Бу йил атиги йигирма беш йил яшаган шоирнинг ўлимига юз йил тўлмоқда. Шаҳид шоир қўлёзмалари тўпланиб, турли йилларда нашр қилинган. “Бечора бойқуш” марсиясини шоир ўн беш ёшида ўлган амакисининг қизи Зиёда (айрим тадқиқотчиларнинг айтишича, хотини Сўнанинг вафоти)га бағишлаган. Қуйида шоирнинг илк бор ўзбекчага ўгирилган шеърлари билан танишасиз.

Ражаб ҲИФЗИЙ
НАҚШЛАНДИ МИНГ АЛВОНГА ЧЕЧАКЛАР

Ражаб Ҳифзий ( Recep Hıfzı: 1893–1918) Усмонли салтанатининг Қарс вилоятидаги Қағизман туманида яшаб ўтган халқ шоиридир.

Ражаб Тупроққалъа маҳалласидаги мадрасада таълим олади, Қуръонхон ҳофиз бўлиб етишади. Ўзи ҳам мактаб очиб, болаларни ўқитади, имом бўлиб хизмат қилади. Айни пайтда ошиқлар, яъни бахшилар йўлида шеърлар битади. Уйланади, уч фарзанд кўради. Афсуски, 1918 йил мартида хотини Сўна вафот этади. Бир ой ўтгач, Сариқамиш ва Арзирумдаги урушда турк қўшинларидан қочган армани тўдалари йўл-йўлакай қуролсиз мусулмонларни ўлдиради. Улар орасида Ҳифзий ҳам бўлган.

Бу йил шоир ўлимига юз йил тўлмоқда. Атиги йигирма беш йил яшаган шаҳид шоирнинг қўлёзмалари тўпланиб, турли йилларда нашр қилинган. Қуйида шоирнинг илк бор ўзбекчага ўгирилган шеърлари билан танишасиз. “Бечора бойқуш” марсиясини шоир ўн беш ёшида ўлган амакисининг қизи Зиёда (айрим тадқиқотчиларнинг айтишича, хотини Сўнанинг вафоти)га бағишлаган (Таржимондан).

БЕЧОРА БОЙҚУШ

Нечун, ночор бойқуш, кезарсан бунда,
Йўқмидир ватанинг, элларинг қани?
Хафасан, саломга алик олмассан,
Шайдо булбул, ширин тилларинг қани?

Ажал тузоғини очолмасмисан?
Очиб-да ичиндан қочолмасмисан?
Озод айласалар, учолмасмисан?
Синиқми қанотинг, қўлларинг қани?

Тўпидан айрилса қўзи – фалокат,
Тоғларнинг қуш-қурти уни ер албат,
Қатордан айрилдинг, босдими калхат,
Турнам, қочарга ўнг-сўлларинг қани?

Очмисан, ҳеч йўқми овқатинг, ошинг,
Уйинг қоп-қоронғи, йўқми оташинг,
Ҳамхонанг ҳам йўқми, қани йўлдошинг,
Эшигингга туташ йўлларинг қани?

Қора ерда кўк бинафша битарми?
Баҳор, ёзда бойқуш сайраб ўтарми?
Боғ-роққа ўрганган чўлда ётарми,
Уйғон, ғариб булбул, гулларинг қани?

Бунда кўрпа, тўшак, ёстиқ бормидир?
Шундай кенг дунёда жойинг тормидир?
Ортда тош девору олдда ёрмидир?
Яшил бошли сўнам, кўлларинг қани?

Юргандинг-ку сўлу соғларимизда,
Ёш бир кийик эдинг тоғларимизда,
Янги ниҳол эдинг боғларимизда,
Фалак бутадими, толларинг қани?

Тўйингда кўп аччиқ шарбат ичилди,
Келинлик либосинг торми – бичилди?
Қадаб қўй тугмангни, кўксинг очилди,
Не бўлди, камарли белларинг қани?

Бормидир у қўлларингнинг хиноси?
Қорамидир кўзларингнинг биноси?
Қаридингми ўн беш йилнинг сўнграси?
Йўқмидир тоқатинг, ҳолларинг қани?

Эй, жигарим, оч эшикни, кирайин,
Хастамисан, ҳол-хотиринг сўрайин,
Сувсиз қолган бўлсанг, бир сув берайин,
Дарёлардан тошган селларинг қани?

Ёш жонингга ахир кўзлар қиярми?
Маъсум бошни тош ёстиққа қўярми?
Бўй қиз оқ бўз кийса, шу эл куярми?
Ўрасанг бўлмасми, шолларинг қани?

Ҳар келиб-кетганда салом берайин,
Нишонгоҳ у тошга юзим сурайин,
Кўтар ниқобингни, юзинг кўрайин.
Мунча сарғарибсан, олларинг қани?

Ётарсан узлатда ғамсиз, қайғусиз,
Алла, болам, алла, қолма уйқусиз;
Ғариб ҳам яланғоч, ҳам оч, ҳам сувсиз,
Эй, фалак фақири, молларинг қани?

Тағин сайронгоҳга чиқолмасмисан?
Чиқиб шу боғларга боқолмасмисан?
Турғизсам, оёққа қалқолмасмисан?
Тутай, менга узат, қўлларинг қани?

Сен ҳам Ҳифзий каби кечроқ уйғондинг,
Уйғондинг-да, тош ёстиққа таяндинг,
Асли хоним мисол қоврулдинг, ёндинг,
Еллар совурдими, кулларинг қани?

МАРҲУМАНИНГ ЖАВОБИ

Сендан хафамасман, амаким ўғли,
Ўлим лол айлади, тилларим йўқдир;
Эгди қоматимни, букди белимни,
Ўрнимдан туришга ҳолларим йўқдир.

Ажал тузоғини очолмас бўлдим,
Очиб-да ичиндан қочолмас бўлдим,
Озод айладилар, учолмас бўлдим,
Қанотим синиқдир, қўлларим йўқдир.

Қўзийдим, айрилдим сурувларимдан,
Тоғлар қон йиғлади оҳу зоримдан,
Калхат чўқир шул қонаган еримдан,
Тўкилди парларим, жиларим йўқдир.

Заҳарга айланди овқатим, ошим,
Ўчоғим буздилар, сўнди оташим,
На бир кимсам қолди, на-да йўлдошим,
Уй, мўри, эшигим, йўлларим йўқдир.

Билдиринг бойқушлар бундан кечганда,
Салом айтинг ҳар турналар учганда,
Оқ, қизил гуллар илк ғунча очганда,
Менга ҳам йўллангиз, гулларим йўқдир.

Бағрим ҳасратидан том ёнар бўлди,
Қаршим жар, қўналғам тош девор бўлди,
Шундай кенг дунёда жойим тор бўлди,
Қўниб ҳам сузолмам, кўлларим йўқдир.

Соғлиқда кезардим сўлу соғларда,
Кийикдек сакрардим қиру тоғларда,
Бутоқ ёйган ниҳол эдим боғларда,
Фалак кўп бутади, толларим йўқдир.

Тўйимда ҳам аччиқ шарбат ичилди.
Келинлик кийимим торроқ бичилди,
Вужудимда кўп яралар очилди,
Камар боғлаш учун белларим йўқдир.

Қора қошларимнинг ўсмаси сўлмиш,
Қора кўзларимга тупроқлар тўлмиш,
Гул рангим сарғариб, заъфарон бўлмиш,
Сўнмиш ол яноғим, ҳолларим йўқдир.

Хабар айланг, қушлар тутсин азасин,
Рўмолимга уя қурсин, яйрасин;
Қўймадилар тўлдиришга кўзасин,
Ҳовуздан айрилдим, селларим йўқдир.

Мен келганда, элимизда ёз эди,
Этганимиз шўхлик, жилва, ноз эди,
Сарпо йиғолмадим, умрим оз эди,
Кўчдим – кўйлакларим, шолларим йўқдир.

Онам мени бир қуш қилиб учирди,
Қолма, деди, боғларидан кўчирди,
Золим фалак чархда янчиб, ўчирди,
Қора кийдим, яшил, олларим йўқдир.

Ёру йўлдош мени тушларда кўрсин,
Кўрганлар хотирим, ҳолимни сўрсин,
Йўлдан ўтган-кетган фотиҳа берсин,
Фалак тиланчиси, молларим йўқдир.

Бир хастаман, сайронгоҳга чиқолмам,
Чиқиб, ёрнинг йўлларига боқолмам,
Суясанг ҳам мен оёққа қалқолмам,
Узатгани нозик қўлларим йўқдир.

Мен ҳам Ҳифзий каби шошиб уйғондим,
Уйғондим-да, тош ёстиққа таяндим,
Мисли Асли хоним қоврулдим, ёндим,
Чўл ели совурди, кулларим йўқдир.

ЧЕЧАКЛАР

Тағин ол, яшилга ерлар бўёнди,
Нақшланди минг алвонга чечаклар.
Руҳим иршод бўлди, кўнглим қувонди,
Бир жон бағишлади жонга чечаклар.

Яшилланар, бутоқланар, толланар,
Юз минг тусда товланару солланар,
Бири яшилланар, бири олланар,
Бири ботгай қизил қонга чечаклар.

Саҳарда йиғлади, раҳмат тиланди,
Гўзал кўзларида ёш доналанди,
Кунга қараб-қараб, парвоналанди,
Оз қолди ишқимдан ёнгай чечаклар.

Бағримдаги ханжармидир, ўқмидир,
Менинг дардим чечакдай кўп, чўғмидир;
Эй Тангрим, буларнинг дарди йўқмидир –
Нечун кулар бу девона чечаклар?

Саф тортмиш намозга, қиём этадир,
Ел эсаркан, саждасига кетадир,
Сувсар экан, обираҳмат ютадир,
Кўзин тикар ул осмонга чечаклар.

Руҳим қизил гулдан исини олса,
Ғам эмас, тикани кўксимни юлса,
Қай замон севганим сайронга келса,
Салом айтинг у жононга, чечаклар.

Боди сабо сарин эсар боғларда,
Маст бўлар-да, солланар-да, йиғлар-да…
Теран дараларда, юксак тоғларда
Лашкар тортмиш ҳар бир ёнга чечаклар.

Шўх қушлар ичинда парланар, кезар,
Хаста кўнгилларга дармонлар тузар,
Ҳар гул томиридан оқар сийму зар,
Арзир минг жавҳарга дона чечаклар.

Мусофирман, кўлкангизда қолайин,
Ҳар япроғингизга қурбон бўлайин,
Қўйинг, бирин узиб, сотиб олайин,
Не берайин бу гулшанга, чечаклар?

Шайдо булбул гулни доим чорлайдир,
Сайрар ёниб, юрагини торлайдир,
Қаршимизда юлдуз каби порлайдир,
Айлар мени бир парвона чечаклар.

Ҳикмати ботин-ку чечакка зоҳир,
Буларнинг сиррига эмасман моҳир,
Ҳар бири қийматлиғ лаълу жавоҳир,
Ўхшайдирлар дур, маржонга чечаклар.

Кибр этган кофирнинг иймони йитар,
Бу хор-зор тупроқда, кўр, нелар битар,
Топар кароматни, иршодга етар –
Огоҳ эса бир лисонга чечаклар.

Ирмоқлар, сойларнинг тиниқ сувлари,
Қушларнинг сеҳрлик у ҳув-ҳувлари,
Ел билан келадир гул хушбўйлари,
Ул жаннатдан бир нишона чечаклар.

Саҳарда уйғониб, уфққа юзланди,
Гўзаллар кезинди, ўтлар изланди,
Ҳаво булутланди, қуёш гизланди,
Ярашарми бу туманга чечаклар?..

Қай бири очилмиш ё ғунча бўлмиш,
Бирининг дарди бор, сарғайиб-сўлмиш,
Қай бири саргардон, ёт ерда қолмиш,
Айланмишдир ёй-камонга чечаклар.

Баъзилар иссиқдан безиб, ечинмиш,
Баъзилар сояда сақланиб, тинмиш,
Баъзилар эгнига алвон кийинмиш,
Хуш келдингиз бу сайронга, чечаклар.

Кел, эй Луқмон ҳаким, каттарди яра,
Илми ҳикмат керак, бизларга қара,
Чечакдан топдилар ўлимга чора,
Арзир бири минг дармонга, чечаклар.

Ҳароратдан қизиб, сал маст бўлибдир,
Ёноғига ёмғир томиб, кулибдир,
Юлдуз кўкдан ерга дув тўкилибдир,
Зийнат бермиш бу жаҳонга чечаклар.

Бул биллур пиёла, қорамтирдир ул,
Қандай ярашадир савсанга сунбул,
Бириси оқарган, бири қизил гул,
Ўхшар яна кўк райҳонга чечаклар.

Бир тўпи ошиқдир, базм айлар тўлиб,
Бир тўпи курашар паҳлавон бўлиб,
Оқар сувни ичарканлар тенг бўлиб,
Раҳмат дейдир у боғбонга чечаклар.

Булар хўп очилмиш, ҳолин сўрайин,
Кўзим қиймас, сўлмай туриб терайин,
Келтириб, дастасин ёрга берайин,
Бир-биридан нозикона чечаклар.

Ишқсизлар чечакка нени ҳам айтар,
Чечакнинг хушбўйи жононга кетар,
Кеча-кундаз тинмай йиғлар, зикр этар,
Инонадир ул раҳмонга чечаклар.

Гул бўғилар золимларнинг дастида,
Ўлим ҳақдир, ажал жонлар қастида,
Дўстлар турсин мозоримнинг устида,
Топширсинлар мени санга, чечаклар

Биз ҳам сизлар каби бир гулшан эдик,
Дарди ғам сўлдирди, зарнишон эдик,
Зотан-ку, азалдан паришон эдик,
Бадтар солди паришонга чечаклар.

Мен Ҳифзийман, сувлар каби оқарман,
Юрагимни ишқ ўтида ёқарман,
Энди бундан кейин тинмай йиғларман,
Ёшим ичсин қона-қона чечаклар.

БУМИДИР

Азал сайронида, жаҳон боғида
Бошимни балога солган бумидир?
Кеча-кундуз ҳасратида ёнганим,
Ақлимни бошимдан олган бумидир?

Сўйди, баданимда қонни қурутди,
Тешди юрагимни, ҳижрон юрутди,
Эту ёғни парча-парча эритди,
Айлаган жисмимни талон бумидир?

Танам титрайдиру бу жоним оғрир,
Сой оқар кўзимдан кўксимга тўғри,
Ўзи малаксиймо, жамоли ўғри,
Кўз кўра, кўнглимни юлган бумидир?

Ёрга мактуб ўқир тотли тилларим,
Ёзув билмас, қалам тутмас қўлларим,
Зулфин тузоғида қолди йўлларим,
Дардларим тубига толган бумидир?

Завқи–ҳури жаннат, ишқи–жаҳаннам,
Ботинимда юз минг фикру дарду ғам,
Зоҳиримда сўз ва суҳбат, хайли дам,
Оташи бағримга тўлган бумидир?

Қон бўлиб оқди-ку жигар пораси,
Дори қабул қилмас ишқнинг яраси,
Луқмон келса ҳамки йўқдир чораси,
Ҳар дардимга дармон қилган бумидир?

Найлайин дунёнинг давлату молин,
Етар севгилимнинг ҳусни камоли,
Ҳар дам назаримда нақши жамоли,
Хаёли кўнглимда қолган бумидир?

Ҳижрон зулматида нури ниҳоним,
Зимистон қиш ичра ёзу баҳорим,
Йиғлама, сабр айла, чашми дийдорим,
Бу жонимга жонон бўлган бумидир?

Субҳу шом номингни айтиб, ҳар дамда
Йиғларман, йиғларман, кўзларим намда,
Муҳаббат илмида, қафаси ғамда,
Ҳифзий, сени асир қилган бумидир?

ЁР, АЙЛАН-АЙЛАН

Ғафлатда овимни қочирдим, ҳайҳот,
Ёт овчи эмасман, ёр, айлан-айлан.
Азалдан муҳаббат, энди айрилиқ
Айлади жонимга кор, айлан-айлан.

Яшилбош сўналар кўлларга тушди,
Мажнун Лайло дея чўлларга тушди,
Савдойу сирримиз тилларга тушди,
Йўқми номус ила ор, айлан-айлан.

Қаршимда кўриниб, бағрим эзарсан,
Юзма-юз келганда қочиб, безарсан,
Не дейин? Нечун сен четда кезарсан?
Билолмай, бўлдим-ку зор, айлан-айлан.

Бу ағёрлигингми, йўқса нозмидир?
Чўлда учган ўрдак ва ё ғозмидир?
Ингранар турналар, баҳор, ёзмидир?
Ёғдирдинг бошимга қор, айлан-айлан.

Ишқинг занжирини бўйнимга тақдинг,
На йўлдош бўлдинг, на ташлаб, улоқдинг;
Чарчаган кийикдек ортингга боқдинг,
Қочма, бир сўроғим бор, айлан-айлан.

Улфатим борида ширин тил эдим,
Муҳаббат фаслида бир булбул эдим,
Азал боғимизда мен ҳам гул эдим,
Энди бўлдим тикан – хор, айлан-айлан.

На кундуз кундузим, на кечам кеча,
Хаёлинг кўнглимнинг тугунин ечар.
Ҳифзийнинг бағрига урдинг-ку ханжар,
Ҳар дарахт бошимда дор, айлан-айлан.

Турк тилидан Тоҳир ҚАҲҲОР таржимаси

Манба: “Жаҳон адабиёти” журнали, 2018/2

Bu yil atigi yigirma besh yil yashagan shoirning o‘limiga yuz yil to‘lmoqda. Shahid shoir qo‘lyozmalari to‘planib, turli yillarda nashr qilingan. “Bechora boyqush” marsiyasini shoir o‘n besh yoshida o‘lgan amakisining qizi Ziyoda (ayrim tadqiqotchilarning aytishicha, xotini So‘naning vafoti)ga bag‘ishlagan. Quyida shoirning ilk bor o‘zbekchaga o‘girilgan she’rlari bilan tanishasiz.

Rajab HIFZIY
NAQSHLANDI MING ALVONGA ChЕCHAKLAR

Rajab Hifziy ( Recep Hıfzı: 1893–1918) Usmonli saltanatining Qars viloyatidagi Qag‘izman tumanida yashab o‘tgan xalq shoiridir.

Rajab Tuproqqal’a mahallasidagi madrasada ta’lim oladi, Qur’onxon hofiz bo‘lib yetishadi. O‘zi ham maktab ochib, bolalarni o‘qitadi, imom bo‘lib xizmat qiladi. Ayni paytda oshiqlar, ya’ni baxshilar yo‘lida she’rlar bitadi. Uylanadi, uch farzand ko‘radi. Afsuski, 1918 yil martida xotini So‘na vafot etadi. Bir oy o‘tgach, Sariqamish va Arzirumdagi urushda turk qo‘shinlaridan qochgan armani to‘dalari yo‘l-yo‘lakay qurolsiz musulmonlarni o‘ldiradi. Ular orasida Hifziy ham bo‘lgan.

Bu yil shoir o‘limiga yuz yil to‘lmoqda. Atigi yigirma besh yil yashagan shahid shoirning qo‘lyozmalari to‘planib, turli yillarda nashr qilingan. Quyida shoirning ilk bor o‘zbekchaga o‘girilgan she’rlari bilan tanishasiz. “Bechora boyqush” marsiyasini shoir o‘n besh yoshida o‘lgan amakisining qizi Ziyoda (ayrim tadqiqotchilarning aytishicha, xotini So‘naning vafoti)ga bag‘ishlagan (Tarjimondan).

BЕCHORA BOYQUSH

Nechun, nochor boyqush, kezarsan bunda,
Yo‘qmidir vataning, ellaring qani?
Xafasan, salomga alik olmassan,
Shaydo bulbul, shirin tillaring qani?

Ajal tuzog‘ini ocholmasmisan?
Ochib-da ichindan qocholmasmisan?
Ozod aylasalar, ucholmasmisan?
Siniqmi qanoting, qo‘llaring qani?

To‘pidan ayrilsa qo‘zi – falokat,
Tog‘larning qush-qurti uni yer albat,
Qatordan ayrilding, bosdimi kalxat,
Turnam, qocharga o‘ng-so‘llaring qani?

Ochmisan, hech yo‘qmi ovqating, oshing,
Uying qop-qorong‘i, yo‘qmi otashing,
Hamxonang ham yo‘qmi, qani yo‘ldoshing,
Eshigingga tutash yo‘llaring qani?

Qora yerda ko‘k binafsha bitarmi?
Bahor, yozda boyqush sayrab o‘tarmi?
Bog‘-roqqa o‘rgangan cho‘lda yotarmi,
Uyg‘on, g‘arib bulbul, gullaring qani?

Bunda ko‘rpa, to‘shak, yostiq bormidir?
Shunday keng dunyoda joying tormidir?
Ortda tosh devoru oldda yormidir?
Yashil boshli so‘nam, ko‘llaring qani?

Yurganding-ku so‘lu sog‘larimizda,
Yosh bir kiyik eding tog‘larimizda,
Yangi nihol eding bog‘larimizda,
Falak butadimi, tollaring qani?

To‘yingda ko‘p achchiq sharbat ichildi,
Kelinlik libosing tormi – bichildi?
Qadab qo‘y tugmangni, ko‘ksing ochildi,
Ne bo‘ldi, kamarli bellaring qani?

Bormidir u qo‘llaringning xinosi?
Qoramidir ko‘zlaringning binosi?
Qaridingmi o‘n besh yilning so‘ngrasi?
Yo‘qmidir toqating, hollaring qani?

Ey, jigarim, och eshikni, kirayin,
Xastamisan, hol-xotiring so‘rayin,
Suvsiz qolgan bo‘lsang, bir suv berayin,
Daryolardan toshgan sellaring qani?

Yosh joningga axir ko‘zlar qiyarmi?
Ma’sum boshni tosh yostiqqa qo‘yarmi?
Bo‘y qiz oq bo‘z kiysa, shu el kuyarmi?
O‘rasang bo‘lmasmi, shollaring qani?

Har kelib-ketganda salom berayin,
Nishongoh u toshga yuzim surayin,
Ko‘tar niqobingni, yuzing ko‘rayin.
Muncha sarg‘aribsan, ollaring qani?

Yotarsan uzlatda g‘amsiz, qayg‘usiz,
Alla, bolam, alla, qolma uyqusiz;
G‘arib ham yalang‘och, ham och, ham suvsiz,
Ey, falak faqiri, mollaring qani?

Tag‘in sayrongohga chiqolmasmisan?
Chiqib shu bog‘larga boqolmasmisan?
Turg‘izsam, oyoqqa qalqolmasmisan?
Tutay, menga uzat, qo‘llaring qani?

Sen ham Hifziy kabi kechroq uyg‘onding,
Uyg‘onding-da, tosh yostiqqa tayanding,
Asli xonim misol qovrulding, yonding,
Yellar sovurdimi, kullaring qani?

MARHUMANING JAVOBI

Sendan xafamasman, amakim o‘g‘li,
O‘lim lol ayladi, tillarim yo‘qdir;
Egdi qomatimni, bukdi belimni,
O‘rnimdan turishga hollarim yo‘qdir.

Ajal tuzog‘ini ocholmas bo‘ldim,
Ochib-da ichindan qocholmas bo‘ldim,
Ozod ayladilar, ucholmas bo‘ldim,
Qanotim siniqdir, qo‘llarim yo‘qdir.

Qo‘ziydim, ayrildim suruvlarimdan,
Tog‘lar qon yig‘ladi ohu zorimdan,
Kalxat cho‘qir shul qonagan yerimdan,
To‘kildi parlarim, jilarim yo‘qdir.

Zaharga aylandi ovqatim, oshim,
O‘chog‘im buzdilar, so‘ndi otashim,
Na bir kimsam qoldi, na-da yo‘ldoshim,
Uy, mo‘ri, eshigim, yo‘llarim yo‘qdir.

Bildiring boyqushlar bundan kechganda,
Salom ayting har turnalar uchganda,
Oq, qizil gullar ilk g‘uncha ochganda,
Menga ham yo‘llangiz, gullarim yo‘qdir.

Bag‘rim hasratidan tom yonar bo‘ldi,
Qarshim jar, qo‘nalg‘am tosh devor bo‘ldi,
Shunday keng dunyoda joyim tor bo‘ldi,
Qo‘nib ham suzolmam, ko‘llarim yo‘qdir.

Sog‘liqda kezardim so‘lu sog‘larda,
Kiyikdek sakrardim qiru tog‘larda,
Butoq yoygan nihol edim bog‘larda,
Falak ko‘p butadi, tollarim yo‘qdir.

To‘yimda ham achchiq sharbat ichildi.
Kelinlik kiyimim torroq bichildi,
Vujudimda ko‘p yaralar ochildi,
Kamar bog‘lash uchun bellarim yo‘qdir.

Qora qoshlarimning o‘smasi so‘lmish,
Qora ko‘zlarimga tuproqlar to‘lmish,
Gul rangim sarg‘arib, za’faron bo‘lmish,
So‘nmish ol yanog‘im, hollarim yo‘qdir.

Xabar aylang, qushlar tutsin azasin,
Ro‘molimga uya qursin, yayrasin;
Qo‘ymadilar to‘ldirishga ko‘zasin,
Hovuzdan ayrildim, sellarim yo‘qdir.

Men kelganda, elimizda yoz edi,
Etganimiz sho‘xlik, jilva, noz edi,
Sarpo yig‘olmadim, umrim oz edi,
Ko‘chdim – ko‘ylaklarim, shollarim yo‘qdir.

Onam meni bir qush qilib uchirdi,
Qolma, dedi, bog‘laridan ko‘chirdi,
Zolim falak charxda yanchib, o‘chirdi,
Qora kiydim, yashil, ollarim yo‘qdir.

Yoru yo‘ldosh meni tushlarda ko‘rsin,
Ko‘rganlar xotirim, holimni so‘rsin,
Yo‘ldan o‘tgan-ketgan fotiha bersin,
Falak tilanchisi, mollarim yo‘qdir.

Bir xastaman, sayrongohga chiqolmam,
Chiqib, yorning yo‘llariga boqolmam,
Suyasang ham men oyoqqa qalqolmam,
Uzatgani nozik qo‘llarim yo‘qdir.

Men ham Hifziy kabi shoshib uyg‘ondim,
Uyg‘ondim-da, tosh yostiqqa tayandim,
Misli Asli xonim qovruldim, yondim,
Cho‘l yeli sovurdi, kullarim yo‘qdir.

ChЕCHAKLAR

Tag‘in ol, yashilga yerlar bo‘yondi,
Naqshlandi ming alvonga chechaklar.
Ruhim irshod bo‘ldi, ko‘nglim quvondi,
Bir jon bag‘ishladi jonga chechaklar.

Yashillanar, butoqlanar, tollanar,
Yuz ming tusda tovlanaru sollanar,
Biri yashillanar, biri ollanar,
Biri botgay qizil qonga chechaklar.

Saharda yig‘ladi, rahmat tilandi,
Go‘zal ko‘zlarida yosh donalandi,
Kunga qarab-qarab, parvonalandi,
Oz qoldi ishqimdan yongay chechaklar.

Bag‘rimdagi xanjarmidir, o‘qmidir,
Mening dardim chechakday ko‘p, cho‘g‘midir;
Ey Tangrim, bularning dardi yo‘qmidir –
Nechun kular bu devona chechaklar?

Saf tortmish namozga, qiyom etadir,
Yel esarkan, sajdasiga ketadir,
Suvsar ekan, obirahmat yutadir,
Ko‘zin tikar ul osmonga chechaklar.

Ruhim qizil guldan isini olsa,
G‘am emas, tikani ko‘ksimni yulsa,
Qay zamon sevganim sayronga kelsa,
Salom ayting u jononga, chechaklar.

Bodi sabo sarin esar bog‘larda,
Mast bo‘lar-da, sollanar-da, yig‘lar-da…
Teran daralarda, yuksak tog‘larda
Lashkar tortmish har bir yonga chechaklar.

Sho‘x qushlar ichinda parlanar, kezar,
Xasta ko‘ngillarga darmonlar tuzar,
Har gul tomiridan oqar siymu zar,
Arzir ming javharga dona chechaklar.

Musofirman, ko‘lkangizda qolayin,
Har yaprog‘ingizga qurbon bo‘layin,
Qo‘ying, birin uzib, sotib olayin,
Ne berayin bu gulshanga, chechaklar?

Shaydo bulbul gulni doim chorlaydir,
Sayrar yonib, yuragini torlaydir,
Qarshimizda yulduz kabi porlaydir,
Aylar meni bir parvona chechaklar.

Hikmati botin-ku chechakka zohir,
Bularning sirriga emasman mohir,
Har biri qiymatlig‘ la’lu javohir,
O‘xshaydirlar dur, marjonga chechaklar.

Kibr etgan kofirning iymoni yitar,
Bu xor-zor tuproqda, ko‘r, nelar bitar,
Topar karomatni, irshodga yetar –
Ogoh esa bir lisonga chechaklar.

Irmoqlar, soylarning tiniq suvlari,
Qushlarning sehrlik u huv-huvlari,
Yel bilan keladir gul xushbo‘ylari,
Ul jannatdan bir nishona chechaklar.

Saharda uyg‘onib, ufqqa yuzlandi,
Go‘zallar kezindi, o‘tlar izlandi,
Havo bulutlandi, quyosh gizlandi,
Yarasharmi bu tumanga chechaklar?..

Qay biri ochilmish yo g‘uncha bo‘lmish,
Birining dardi bor, sarg‘ayib-so‘lmish,
Qay biri sargardon, yot yerda qolmish,
Aylanmishdir yoy-kamonga chechaklar.

Ba’zilar issiqdan bezib, yechinmish,
Ba’zilar soyada saqlanib, tinmish,
Ba’zilar egniga alvon kiyinmish,
Xush keldingiz bu sayronga, chechaklar.

Kel, ey Luqmon hakim, kattardi yara,
Ilmi hikmat kerak, bizlarga qara,
Chechakdan topdilar o‘limga chora,
Arzir biri ming darmonga, chechaklar.

Haroratdan qizib, sal mast bo‘libdir,
Yonog‘iga yomg‘ir tomib, kulibdir,
Yulduz ko‘kdan yerga duv to‘kilibdir,
Ziynat bermish bu jahonga chechaklar.

Bul billur piyola, qoramtirdir ul,
Qanday yarashadir savsanga sunbul,
Birisi oqargan, biri qizil gul,
O‘xshar yana ko‘k rayhonga chechaklar.

Bir to‘pi oshiqdir, bazm aylar to‘lib,
Bir to‘pi kurashar pahlavon bo‘lib,
Oqar suvni icharkanlar teng bo‘lib,
Rahmat deydir u bog‘bonga chechaklar.

Bular xo‘p ochilmish, holin so‘rayin,
Ko‘zim qiymas, so‘lmay turib terayin,
Keltirib, dastasin yorga berayin,
Bir-biridan nozikona chechaklar.

Ishqsizlar chechakka neni ham aytar,
Chechakning xushbo‘yi jononga ketar,
Kecha-kundaz tinmay yig‘lar, zikr etar,
Inonadir ul rahmonga chechaklar.

Gul bo‘g‘ilar zolimlarning dastida,
O‘lim haqdir, ajal jonlar qastida,
Do‘stlar tursin mozorimning ustida,
Topshirsinlar meni sanga, chechaklar

Biz ham sizlar kabi bir gulshan edik,
Dardi g‘am so‘ldirdi, zarnishon edik,
Zotan-ku, azaldan parishon edik,
Badtar soldi parishonga chechaklar.

Men Hifziyman, suvlar kabi oqarman,
Yuragimni ishq o‘tida yoqarman,
Endi bundan keyin tinmay yig‘larman,
Yoshim ichsin qona-qona chechaklar.

BUMIDIR

Azal sayronida, jahon bog‘ida
Boshimni baloga solgan bumidir?
Kecha-kunduz hasratida yonganim,
Aqlimni boshimdan olgan bumidir?

So‘ydi, badanimda qonni qurutdi,
Teshdi yuragimni, hijron yurutdi,
Etu yog‘ni parcha-parcha eritdi,
Aylagan jismimni talon bumidir?

Tanam titraydiru bu jonim og‘rir,
Soy oqar ko‘zimdan ko‘ksimga to‘g‘ri,
O‘zi malaksiymo, jamoli o‘g‘ri,
Ko‘z ko‘ra, ko‘nglimni yulgan bumidir?

Yorga maktub o‘qir totli tillarim,
Yozuv bilmas, qalam tutmas qo‘llarim,
Zulfin tuzog‘ida qoldi yo‘llarim,
Dardlarim tubiga tolgan bumidir?

Zavqi–huri jannat, ishqi–jahannam,
Botinimda yuz ming fikru dardu g‘am,
Zohirimda so‘z va suhbat, xayli dam,
Otashi bag‘rimga to‘lgan bumidir?

Qon bo‘lib oqdi-ku jigar porasi,
Dori qabul qilmas ishqning yarasi,
Luqmon kelsa hamki yo‘qdir chorasi,
Har dardimga darmon qilgan bumidir?

Naylayin dunyoning davlatu molin,
Yetar sevgilimning husni kamoli,
Har dam nazarimda naqshi jamoli,
Xayoli ko‘nglimda qolgan bumidir?

Hijron zulmatida nuri nihonim,
Zimiston qish ichra yozu bahorim,
Yig‘lama, sabr ayla, chashmi diydorim,
Bu jonimga jonon bo‘lgan bumidir?

Subhu shom nomingni aytib, har damda
Yig‘larman, yig‘larman, ko‘zlarim namda,
Muhabbat ilmida, qafasi g‘amda,
Hifziy, seni asir qilgan bumidir?

YOR, AYLAN-AYLAN

G‘aflatda ovimni qochirdim, hayhot,
Yot ovchi emasman, yor, aylan-aylan.
Azaldan muhabbat, endi ayriliq
Ayladi jonimga kor, aylan-aylan.

Yashilbosh so‘nalar ko‘llarga tushdi,
Majnun Laylo deya cho‘llarga tushdi,
Savdoyu sirrimiz tillarga tushdi,
Yo‘qmi nomus ila or, aylan-aylan.

Qarshimda ko‘rinib, bag‘rim ezarsan,
Yuzma-yuz kelganda qochib, bezarsan,
Ne deyin? Nechun sen chetda kezarsan?
Bilolmay, bo‘ldim-ku zor, aylan-aylan.

Bu ag‘yorligingmi, yo‘qsa nozmidir?
Cho‘lda uchgan o‘rdak va yo g‘ozmidir?
Ingranar turnalar, bahor, yozmidir?
Yog‘dirding boshimga qor, aylan-aylan.

Ishqing zanjirini bo‘ynimga taqding,
Na yo‘ldosh bo‘lding, na tashlab, uloqding;
Charchagan kiyikdek ortingga boqding,
Qochma, bir so‘rog‘im bor, aylan-aylan.

Ulfatim borida shirin til edim,
Muhabbat faslida bir bulbul edim,
Azal bog‘imizda men ham gul edim,
Endi bo‘ldim tikan – xor, aylan-aylan.

Na kunduz kunduzim, na kecham kecha,
Xayoling ko‘nglimning tugunin yechar.
Hifziyning bag‘riga urding-ku xanjar,
Har daraxt boshimda dor, aylan-aylan.

Turk tilidan Tohir QAHHOR tarjimasi

Manba: “Jahon adabiyoti” jurnali, 2018/2