14 декабрь – машҳур француз шоири Поль Элюар (1895- 1952) туғилган кун
Ўтган асрнинг 70-йилларида ўзбек ёш шоирлари ўртасида энг машҳур бўлган француз шоирларидан бири Поль Элюарнинг таниқли «Озодлик» шеърининг ўзбекча уч таржимасини тақдим этамиз. Уларни баҳолаш сиздан…
Поль Элюар
ОЗОДЛИК
1952 йил 18 ноябрда вафот этган.
ОЗОДЛИК
Ўқувчилик дафтарларимга
Ва дарахтлар илдизига,
Омонат қум тепаларига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ҳамма ўқилган саҳифаларга
Мангу бўш қолган саҳифаларга
Қонга, тошга ва кулга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Тилла югуртирилган суратларга,
Қиролларнинг гултожларига,
Ҳарбий қуролланишларга,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Харобазор ва чангалзорларга,
Бутоқдаги қуш инларига,
Болаликнинг акс-садоларига,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Кечаларнинг афсунгарлигига,
Кундузнинг оппоқ нонига,
Никоҳнинг чиллали кунларига,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Мовийликнинг синиқ-синиқларига,
Ойли кўлларнинг сокинлигига,
Қуёш ҳавзаларига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Соҳилсиз текисликларга,
Учаётган қушнинг қанотларига,
Тегирмонлар мудроқ қанотларига,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ҳар бир тонг отар шуъласига,
Денгизга, кемаларга,
Тоғлар телба чуққиларига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Булутларнинг буғланишларига,
Ёмғирларнинг бурма оқимларига,
Довулли жалаларга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ҳамма нурланувчи шаклларга,
Гулларнинг чилдирмаларига,
Руй-рост кўринган ҳақиқатга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Шиббаланган равон йўлларга,
Тақирлашган сўқмоқларга,
Одам гавжум майдонларга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Тунлари ёқилган чироққа,
Саҳарга келиб ўчган чироққа,
Ҳамма уйларга, қайда яшамай,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ҳувиллаган турар жойимни,
Акс этаётган ойнага,
Бўм-бўш иссиқ ўринга,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Хушфеъл итнинг юнгларига,
Унинг ўткир қулоқларига,
Унинг қўпол панжаларига,
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ҳар бир менга яқин вужудга,
Севимли дўстлар манглайларига
Ҳар бир очилган кафтга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Очиб қўйилган деразаларга,
Диққатли сукут сақлаб,
Ярим очилган дудоқларига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Тўғнагичлар тутқичларига,
Синдирилган фонусларга,
Ҳамишалик қайғулар деворига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Ўрни тўлмас заволларга,
Ўз тақир етимлигимга,
Кўмиш маросимларига
Мен сенинг номинг ёзаман.
Қайтарилган саломатликка,
Ўтган ўша қўполликка,
Тентакларча хом умидларга
Мен сенинг номинг ёзаман.
Шу сўзнинг қудрати билан
Ҳаётга қайтарман мен –
Сен билан дўстлашгани келдим,
Дунёга келдим атай олгани сени:
«Озодлик!»
Рус тилидан Муҳамадали.Қўшмоқов таржимаси
О З О Д Л И К
Мактабимда ҳар бир дафтарга
Тахтага ҳам оппоқ деворга
Дарахтларга, қумга ва қорга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Ўқиганим ҳар саҳифа бобга
Ўқилмаган ҳар бир китобга
Тошга, қонга, кўлга шу тобда
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Ўтмиш замон уй лошига
Лашкарларнинг совут бошига,
Подшоларнинг тахту тожига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Чўл, чангалзор адоқларига
Ундаги қуш нидоларига
Пок болалик садоларига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Тунлардаги завқи ниҳонга
Нонуштага қўйилган нонга
Тўйлардаги ҳар дастурхонга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Ҳовуздаги лойқаранг кунга
Ёғдуларда ёнган сукунга
Кулдаги ой таратган унга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Қанот қоққан қуш нафасига
Далага уфқ алангасига
Тегирмонлар кўланкасига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Тонг ҳовури ҳар бир титроққа
Кемаларга, денгиз, қирғоққа
Ақлу ҳушдан айрилган чоққа
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Кўпирган оқ булут кафтига
Тунд булутнинг шумшук афтига
Зор йиғлатган ёмғир тафтига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Жилваланган саробий қатга
Жомхонага рангин қабатга
Фаҳм этилган ҳар ҳақиқатга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Уйғонган ҳар сўқмоқ кўзига
Илонизи йўллар юзига
Гавжум майдонларнинг ўзига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Ҳар бир ёниқ чироқ нурига
Туннинг ўчик чироқларига
Яшаганим ҳар уй турига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Икки бўлак олма пўстига
Ётоғимга ойна устига
Кўрпам — ёлғизлигим дўстига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Уйимизнинг остонасига
Нарсаларнинг қиёфасига
Муқаддас ўт алангасига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Хушбахтларнинг тик қоматига
Дўстларнинг соф муҳаббатига
Ҳар саломи садоқатига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Шабнам мисол тиниқ ҳайратга
Лаблардаги ноз ишоратга
Илҳақликка зор сукунатга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Гўшамнинг хор-хароб ҳолига
Сўнган маёқлар саволига
Ғамларимнинг чалдуволига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Фурқатнинг гард гиналарига
Танҳоликнинг сийналарига
Ўлим ажал зиналарига
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Қайтиб келган соғлик омадга
Ўтиб кетган ҳар фалокатга
Яна келган умидга бахтга
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Шу бир сўзнинг қудратин билдим
Билгач яна руҳан тирилдим
Ҳурлик истаб дунёга келдим
Мен озодлик сўзин ёзаман.
Рус тилидан Тоҳир Қаҳҳор таржимаси
ОЗОДЛИК
Мактаб дафтарларимга ҳам
Парта ва дарахтларимга ҳам
Қумга ва қорга ҳам
Сенинг исминг ёзаман.
Қораланган саҳифаларга
Ҳам оппоқ саҳифаларга
Қоғоз, тош ҳам тупроққа
Сенинг исминг ёзаман.
Тилларанг суратларга
Жанговор яловларга
Шоҳлар тожига ҳам
Сенинг исминг ёзаман.
Ўрмон-у саҳрога ҳам
Инларга, буталарга ҳам
Гўдаклигим акси-садосига
Сенинг исминг ёзаман.
Тунлар гўзаллигига
Ҳар кунги оппоқ нонга
Чилла мавсумига
Сенинг исминг ёзаман.
Осмоннинг кўк гумбазига
Ҳовуздаги қуёш ипига
Кўлдаги жонли ойга
Сенинг исминг ёзаман.
Далаларга, уфққа ҳам
Қушлар қанотига ҳам
Тегирмоннинг соясига ҳам
Сенинг исминг ёзаман.
Субҳи саболарга
Денгиз, кемаларга
Осмонўпар тоғларга
Сенинг исминг ёзаман.
Момиқ булутларга
Иссиқ чақмоққа
Шаррос ёққан ёмғирга
Сенинг исминг ёзаман.
Рангу тус ўйинларига
Гулларнинг қўнғироғига
Табиат ҳақиқатига
Сенинг исминг ёзаман.
Уйғонаётган сўқмоқларга
Айланма йўлларга
Одам тўла майдонларга
Сенинг исминг ёзаман.
Ёниб турган чироққа
Ҳам ўчган чироққа
Ўзим яшаган хонага
Сенинг исминг ёзаман.
Иккига бўлинган мевага
Ойнага ва менинг хонамга
Тўшагимнинг бўш жойига
Сенинг исминг ёзаман.
Юмшоқ ширинтамоқ итимга
Унинг узун қулоқларига
Ҳам беуқув панжаларига
Сенинг исминг ёзаман.
Уйимизнинг зиналарига
Ҳамма оддий нарсаларга
Муқаддас оловли тўлқинга
Сенинг исминг ёзаман.
Барча якдил одамга
Дўстларимнинг пешонасига
Ҳамма очиқ қўлларга
Сенинг исминг ёзаман.
Дераза ойналарига
Лабларинг диққатига
Хуш ҳам сирли сукутга
Сенинг исминг ёзаман.
Бузилган қўрғонларимга
Вайрона маёқларимга
Қайғули деворларимга
Сенинг исминг ёзаман.
Беорзу ўтганларга
Танҳо, ёлғиз булутларга
Ўлим сари кетганларга
Сенинг исминг ёзаман.
Соғайган саломатликка
Ўтиб-кетган хатарга
Ушалмаган умидга
Сенинг исминг ёзаман.
Шу бир сўз қудрати билан
Мен яна қайтдим ҳаётга
Фақат сени танимоқ учун
Сени айтмоқ учун – ОЗОДЛИК
Француз тилидан Очилбой Рустамов таржимаси
Oʼtgan asrning 70-yillarida oʼzbek yosh shoirlari oʼrtasida eng mashhur boʼlgan frantsuz shoirlaridan biri Polь Elyuarning taniqli «Ozodlik» sheʼrining oʼzbekcha uch tarjimasini taqdim etamiz. Ularni baholash sizdan…
Поль Элюар
ОЗОДЛИК
Pol Elyuar (Paul Éluard) 1895 yil 14 dekabrda tugʼilgan. Dastlab, 1919 yil dadaizm (modernizm yoʼnalishidagi adabiy-badiiy oqim) ruhida jumboq va tushunish bir qadar murakkab boʼlgan sheьrlar yozgan (Xususan,»Hayvonlar va ularning egalari, odamlar va ularning hayvonlari» (1920); «Namunalar» (1921) kabi toʼplamlarida). 1924 yil Аndre Breton, Lui Аragon va boshqalar bilan birgalikda syurrealizm yoʼnalishida ijod kiluvchilarning namoyandasiga aylangan. Keyinchalik fashizmga qarshi ruhdagi dostonlar yozgan («1936 yil noyabr», 1938). «Ochiq kitob I» (1940), «Ochik kitob II» (1942) va boshka asarlarida vatanparvarlik tuygʼulari aks etgan. «Ozodlik», «Sheʼriyat va 1942 yil haqiqati» sheʼrlari frantsuz Qarrshilik koʼrsatish harakatining dasturiga aylangan. «Qaygʼu yomgʼiri» (1926), «Haqiqiy hayot» (1932), «Аtirgul hamma uchun» (1934), «Siyosiy sheʼrlar» (1948), «Аxloq sabogʼi» (1949), «Qaqnus» (Feniks) (1951) kabi sheʼriy toʼplamlar muallifi.
1952 yil 18 noyabrda vafot etgan.
OZODLIK
Oʼquvchilik daftarlarimga
Va daraxtlar ildiziga,
Omonat qum tepalariga
Men sening noming yozaman.
Hamma oʼqilgan sahifalarga
Mangu boʼsh qolgan sahifalarga
Qonga, toshga va kulga
Men sening noming yozaman.
Tilla yugurtirilgan suratlarga,
Qirollarning gultojlariga,
Harbiy qurollanishlarga,
Men sening noming yozaman.
Xarobazor va changalzorlarga,
Butoqdagi qush inlariga,
Bolalikning aks-sadolariga,
Men sening noming yozaman.
Kechalarning afsungarligiga,
Kunduzning oppoq noniga,
Nikohning chillali kunlariga,
Men sening noming yozaman.
Moviylikning siniq-siniqlariga,
Oyli koʼllarning sokinligiga,
Quyosh havzalariga
Men sening noming yozaman.
Sohilsiz tekisliklarga,
Uchayotgan qushning qanotlariga,
Tegirmonlar mudroq qanotlariga,
Men sening noming yozaman.
Har bir tong otar shuʼlasiga,
Dengizga, kemalarga,
Togʼlar telba chuqqilariga
Men sening noming yozaman.
Bulutlarning bugʼlanishlariga,
Yomgʼirlarning burma oqimlariga,
Dovulli jalalarga
Men sening noming yozaman.
Hamma nurlanuvchi shakllarga,
Gullarning childirmalariga,
Ruy-rost koʼringan haqiqatga
Men sening noming yozaman.
Shibbalangan ravon yoʼllarga,
Taqirlashgan soʼqmoqlarga,
Odam gavjum maydonlarga
Men sening noming yozaman.
Tunlari yoqilgan chiroqqa,
Saharga kelib oʼchgan chiroqqa,
Hamma uylarga, qayda yashamay,
Men sening noming yozaman.
Huvillagan turar joyimni,
Аks etayotgan oynaga,
Boʼm-boʼsh issiq oʼringa,
Men sening noming yozaman.
Xushfeʼl itning yunglariga,
Uning oʼtkir quloqlariga,
Uning qoʼpol panjalariga,
Men sening noming yozaman.
Har bir menga yaqin vujudga,
Sevimli doʼstlar manglaylariga
Har bir ochilgan kaftga
Men sening noming yozaman.
Ochib qoʼyilgan derazalarga,
Diqqatli sukut saqlab,
Yarim ochilgan dudoqlariga
Men sening noming yozaman.
Toʼgʼnagichlar tutqichlariga,
Sindirilgan fonuslarga,
Hamishalik qaygʼular devoriga
Men sening noming yozaman.
Oʼrni toʼlmas zavollarga,
Oʼz taqir yetimligimga,
Koʼmish marosimlariga
Men sening noming yozaman.
Qaytarilgan salomatlikka,
Oʼtgan oʼsha qoʼpollikka,
Tentaklarcha xom umidlarga
Men sening noming yozaman.
Shu soʼzning qudrati bilan
Hayotga qaytarman men –
Sen bilan doʼstlashgani keldim,
Dunyoga keldim atay olgani seni:
«Ozodlik!»
Rus tilidan Muhamadali.Qoʼshmoqov tarjimasi
O Z O D L I K
Maktabimda har bir daftarga
Taxtaga ham oppoq devorga
Daraxtlarga, qumga va qorga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Oʼqiganim har sahifa bobga
Oʼqilmagan har bir kitobga
Toshga, qonga, koʼlga shu tobda
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Oʼtmish zamon uy loshiga
Lashkarlarning sovut boshiga,
Podsholarning taxtu tojiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Choʼl, changalzor adoqlariga
Undagi qush nidolariga
Pok bolalik sadolariga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Tunlardagi zavqi nihonga
Nonushtaga qoʼyilgan nonga
Toʼylardagi har dasturxonga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Hovuzdagi loyqarang kunga
Yogʼdularda yongan sukunga
Kuldagi oy taratgan unga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Qanot qoqqan qush nafasiga
Dalaga ufq alangasiga
Tegirmonlar koʼlankasiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Tong hovuri har bir titroqqa
Kemalarga, dengiz, qirgʼoqqa
Аqlu hushdan ayrilgan choqqa
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Koʼpirgan oq bulut kaftiga
Tund bulutning shumshuk aftiga
Zor yigʼlatgan yomgʼir taftiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Jilvalangan sarobiy qatga
Jomxonaga rangin qabatga
Fahm etilgan har haqiqatga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Uygʼongan har soʼqmoq koʼziga
Ilonizi yoʼllar yuziga
Gavjum maydonlarning oʼziga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Har bir yoniq chiroq nuriga
Tunning oʼchik chiroqlariga
Yashaganim har uy turiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Ikki boʼlak olma poʼstiga
Yotogʼimga oyna ustiga
Koʼrpam — yolgʼizligim doʼstiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Uyimizning ostonasiga
Narsalarning qiyofasiga
Muqaddas oʼt alangasiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Xushbaxtlarning tik qomatiga
Doʼstlarning sof muhabbatiga
Har salomi sadoqatiga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Shabnam misol tiniq hayratga
Lablardagi noz ishoratga
Ilhaqlikka zor sukunatga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Goʼshamning xor-xarob holiga
Soʼngan mayoqlar savoliga
Gʼamlarimning chalduvoliga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Furqatning gard ginalariga
Tanholikning siynalariga
Oʼlim ajal zinalariga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Qaytib kelgan sogʼlik omadga
Oʼtib ketgan har falokatga
Yana kelgan umidga baxtga
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Shu bir soʼzning qudratin bildim
Bilgach yana ruhan tirildim
Hurlik istab dunyoga keldim
Men ozodlik soʼzin yozaman.
Rus tilidan Tohir Qahhor tarjimasi
OZODLIK
Maktab daftarlarimga ham
Parta va daraxtlarimga ham
Qumga va qorga ham
Sening isming yozaman.
Qoralangan sahifalarga
Ham oppoq sahifalarga
Qogʼoz, tosh ham tuproqqa
Sening isming yozaman.
Tillarang suratlarga
Jangovor yalovlarga
Shohlar tojiga ham
Sening isming yozaman.
Oʼrmon-u sahroga ham
Inlarga, butalarga ham
Goʼdakligim aksi-sadosiga
Sening isming yozaman.
Tunlar goʼzalligiga
Har kungi oppoq nonga
Chilla mavsumiga
Sening isming yozaman.
Osmonning koʼk gumbaziga
Hovuzdagi quyosh ipiga
Koʼldagi jonli oyga
Sening isming yozaman.
Dalalarga, ufqqa ham
Qushlar qanotiga ham
Tegirmonning soyasiga ham
Sening isming yozaman.
Subhi sabolarga
Dengiz, kemalarga
Osmonoʼpar togʼlarga
Sening isming yozaman.
Momiq bulutlarga
Issiq chaqmoqqa
Sharros yoqqan yomgʼirga
Sening isming yozaman.
Rangu tus oʼyinlariga
Gullarning qoʼngʼirogʼiga
Tabiat haqiqatiga
Sening isming yozaman.
Uygʼonayotgan soʼqmoqlarga
Аylanma yoʼllarga
Odam toʼla maydonlarga
Sening isming yozaman.
Yonib turgan chiroqqa
Ham oʼchgan chiroqqa
Oʼzim yashagan xonaga
Sening isming yozaman.
Ikkiga boʼlingan mevaga
Oynaga va mening xonamga
Toʼshagimning boʼsh joyiga
Sening isming yozaman.
Yumshoq shirintamoq itimga
Uning uzun quloqlariga
Ham beuquv panjalariga
Sening isming yozaman.
Uyimizning zinalariga
Hamma oddiy narsalarga
Muqaddas olovli toʼlqinga
Sening isming yozaman.
Barcha yakdil odamga
Doʼstlarimning peshonasiga
Hamma ochiq qoʼllarga
Sening isming yozaman.
Deraza oynalariga
Lablaring diqqatiga
Xush ham sirli sukutga
Sening isming yozaman.
Buzilgan qoʼrgʼonlarimga
Vayrona mayoqlarimga
Qaygʼuli devorlarimga
Sening isming yozaman.
Beorzu oʼtganlarga
Tanho, yolgʼiz bulutlarga
Oʼlim sari ketganlarga
Sening isming yozaman.
Sogʼaygan salomatlikka
Oʼtib-ketgan xatarga
Ushalmagan umidga
Sening isming yozaman.
Shu bir soʼz qudrati bilan
Men yana qaytdim hayotga
Faqat seni tanimoq uchun
Seni aytmoq uchun – OZODLIK
Frantsuz tilidan Ochilboy Rustamov tarjimasi
