6 март — Габриел Гарсиа Маркес таваллуд топган кун
Йигит уч кун сабр қилди. Шу кунларнинг бирида, яъни якшанбада уч соат муттасил кўчада изғиди, кўча бурчагида ўтган-кетганларга анграйиб тураверди ва ҳаттоки ўз жонига суиқасд қилиш каби ўй-хаёллар ичида юрди. Аммо, сешанба куни унга хат келди.
Габриэль Гарсиа МАРКЕС
МАЪЮС ҲИКОЯ
Русчадан Темур Тангриберганов таржимаси
Габриель Гарсиа Маркес (1928, Аракатака — 2014, Мехико) — колумбиялик ёзувчи. «Эль Эспектадор» газетасининг Богота ва Европадаги репортёри. 1959—60 йилларда Куба «Пренса Латина» агентлигининг мухбири. Дастлаб сценарийлар ёзган. «Тўкилган япроқлар» (1955), «Полковникка ҳеч ким ёзмайди» (1958), «Ғаразли соат» (1962) повестлари реалистик руҳда ёзилган, «Гранде-Она дафн маросими» (1962) тўпламига кирган ҳикоялари фантастикага бой. «Юз йил танҳоликда» (1967—70) роман эпопеяси Колумбия тарихига бағишланган. «Вабо ва муҳаббат» (1985) романида фольклор ва мифологиядан фойдаланиб, ўзига хос миллий онгни тиклашга ҳаракат қилган. Габриэль Маркеснинг «Юз йил танҳоликда» (1986) романи ўзбек тилига таржима қилинган. Нобель мукофоти лауреати (1982)
У якшанба куни шунақа зерикдики, охир-оқибат биронта қиз билан танишишга аҳд қилди. Газета таҳририятига борди ва эълонлар бўлимига қуйидагича мазмундаги хат қолдирди:
“Ёш йигит, йигирма уч ёшда, бўйи-басти юз етмиш сантиметрдан баланд! Ўзи тенги қиз билан танишишни истайди. Ягона нуқсони: якшанба куни жуда зерикади”.
Йигит уч кун сабр қилди. Шу кунларнинг бирида, яъни якшанбада уч соат муттасил кўчада изғиди, кўча бурчагида ўтган-кетганларга анграйиб тураверди ва ҳаттоки ўз жонига суиқасд қилиш каби ўй-хаёллар ичида юрди. Аммо, сешанба куни унга хат келди. Мактуб ёзган қиз, ўзининг юмшоқ феъл-атвори ва руҳияти ҳақида, йигитнинг табиатини ўзи учун жуда мос экани ва у сингари диққинафас якшанба кунидан қўрқиши тўғрисида ёзган эди. У тушундики, шу қиз айнан ўзи истаган хилидан.
Шу заҳотиёқ у қизга жавоб ёзди. Кейинги сафар қиз ўз фотосуратини конвертга солиб, йигитга юборди. Жума куни, ёқимсиз якшанба яқинлашиб, қўрқинчли арвоҳ каби юрагига ваҳима сола бошлаганида, улар учрашув кунини белгилашди.
Қаҳвахонада! Айнан яқинлашаётган якшанба кунида бўлади биринчи учрашув!
Йигит илк учрашувга сочларини тараб, ўзининг энг яхши костюмини кийиб, шанбада харид қилган журнали билан аниқ вақтида етиб борди. Қиз эса қаҳвахонанинг тўрида, хавотирланиб уни кутиб ўтирарди. Йигит қизни суратидан таниди, ва албатта қиз ҳам эшикка ўзгача иштиёқ билан тикилиб ўтирганди столда.
– Hola! – деди йигит. Қиз табассум қилди. Кўришиш учун қўл узатиб: “Қани-и-и, бу ёққа” деб жой кўрсатди. Йигит ўтиргач, лимонад буюртма берди. Қиз эса музқаймоқ хоҳлаётганини айтди. Официант столдан узоқлашиши билан:
– Келганингга анча бўлдими? – деб сўради у. Қиз:
– Унчамас…беш дақиқадан ошмади – деб жавоб қилди. Официант шу пайт лимонад шишасини келтириб қўйди. Йигит айбдорларча жилмайиб қўйгач, лимонадни эринчоқлик билан қуйди. Баҳонада қизга яхшилаб разм солиб олди. Қиз тағин кулди ва сокин хиринглади:
– Хи-хи-хи…
Қизнинг кулиши ғалатироқ экан, деб ўйлади йигит.
– Сенга журнал олиб келдим – деди ўйчанроқ тарзда.
Қиз қўлига олиб, варақлай бошлади. Варақлайверди, варақлайверди, бу орада йигит заранг қотиб қолган сукунат мобайнида егулик еб тугатди. Сўнгра девордаги соатга боқди ва ҳайратланиб:
– И-е, буни қара!! Дарров икки бўлибди-я – деб хитоб қилди. Кейин: – Хўш, кетамизми? дея қўшимча қилди. Қиз розилик оҳангида бошини қимирлатди.
Кўча бўйлаб, оғизларига “мум” солгандек жим кетдилар. Анчагина йўл юрганларидан кейин қиз сўради:
– Сен якшанба кунлари ҳар доим зерикасанми? Йигит тасдиқлади:
– Ҳа-ҳа… албатта. Қиз жавобан:
– Наҳотки? Ўҳшашликни қара. Мендаям шунақа бўлади, – деди. Йигит тиржайиб:
– Ҳа, майлида, бугун об-ҳаво яхшироқ, – деб таъкидлаб қўйди. Қиз яна ғалати қилиғини қилди:
– Хи-хи-хи, декабрь яқинлашиб қолди-ку.
Соат тўрт яримларда атайин жимжитлик ўйинини ўйнагандек, атиги 20 га яқин сўзни ишлатиб, кинотеатр ёнига келиб қолишди.
– Кирамизми? – таклиф этди йигит. Қиз ҳам: “Кетдик” деди. Залга кирдилар. Йигит билет олгунича қиз миқ этмай тураверди. Йигит қайтиб келгач эса:
– Сенга охирги қаторда ўтириш ёқадими? – деб сўради ундан. Йигит ёқтиришини англатди. Лекин фильм жудаям зерикарли экан ва йигит олдинги қатордаги ўриндиққа оёғини тиқиб, уйқуга кетди. Қиз эса 15-20 дақиқа тетик ўтира олди. Бироқ у ҳам кетма-кет эснай бошлагач, ноилож ўриндиққа қулай ўрнашди ва оқибат, у ҳам ухлаб қолди.
Hola – испанча салом дегани
Манба: «Китоб дунёси» газетаси,2014 йил, 11-сон
Gabriel Garsiya MARKES
MA’YUS HIKOYA
Ruschadan Temur Tangriberganov tarjimasi
Gabriyel Garsia Markes (1928, Arakataka — 2014, Mexiko) — kolumbiyalik yozuvchi. «El Espektador» gazetasining Bogota va Yevropadagi reportyori. 1959—60 yillarda Kuba «Prensa Latina» agentligining muxbiri. Dastlab ssenariylar yozgan. «To‘kilgan yaproqlar» (1955), «Polkovnikka hech kim yozmaydi» (1958), «G‘arazli soat» (1962) povestlari realistik ruhda yozilgan, «Grande-Ona dafn marosimi» (1962) to‘plamiga kirgan hikoyalari fantastikaga boy. «Yuz yil tanholikda» (1967—70) roman epopeyasi Kolumbiya tarixiga bag‘ishlangan. «Vabo va muhabbat» (1985) romanida folklor va mifologiyadan foydalanib, o‘ziga xos milliy ongni tiklashga harakat qilgan. Gabriel Markesning «Yuz yil tanholikda» (1986) romani o‘zbek tiliga tarjima qilingan. Nobel mukofoti laureati (1982)
U yakshanba kuni shunaqa zerikdiki, oxir-oqibat bironta qiz bilan tanishishga ahd qildi. Gazeta tahririyatiga bordi va e’lonlar bo‘limiga quyidagicha mazmundagi xat qoldirdi:
“Yosh yigit, yigirma uch yoshda, bo‘yi-basti yuz yetmish santimetrdan baland! O‘zi tengi qiz bilan tanishishni istaydi. Yagona nuqsoni: yakshanba kuni juda zerikadi”.
Yigit uch kun sabr qildi. Shu kunlarning birida, ya’ni yakshanbada uch soat muttasil ko‘chada izg‘idi, ko‘cha burchagida o‘tgan-ketganlarga angrayib turaverdi va hattoki o‘z joniga suiqasd qilish kabi o‘y-xayollar ichida yurdi. Ammo, seshanba kuni unga xat keldi. Maktub yozgan qiz, o‘zining yumshoq fe’l-atvori va ruhiyati haqida, yigitning tabiatini o‘zi uchun juda mos ekani va u singari diqqinafas yakshanba kunidan qo‘rqishi to‘g‘risida yozgan edi. U tushundiki, shu qiz aynan o‘zi istagan xilidan.
Shu zahotiyoq u qizga javob yozdi. Keyingi safar qiz o‘z fotosuratini konvertga solib, yigitga yubordi. Juma kuni, yoqimsiz yakshanba yaqinlashib, qo‘rqinchli arvoh kabi yuragiga vahima sola boshlaganida, ular uchrashuv kunini belgilashdi.
Qahvaxonada! Aynan yaqinlashayotgan yakshanba kunida bo‘ladi birinchi uchrashuv!
Yigit ilk uchrashuvga sochlarini tarab, o‘zining eng yaxshi kostyumini kiyib, shanbada xarid qilgan jurnali bilan aniq vaqtida yetib bordi. Qiz esa qahvaxonaning to‘rida, xavotirlanib uni kutib o‘tirardi. Yigit qizni suratidan tanidi, va albatta qiz ham eshikka o‘zgacha ishtiyoq bilan tikilib o‘tirgandi stolda.
– Hola! – dedi yigit. Qiz tabassum qildi. Ko‘rishish uchun qo‘l uzatib: “Qani-i-i, bu yoqqa” deb joy ko‘rsatdi. Yigit o‘tirgach, limonad buyurtma berdi. Qiz esa muzqaymoq xohlayotganini aytdi. Ofitsiant stoldan uzoqlashishi bilan:
– Kelganingga ancha bo‘ldimi? – deb so‘radi u. Qiz:
– Unchamas…besh daqiqadan oshmadi – deb javob qildi. Ofitsiant shu payt limonad shishasini keltirib qo‘ydi. Yigit aybdorlarcha jilmayib qo‘ygach, limonadni erinchoqlik bilan quydi. Bahonada qizga yaxshilab razm solib oldi. Qiz tag‘in kuldi va sokin xiringladi:
– Xi-xi-xi…
Qizning kulishi g‘alatiroq ekan, deb o‘yladi yigit.
– Senga jurnal olib keldim – dedi o‘ychanroq tarzda.
Qiz qo‘liga olib, varaqlay boshladi. Varaqlayverdi, varaqlayverdi, bu orada yigit zarang qotib qolgan sukunat mobaynida yegulik yeb tugatdi. So‘ngra devordagi soatga boqdi va hayratlanib:
– I-ye, buni qara!! Darrov ikki bo‘libdi-ya – deb xitob qildi. Keyin: – Xo‘sh, ketamizmi? deya qo‘shimcha qildi. Qiz rozilik ohangida boshini qimirlatdi.
Ko‘cha bo‘ylab, og‘izlariga “mum” solgandek jim ketdilar. Anchagina yo‘l yurganlaridan keyin qiz so‘radi:
– Sen yakshanba kunlari har doim zerikasanmi? Yigit tasdiqladi:
– Ha-ha… albatta. Qiz javoban:
– Nahotki? O‘hshashlikni qara. Mendayam shunaqa bo‘ladi, – dedi. Yigit tirjayib:
– Ha, maylida, bugun ob-havo yaxshiroq, – deb ta’kidlab qo‘ydi. Qiz yana g‘alati qilig‘ini qildi:
– Xi-xi-xi, dekabr yaqinlashib qoldi-ku.
Soat to‘rt yarimlarda atayin jimjitlik o‘yinini o‘ynagandek, atigi 20 ga yaqin so‘zni ishlatib, kinoteatr yoniga kelib qolishdi.
– Kiramizmi? – taklif etdi yigit. Qiz ham: “Ketdik” dedi. Zalga kirdilar. Yigit bilet olgunicha qiz miq etmay turaverdi. Yigit qaytib kelgach esa:
– Senga oxirgi qatorda o‘tirish yoqadimi? – deb so‘radi undan. Yigit yoqtirishini anglatdi. Lekin film judayam zerikarli ekan va yigit oldingi qatordagi o‘rindiqqa oyog‘ini tiqib, uyquga ketdi. Qiz esa 15-20 daqiqa tetik o‘tira oldi. Biroq u ham ketma-ket esnay boshlagach, noiloj o‘rindiqqa qulay o‘rnashdi va oqibat, u ham uxlab qoldi.
Hola – ispancha salom degani
Manba: “Kitob dunyosi” gazetasi,2014 yil, 11-son
Gabriyel Garsia Markes. Oshkora qotillik qissasi by Khurshid Davron on Scribd
