12 октябрь — таниқли итальян шоири Эуженио Монтале (1896-1981) туғилган кун
Эуженио Монтале (1896-1981) ижоди жаҳон шеъриятининг гўзал ва бетакрор намуналари сирасига киради. Албатта, итальян тилининг жарангдорлиги ва мусиқийлигини ҳисобга олсак, уни аслиятда ўқиш ўқувчида бошқача таассурот қолдириши табиий. Лекин русча таржималари ҳам унинг ўзига хос услуби, поэтикаси ҳақида муайян тасаввур беради. Шоирнинг синчков нигоҳидан, нозик тасаввуридан ҳеч нарса четда қолмайди, инжа бир муносабат ўлароқ, аста-секин қоғозга кўчади.
Фахриддин Низом
“ЭНГ СОДДА НАРСАЛАРГА ҲАМ ОТ ҚИДИРИБ…»
Эуженио Монтале сайланмасини ўқиб*
Постмодернизм фалсафасида матн ёзилиб, чоп этилгандан сўнг муаллифнинг ҳеч кимга кераги йўқ, матн унинг ўлимидан сўнг ўзининг эркин ва кўчманчи ҳаётини бошлайди, деган кўзқараш бор. Ахборот асрининг мафкурасига айланган ушбу фалсафа шахснинг бошқа эркинликлари баробарида у ёки бу матнни ҳам эркин тушунишини, бинобарин, муайян бир асар ҳеч қачон ягона, яъни муаллиф талқинидан иборат бўла олмаслигини назарда тутади.
Шеърни ҳам ҳар ким ўзича талқин қилади, муайян тайёргарлигидан келиб чиққан ҳолда тушунади/тушунмайди/инкор этади. Баъзан у ёки бу шеърга муаллифнинг етти ухлаб, тушига ҳам кирмаган маъно юкланиши ва, энг қизиғи, ўша тўғри бўлиб чиқиши мумкин.
20-аср итальян адабиётининг атоқли намояндаларидан бири, итальян герметизмининг йирик вакили Эуженио Монтале шеърияти ҳақидаги таассуротларга ўтишдан олдин герметизм ҳақида турли қомусларда қайд этилган қоидани келтириб ўтириш мақсадга мувофиқ кўринади: “Герметизмнинг асосий вазифаси поэтик сўзнинг рамзий имкониятларини максимал даражада рўёбга чиқаришдир. Сўз ёки шеърий фрагмент анъанага асосланган мантиқий ва риторик боғлиқликдан, воқелик аломатларидан бошқача тарзда ифода этилади. У инсоннинг субъектив олами теранлигига асосланади”.
Эуженио Монтале (1896-1981) ижоди жаҳон шеъриятининг гўзал ва бетакрор намуналари сирасига киради. Албатта, итальян тилининг жарангдорлиги ва мусиқийлигини ҳисобга олсак, уни аслиятда ўқиш ўқувчида бошқача таассурот қолдириши табиий. Лекин русча таржималари ҳам унинг ўзига хос услуби, поэтикаси ҳақида муайян тасаввур беради. Шоирнинг синчков нигоҳидан, нозик тасаввуридан ҳеч нарса четда қолмайди, инжа бир муносабат ўлароқ, аста-секин қоғозга кўчади. Фақат ракурс ўзгаради. Айни ҳол янгича фикрлаш тарзи, янгича ташбиҳларни етаклаб келади. Шеърнинг оддий ўқувчи кўникиб қолган шаклидан ташқари “бир шеър – бир шоҳбайт”, “бир шеър – бир ташбиҳ”, “ бир шеър – бир хулоса” сингари формуласи ҳам ўзгариб, мутлақо янгича бир структура вужудга келади. Оқибатда унинг қанақа қолипга солингани ҳам сезилмай кетади:
Шафақ зарлантирган деворга
тушган сертиш пальма сояси
янги куннинг даракчисидай,
ёки хуш бир хабар вояси…
Иссиқхона ташида ғофил –
сукунатни уйғотиб тунда
енгил қадам ғичирлар… Бу – cен,
такрорлана бошлайсан менда.
Инсон умри давомида маълум бир анъанавий тушунчалар қолипида тарбияланади ва улар кейинчалик хотирасига михланиб қолади. Ўша мияга михланиб ташланган ақидаларни жойидан кўчириб, ўрнига янгисини илмоқчи бўлаётган шоир анъанавий ўқувчининг тассавурини оғритади, қонатиб юборади. Шоир ўзбошимчалик билан у ёки бу предметга нисбат бериладиган иш-ҳаракатни, отни, сифатловчини бошқа бир предмет ёки мавҳум объектга олиб бериб, семантикасини бутунлай ўзгартириб юбораверса, бунга чидаб бўладими? У ўзи қилиши керак бўлган ишни “…сени излаб…/ муюлишга кирар соялар”, деб бошқа нарса зиммасига юкласа, сув юзасидаги ҳалқоблар ўрнига “хотиранинг халқоблари чайқалса», “бир кишининг нигоҳи икки кишини бир-биридан ажратиб ташласа», одам ўрнига “оппоқ девор ҳикоя қилса / ойдин хатоларнинг тарихин / сенинг кўҳна аксингни кўрган / кўзгуга, / кўзгу уни ютиб кетади / ва ўчириб бўлмас ҳеч қачон”, оддий кўл ўрнига “…юрагинг кўлини / бир лоқайдлик мавжи қопласа..”, нима қилиш керак? Бу қотиб қолган тушунчаларга исёнми ёки бадиий тафаккур чегараларини кенгайтириш, шеър поэтикасию ундан олдин мавжуд бўлган эстетик принципларни ўзгартиришга ҳаракатми? Катта шоир мавжуд поэтикани ҳам, эстетик қарашларни ҳам, тил меъёрларини ҳам ислоҳ қилишга мажбур. Аммо ўша ислоҳот ўзини оқлагандагина шоирнинг шоирлигига тан берасиз.
Ҳар бир адабиёт ялпи цензура ёки сиқувларга ўзига хос тарзда жавоб беради. Совет адабиётида “самиздат” авж олиб кетган бўлса, итальян адабиётида герметизм оқими вужудга келди. Оддий инсоний туйғу — нафратни мураккаб ташбиҳлар орқали ифода қилишнинг гўзал намунаси бўлган “Ҳитлер баҳори» шеърини олиб кўрайлик. Шеърда “капалаклар қутуради; кафан бўлиб ерни қоплайди». “кириб келган ёз йилнинг ўлиб қолган фаслидан тунги изғиринларни ҳайдайди”; шаҳар кўчаларида қотиллар жаҳаннам элчиси оркестр садолари остида одимлайди, ер билан яксон қилинган нарсаларни «оловдай чисирловчи, изғириндай чимчиловчи чангчи симириб юборган”. “Авлиё Иоанн шарафига ёқилган шамларнинг сўлғин шуъласи тонгни оттира олмайди”. Шунақа бир хунук ва таҳликали вазиятда “…музлар узра / сенинг қирғоқларинг узра баҳор куртаги ҳавони ёриб чиқади”. Одам қиёфасидаги махлуқларни шарафлаётган қўнғироқлар жаранги ғолиб ва эркин товуш, тонг шафағи нафаси билан қўшилиб кетади. “эртага жанубнинг куйиб кул бўлган саёзликларига мана шу даҳшатли қанотларга дахли бўлмаган ёруғ бир баҳор келади…” Шеърнинг ҳар бир сатрию ташбиҳидан уфуриб турган трагизм юракни ларзага солади. Халқнинг юрагида бўртаётган норозилик куртагию келаётган шафақ нафасини ўша мўрмалахдай оппоқ капалаклар қўнғироқлар жаранги шовқинида эшитмай қолади. Бироқ нафрат туйғу сифатида худди мадҳиябозлик сингари шоирга ҳар доим ҳам санъат даражасидаги шеърлар ҳадя эта олмайди. Ўзимизнинг шеъриятда ҳам гоҳ кимларнингдир ҳасадидан зорланиш, гоҳ нафратни ифода қилиш, ҳатто муҳаббатни тараннум этиш баҳонасида пайдо бўлган шеърларнинг аксарияти, афсуски, санъатдан йироқ, шахсий кечинмалар ифодаси сифатида қолиб кетган.
Албатта, фашизмни қоралаш шарт. Унга ўша мафкуранинг зомбиларидан бошқа ҳеч ким нафратсиз қарай олмайди. Лекин Э.Монталидай герметизмнинг улкан бир вакили нафратни энг кутилмаган ташбиҳлар билан ифода қилаётиб ҳам ҳайқирар даражага келиб қолади. Ҳайқириқ эса санъатга эш бўлиши қийин. Назаримда, шоирнинг энг сара шеърлари руҳий мувозанат сақланиб турган пайтда ёзилади. Фақат кўнгли хотиржам одамгина санъат ҳақида ўйлаши, сўзни янгилишга ҳаракат қилиши мумкин. Шеъриятимиздаги вазминлик ўрнини ҳайқириқ, эмоционаллик босиб кетаётгани, афсуски, унинг сифат ўзгаришига салбий таъсир этяпти.
Ҳеч ким шоирни у ёки бу туйғу ҳақида ёзма деб чегаралай олмайди. Ҳар ким ўзи хоҳлаган воқеа-ҳодисага муносабат билдиришга ҳақли. Фақат санъат эсдан чиқмаса бўлгани.
Умуман, Э.Монтале умри давомида одамнинг қўли, нигоҳи, тасаввури етмайдиган жойларга ташбиҳларни чўзди ва ботиний онг деб аталмиш чексиз уммонни кўзойнак тақмай лойқа сувга тушган ғаввосдай ўша ташбиҳлар билан пайпаслади, нималарнидир топди; ўзи айтгандай, луғатлардан “от етмай қолган нарсаларга” мажоз орқали янги исмлар топиб беришга интилиб яшади. Қолгани эса ўқувчининг иши.
* Эуженио Монтале, Избранное, Москва, Изд. «Прогресс», 1979
Эуженио Монтале
ШЕЪРЛАР
Тоҳир Қаҳҳор таржималари
Эуженио Монтале (Eugenio Montale; 1896-1981) — Италиянинг атоқли шоири, ёзувчиси, публицисти, адабиётшуноси, бир умрга сенатор қилиб сайланган давлат арбоби, Нобель мукофоти совриндори (1975). Биринчи жаҳон урушида қатнашган. 1925 йилда илк шеърий тўплами “Мураккаб балиқнинг суяклари” нашр этилган. Унда шоир замон фожиаларини, аччиқ ҳақиқатларини тимсолий сўзлар воситасида санъаткорона тасвирлаган. 1939 йили босилган “Ҳолу ҳолат” китобидаги шеърларда Оврўподаги зулм даврини шафқатсизларча фош эта олган. 1938 йилда итальян фашистлар партиясига кирмагани учун тазйиққа учраган. Ҳаётида ва ижодида ҳақиқат, адолат, халқчиллик йўлини тутди. Унинг шеърлари мазмун, маъно жиҳатидан халқ онгига ва жонли тилига жуда яқин. Импрессионист шоир фожиалар дунёсидаги инсоннинг ёлғизлигини теран тасвирлаган. “Паканалар совути», “Ҳолат”, “Финистерра”, “Бўрон», “Сузгич”, “72-73-йиллар кундалиги”, “Тўрт йил дафтари” каби китоблар муаллифи.
ИСТАМА
Шу бичимсиз руҳимизга бичим бўлажак
Сўзлар менда йўқдир, уни истама мендин.
Ўт қилиб ёқу сўзларни, кулини совур!
Махмургулдай эшакнози қилма, бас энди.
Шу одам, кўр, бошқаларга ва ўзига дўст.
У ўзига ишонади. Ўз куланкасин
Ит кунининг қуёши шу тўкик деворга
Уришидин қўрқмас,
Қўрқмас совуришидин!
Ойни олиб беришимни истама мендин.
Қуруқ бутоқ каби сўзлар менинг бор-йўғим.
Бироқ биз ким бўлолмадик,
Нега етмадик —
Буни сенга айта олгум, шу бас, қароғим.
ТАМАЛ ТОШИ
Дунёнинг асоси тўртта моддадир,
Тўрт тамал тошдир.
Ўйлашимча, мужрим малаклар
Қитъаларга қувғин этилмиш.
Биз уларни туя олмасмиз.
Туярлимас қушлар биздан-да,
Ҳаттоки энг зиийраклари-да
Малакларнинг ташриф замонин
Қай чоғлигин англата олмас.
Биз ҳам аниқ сўйлай олмаймиз,
Архимеднинг таянч нуқтасин
Ўлар айтиб турса-да ҳатто,
Ҳақиқатни таъкид этса-да,
Буни кимса кўрмас ва туймас.
Шу одамнинг турган-битгани.
Асли бизга бошқа кўз керак.
Биз кўролмас бўлиб қолдик-ку.
Ҳақиқат бор ахир бу Ерда,
Уни кўрмай яшаш мумкинмас.
Уни яксон қилай деб минг йил
Нафрат билан яшаш мумкинмас.
Оёқни бош, эгрини тўғри,
Ростгўйларни ёлғончи, ўғри
Дея яшаш мумкинми ортиқ?
Аён ахир, ниқоблар йиртиқ,
Шу риёкор муҳитингизда
Ўтмиш, бугун тилкаланмишдир,
Келажак-да бўлибдир чўпчак.
Ўзингизни тоғларга бўйлаб
Кун кечирмоқ масхарамасми?
Англанг — дунё тамали сизмас,
У мукаммал яратилмишдир:
У собитдир, емрилмас, тўзмас.
Манба: «Жаҳон адабиёти» журнали, 2014/06
12 oktyabr — taniqli italyan shoiri Eujenio Montale (1896-1981) tug‘ilgan kun
Faxriddin Nizom
“ENG SODDA NARSALARGA HAM OT QIDIRIB…»
Eujenio Montale saylanmasini o’qib
Postmodernizm falsafasida matn yozilib, chop etilgandan so’ng muallifning hech kimga keragi yo’q, matn uning o’limidan so’ng o’zining erkin va ko’chmanchi hayotini boshlaydi, degan ko’zqarash bor. Axborot asrining mafkurasiga aylangan ushbu falsafa shaxsning boshqa erkinliklari barobarida u yoki bu matnni ham erkin tushunishini, binobarin, muayyan bir asar hech qachon yagona, ya’ni muallif talqinidan iborat bo’la olmasligini nazarda tutadi.
She’rni ham har kim o’zicha talqin qiladi, muayyan tayyorgarligidan kelib chiqqan holda tushunadi/tushunmaydi/inkor etadi. Ba’zan u yoki bu she’rga muallifning yetti uxlab, tushiga ham kirmagan ma’no yuklanishi va, eng qizig’i, o’sha to’g’ri bo’lib chiqishi mumkin.
20-asr ital`yan adabiyotining atoqli namoyandalaridan biri, ital`yan germetizmining yirik vakili Eujenio Montale she’riyati haqidagi taassurotlarga o’tishdan oldin germetizm haqida turli qomuslarda qayd etilgan qoidani keltirib o’tirish maqsadga muvofiq ko’rinadi: “Germetizmning asosiy vazifasi poetik so’zning ramziy imkoniyatlarini maksimal darajada ro’yobga chiqarishdir. So’z yoki she’riy fragment an’anaga asoslangan mantiqiy va ritorik bog’liqlikdan, voqelik alomatlaridan boshqacha tarzda ifoda etiladi. U insonning sub’ektiv olami teranligiga asoslanadi”.
E.Montale (1896-1981) ijodi jahon she’riyatining go’zal va betakror namunalari sirasiga kiradi. Albatta, ital`yan tilining jarangdorligi va musiqiyligini hisobga olsak, uni asliyatda o’qish o’quvchida boshqacha taassurot qoldirishi tabiiy. Lekin ruscha tarjimalari ham uning o’ziga xos uslubi, poetikasi haqida muayyan tasavvur beradi. Shoirning sinchkov nigohidan, nozik tasavvuridan hech narsa chetda qolmaydi, inja bir munosabat o’laroq, asta-sekin qog’ozga ko’chadi. Faqat rakurs o’zgaradi. Ayni hol yangicha fikrlash tarzi, yangicha tashbihlarni yetaklab keladi. She’rning oddiy o’quvchi ko’nikib qolgan shaklidan tashqari “bir she’r – bir shohbayt”, “bir she’r – bir tashbih”, “ bir she’r – bir xulosa” singari formulasi ham o’zgarib, mutlaqo yangicha bir struktura vujudga keladi. Oqibatda uning qanaqa qolipga solingani ham sezilmay ketadi:
Shafaq zarlantirgan devorga
tushgan sertish pal`ma soyasi
yangi kunning darakchisiday,
yoki xush bir xabar voyasi…
Issiqxona tashida g’ofil –
sukunatni uyg’otib tunda
yengil qadam g’ichirlar… Bu – cen,
takrorlana boshlaysan menda.
Inson umri davomida ma’lum bir an’anaviy tushunchalar qolipida tarbiyalanadi va ular keyinchalik xotirasiga mixlanib qoladi. O’sha miyaga mixlanib tashlangan aqidalarni joyidan ko’chirib, o’rniga yangisini ilmoqchi bo’layotgan shoir an’anaviy o’quvchining tassavurini og’ritadi, qonatib yuboradi. Shoir o’zboshimchalik bilan u yoki bu predmetga nisbat beriladigan ish-harakatni, otni, sifatlovchini boshqa bir predmet yoki mavhum ob’ektga olib berib, semantikasini butunlay o’zgartirib yuboraversa, bunga chidab bo’ladimi? U o’zi qilishi kerak bo’lgan ishni “…seni izlab…/ muyulishga kirar soyalar”, deb boshqa narsa zimmasiga yuklasa, suv yuzasidagi halqoblar o’rniga “xotiraning xalqoblari chayqalsa», “bir kishining nigohi ikki kishini bir-biridan ajratib tashlasa», odam o’rniga “oppoq devor hikoya qilsa / oydin xatolarning tarixin / sening ko’hna aksingni ko’rgan / ko’zguga, / ko’zgu uni yutib ketadi / va o’chirib bo’lmas hech qachon”, oddiy ko’l o’rniga “…yuraging ko’lini / bir loqaydlik mavji qoplasa..”, nima qilish kerak? Bu qotib qolgan tushunchalarga isyonmi yoki badiiy tafakkur chegaralarini kengaytirish, she’r poetikasiyu undan oldin mavjud bo’lgan estetik printsiplarni o’zgartirishga harakatmi? Katta shoir mavjud poetikani ham, estetik qarashlarni ham, til me’yorlarini ham isloh qilishga majbur. Ammo o’sha islohot o’zini oqlagandagina shoirning shoirligiga tan berasiz.
Har bir adabiyot yalpi senzura yoki siquvlarga o’ziga xos tarzda javob beradi. Sovet adabiyotida “samizdat” avj olib ketgan bo’lsa, ital`yan adabiyotida germetizm oqimi vujudga keldi. Oddiy insoniy tuyg’u — nafratni murakkab tashbihlar orqali ifoda qilishning go’zal namunasi bo’lgan “Hitler bahori» she’rini olib ko’raylik. She’rda “kapalaklar quturadi; kafan bo’lib yerni qoplaydi». “kirib kelgan yoz yilning o’lib qolgan faslidan tungi izg’irinlarni haydaydi”; shahar ko’chalarida qotillar jahannam elchisi orkestr sadolari ostida odimlaydi, yer bilan yakson qilingan narsalarni «olovday chisirlovchi, izg’irinday chimchilovchi changchi simirib yuborgan”. “Avliyo Ioann sharafiga yoqilgan shamlarning so’lg’in shu’lasi tongni ottira olmaydi”. Shunaqa bir xunuk va tahlikali vaziyatda “…muzlar uzra / sening qirg’oqlaring uzra bahor kurtagi havoni yorib chiqadi”. Odam qiyofasidagi maxluqlarni sharaflayotgan qo’ng’iroqlar jarangi g’olib va erkin tovush, tong shafag’i nafasi bilan qo’shilib ketadi. “ertaga janubning kuyib kul bo’lgan sayozliklariga mana shu dahshatli qanotlarga daxli bo’lmagan yorug’ bir bahor keladi…” She’rning har bir satriyu tashbihidan ufurib turgan tragizm yurakni larzaga soladi. Xalqning yuragida bo’rtayotgan norozilik kurtagiyu kelayotgan shafaq nafasini o’sha mo’rmalaxday oppoq kapalaklar qo’ng’iroqlar jarangi shovqinida eshitmay qoladi. Biroq nafrat tuyg’u sifatida xuddi madhiyabozlik singari shoirga har doim ham san’at darajasidagi she’rlar hadya eta olmaydi. O’zimizning she’riyatda ham goh kimlarningdir hasadidan zorlanish, goh nafratni ifoda qilish, hatto muhabbatni tarannum etish bahonasida paydo bo’lgan she’rlarning aksariyati, afsuski, san’atdan yiroq, shaxsiy kechinmalar ifodasi sifatida qolib ketgan.
Albatta, fashizmni qoralash shart. Unga o’sha mafkuraning zombilaridan boshqa hech kim nafratsiz qaray olmaydi. Lekin E.Montaliday germetizmning ulkan bir vakili nafratni eng kutilmagan tashbihlar bilan ifoda qilayotib ham hayqirar darajaga kelib qoladi. Hayqiriq esa san’atga esh bo’lishi qiyin. Nazarimda, shoirning eng sara she’rlari ruhiy muvozanat saqlanib turgan paytda yoziladi. Faqat ko’ngli xotirjam odamgina san’at haqida o’ylashi, so’zni yangilishga harakat qilishi mumkin. She’riyatimizdagi vazminlik o’rnini hayqiriq, emotsionallik bosib ketayotgani, afsuski, uning sifat o’zgarishiga salbiy ta’sir etyapti. Hech kim shoirni u yoki bu tuyg’u haqida yozma deb chegaralay olmaydi. Har kim o’zi xohlagan voqea-hodisaga munosabat bildirishga haqli. Faqat san’at esdan chiqmasa bo’lgani.
Umuman, E.Montale umri davomida odamning qo’li, nigohi, tasavvuri yetmaydigan joylarga tashbihlarni cho’zdi va botiniy ong deb atalmish cheksiz ummonni ko’zoynak taqmay loyqa suvga tushgan g’avvosday o’sha tashbihlar bilan paypasladi, nimalarnidir topdi; o’zi aytganday, lug’atlardan “ot yetmay qolgan narsalarga” majoz orqali yangi ismlar topib berishga intilib yashadi. Qolgani esa o’quvchining ishi.
* Eujenio Montale, Izbrannoe, Moskva, Izd. “Progress”, 1979
Eujenio Montale
SHE’RLAR
Tohir Qahhor tarjimalari
Eujenio Montale (Eugenio Montale; 1896-1981) — Italiyaning atoqli shoiri, yozuvchisi, publitsisti, adabiyotshunosi, bir umrga senator qilib saylangan davlat arbobi, Nobel` mukofoti sovrindori (1975). Birinchi jahon urushida qatnashgan. 1925 yilda ilk she’riy to’plami “Murakkab baliqning suyaklari” nashr etilgan. Unda shoir zamon fojialarini, achchiq haqiqatlarini timsoliy so’zlar vositasida san’atkorona tasvirlagan. 1939 yili bosilgan “Holu holat” kitobidagi she’rlarda Ovro’podagi zulm davrini shafqatsizlarcha fosh eta olgan. 1938 yilda ital`yan fashistlar partiyasiga kirmagani uchun tazyiqqa uchragan. Hayotida va ijodida haqiqat, adolat, xalqchillik yo’lini tutdi. Uning she’rlari mazmun, ma’no jihatidan xalq ongiga va jonli tiliga juda yaqin. Impressionist shoir fojialar dunyosidagi insonning yolg’izligini teran tasvirlagan. “Pakanalar sovuti», “Holat”, “Finisterra”, “Bo’ron», “Suzgich”, “72-73-yillar kundaligi”, “To’rt yil daftari” kabi kitoblar muallifi.
ISTAMA
Shu bichimsiz ruhimizga bichim bo’lajak
So’zlar menda yo’qdir, uni istama mendin.
O’t qilib yoqu so’zlarni, kulini sovur!
Maxmurgulday eshaknozi qilma, bas endi.
Shu odam, ko’r, boshqalarga va o’ziga do’st.
U o’ziga ishonadi. O’z kulankasin
It kunining quyoshi shu to’kik devorga
Urishidin qo’rqmas,
Qo’rqmas sovurishidin!
Oyni olib berishimni istama mendin.
Quruq butoq kabi so’zlar mening bor-yo’g’im.
Biroq biz kim bo’lolmadik,
Nega yetmadik —
Buni senga ayta olgum, shu bas, qarog’im.
TAMAL TOSHI
Dunyoning asosi to’rtta moddadir,
To’rt tamal toshdir.
O’ylashimcha, mujrim malaklar
Qit’alarga quvg’in etilmish.
Biz ularni tuya olmasmiz.
Tuyarlimas qushlar bizdan-da,
Hattoki eng ziiyraklari-da
Malaklarning tashrif zamonin
Qay chog’ligin anglata olmas.
Biz ham aniq so’ylay olmaymiz,
Arximedning tayanch nuqtasin
O’lar aytib tursa-da hatto,
Haqiqatni ta’kid etsa-da,
Buni kimsa ko’rmas va tuymas.
Shu odamning turgan-bitgani.
Asli bizga boshqa ko’z kerak.
Biz ko’rolmas bo’lib qoldik-ku.
Haqiqat bor axir bu Yerda,
Uni ko’rmay yashash mumkinmas.
Uni yakson qilay deb ming yil
Nafrat bilan yashash mumkinmas.
Oyoqni bosh, egrini to’g’ri,
Rostgo’ylarni yolg’onchi, o’g’ri
Deya yashash mumkinmi ortiq?
Ayon axir, niqoblar yirtiq,
Shu riyokor muhitingizda
O’tmish, bugun tilkalanmishdir,
Kelajak-da bo’libdir cho’pchak.
O’zingizni tog’larga bo’ylab
Kun kechirmoq masxaramasmi?
Anglang — dunyo tamali sizmas,
U mukammal yaratilmishdir:
U sobitdir, yemrilmas, to’zmas.
Manba: «Jahon adabiyoti» jurnali, 2014/06
