Шеър нималиги, Шоир кимлигини таърифлаш билан шуғулланганлар бирортаси муваффақиятга эришмаган, деган фикр борлигини тан олган ҳолда, Шеър ва Сўз, Шоир ва Шоир тақдирига бағишланган икки шеъримни сизга тақдим этишдан мамнунман.

Хуршид ДАВРОН
ИККИ ШЕЪР

   Хуршид Даврон 1952 йил 20 январда Самарқанд вилоятига карашли Чордара қишлоғида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (1999). ТошДУнинг журналистика факультетини тугатган (1975). Дастлабки шеърлар тўплами — «Қадрдон қуёш» (1979). «Шаҳардаги олма дарахти» (1979), «Тунги боғлар» (1981), «Учиб бораман кушлар билан» (1983), «Тўмариснинг кўзлари» (1984), «Болаликнинг овози» (1986), «Қақнус» (1987) каби шеърий тўпламлари нашр этилган. «Самарқанд хаёли» (1991), «Соҳибқирон набираси» (1995), «Шаҳидлар шоҳи» (1998) каби тарихий-маърифий қиссалар муаллифи. Тарихий сиймолар ҳаёти ҳақида ҳам саҳна асарлари ёзган («Мирзо Улуғбек» — «Алғул», 1995; «Бобуршоҳ», 1996). Шарқ ва Ғарб шоирларининг асарларидан иборат «Қирқ бир ишқ дафтари» (1989) ва япон шоирлари шеърларидан таркиб топган «Денгиз япроқлари» (1988) тўпламларини ўзбек тилига таржима қилган.

ЭРТАКЛАРДАН БИРИ

Мен Гарсиа Лорка…
балки Рауф Парфи …
йўқ-йўқ, Такубоку …
менимча, Чўлпоннинг
шеърини ўқиётгандим —
нигоҳимни тўхтатди
сўзларнинг бири…

Кўз олдим ёруғлашди .
“Наҳот, эшитмаган бўлсанг мени”, — деди
сўзларнинг бири.

“Йўқ”, — дея бош чайқасам,
қиқирлаб кулди
сўзларнинг бири.

“Демак,ҳали дунёни билмас экансан”, — деди
сўзларнинг бири.

Сўнг қўлимдан ушлаб,
етаклаб кетди
сўзларнинг бири…

Дарё кечдим, тоғ ошдим,
уфқлар томон шошдим —
совуқ қотсам, иситди,
оч қолсам, бурда нонга,
чанқасам томчи сувга айланди
сўзларнинг бири…

Юксак-юксакларга талпиниб бордим –
Қўлларимдан ушлаб бораверди
сўзларнинг бири…

“Олис-олисларда битта водий бор —
унда қуёш бор,
меҳр бор,
муҳаббат бор.
Қалбинг ўша ерда”,- деди
сўзларнинг бири…

СЎЗ

Юки оғир тўрва бордир елкамда –
Йўл юриб, сув кечиб, тоғу тош ошиб
Қишлоқларга кириб бораман,
Йўлда
Учраган дарвоза зулфин ураман.
Сўз сўрайман, “Сўз борми?” дейман,
Баъзан болалар,
Кўзлари қоп-қора болалар
Югуриб ичкарига кириб кетишар,
Сўнг чиқариб беришар ушоққина сўзни –
Ранжимайман,
Тўрвамга соламан…

Яна йўлга тушиб, йўлда учраган
Эшиклар зулфини қаттиқ қоқаман,
Эшик очганларга қўрқиб боқаман,
Сўз сўрайман, “Сўз борми?” дейман.
Баъзан: “Сўзни сўраб нима қиласан?
Пул сўрагин, тўрвангни тўлдирайлик”, — деб
Хохолаб кулишар, масхаралашар,
Аслида улар мени эмас,
сўзни масхаралашар…

Баъзилар тирқишдан тирқишдан мўрилашар,
“Бу тиланчи нега cўз сўрайди?
Бу жуда шубҳали”, — дейишар,
Ҳар эҳтимолга кўра калтаклашар –
Ранжимайман,
Бурнимдан оқаётган,
Ёрилган лабимдан оқаётган
Қонни артиб йўлга тушаман.
Йўлимда учраган эшик зулфини
Икки-уч бор қаттиқ қоқаман,
Сўз сўрайман, “Сўз борми?” дейман.

Баъзан эндигина туғилган чақалоқнинг
Сўзини чиқариб беришар,
Шунда
Дунёга сиғмасдан хурсанд бўламан.
Чақалоқ сўзга ҳайратланиб боқаман,
Гўё ой нурида гулдек оқаман…
Сўзларни райҳондай ҳидлайман,
Сўзларнинг шивирин тинглайман
Ва бирдан англайман, бирдан англайман:
Юрагим бепоёнлашар бу оҳанглардан,
Юрагим тиниқлашар бу шан ранглардан!

…Қоқ тун менга қайда етиб олса,
Ўша ерда бирга тонггача ухлайман
Тўрвамдаги сўзлар билан.
Уларни қучоқлаб ётаман,
Шундоқ биқинимдан, тўрвам йиртиғидан
Бошини чиқариб
Сўзлар майсалар билан гаплаша бошлар,
Сўзлар юлдузлар билан гаплаша бошлар.
Баъзан ярим тунда уйғониб, қарасам,
Сўзлар оппоқ тулпорларга айланиб
Ўтлаб юрган бўлар теварагимда…

Баъзан йўқотиб қўйган сўзни излаб
Тошларни кўчириб, кўриб қоламан –
Бойчечакни қучоқлаб ётган бўлар сўз.
Сўзларни бағримга босаман,
Гул ҳиди қолади димоғларимда,
Сўзлар юрагимдаги қорларни тешиб
Очилади қучоқларимда.
Сўзлар менга афсоналар сўйлар,
Сўзлар менга қадим қўшиқларни куйлар,
Сўзлар ёлғизликда мен билан ўйлар,
Сўзлар бола каби мен билан ўйнар…

Сўзлар ёлғизликда мен билан бўзлар,
Сўзлар кўтарар ҳасратим тобутини,
Сўзлар хотирам қабрига гуллар ўтқазар.
Мени келажакка етказар сўзлар,
Мен қайтиб келмайман ҳеч қачон,
Сўзларим, албатта, қайтади.
Кетган юракларнинг афсоналарин
Сўзлар келиб айтади…

Йўл босиб, сув кечиб, тоғу тош ошиб
Қишлоқларга кириб бораман,
Йўлда
Учраган эшикнинг зулфин қоқаман,
Сўз сўрайман, “Сўз борми?” дейман…

 

She’r nimaligi, Shoir kimligini ta’riflash bilan shug‘ullanganlar birortasi  muvaffaqiyatga erishmagan, degan fikr borligini tan olgan holda, She’r va So‘z, Shoir va Shoir taqdiriga bag‘ishlangan ikki she’rimni sizga taqdim  etishdan mamnunman.

Xurshid DAVRON
IKKI SHE’R

    Xurshid Davron 1952 yil 20 yanvarda Samarqand viloyatiga karashli Chordara qishlog‘ida tug‘ilgan. O‘zbekiston xalq shoiri (1999). ToshDUning jurnalistika fakultetini tugatgan (1975). Dastlabki she’rlar to‘plami — «Qadrdon quyosh» (1979). «Shahardagi olma daraxti» (1979), «Tungi bog‘lar» (1981), «Uchib boraman kushlar bilan» (1983), «To‘marisning ko‘zlari» (1984), «Bolalikning ovozi» (1986), «Qaqnus» (1987) kabi she’riy to‘plamlari nashr etilgan. «Samarqand xayoli» (1991), «Sohibqiron nabirasi» (1995), «Shahidlar shohi» (1998) kabi tarixiy-ma’rifiy qissalar muallifi. Tarixiy siymolar hayoti haqida ham sahna asarlari yozgan («Mirzo Ulug‘bek» — «Alg‘ul», 1995; «Boburshoh», 1996). Sharq va G‘arb shoirlarining asarlaridan iborat «Qirq bir ishq daftari» (1989) va yapon shoirlari she’rlaridan tarkib topgan «Dengiz yaproqlari» (1988) to‘plamlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan.

ERTAKLARDAN BIRI

Men Garsia Lorka…
balki Rauf Parfi …
yo‘q-yo‘q, Takuboku …
menimcha, Cho‘lponning
she’rini o‘qiyotgandim —
nigohimni to‘xtatdi
so‘zlarning biri…

Ko‘z oldim yorug‘lashdi .
“Nahot, eshitmagan bo‘lsang meni”, — dedi
so‘zlarning biri.

“Yo‘q”, — deya bosh chayqasam,
qiqirlab kuldi
so‘zlarning biri.

“Demak,hali dunyoni bilmas ekansan”, — dedi
so‘zlarning biri.

So‘ng qo‘limdan ushlab,
yetaklab ketdi
so‘zlarning biri…

Daryo kechdim, tog‘ oshdim,
ufqlar tomon shoshdim —
sovuq qotsam, isitdi,
och qolsam, burda nonga,
chanqasam tomchi suvga aylandi
so‘zlarning biri…

Yuksak-yuksaklarga talpinib bordim –
Qo‘llarimdan ushlab boraverdi
so‘zlarning biri…

“Olis-olislarda bitta vodiy bor —
unda quyosh bor,
mehr bor,
muhabbat bor.
Qalbing o‘sha yerda”,- dedi
so‘zlarning biri…

SO‘Z

Yuki og‘ir to‘rva bordir yelkamda –
Yo‘l yurib, suv kechib, tog‘u tosh oshib
Qishloqlarga kirib boraman,
Yo‘lda
Uchragan darvoza zulfin uraman.
So‘z so‘rayman, “So‘z bormi?” deyman,
Ba’zan bolalar,
Ko‘zlari qop-qora bolalar
Yugurib ichkariga kirib ketishar,
So‘ng chiqarib berishar ushoqqina so‘zni –
Ranjimayman,
To‘rvamga solaman…

Yana yo‘lga tushib, yo‘lda uchragan
Eshiklar zulfini qattiq qoqaman,
Eshik ochganlarga qo‘rqib boqaman,
So‘z so‘rayman, “So‘z bormi?” deyman.
Ba’zan: “So‘zni so‘rab nima qilasan?
Pul so‘ragin, to‘rvangni to‘ldiraylik”, — deb
Xoxolab kulishar, masxaralashar,
Aslida ular meni emas,
so‘zni masxaralashar…

Ba’zilar tirqishdan tirqishdan mo‘rilashar,
“Bu tilanchi nega co‘z so‘raydi?
Bu juda shubhali”, — deyishar,
Har ehtimolga ko‘ra kaltaklashar –
Ranjimayman,
Burnimdan oqayotgan,
Yorilgan labimdan oqayotgan
Qonni artib yo‘lga tushaman.
Yo‘limda uchragan eshik zulfini
Ikki-uch bor qattiq qoqaman,
So‘z so‘rayman, “So‘z bormi?” deyman.

Ba’zan endigina tug‘ilgan chaqaloqning
So‘zini chiqarib berishar,
Shunda
Dunyoga sig‘masdan xursand bo‘laman.
Chaqaloq so‘zga hayratlanib boqaman,
Go‘yo oy nurida guldek oqaman…
So‘zlarni rayhonday hidlayman,
So‘zlarning shivirin tinglayman
Va birdan anglayman, birdan anglayman:
Yuragim bepoyonlashar bu ohanglardan,
Yuragim tiniqlashar bu shan ranglardan!

…Qoq tun menga qayda yetib olsa,
O‘sha yerda birga tonggacha uxlayman
To‘rvamdagi so‘zlar bilan.
Ularni quchoqlab yotaman,
Shundoq biqinimdan, to‘rvam yirtig‘idan
Boshini chiqarib
So‘zlar maysalar bilan gaplasha boshlar,
So‘zlar yulduzlar bilan gaplasha boshlar.
Ba’zan yarim tunda uyg‘onib, qarasam,
So‘zlar oppoq tulporlarga aylanib
O‘tlab yurgan bo‘lar tevaragimda…

Ba’zan yo‘qotib qo‘ygan so‘zni izlab
Toshlarni ko‘chirib, ko‘rib qolaman –
Boychechakni quchoqlab yotgan bo‘lar so‘z.
So‘zlarni bag‘rimga bosaman,
Gul hidi qoladi dimog‘larimda,
So‘zlar yuragimdagi qorlarni teshib
Ochiladi quchoqlarimda.
So‘zlar menga afsonalar so‘ylar,
So‘zlar menga qadim qo‘shiqlarni kuylar,
So‘zlar yolg‘izlikda men bilan o‘ylar,
So‘zlar bola kabi men bilan o‘ynar…

So‘zlar yolg‘izlikda men bilan bo‘zlar,
So‘zlar ko‘tarar hasratim tobutini,
So‘zlar xotiram qabriga gullar o‘tqazar.
Meni kelajakka yetkazar so‘zlar,
Men qaytib kelmayman hech qachon,
So‘zlarim, albatta, qaytadi.
Ketgan yuraklarning afsonalarin
So‘zlar kelib aytadi…

Yo‘l bosib, suv kechib, tog‘u tosh oshib
Qishloqlarga kirib boraman,
Yo‘lda
Uchragan eshikning zulfin qoqaman,
So‘z so‘rayman, “So‘z bormi?” deyman…

1983