…Шавкат Раҳмон 46 яшар пайтида (1996 й. 2 октабр) оламдан ўтди. Руҳ — бирламчи, деймиз, жисм — иккиламчи. Борлиқнинг интиҳоси йўқлигини ва аксинча, йўқликнинг ибтидоси бўлмаслигини ақлан ҳис қилиб турамиз. Хаёлан эса Шавкат Раҳмон гўё жисман ҳаётдек, Ўш пиримнинг баҳаво тоғларида кўм-кўк осмонга тикилиб, майсазорда ағанаб ётгандек туюлаверади (Набижон Боқий).

Шавкат Раҳмон
ШЕЪРЛАР

---

ХАСТА БУЛБУЛИМ

Айт, эй, хаста булбулим,
Ўшга қачон етамиз?
Яшил боғлар сарғарди,
Мағиз бўлди ғужумлар.
Оҳ, вой, мунча йўл оғир,
Булбулим…
Улкан соат ўртасида
Мадорим йўқ юрмоққа,
Қашқирлар даврасида
Судраламан турмоққа.
Шунда қолиб кетсам гар
нетамиз?
Абадият оралаб
Ўшга қачон етамиз?
Қорли тоғлар бағрида
Бегим — Ўшим кўринди,
Султон — Ўшим кўринди…

ФАРИШТАЛИ

Чолу кампир
шошилмай салкам
бир асрни ҳам яшаб қўйишди.
Кунжарага, зоғора, патир,
томошага роса тўйишди.
Кампирини эшитмайди чол,
эшитмайди чолни кампири.
Бир-бирига суяниб қолган,
бири кетса,
йиқилар бири.
Лек кўзлари ҳамон кулади,
юзларида айланар зиё.
Бузилади дунё тасвири
чолу кампир бўлмаса гўё.
Ҳар нарсага қодир табиат
асрамагин бундай қаришдан!
Иккисининг кифтидан кетмас,
саксон йилдир
икки фаришта.

ЯНА САВОЛ

Оёғимга
ботмон тошларни
болаликдан боғлаб қўйди ким?
Энди халос бўлмоққа етмас
ёвузлардан асраган умрим.
Худо берган сонияларни
хароб қилди қайси ғаламис?
Агарда шу тоғлар бўлмаса,
Учар эдик самоларда биз.

ҚЎШИҚ

Ганг дарёси бўйида
ҳинду қизлари
кўзларин музлатган тоғларга қалаб,
бир қўшиқ айтади қадим-қадимдан,
бир қўшиқ айтади дунёга қараб.

Улуғвор,
нуроний тоғлар ортида
теран томирларин узган гуноҳкор —
зилол булоқлардан бенасиб дунё,
адашган, йиғлаган
битта дунё бор.

Меҳру муҳаббатга, соғинчга тўлиқ
қўшиқлар учади тоғлардан ошиб —
адашган дунёни чақирар қизлар,
ларзага тушади тоғларнинг тоши.

Неча минг йилларким
ҳинду қизлари
тангрилар туғилган ҳинд тупроғида
бир қўшиқ айтади,
ишониб фақат
қўшиқлар дунёни асрамоғига…

БИР ХОИН ХУСУСИДА

Азалий кўзлари
ит кўзларидай…
Юзида азалий дарди бор эди.
Қомати ҳамиша калтабинларга
эгилган бошига сайёр дор эди.
Ҳар нокас келару борини олар,
қўйнида тўлғонган ёрини олар,
қовушган қўлига кулиб қарару
оғир нигоҳ билан жонини олар.
Сарбоз этиклари остида дунё —
дунё келажакка кирмакда ёниб.
Турар у қўлларин қовуштирганча,
оқар санжоқдаги руҳидан қони.
Жоним-жигаримсан,
сен-да одамсан,
лоақал кўзингда бир ёш кўрсайдим,
лоақал қовушиб қолган қўлингда
ёвларга аталган бир тош кўрсайдим.
Қай бир қаро кунда туғилган эдинг,
сени четлаб ўтар ишқдир, иқболдир.
Уммон чўлга дўнар,
чўллар уммонга,
тоғлар қумга дўнар,
фақат сен қолдинг.
Турасан келажак бўсағасида
булғаб пок қуёшнинг зиёларини,
ўз сувратинг билан бузмоқлик учун
бахтли болаларнинг дунёларини.

Э, йўғ-эй,
мен сени бўғиб ташларман,
келажак кўрмаган сендай беорни.
Нимадир қарс этди,
бир оҳ дедиму
юзтубан йиқилдим
чангаллаб қорни.
Бўрилар ҳидсираб келди дунёдан…
Юзтубан ётганим кўрмади ҳеч ким —
ўз қўлим ўзимни маҳв этди бугун,
ўз ерим ўзимнинҳ қонимни ичди.

Қотилим билмадим,
кўрдим ҳаммадан —
юз бора, минг бора ботдим гуноҳга.
Сен ўтдинг келажак бўсағасидан,
мендан-да керакроқ эдинг дунёга.
Сени алқадилар,
кифтингга қоқиб,
мақтовлар ёғилди оққуш паридай,
мен эса йиғладим эна еримнинг
топталган қоронғи оғушларида.
Эна-эй,
Эна ер,
қонимни ичгил,
тезроқ адо бўлсин жисмимда хўрлик.
Эшитдим тоғларнинг гулдиросини,
кўкатлар кўккача ўсганин кўрдим…

ҚАЙТАР ДУНЁ

Эссиз, шундоқ умр,
уқиб етмабсиз,
азалдан нодонга дунё торлигин,
лоақал кексани ҳурмат қил ддеган
оддий бир мақолнинг борлигин.
Кеча итлик қилиб,
донолигидан
сиздайин нодонга пастдан қараган
нуроний одамни абгор қилдингиз,
қилдингиз нодонга хос бир ҳаракат.
Энди хавфсирайсиз орқага қараб,
не бўлди, бошдан ё ҳумо учдими?
Юрса, юрибти-да изларингиздан
саноқсиз болалар
тигиб муштини.

БАҲОРНИНГ ИЛК КУНИДА ХОТИНИНИ КЎРГАН ШОИРНИНГ
КЕЧИНМАЛАРИ

Бу аёл…
Кўзимга қушдай кўринди,
мусича, каптардай — сурганда хаёл.
Қайданам созладим тасаввуримни,
қушга ўхшайверар ҳадеб бу аёл!
Гўё хоб элитган…
Суврати сўлғин,
сездирмай жилмаяр гўё ҳумойлик.
Сўлиш ё гирями — ғалати тўлқин,
кўзлари ҳазинлик ёхуд хуморлик.
Баҳорга ўхшатсам…
баҳор ярашмас —
бу аёл баҳордан минг бора гўзал.
Пойига ташлашга — қалбни тарашлаб,
ёниқ сўзлар керак,
самимий сўзлар.
Баҳорнинг бир зумрад бўсағасида
кафтлари қушлардай…
Овозсиз сўйлар.
Дунё, бу аёлга ўхшатадиган
борми бирор тимсол қушингдан бўлак.
Ҳадикли нигоҳни сирли қирида
осмонни чоғларкан қушдай беғубор,
сезаман,
аёлнинг нозик кифтида
қандай оғир сўзлар,
ғамгин сўзлар бор.
Кўринмас сўзларни аёл кифтидан
бирма-бир оламан сеҳргар каби.
Қўллари титрайди аёлнинг бирдан,
кўзлари титрайди,
титрайди лаби…
Гўёки парвоздан олдинги ҳолат;
нозик кафтларида энг сўнгги малол —
гўёки сўнгги сўз,
оғир сўз қолган,
сўнгги сўзни олсанг,
учгудай аёл…

УЧАЁТГАН ОДАМ

Тобора тушларим қизиқ тус олар,
тобора қиқарар қуш тушларидай.
Кўпинча учаман,
узоқ учаман
шундоқ теракларнинг уч-учларида.
Сезаман,
тиғдайин шохлар жисмимни
ўзимнинг қонимга бўяр, алҳазар.
Юрагим қамалган қушдай потирлар,
қувар қон ҳидини олган калхатлар.
Шундоқ бир шум ҳолат исканжасида
ернинг тортиш кучин енгмоқчи бўлиб,
силкийман қонталаш қанотларимни,
минг бор тириламан,
минг бора ўлиб.

Юксакда бир олам — мовий рангларда,
озод руҳлар учун бошпана берган.
Учиб кетолмасдим,
гўё жисмимни
кўринмас ришталар боғлаган ерга.

Шундоқ бир шум ҳолат исканжасида
юрак ўйноғидан совуқ тер босиб,
уйғонар эканман,
ойлаб ўйлайман
ғаройиб тушларнинг таъбир, маъносин.
Нега мен учаман,
қайга учаман,
нега такрорланар ғаройиб тушлар?
Демак, қачонлардир қанотим бўлган,
демак аждодларим тўралган қушдан.
Ҳафталаб ўйлайман,
ойлаб ўйлайман,
не учун қушларга тортар қонларим?
Қачондир баҳайбат қуш эдим, десам,
нега сиз куласиз, оғажонларим!

Қуш эдим,
ўт билан ўйнашган бир қуш,
балки ўт куйдирган қанотларимни.
Шу холос, йилларча уриндим бекор
ўқийман деб, куйган ёдим хатини.

Мен қушман,
қачондир ерга қулаган,
кейинча заминга мослашган жисмим.
Ғаройиб тушларим эса, шубҳасиз,
ёдимнинг куймасдан қолган бир қисми…
Гоҳ эса ўнгимда
куймасдан қолган
хотирам парчаси сабаб бўларми,
гавжум шаҳарларнинг кўчаларида
қанотдай ёзилиб кетар қўлларим.
Қайга учис керак,
билмайман, аммо
биларсиз бемалол ухлаётганлар —
силкиниб-силкиниб кулаётганлар?!
Билсангиз,
шу тобда жисму жонимни
заҳарга айланиб, ёқар қонларим.
Қушдай бўзлаб учдим бошларингизда,
қушлигин унутган, оғажонларим!

Зора эсласангиз,
зора тилагим,
балки насиб бўлар сизлар-ла учмак.
Ҳозирча кечирдим, сақламадим кек,
чунки мен одаммас,
чунки мен қушман.

АГАР…

Туҳматдан йиқилса
бирорта дўстим,
мен-чи хилватларда беркиниб ётсам.
Бу ҳам етмагандай анча вақт ўтиб,
покликдан сўйласам,
хотира сотсам.
Йўқ, бўлмас,
яшардим бошимни эгиб,
кезардим умрбод юртма-юрт ошиб.
Одамзот кўзига қаролмасам тик,
кўксимга осилган бўларди бошим.
Йўқ, йўқ, йўқ…
Албатта бирга бўлардим
тамуғ малайлари ишга тушган чоқ.
Дўстимла ёнма-ён туриб ўлардом,
эҳтимол, ўлардим ундан олдинроқ.

КАТТА КУН

Бу қандай кун ўзи,
қандай кун ўзи,
ҳаттоки мушуклар, итлар ишшайди.
Сохта қаҳрамонлар кетдилар тўзиб,
ёлғон даҳоларнинг оғзи қийшайди.
Элнинг бошиман деб юрган касларда
бош ўзи йўқлиги хўб бўлди аён.
Покиза кўринган не-не дастлардан
паррон бир ёғдуда ёлқинланди қон.
Бу қандай кун ўзи,
қандай кун ўзи,
жой-жойига қўяр ҳамма нарсани,
қай бир мунофиқнинг ўйнатиб кўзин,
бир неча юзига тортар тарсаки.
Чекка-чеккаларда қилганча ғийбат,
ишратни омол деб билган ўйсизлар
қўймижоз бу элнинг тили йўқ дерди,
оғзингни оч элим,
кўриб қўйсинлар.
Филодим бу куннинг сасин эшитиб,
сохталар зириллар — паноҳ топилмас.
Нарҳи кўтарилар сичқон тешигин,
ҳайратдан оғизлар энди ёпилмас.
Эй, дилим,
дунёдан озурда бўлма,
келажак кунларга ишонмоқ хўбдир.
Битта катта кунни кўрдинг ҳозирча,
бу элнинг каттакон кунлари кўпдир.

ҲАНГОМА

Ёз куни,
катта йўл.
Гўзал аланглар
гўёки нимадир етмаётгандай.
Қуёш имиллайди,
гўзални кўриб,
гўёки атайин кетмаётгандай.
Гўзал ороланар,
лабларин бўяр,
қийиқ кўзларига суради сурма.
Чаккада бир даста садарайҳони,
тирноғи бўялган қўлида журнал.
Мунчалар кўркамдир супермошинлар:
оқ, қизил, кўк, сариқ, жигарранг, мовий…
Қиличдай йигитлар бир зумга тўхтар,
гўзалга тикилиб жуда ижобий…
Оқ машина тўхтар: «Ойимқиз, кетдик».
ойимқиз бўялган лабларин бурар.
Яшили тўхтайди: «Оппоқ иқз, э ҳайй».
Оппоқ қиз қарамас —
гўё ўй сурар.
Ярқираб тўхтайди қизили, мана:
«Гаплашиб кетайлик, э майли, аттанг».
Товланиб тўхтайди мовий ранглиси:
«Мунча чиройлисан, жонингдан аканг».
Барига ноз-фироқ,
карашма қилар,
гўё мана, ҳозир йўлайдигандай.
Барини куйдириб, мазахлаб қолар,
гўё бир шаҳзода келадигандай.
Қуёш кетиб қолди зерикканидан,
бундай ланж томоша ёқмади чоғи.
Ўтар кулранг, носранг, қора мошинлар,
кўринай демасди аммо зўрроғи.
Энди нур ўйнамас шўх кўзларида,
бирпасда олам ҳам қолди торайиб.
Ой чиққан маҳали
силкиниб, тутаб,
бир бало кўринди кўзга қорайиб.
Гўзал қўл кўтарар ўзидан ўзи,
олдинги ўринга ўтирар шошиб.
Ҳайдовчи кексайди,
тағин кўсайди,
кал ҳам гаранг эди, шрпайди ожиз.
На илож,
кетиш ҳам керак эди-да,
лаблари сўлиган: юзида — сурма,
ўйида оқ, сариқ, кўк, қизил, мовий,
хиноли қўлида эзилган журнал…

ОРЗУГА АЙБ ЙЎҚ

Кеча давлат туздим,
унча каттамас,
турар метиндан-да қаттиқ тамалда —
музтасар қонунлар фақат хатдамас,
бутун афзаллиги,
эрки амалда.
Гўё ким атайлаб сувга босган бир
коптокдай балқиди рангин савлати,
кўрди юксалганин бир фитна олғир
ўзи бъоғиб қўйган ўзбек давлатин.
Аммо ғаразгўйлар тахмин қилгандай
гуркираб ўсмади юртда ваҳшийлик,
тўқнашиб қолганда кулди итлар ҳам,
шикор-қатағонга чиқмас даҳрийлик.
Ахир, ўзбеклар ҳам учалик гўлмас,
балиқ бошдан деган гаплар тўхтади,
раҳбарлар кўксини чангаллаб ўлмас,
пинҳона хусумат,
зарблар тўхтади.
Шоирлар нолимас,
сочлар оқарган…
Нотиқлар эсдалик айтар авлодга:
бир пайт, азизларим,
Маскўп орқали
бориб келар эдик қўшми афғонга.
Бундаги элатлар иззт-ҳурматда,
кўзлари чақчаймас яккатилликдан,
кўнгилга яқинроқ бўлди ғурбатлар,
ҳеч кимса ўлмайди мустақилликдан.

Етар шунча таъриф,
нозик замонда
агар айтиб қўйсам таъриф адоғин,
ёниб кетишингиз мумкин армондан,
армон — бу оғир дард,
жудаям оғир.

ҒАМГИН ШЕЪР

Умр ҳам ўтгандай…
гўё бир кунда
настарин гулидай очилиб сўлдик.
гўё бир нафаслик равшан қуюнда
қалби сўқирларга асфсона бўлдик,
қушларни музлатган қора буюқда
соямиз қўшилиб девона бўлдик.

Мармари қўрғонлар оёқларида
умрини ёндирган дарвозабонлар…
қутурган жаҳолат таёқларидан
силласи қуриган дарёзабонлар…
дунёнинг қайроқтош табоқларида
кимларга йиғлади пари саболар.

Отларнинг чириган калласи каби
моҳият рафтори кўринган чоғлар,
ойларнинг увалиб тушган палласи,
юраклар гулини куйдирган доғлар,
кимларга аталган эди файласуф
қоялар бошида қорайган дорлар.

Иғво чечаклари…
фитна боғлари…
салтанат пойидан оққан базмлар,
туҳматни шопирган кунлар новлари,
раққос либосини кийган назмлар,
вақтнинг милёнта кар кар гўрковлари
эзилиб кимларга лаҳад қаздилар.

Умр ҳам ўтгандай…
наҳот бир кунда
настарин гулидай очилиб сўлдик?
Бир нафис гул кўрдик ёвуз жунунда,
орзулаб исмни армона қўйдик,
исми жисмига мос армона бўлди,
бу гулга тикилиб вайрона бўлдик.

Зулм мошинлари…
шайтон сорлари…
шаҳват гирдобида сузган садолар,
кўзлари тошлардай қаттиқ ёрлари
жавҳарин нишолда қилган гадолар…
валилар ўқчиган буюк тонгларни
қай гўрга яшириб қўйди разолат?

Дунёни тебратган зиёбонлар ҳам
кафанга бурканиб фалакка ўрлар,
ўтлардан чинқириб биёбонларда
ваҳшийлар оғзидай очилган гўрлар…
ҳақорат сойлари қўшилган жойда
токай қонимизни ичар қонхўрлар?

Саҳро эгалари —
ғам тепалари…
зулматда йиғлаган чечаклар дарди,
мозийга йўл солган кун тевалари,
юракнинг туйғудан ёришган қаъри,
вақтнинг шафқатсиз неваралари
қайларга оборар бизларни айриб?

Умр ҳам ўтгандай…
офтоб сўлгандай…
қайғули харсанглар хаёлни эзар,
жаннатни соғиниб ётган чўлларда
қашқирлар галаси қонсираб кезар.
Эй, гулим,
кўзларга ёшлар тўлганда
соямиз қўшилган дамларни эсланг!

ҚАЙСАР БУЛБУЛ

Зоғлар орасида булбулни кўрдим,
беш-ўн қўтир зағча бошин чўқиган,
юраги ёрилиб ўлсин деб шўрлик,
булбул ҳақида кўп иғво тўқилган.

Эмишки,
хониши доим аразли,
йўқотиш керакмиш сохта булбулни,
саҳар чоғларида вайсаб ғаразли,
атай ухлатармиш неча қизгулни.
Бу ҳам етмагандай комил замонда
салтанат қасрига пешоб тўкармиш,
тағин ул миллатчи эмиш ашаддий,
қайда сайраса эл исён кўтармиш.

Иғволар ёғилур,
беш-ўн қўтир зоғ
янги арслоншоҳга тинмай хат ташир.
Шотирлар ишидан юрар кайфи чоғ
қора кўзойнакни таққан каттаси.

Арслоншоҳ алмашар,
вазир алмашар,
борлиқни қайтадан қурмоқда авом.
Зоғлар қағиллашиб бирам яйрашар,
тағин иғвохатлар ёзилар равон.

Эмишки,
бу булбул айбин яширар,
ҳар наҳор ўн каклик гўштини ермиш,
палон йил писмадон кавакда бирдан
саккизта айиқни зўрлаган эмиш.
Тағин бир айби бор,
ўқирмиш намоз,
ислом байроғига қилармиш сажда,
ҳар қандай жазони берсангиз ҳам оз,
ҳаммани қон қилиб бўлди бу аждар.

Иғволар ёзилур,
беш-ўн қўтир зоғ
янги арслоншоҳга тинмай хат ташир.
Шотирлар ишидан юрар кайфи чог
қора кўзойнакни таққан каттаси.

Ажаб ҳангомалар бўлар қайтадан,
зоғларнинг кўзида қайнар ажина.
Зоғлар орасида сайрар атайлаб,
бу булбул ўзиям жуда ғажир-да.
Ҳой, булбул,
Ўзингга бир оз раҳм қил,
бўлмасми дамингни чиқармай турсанг.
Ахир қайта қуриш…
бўлмасми бир йил
зоғлар орасида зоғ каби юрсанг…

ИҚРОР

Рубобий шеър ёзсам…
қайтсам бир нафас…
ҳамиша мусаффо чашмани кўрсам,
қорайган чўққилар қорига қараб,
бир нафас хаёлчан ўснирга дўнсам.
Воҳ, ўшал лаҳзалар…
ўтдими буткул
гунафша атирли тансиқ туйғулар,
саҳарги боғларни уйғотган булбул,
ойларнинг нурларин элаган сувлар.
Яшил шажар эдим…
Қандоқ соғиндим…
кўзимни яшнатса рубобий ранглар.
Қайси бир дунёга бунча оғриндим,
дилимни қаритди бесамар жанглар.
Мен жангчи эмасдим,
мен шоир эдим,
ниҳоят шоирдан кўра зобитман,
ҳар нафас мусулмон миллатим дедим.
нафсига куйганлар келди оқибат.
Ҳаромни хуш кўрган малакфурушлар
зиғирдай ҳимматин қилганда миннат,
япроқдай сарғордим буюк урушда
мусулмон йўқ эди,
йўқ эди миллат.
Бас, қушлар сайроқи,
япроқлари мўл
яшил шажар каби турай мушаккал,
илҳомим ҳақида сўйласинлар хўб,
заҳарли тилимдан тўкилсин шаккар.
Рубобий саболар руҳимдан эсинг,
қайтадан уйғонсин илоҳий туғён.
Воҳ, яланг шохларим қиличдай кескир,
бир япроқ қолмаптир шивирлайтурғон.

НОДИРАЖОН,ШОИРАЖОН…

Нодиражон, Шоиражон,
танам қимир этмайди,
олис-олис воҳалардан
тоғларимни чақиринг,
осмон тўла ҳаволар
фақат менга етмайди.

Нодиражон, Шоиражон
танам қимир этмайди,
кўзимда бир томчи ёш,
сойлар ювса кетмайди.

Нодиражон, Шоиражон,
танам қимир этмайди,
пешонамнинг шўридан
бино бўлган бу дарё…
осмон тўла ҳаволар
фақат менга етмайди.

Нодиражон, Шоиражон,
танам қимир этмайди,
боринг, қорли тоғларга:
бир шоир ётибди денг,
Худонинг ҳовлисида…
Осмон тўла ҳаволар
фақат менга етмайди…

БИР МИНГ БИР ШОИР
Ривоят

Юртдан омад юз бурмиш,
шоҳ саройи — сукутгоҳ.
Кеча-кундуз ўй сурмиш
адолатли, доно шоҳ.
Юрт тўлибди гадойга,
эл аҳволи оғирдир.
Шундай чоқда саройга
қасидалар ёғилмиш.
Бари тўла ҳамд-санои,
бари ёлғон, ғамзада.
Тинглайвериб тасанно,
шоҳ бўлибди дарғазаб.
Вазирига бермай сир,
бир кун кулиб доно шоҳ,
буюрибди, қани бил,
юртда неча шоир бор.
Жарчилар ишлапти соз,
бирор лаҳза олмай дам.
Юртнинг барча хушовоз
шоирлари бўпти жам.
Вазир, — улуғ шоҳим, — дер,
таъзим қилиб мулойим, —
юртингизда бор экан
бир минг бир юз бир шоир.
Вазирдан кулибди шоҳ
ҳам тағин жаҳли кепти.
Шоирларни ҳозироқ
зиндонга ташла, депти.
Бир йил ўтиб орадан,
шоҳ сўрапти вазирдан,
билгин, бахтиқоралар
шеър ёзарми ҳали ҳам.
Вазир зиндон айланиб,
шоҳга бир сўз айтибди,
мингта шоир, найлайин,
шеър ёзишдан қайтибди.
Қолганлари шам тутиб,
кезиб худди бемордай,
бор оламни унутиб,
ёзмиш ҳатто деворга.
Шоҳ кулибди мийиқда:
минг шоирни озод қил,
қолганларин сийлагин,
не истаса, бажо қил.
Кўчир сарой боғига,
майли, синов баҳона,
бирор йил бу шоирлар
яшаб кўрсин шоҳона.
Йил ўтибди,
доно шоҳ
дебди бир кун вазирга:
баҳра олсак бугуноқ
шоирларнинг назмидан.
Барча шоир жам бўпти,
давра ҳангу манг бўпти,
юзта пўрим шоирнинг
оғир боши хам бўпти.
Турар фақат бир шоир,
турар шоҳга тик қараб,
бир тараф бўпти дунё,
шоир эса — бир тараф.
Шеър айтганда қилвири,
имонсизлар титрабди.
Эл дардини билмаган
виждонсизлар титрабди.
Қолмапти эл армони,
шўришлардан айтибди.
Зумда ҳақсиз дунёни
бир айланиб қайтибди.
Титрабди дов овоздан
салтанатнинг садлари,
гулдирабди равоқлар,
кўпайибди дарзлари…
Дудоқлардан учар оҳ,
жимлик чўкар қасрга.
Ғолибона сўйлар шоҳ
ўсал бўлган вазирга:
бир пайтлар шошилиб,
менга хато сўйлардинг,
йиғсам барча шоирни,
ишонар, деб ўйладинг.
Аммо вазир
кўп бекор
шоирларнинг ҳисоби.
Юртда битта шоир бор
мана, сенга исботи:
мингта шоир шунчаки
шеър ёзарди эрмакка,
инжиқ қалбнинг кундалик
нафсига дам бермакка.
Мана, зиндон баҳона
синаб кўрдик кучини,
бир йилдаёқ зиндонда
маълум бўлди пучлиги.
Юзта шоир тақдирдан
аламзада шеър ёзган,
истеъдодни таҳқирлаб,
иззат-обрў деб ёзган.
Бердим унвон, эътибор,
тилло қилдим тошларин,
мана, бари бўлди хор,
қуйи солди бошларин.
Бироқ битта шоир бор,
турланмагай ҳар жойда,
асло ўзин қилмас хор,
зиндонда ҳам саройда.
Азалий ишқ, нафратдан
айтмоқ унга жоиздир.
Салтанатни ғафлатдан
огоҳ қилган шоирдир.
Демак, вазир, унутма,
бир умрга эслаб қол,
бундан буён бу юртда
бир шоиру бир шоҳ бор.
Шундоқ қилиб хаёлга
берилар шоҳ ниҳоят.
Худди мана шу жойда
тамом бўлар ривоят.
Хўш, шоир-чи, қаерда,
шоҳ ё меҳр қўйдими?
Бирон макр тайёрлаб,
қарқиратиб сўйдими?
Келинг, энди оҳ уриб,
ярашар бир жилмайсак.
Не қилайлик, охирин
ҳанузгача билмасак…

Shavkat Rahmon 1950 yil 12 sentyabrda O’sh viloyatining Qorasuv tumaniga qarashli Pomir mahallasida tug‘ilgan. O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi (1996). Moskvadagi Adabiyot institutini tugatgan (1975). Dastlabki she’riy to‘plami — «Rangin lahzalar» (1977). «Yurak qirralari» (1981), «Ochiq kunlar» (1984), «Gullayotgan tosh» (1985), «Uyg‘oq tog‘lar» (1986), «Hulvo» (1988), «Saylanma» (1997) singari she’riy kitoblari e’lon qilingan. F. G. Lorka («Saylanma», 1979), X. R. Ximenes, R. Alberti she’rlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan. 1996 yil 2 oktyabrda Toshkent shahrida vafot etgan.

«…Shavkat Rahmon 46 yashar paytida (1996 y. 2 oktabr) olamdan o`tdi. Ruh — birlamchi, deymiz, jism — ikkilamchi. Borliqning intihosi yo`qligini va aksincha, yo`qlikning ibtidosi bo`lmasligini aqlan his qilib turamiz. Xayolan esa Shavkat Rahmon go`yo jisman hayotdek, O`sh pirimning bahavo tog`larida ko`m-ko`k osmonga tikilib, maysazorda ag`anab yotgandek tuyulaveradi.» Nabijon Boqiy xotiralaridan.

 

Shavkat Rahmon
SHE’RLAR

---

XASTA BULBULIM

Ayt, ey, xasta bulbulim,
O’shga qachon yetamiz?
Yashil bog’lar sarg’ardi,
Mag’iz bo’ldi g’ujumlar.
Oh, voy, muncha yo’l og’ir,
Bulbulim…
Ulkan soat o’rtasida
Madorim yo’q yurmoqqa,
Qashqirlar davrasida
Sudralaman turmoqqa.
Shunda qolib ketsam gar
netamiz?
Abadiyat oralab
O’shga qachon yetamiz?
Qorli tog’lar bag’rida
Begim — O’shim ko’rindi,
Sulton — O’shim ko’rindi…

FARISHTALI

Cholu kampir
shoshilmay salkam
bir asrni ham yashab qo’yishdi.
Kunjaraga, zog’ora, patir,
tomoshaga rosa to’yishdi.
Kampirini eshitmaydi chol,
eshitmaydi cholni kampiri.
Bir-biriga suyanib qolgan,
biri ketsa,
yiqilar biri.
Lek ko’zlari hamon kuladi,
yuzlarida aylanar ziyo.
Buziladi dunyo tasviri
cholu kampir bo’lmasa go’yo.
Har narsaga qodir tabiat
asramagin bunday qarishdan!
Ikkisining kiftidan ketmas,
sakson yildir
ikki farishta.

YANA SAVOL

Oyog’imga
botmon toshlarni
bolalikdan bog’lab qo’ydi kim?
Endi xalos bo’lmoqqa yetmas
yovuzlardan asragan umrim.
Xudo bergan soniyalarni
xarob qildi qaysi g’alamis?
Agarda shu tog’lar bo’lmasa,
Uchar edik samolarda biz.

QO’SHIQ

Gang daryosi bo’yida
hindu qizlari
ko’zlarin muzlatgan tog’larga qalab,
bir qo’shiq aytadi qadim-qadimdan,
bir qo’shiq aytadi dunyoga qarab.

Ulug’vor,
nuroniy tog’lar ortida
teran tomirlarin uzgan gunohkor —
zilol buloqlardan benasib dunyo,
adashgan, yig’lagan
bitta dunyo bor.

Mehru muhabbatga, sog’inchga to’liq
qo’shiqlar uchadi tog’lardan oshib —
adashgan dunyoni chaqirar qizlar,
larzaga tushadi tog’larning toshi.

Necha ming yillarkim
hindu qizlari
tangrilar tug’ilgan hind tuprog’ida
bir qo’shiq aytadi,
ishonib faqat
qo’shiqlar dunyoni asramog’iga…

BIR XOIN XUSUSIDA

Azaliy ko’zlari
it ko’zlariday…
Yuzida azaliy dardi bor edi.
Qomati hamisha kaltabinlarga
egilgan boshiga sayyor dor edi.
Har nokas kelaru borini olar,
qo’ynida to’lg’ongan yorini olar,
qovushgan qo’liga kulib qararu
og’ir nigoh bilan jonini olar.
Sarboz etiklari ostida dunyo —
dunyo kelajakka kirmakda yonib.
Turar u qo’llarin qovushtirgancha,
oqar sanjoqdagi ruhidan qoni.
Jonim-jigarimsan,
sen-da odamsan,
loaqal ko’zingda bir yosh ko’rsaydim,
loaqal qovushib qolgan qo’lingda
yovlarga atalgan bir tosh ko’rsaydim.
Qay bir qaro kunda tug’ilgan eding,
seni chetlab o’tar ishqdir, iqboldir.
Ummon cho’lga do’nar,
cho’llar ummonga,
tog’lar qumga do’nar,
faqat sen qolding.
Turasan kelajak bo’sag’asida
bulg’ab pok quyoshning ziyolarini,
o’z suvrating bilan buzmoqlik uchun
baxtli bolalarning dunyolarini.

E, yo’g’-ey,
men seni bo’g’ib tashlarman,
kelajak ko’rmagan senday beorni.
Nimadir qars etdi,
bir oh dedimu
yuztuban yiqildim
changallab qorni.
Bo’rilar hidsirab keldi dunyodan…
Yuztuban yotganim ko’rmadi hech kim —
o’z qo’lim o’zimni mahv etdi bugun,
o’z yerim o’zimninh qonimni ichdi.

Qotilim bilmadim,
ko’rdim hammadan —
yuz bora, ming bora botdim gunohga.
Sen o’tding kelajak bo’sag’asidan,
mendan-da kerakroq eding dunyoga.
Seni alqadilar,
kiftingga qoqib,
maqtovlar yog’ildi oqqush pariday,
men esa yig’ladim ena yerimning
toptalgan qorong’i og’ushlarida.
Ena-ey,
Ena yer,
qonimni ichgil,
tezroq ado bo’lsin jismimda xo’rlik.
Eshitdim tog’larning guldirosini,
ko’katlar ko’kkacha o’sganin ko’rdim…

QAYTAR DUNYO

Essiz, shundoq umr,
uqib yetmabsiz,
azaldan nodonga dunyo torligin,
loaqal keksani hurmat qil ddegan
oddiy bir maqolning borligin.
Kecha itlik qilib,
donoligidan
sizdayin nodonga pastdan qaragan
nuroniy odamni abgor qildingiz,
qildingiz nodonga xos bir harakat.
Endi xavfsiraysiz orqaga qarab,
ne bo’ldi, boshdan yo humo uchdimi?
Yursa, yuribti-da izlaringizdan
sanoqsiz bolalar
tigib mushtini.

BAHORNING ILK KUNIDA XOTININI KO’RGAN SHOIRNING
KECHINMALARI

Bu ayol…
Ko’zimga qushday ko’rindi,
musicha, kaptarday — surganda xayol.
Qaydanam sozladim tasavvurimni,
qushga o’xshayverar hadeb bu ayol!
Go’yo xob elitgan…
Suvrati so’lg’in,
sezdirmay jilmayar go’yo humoylik.
So’lish yo giryami — g’alati to’lqin,
ko’zlari hazinlik yoxud xumorlik.
Bahorga o’xshatsam…
bahor yarashmas —
bu ayol bahordan ming bora go’zal.
Poyiga tashlashga — qalbni tarashlab,
yoniq so’zlar kerak,
samimiy so’zlar.
Bahorning bir zumrad bo’sag’asida
kaftlari qushlarday…
Ovozsiz so’ylar.
Dunyo, bu ayolga o’xshatadigan
bormi biror timsol qushingdan bo’lak.
Hadikli nigohni sirli qirida
osmonni chog’larkan qushday beg’ubor,
sezaman,
ayolning nozik kiftida
qanday og’ir so’zlar,
g’amgin so’zlar bor.
Ko’rinmas so’zlarni ayol kiftidan
birma-bir olaman sehrgar kabi.
Qo’llari titraydi ayolning birdan,
ko’zlari titraydi,
titraydi labi…
Go’yoki parvozdan oldingi holat;
nozik kaftlarida eng so’nggi malol —
go’yoki so’nggi so’z,
og’ir so’z qolgan,
so’nggi so’zni olsang,
uchguday ayol…

UCHAYOTGAN ODAM

Tobora tushlarim qiziq tus olar,
tobora qiqarar qush tushlariday.
Ko’pincha uchaman,
uzoq uchaman
shundoq teraklarning uch-uchlarida.
Sezaman,
tig’dayin shoxlar jismimni
o’zimning qonimga bo’yar, alhazar.
Yuragim qamalgan qushday potirlar,
quvar qon hidini olgan kalxatlar.
Shundoq bir shum holat iskanjasida
yerning tortish kuchin yengmoqchi bo’lib,
silkiyman qontalash qanotlarimni,
ming bor tirilaman,
ming bora o’lib.

Yuksakda bir olam — moviy ranglarda,
ozod ruhlar uchun boshpana bergan.
Uchib ketolmasdim,
go’yo jismimni
ko’rinmas rishtalar bog’lagan yerga.

Shundoq bir shum holat iskanjasida
yurak o’ynog’idan sovuq ter bosib,
uyg’onar ekanman,
oylab o’ylayman
g’aroyib tushlarning ta’bir, ma’nosin.
Nega men uchaman,
qayga uchaman,
nega takrorlanar g’aroyib tushlar?
Demak, qachonlardir qanotim bo’lgan,
demak ajdodlarim to’ralgan qushdan.
Haftalab o’ylayman,
oylab o’ylayman,
ne uchun qushlarga tortar qonlarim?
Qachondir bahaybat qush edim, desam,
nega siz kulasiz, og’ajonlarim!

Qush edim,
o’t bilan o’ynashgan bir qush,
balki o’t kuydirgan qanotlarimni.
Shu xolos, yillarcha urindim bekor
o’qiyman deb, kuygan yodim xatini.

Men qushman,
qachondir yerga qulagan,
keyincha zaminga moslashgan jismim.
G’aroyib tushlarim esa, shubhasiz,
yodimning kuymasdan qolgan bir qismi…
Goh esa o’ngimda
kuymasdan qolgan
xotiram parchasi sabab bo’larmi,
gavjum shaharlarning ko’chalarida
qanotday yozilib ketar qo’llarim.
Qayga uchis kerak,
bilmayman, ammo
bilarsiz bemalol uxlayotganlar —
silkinib-silkinib kulayotganlar?!
Bilsangiz,
shu tobda jismu jonimni
zaharga aylanib, yoqar qonlarim.
Qushday bo’zlab uchdim boshlaringizda,
qushligin unutgan, og’ajonlarim!

Zora eslasangiz,
zora tilagim,
balki nasib bo’lar sizlar-la uchmak.
Hozircha kechirdim, saqlamadim kek,
chunki men odammas,
chunki men qushman.

AGAR…

Tuhmatdan yiqilsa
birorta do’stim,
men-chi xilvatlarda berkinib yotsam.
Bu ham yetmaganday ancha vaqt o’tib,
poklikdan so’ylasam,
xotira sotsam.
Yo’q, bo’lmas,
yashardim boshimni egib,
kezardim umrbod yurtma-yurt oshib.
Odamzot ko’ziga qarolmasam tik,
ko’ksimga osilgan bo’lardi boshim.
Yo’q, yo’q, yo’q…
Albatta birga bo’lardim
tamug’ malaylari ishga tushgan choq.
Do’stimla yonma-yon turib o’lardom,
ehtimol, o’lardim undan oldinroq.

KATTA KUN

Bu qanday kun o’zi,
qanday kun o’zi,
hattoki mushuklar, itlar ishshaydi.
Soxta qahramonlar ketdilar to’zib,
yolg’on daholarning og’zi qiyshaydi.
Elning boshiman deb yurgan kaslarda
bosh o’zi yo’qligi xo’b bo’ldi ayon.
Pokiza ko’ringan ne-ne dastlardan
parron bir yog’duda yolqinlandi qon.
Bu qanday kun o’zi,
qanday kun o’zi,
joy-joyiga qo’yar hamma narsani,
qay bir munofiqning o’ynatib ko’zin,
bir necha yuziga tortar tarsaki.
Chekka-chekkalarda qilgancha g’iybat,
ishratni omol deb bilgan o’ysizlar
qo’ymijoz bu elning tili yo’q derdi,
og’zingni och elim,
ko’rib qo’ysinlar.
Filodim bu kunning sasin eshitib,
soxtalar zirillar — panoh topilmas.
Narhi ko’tarilar sichqon teshigin,
hayratdan og’izlar endi yopilmas.
Ey, dilim,
dunyodan ozurda bo’lma,
kelajak kunlarga ishonmoq xo’bdir.
Bitta katta kunni ko’rding hozircha,
bu elning kattakon kunlari ko’pdir.

HANGOMA

Yoz kuni,
katta yo’l.
Go’zal alanglar
go’yoki nimadir yetmayotganday.
Quyosh imillaydi,
go’zalni ko’rib,
go’yoki atayin ketmayotganday.
Go’zal orolanar,
lablarin bo’yar,
qiyiq ko’zlariga suradi surma.
Chakkada bir dasta sadarayhoni,
tirnog’i bo’yalgan qo’lida jurnal.
Munchalar ko’rkamdir supermoshinlar:
oq, qizil, ko’k, sariq, jigarrang, moviy…
Qilichday yigitlar bir zumga to’xtar,
go’zalga tikilib juda ijobiy…
Oq mashina to’xtar: «Oyimqiz, ketdik».
oyimqiz bo’yalgan lablarin burar.
Yashili to’xtaydi: «Oppoq iqz, e hayy».
Oppoq qiz qaramas —
go’yo o’y surar.
Yarqirab to’xtaydi qizili, mana:
«Gaplashib ketaylik, e mayli, attang».
Tovlanib to’xtaydi moviy ranglisi:
«Muncha chiroylisan, joningdan akang».
Bariga noz-firoq,
karashma qilar,
go’yo mana, hozir yo’laydiganday.
Barini kuydirib, mazaxlab qolar,
go’yo bir shahzoda keladiganday.
Quyosh ketib qoldi zerikkanidan,
bunday lanj tomosha yoqmadi chog’i.
O’tar kulrang, nosrang, qora moshinlar,
ko’rinay demasdi ammo zo’rrog’i.
Endi nur o’ynamas sho’x ko’zlarida,
birpasda olam ham qoldi torayib.
Oy chiqqan mahali
silkinib, tutab,
bir balo ko’rindi ko’zga qorayib.
Go’zal qo’l ko’tarar o’zidan o’zi,
oldingi o’ringa o’tirar shoshib.
Haydovchi keksaydi,
tag’in ko’saydi,
kal ham garang edi, shrpaydi ojiz.
Na iloj,
ketish ham kerak edi-da,
lablari so’ligan: yuzida — surma,
o’yida oq, sariq, ko’k, qizil, moviy,
xinoli qo’lida ezilgan jurnal…

ORZUGA AYB YO’Q

Kecha davlat tuzdim,
uncha kattamas,
turar metindan-da qattiq tamalda —
muztasar qonunlar faqat xatdamas,
butun afzalligi,
erki amalda.
Go’yo kim ataylab suvga bosgan bir
koptokday balqidi rangin savlati,
ko’rdi yuksalganin bir fitna olg’ir
o’zi b’og’ib qo’ygan o’zbek davlatin.
Ammo g’arazgo’ylar taxmin qilganday
gurkirab o’smadi yurtda vahshiylik,
to’qnashib qolganda kuldi itlar ham,
shikor-qatag’onga chiqmas dahriylik.
Axir, o’zbeklar ham uchalik go’lmas,
baliq boshdan degan gaplar to’xtadi,
rahbarlar ko’ksini changallab o’lmas,
pinhona xusumat,
zarblar to’xtadi.
Shoirlar nolimas,
sochlar oqargan…
Notiqlar esdalik aytar avlodga:
bir payt, azizlarim,
Masko’p orqali
borib kelar edik qo’shmi afg’onga.
Bundagi elatlar izzt-hurmatda,
ko’zlari chaqchaymas yakkatillikdan,
ko’ngilga yaqinroq bo’ldi g’urbatlar,
hech kimsa o’lmaydi mustaqillikdan.

Yetar shuncha ta’rif,
nozik zamonda
agar aytib qo’ysam ta’rif adog’in,
yonib ketishingiz mumkin armondan,
armon — bu og’ir dard,
judayam og’ir.

G’AMGIN SHE’R

Umr ham o’tganday…
go’yo bir kunda
nastarin guliday ochilib so’ldik.
go’yo bir nafaslik ravshan quyunda
qalbi so’qirlarga asfsona bo’ldik,
qushlarni muzlatgan qora buyuqda
soyamiz qo’shilib devona bo’ldik.

Marmari qo’rg’onlar oyoqlarida
umrini yondirgan darvozabonlar…
quturgan jaholat tayoqlaridan
sillasi qurigan daryozabonlar…
dunyoning qayroqtosh taboqlarida
kimlarga yig’ladi pari sabolar.

Otlarning chirigan kallasi kabi
mohiyat raftori ko’ringan chog’lar,
oylarning uvalib tushgan pallasi,
yuraklar gulini kuydirgan dog’lar,
kimlarga atalgan edi faylasuf
qoyalar boshida qoraygan dorlar.

Ig’vo chechaklari…
fitna bog’lari…
saltanat poyidan oqqan bazmlar,
tuhmatni shopirgan kunlar novlari,
raqqos libosini kiygan nazmlar,
vaqtning milyonta kar kar go’rkovlari
ezilib kimlarga lahad qazdilar.

Umr ham o’tganday…
nahot bir kunda
nastarin guliday ochilib so’ldik?
Bir nafis gul ko’rdik yovuz jununda,
orzulab ismni armona qo’ydik,
ismi jismiga mos armona bo’ldi,
bu gulga tikilib vayrona bo’ldik.

Zulm moshinlari…
shayton sorlari…
shahvat girdobida suzgan sadolar,
ko’zlari toshlarday qattiq yorlari
javharin nisholda qilgan gadolar…
valilar o’qchigan buyuk tonglarni
qay go’rga yashirib qo’ydi razolat?

Dunyoni tebratgan ziyobonlar ham
kafanga burkanib falakka o’rlar,
o’tlardan chinqirib biyobonlarda
vahshiylar og’ziday ochilgan go’rlar…
haqorat soylari qo’shilgan joyda
tokay qonimizni ichar qonxo’rlar?

Sahro egalari —
g’am tepalari…
zulmatda yig’lagan chechaklar dardi,
moziyga yo’l solgan kun tevalari,
yurakning tuyg’udan yorishgan qa’ri,
vaqtning shafqatsiz nevaralari
qaylarga oborar bizlarni ayrib?

Umr ham o’tganday…
oftob so’lganday…
qayg’uli xarsanglar xayolni ezar,
jannatni sog’inib yotgan cho’llarda
qashqirlar galasi qonsirab kezar.
Ey, gulim,
ko’zlarga yoshlar to’lganda
soyamiz qo’shilgan damlarni eslang!

QAYSAR BULBUL

Zog’lar orasida bulbulni ko’rdim,
besh-o’n qo’tir zag’cha boshin cho’qigan,
yuragi yorilib o’lsin deb sho’rlik,
bulbul haqida ko’p ig’vo to’qilgan.

Emishki,
xonishi doim arazli,
yo’qotish kerakmish soxta bulbulni,
sahar chog’larida vaysab g’arazli,
atay uxlatarmish necha qizgulni.
Bu ham yetmaganday komil zamonda
saltanat qasriga peshob to’karmish,
tag’in ul millatchi emish ashaddiy,
qayda sayrasa el isyon ko’tarmish.

Ig’volar yog’ilur,
besh-o’n qo’tir zog’
yangi arslonshohga tinmay xat tashir.
Shotirlar ishidan yurar kayfi chog’
qora ko’zoynakni taqqan kattasi.

Arslonshoh almashar,
vazir almashar,
borliqni qaytadan qurmoqda avom.
Zog’lar qag’illashib biram yayrashar,
tag’in ig’voxatlar yozilar ravon.

Emishki,
bu bulbul aybin yashirar,
har nahor o’n kaklik go’shtini yermish,
palon yil pismadon kavakda birdan
sakkizta ayiqni zo’rlagan emish.
Tag’in bir aybi bor,
o’qirmish namoz,
islom bayrog’iga qilarmish sajda,
har qanday jazoni bersangiz ham oz,
hammani qon qilib bo’ldi bu ajdar.

Ig’volar yozilur,
besh-o’n qo’tir zog’
yangi arslonshohga tinmay xat tashir.
Shotirlar ishidan yurar kayfi chog
qora ko’zoynakni taqqan kattasi.

Ajab hangomalar bo’lar qaytadan,
zog’larning ko’zida qaynar ajina.
Zog’lar orasida sayrar ataylab,
bu bulbul o’ziyam juda g’ajir-da.
Hoy, bulbul,
O’zingga bir oz rahm qil,
bo’lmasmi damingni chiqarmay tursang.
Axir qayta qurish…
bo’lmasmi bir yil
zog’lar orasida zog’ kabi yursang…

IQROR

Rubobiy she’r yozsam…
qaytsam bir nafas…
hamisha musaffo chashmani ko’rsam,
qoraygan cho’qqilar qoriga qarab,
bir nafas xayolchan o’snirga do’nsam.
Voh, o’shal lahzalar…
o’tdimi butkul
gunafsha atirli tansiq tuyg’ular,
sahargi bog’larni uyg’otgan bulbul,
oylarning nurlarin elagan suvlar.
Yashil shajar edim…
Qandoq sog’indim…
ko’zimni yashnatsa rubobiy ranglar.
Qaysi bir dunyoga buncha og’rindim,
dilimni qaritdi besamar janglar.
Men jangchi emasdim,
men shoir edim,
nihoyat shoirdan ko’ra zobitman,
har nafas musulmon millatim dedim.
nafsiga kuyganlar keldi oqibat.
Haromni xush ko’rgan malakfurushlar
zig’irday himmatin qilganda minnat,
yaproqday sarg’ordim buyuk urushda
musulmon yo’q edi,
yo’q edi millat.
Bas, qushlar sayroqi,
yaproqlari mo’l
yashil shajar kabi turay mushakkal,
ilhomim haqida so’ylasinlar xo’b,
zaharli tilimdan to’kilsin shakkar.
Rubobiy sabolar ruhimdan esing,
qaytadan uyg’onsin ilohiy tug’yon.
Voh, yalang shoxlarim qilichday keskir,
bir yaproq qolmaptir shivirlayturg’on.

NODIRAJON,SHOIRAJON…

Nodirajon, Shoirajon,
tanam qimir etmaydi,
olis-olis vohalardan
tog`larimni chaqiring,
osmon to`la havolar
faqat menga yetmaydi.

Nodirajon, Shoirajon
tanam qimir etmaydi,
ko`zimda bir tomchi yosh,
soylar yuvsa ketmaydi.

Nodirajon, Shoirajon,
tanam qimir etmaydi,
peshonamning sho`ridan
bino bo`lgan bu daryo…
osmon to`la havolar
faqat menga yetmaydi.

Nodirajon, Shoirajon,
tanam qimir etmaydi,
boring, qorli tog`larga:
bir shoir yotibdi deng,
Xudoning hovlisida…
Osmon to`la havolar
faqat menga yetmaydi…

BIR MING BIR SHOIR
Rivoyat

Yurtdan omad yuz burmish,
shoh saroyi — sukutgoh.
Kecha-kunduz o’y surmish
adolatli, dono shoh.
Yurt to’libdi gadoyga,
el ahvoli og’irdir.
Shunday choqda saroyga
qasidalar yog’ilmish.
Bari to’la hamd-sanoi,
bari yolg’on, g’amzada.
Tinglayverib tasanno,
shoh bo’libdi darg’azab.
Vaziriga bermay sir,
bir kun kulib dono shoh,
buyuribdi, qani bil,
yurtda necha shoir bor.
Jarchilar ishlapti soz,
biror lahza olmay dam.
Yurtning barcha xushovoz
shoirlari bo’pti jam.
Vazir, — ulug’ shohim, — der,
ta’zim qilib muloyim, —
yurtingizda bor ekan
bir ming bir yuz bir shoir.
Vazirdan kulibdi shoh
ham tag’in jahli kepti.
Shoirlarni hoziroq
zindonga tashla, depti.
Bir yil o’tib oradan,
shoh so’rapti vazirdan,
bilgin, baxtiqoralar
she’r yozarmi hali ham.
Vazir zindon aylanib,
shohga bir so’z aytibdi,
mingta shoir, naylayin,
she’r yozishdan qaytibdi.
Qolganlari sham tutib,
kezib xuddi bemorday,
bor olamni unutib,
yozmish hatto devorga.
Shoh kulibdi miyiqda:
ming shoirni ozod qil,
qolganlarin siylagin,
ne istasa, bajo qil.
Ko’chir saroy bog’iga,
mayli, sinov bahona,
biror yil bu shoirlar
yashab ko’rsin shohona.
Yil o’tibdi,
dono shoh
debdi bir kun vazirga:
bahra olsak bugunoq
shoirlarning nazmidan.
Barcha shoir jam bo’pti,
davra hangu mang bo’pti,
yuzta po’rim shoirning
og’ir boshi xam bo’pti.
Turar faqat bir shoir,
turar shohga tik qarab,
bir taraf bo’pti dunyo,
shoir esa — bir taraf.
She’r aytganda qilviri,
imonsizlar titrabdi.
El dardini bilmagan
vijdonsizlar titrabdi.
Qolmapti el armoni,
sho’rishlardan aytibdi.
Zumda haqsiz dunyoni
bir aylanib qaytibdi.
Titrabdi dov ovozdan
saltanatning sadlari,
guldirabdi ravoqlar,
ko’payibdi darzlari…
Dudoqlardan uchar oh,
jimlik cho’kar qasrga.
G’olibona so’ylar shoh
o’sal bo’lgan vazirga:
bir paytlar shoshilib,
menga xato so’ylarding,
yig’sam barcha shoirni,
ishonar, deb o’ylading.
Ammo vazir
ko’p bekor
shoirlarning hisobi.
Yurtda bitta shoir bor
mana, senga isboti:
mingta shoir shunchaki
she’r yozardi ermakka,
injiq qalbning kundalik
nafsiga dam bermakka.
Mana, zindon bahona
sinab ko’rdik kuchini,
bir yildayoq zindonda
ma’lum bo’ldi puchligi.
Yuzta shoir taqdirdan
alamzada she’r yozgan,
iste’dodni tahqirlab,
izzat-obro’ deb yozgan.
Berdim unvon, e’tibor,
tillo qildim toshlarin,
mana, bari bo’ldi xor,
quyi soldi boshlarin.
Biroq bitta shoir bor,
turlanmagay har joyda,
aslo o’zin qilmas xor,
zindonda ham saroyda.
Azaliy ishq, nafratdan
aytmoq unga joizdir.
Saltanatni g’aflatdan
ogoh qilgan shoirdir.
Demak, vazir, unutma,
bir umrga eslab qol,
bundan buyon bu yurtda
bir shoiru bir shoh bor.
Shundoq qilib xayolga
berilar shoh nihoyat.
Xuddi mana shu joyda
tamom bo’lar rivoyat.
Xo’sh, shoir-chi, qayerda,
shoh yo mehr qo’ydimi?
Biron makr tayyorlab,
qarqiratib so’ydimi?
Keling, endi oh urib,
yarashar bir jilmaysak.
Ne qilaylik, oxirin
hanuzgacha bilmasak…