1982 йилда ёзилган «Алпомишнинг уйғониши» шеърим эълон қилингач бир зукко танқидчимиз, мен у кишини зукко ва маърифатли инсон сифатида ҳозир ҳам ҳурмат қиламан, матбуотда чиқиш қилиб, “Хуршид Даврон кекса авлод билан ёш авлодни қарама-қарши қўйишга уриняпти, хўш,Алпомишни уйғотсак у нима қилиб берарди?” деган саволларни кўтарган эди. Ҳолбуки, шеър миллий уйғониш ҳақида, Алпомиш эса ана шу уйғонишнинг тимсоли эди. Усмон Азим ўшанда менга шеър бағишлаб, гап нимадалигини била туриб, гапни сиёсатга бурган танқидчига ўзига хос ҳаяжонли тарзда жавоб берган эди.

АЛПОМИШНИНГ ҚАЙТИШИ

Бепоён далада бир ботир ухлар,
Сочлари чатишиб  кетган гиёҳга.
Қай садо ботирни яна қайтарар,
Бу кўҳна, бу соқов, бу кар дунёга?

Мўйсафид табиблар гирдида ҳалак,
Дуогўй кампирлар уни қуршамиш.
Фақат уйқу аро тепинар юрак,
Бироқ кўзларини очмас Алпомиш.

Бургутлар чўқилаб узар гўштидан,
Булбуллар ин қурар киприкларига.
Учқур асрларнинг тезкор шаштидан
Чанг қўнар қирдай кенг кўкракларига.

Чоллар қайғуради: «Ким уйғотар, ким?»
Кампирлар йиғлайди: «Уйғонмас мангу!»
Шамоллар гувиллаб елар  бетиним,
Бошида булутлар қотган беуйқу.

Хира кўзларини узмай уфқдан
Донишманд чолгина йўлга термилар
Ва айлар башорат: «Уни уйқудан
Уйғота олади фақат болалар».

1982

Усмон Азим
ХУРШИД ДАВРОНГА БАҒИШЛАНГАН ИККИ ШЕЪР

АЛПОМИШ ХУСУСИДА ШОИР ДЎСТИМ ХУРШИД ДАВРОНГА МАХФИЙ ХАТ

Арпали чўлида Алпомиш ухлар.
Уни уйғотмайман.
Уйғонса, нима иш буюрамиз унга,
Хуршид Даврон?

Укам каби Эски Жўвада писта сотадими?
Акамдай пахта терадими икки минг тонна?
Нима иш буюрамиз унга,
Хуршид Даврон?

Имонни сотмоқликни ўрганадими амакимиздан,
Ёки мукофот олмоқликнинг йўлларини?
Аммамизнинг қилмишин кўриб,
Ўзини осиб қўяди-ку!
Нима иш буюрамиз унга,
Хуршид Даврон?

Биз билан пиво ичишни удда қилармикин,
Бировнинг китобини кўчиришни-чи?
Уни уйғотмасдан…
Ўлдириб қўйсакмикин?

Бизга нима?
Алпомиш учун
Хун олса,
Отамиз олади-да…
Аммо, отамиз қандай уйғонсин,
Алпомиш ухласа…

САМАРҚАНД БЎЙЛАБ ТУНГИ САЙР

Хуршид Давронга

— Самарқанд, илдизинг қаерда?
Кечангни чироқлар парчалаб ташлаган,
тун билан нур ўртасида
узун арвоҳлар —
миноралар кетиб борар
келажак сари,
баъзан
ойга боқиб
тўхтаб қолишар
(азон саси урилдими қулоқларига?)
Зиналарингдан
чопонига ўралган
сўфи эмас,
мен ўрлаб бораяпман
фалак
пештоқига
ва  ерга боқиб нотинч шивирлайман:
— Самарқанд, илдизинг қаерда?
Мадор бўлгин энди умидларимга,
менинг тўрт минг йиллик боғим!

Бир япроғингман:
Йўқотгим келмайди илдизларимни.
Ана, осмоннинг қурбони — шаҳид расадхона,
ана, тарихнинг кўмилган бешиги — Афросиёб…

Неча аср бўлди ўшанга?
— Тупроқ, қани,
ёрил!
Самарқанд, илдизинг қаерда?
Юлдузлар орасида келажак йўли,
Замон поездини
Қалбим,
Қорқмай торт!
Ва битта вагонга
боболар руҳини,
Қайғу аламини,
шавкат-шонини,
ушалмаган орзусини орт!

Бу кимлар?
Қайдаман?
Регистон, сенми?
Нечун сенга келсам,
кўксимни тўлдирар жумлаи жаҳон?
Балки анов мовий гумбаз тагида етган,
боболарим
армонининг
шамолидир бу?

Аммо овозлар чиқар замин қаъридан:
Мен, — дейди (Спитамен, сенмисан?).
Мен, — дейди (Улуғбек, сенми?),
Биз, — дейди гувиллаб бир лашкар —
келажакка эргашиб келар
сарбадорлар!
Самарқанд, илдизинг…
Савол ортиқча…
Теграмда мен билан ўйланиб,
мен билан қийналиб,
илдизга айланиб борар бир кеча.

1982 yilda yozilgan «Alpomishning uyg’onishi» she’rim e’lon qilingach bir zukko tanqidchimiz, men u kishini zukko va ma’rifatli inson sifatida hozir ham hurmat qilaman, matbuotda chiqish qilib, “Xurshid Davron keksa avlod bilan yosh avlodni qarama-qarshi qo’yishga urinyapti, xo’sh,Alpomishni uyg’otsak u nima qilib berardi?” degan savollarni ko’targan edi. Holbuki, she’r milliy uyg’onish haqida, Alpomish esa ana shu uyg’onishning timsoli edi. Usmon Azim o’shanda menga she’r bag’ishlab, gap nimadaligini bila turib, gapni siyosatga burgan tanqidchiga o’ziga xos hayajonlitarzda javob bergan edi.

ALPOMIShNING QAYTIShI

Bepoyon dalada bir botir uxlar,
Sochlari chatishib ketgan giyohga.
Qay sado botirni yana qaytarar,
Bu ko’hna, bu soqov, bu kar dunyoga?

Mo’ysafid tabiblar girdida halak,
Duogo’y kampirlar uni qurshamish.
Faqat uyqu aro tepinar yurak,
Biroq ko’zlarini ochmas Alpomish.

Burgutlar cho’qilab uzar go’shtidan,
Bulbullar in qurar kipriklariga.
Uchqur asrlarning tezkor shashtidan
Chang qo’nar qirday keng ko’kraklariga.

Chollar qayg’uradi: «Kim uyg’otar, kim?»
Kampirlar yig’laydi: «Uyg’onmas mangu!»
Shamollar guvillab yelar betinim,
Boshida bulutlar qotgan beuyqu.

Xira ko’zlarini uzmay ufqdan
Donishmand cholgina yo’lga termilar
Va aylar bashorat: «Uni uyqudan
Uyg’ota oladi faqat bolalar».

1982

Usmon Azim
XURSHID DAVRONGA BAG’ISHLANGAN IKKI SHE’R

ALPOMISH  XUSUSIDA  SHOIR DO’STIM XURSHID DAVRONGA MAXFIY XAT

Arpali cho’lida Alpomish uxlar.
Uni uyg’otmayman.
Uyg’onsa, nima ish buyuramiz unga,
Xurshid Davron?

Ukam kabi Eski Jo’vada pista sotadimi?
Akamday paxta teradimi ikki ming tonna?
Nima ish buyuramiz unga,
Xurshid Davron?

Imonni sotmoqlikni o’rganadimi amakimizdan,
Yoki mukofot olmoqlikning yo’llarini?
Ammamizning qilmishin ko’rib,
O’zini osib qo’yadi-ku!
Nima ish buyuramiz unga,
Xurshid Davron?

Biz bilan pivo ichishni udda qilarmikin,
Birovning kitobini ko’chirishni-chi?
Uni uyg’otmasdan…
O’ldirib qo’ysakmikin?

Bizga nima?
Alpomish uchun
Xun olsa,
Otamiz oladi-da…
Ammo, otamiz qanday uyg’onsin,
Alpomish uxlasa…

SAMARQAND BO’YLAB TUNGI SAYR
Xurshid Davronga

— Samarqand, ildizing qayerda?
Kechangni chiroqlar parchalab tashlagan,
tun bilan nur o’rtasida
uzun arvohlar —
minoralar ketib borar
kelajak sari,
ba’zan
oyga boqib
to’xtab qolishar
(azon sasi urildimi quloqlariga?)
Zinalaringdan
choponiga o’ralgan
so’fi emas,
men o’rlab borayapman
falak
peshtoqiga
va yerga boqib notinch shivirlayman:
— Samarqand, ildizing qaerda?
Mador bo’lgin endi umidlarimga,
mening to’rt ming yillik bog’im!

Bir yaprog’ingman:
Yo’qotgim kelmaydi ildizlarimni.
Ana, osmonning qurboni — shahid rasadxona,
ana, tarixning ko’milgan beshigi — Afrosiyob…

Necha asr bo’ldi o’shanga?
— Tuproq, qani,
yoril!
Samarqand, ildizing qaerda?
Yulduzlar orasida kelajak yo’li,
Zamon poezdini
Qalbim,
Qorqmay tort!
Va bitta vagonga
bobolar ruhini,
Qayg’u alamini,
shavkat-shonini,
ushalmagan orzusini ort!

Bu kimlar?
Qaydaman?
Registon, senmi?
Nechun senga kelsam,
ko’ksimni to’ldirar jumlai jahon?
Balki anov moviy gumbaz tagida yetgan,
bobolarim
armonining
shamolidir bu?

Ammo ovozlar chiqar zamin qa’ridan:
Men, — deydi (Spitamen, senmisan?).
Men, — deydi (Ulug’bek, senmi?),
Biz, — deydi guvillab bir lashkar —
kelajakka ergashib kelar
sarbadorlar!
Samarqand, ildizing…
Savol ortiqcha…
Tegramda men bilan o’ylanib,
men bilan qiynalib,
ildizga aylanib borar bir kecha.