўрқитиб юбордингиз, сизга нимадир керакмиди?
— Менинг қорним оч, — оҳисталик билан тан олди у.
У аёлга бошқа қарамади, унинг нигоҳлари ўнг томонда турган шкафда эди, шкафнинг эшиклари худди шамолдан синиб тушганга ўхшайди, чунки фанерли бўлаклари илмоқда осилиб турарди; ерга локнинг арчиб ташланган қипиқлари сочилиб ётарди. Шкафда тахлаб қўйилган нон анчагина эди. Думалоқ бўлка нонлар бир-бирига тартибсиз ҳолда қалашиб турар, уларнинг асосий қисми эзилган, суви қочган эди. У оғзида пайдо бўлган сўлакни қийинчилик билан ютар экан, ўйлади:”Мен нон ейишни истайман, нима бўлишидан қатъи назар, нон ейишим керак…”
У руҳоний аёлга қаради, аёлнинг болаларча боқувчи кўзларида қайғудошлик, шу билан бирга, қўрқув мужассам эди.
— Сиз овқатланишингиз керак, — шундайми? – савол аломати билан аввал косага, кейин таом солинган бидонга, сўнг нон тахланган полкага қаради аёл.
— Нон, деди у. – Илтимос, менга нон беринг.
Аёл шкафдан бир булка нон олди ва уни столога қўйиб, кесиш учун пичоқни ахтара бошлади.
— Раҳмат, қўйинг, ҳеч нарсани излаш шарт эмас, ахир нонни бўлиб ҳам ейиш мумкин-ку!
Руҳоний аёл салат солинган косани, шўрва қуйилган бидонни олди-да, чиқиб кетди…
У нонни синдирди, у шундай аҳволда эдики, ияги қалтираётгани, лаблари қимирлаётгани, жағи қандай қилиб бориб келаётганини сезиб турарди. Ниҳоят, у ноннинг таъмини тотишга киришди, унинг тишлари ишга тушди. У нон ерди. Нон эски эди. Балки бир ҳафталикдир, суви қочган, кўкимтир, қанақадир фабриканинг маркаси бўлса керак, алвон рангли қоғоз лента билан ўраб қўйилган. У ноннинг юмшоқ жойидан то чарм қобиқдай қизариб пишган қиррасига етгунча тишлади, кейин нонни қўшқўллаб тутиб яна бир бўлагини синдирди; ўнг қўли билан синдириб олинган бурдани оғзига солди, чапи билан эса ноннинг қолганини маҳкам ушлаб олди; ноннинг ҳар бир синдирилган бўлагини юмшоқ жойидан тишлашга уринар, бунда у ноннинг юзига қадалишини, қуриб қолган бўлса-да, ёқимли тегаётганини ҳис қилиб турарди, бу орада эса тишлар тингани йўқ, улар ўз вазифасини бажарарди.
1955
NON TA’MI
Rus tilidan Husan Ermatov tarjimasi
Haynrix Teodor Byoll` (Heinrich Theodor Boll) (21 dekabr` 1917 – 16 iyul 1985) – nemis yozuvchisi va romannavisi. Kel`nda tug’ilgan. Maktabni tugatgandan so’ng gitleryugend tarkibiga qo’shiladi. 1939 yili xizmatga chaqirilgan yosh Bell` Sharqiy va G’arbiy frontda kapral lavozimida xizmat qiladi. 1945 yili amerikaliklar tomonidan asirga olinadi. Urushdan so’ng Kel`n universitetida o’qiydi. 1949 yili ilk qissasi «Poezd o’z vaqtida keldi» («Der Zug war punktlich») nomi bilan chop etiladi.U 1972 yili u adabiyotdagi xizmatlari uchun Nobel` mukofotiga sazovor bo’ladi. Uning «Pichoqli odam» (Der Mann mit den Messern, 1948), «Mening aziz oyog’im» (Mein teures Bein, 1950), «Qinchang’i qo’ylar» (Die schwarzen Schafe, 1951), «Qaerda eding Adam» (Wo warst du, Adam?, 1951), «Baleklar tarozisi» (Die Waage der Baleks, 1952), «Bir askar qopchasining tarixi» (Abenteuer eines Brotbeutels, 1953), «Pochta otkritkasi» (Die Postkarte, 1953), «Xo’jasiz uy» (Haus ohne Huter, 1954), «Yomon romanlardagidek» (Wie in schlechten Romanen, 1956), «Irland kundaligi» (Irisches Tagebuch, 1957), «Tutqich bermaslar» (Die Spurlosen, 1957), «Doktor Murkening sukuti» (Doktor Murkes gesammeltes Schweigen, 1955), «Katarina Blyumning yo’qotilgan obro’si» (Die verlorene Ehre der Katharina Blum, 1974), «Minalashtirilgan hudud» (Vermintes Gelande, 1982) kabi asarlari mashhur.
Yerto‘ladan achimsiq, badbin hid kelardi, u yopishqoq zinadan sarimtir qorong‘ulik qa’rida timirskilanib o‘ziga yo‘l mo‘ljallab, sekin-asta pastga tushdi. Qaerdandir chakka oqayotir, chamasi yoki tom teshilgan yoki suv quvuri darz ketgan. Chang va axlat chiqindilari suvga aralashib zina pog‘onalari xuddi akvarium tubidagi qoldiq kabi shilimshiqqa aylanib, sirpanchiq bo‘lib yotibdi. Orqadagi eshikdan xira yorug‘ tushib turibdi, u nim qorong‘ulik ichida o‘ng tomondagi “Rentgen xonasi, iltimos bezovta qilmang” degan yozuvli taxtachani ko‘rdi. Yorug‘likka yaqin keldi, sariq rangdaligi, xira va miltillab turganidan tushundiki, yonayotgan sham edi. Yana biroz yurib qorong‘u xonaga bir qur nazar soldi, bu yerda pala-partish qalashib yotgan stullar, charm kushetkalar va abjag‘i chiqib yotgan shkaflarni ko‘rindi.
Yorug‘lik tushayotgan eshik lang ochiq edi. Baland bo‘yli mehrob shami yonida moviy libosda ruhoniy ayol turar, u ajabtovur kosadagi salatni qo‘llari bilan aralashtirar edi; kosa tagidagi yashil barglar ustiga oqish qayla quyilganidan yengilgina shapillaydi. Ayol pushti rangga kirib qolgan qo‘llari bilan salatni aylantirib aralashtirar, kosadan tushgan bargchalarni xotirjamlik bilan olib yana kosaga solar edi. Shamdonning yonida katta tunuka bidon turar, undan qaynoq sho‘rva, sabzi va piyozning hidi kelardi.
U baland ovozda:
— Kechki salom , dedi.
Ruhoniy ayol o‘girilib qaradi, uning pushtirang serbar yuzida qo‘rquv alomatlari hukmron edi, u bazo‘rgina eshitiladigan ovozda javob qildi:
— Ey Xudoyim, Sizga nima kerak edi?
Uning barmoqlaridan sutli qayla tomib turar, oppoq, bolalarnikiga o‘xshash qo‘llariga salatning mayda barglari yopishib qolgan edi.
— Ey, Olloh, meni juda qo‘rqitib yubordingiz, sizga nimadir kerakmidi?
— Mening qornim och, — ohistalik bilan tan oldi u.
U ayolga boshqa qaramadi, uning nigohlari o‘ng tomonda turgan shkafda edi, shkafning eshiklari xuddi shamoldan sinib tushganga o‘xshaydi, chunki fanerli bo‘laklari ilmoqda osilib turardi; yerga lokning archib tashlangan qipiqlari sochilib yotardi. Shkafda taxlab qo‘yilgan non anchagina edi. Dumaloq bo‘lka nonlar bir-biriga tartibsiz holda qalashib turar, ularning asosiy qismi ezilgan, suvi qochgan edi. U og‘zida paydo bo‘lgan so‘lakni qiyinchilik bilan yutar ekan, o‘yladi:”Men non yeyishni istayman, nima bo‘lishidan qat’i nazar, non yeyishim kerak…”
U ruhoniy ayolga qaradi, ayolning bolalarcha boquvchi ko‘zlarida qayg‘udoshlik, shu bilan birga, qo‘rquv mujassam edi.
— Siz ovqatlanishingiz kerak, — shundaymi? – savol alomati bilan avval kosaga, keyin taom solingan bidonga, so‘ng non taxlangan polkaga qaradi ayol.
— Non, dedi u. – Iltimos, menga non bering.
Ayol shkafdan bir bulka non oldi va uni stologa qo‘yib, kesish uchun pichoqni axtara boshladi.
— Rahmat, qo‘ying, hech narsani izlash shart emas, axir nonni bo‘lib ham yeyish mumkin-ku!
Ruhoniy ayol salat solingan kosani, sho‘rva quyilgan bidonni oldi-da, chiqib ketdi…
U nonni sindirdi, u shunday ahvolda ediki, iyagi qaltirayotgani, lablari qimirlayotgani, jag‘i qanday qilib borib kelayotganini sezib turardi. Nihoyat, u nonning ta’mini totishga kirishdi, uning tishlari ishga tushdi. U non yerdi. Non eski edi. Balki bir haftalikdir, suvi qochgan, ko‘kimtir, qanaqadir fabrikaning markasi bo‘lsa kerak, alvon rangli qog‘oz lenta bilan o‘rab qo‘yilgan. U nonning yumshoq joyidan to charm qobiqday qizarib pishgan qirrasiga yetguncha tishladi, keyin nonni qo‘shqo‘llab tutib yana bir bo‘lagini sindirdi; o‘ng qo‘li bilan sindirib olingan burdani og‘ziga soldi, chapi bilan esa nonning qolganini mahkam ushlab oldi; nonning har bir sindirilgan bo‘lagini yumshoq joyidan tishlashga urinar, bunda u nonning yuziga qadalishini, qurib qolgan bo‘lsa-da, yoqimli tegayotganini his qilib turardi, bu orada esa tishlar tingani yo‘q, ular o‘z vazifasini bajarardi.
1955
