20 октябрь — Устоз Одил Ёқубов таваллуд топган куннинг 90 йиллиги
Истеъдод Аллоҳнинг улуғ неъмати. Ҳар кимга ҳар хил даражада беради. Шу даражада масъулият ҳам. Истеъдодли ёзувчи десам, кўз олдимга биринчи бўлиб Лев Толстой келади. Пушкин, Достоевскийлар ҳам буюк. Лекин Толстойга етадигани йўқ. Унинг меҳнаткаш, ҳақиқатгўй бўлганига, тамасиз яшаганига ҳавасим келади.
ҲАҚИҚАТ ГЎЗАЛДИР
Атоқли адиб Одил ЁҚУБОВ билан суҳбат
Суҳбатдош: Вафо Файзуллоҳ
— Одил ака! Ҳаётда жуда кўп нарса илк қадамларга боғлиқ бўлади, дейишади. Худди қақроқ далага баҳор келганида мўъжиза юз бериб, уруғ униб чиққанидай… Бу палла чегара билмас орзулар ҳам… эҳ-ҳе… Сиз болалигингизни, ёшлигингизни қандай эслайсиз?
— Болалигимнинг бир чимдими Тошкентда, қолгани Қозоғистоннинг Туркистон шаҳрида кечган. Отам Эгамберди Ёқуб ўғли университетда ўқиган йиллари Тошкентда яшаганмиз. Сўнг яна она шаҳримизга қайтдик. Мени етти ёшимда ўрис мактабига беришган. Минг тўққиз юз ўттиз еттинчи йили учинчи синфни битирганимда, отам халқ душмани сифатида қамалиб кетдию, менинг болалигим тугади. Хўрлик ва қийинчиликлар бошланди. Раҳматли муштипар онам — исми Гулшаной — жуда иродали, тадбирли, меҳнаткаш аёл эди. Эркакларга ҳам ишлаш оғирлик қиладиган бўр заводида ишлаб, бизларни катта қилди. Ўғилларнинг каттаси эдим. Оғир мусибатлар кишини тоблар, чиниқтирар экан.
Қирқ тўртинчи йил, ўзимни оқламоқчи ё кўрсатмоқчи бўлдимми, ёшлик, ўсмирликнинг ўзига хос романтикаси билан ўн етти ёшимда аскарликка олишларини сўраб, ҳарбий бўлимга ариза бердим. Хизматга чақирилганлар жўнатиладиган куни ҳамқишлоқларимга қўшилиб, туман марказига бордим. Рўйхатда менинг номим йўқ эди. Чунки ўн саккизга тўлмаган эдим. Шунда ҳарбий комиссарнинг олдига кирдим, бир хатолик ўтибди, мен йигирма еттинчи йил эмас, йигирма олтинчи йил туғилганман, фронтга юбораверинг, дея илтимос қилдим. Аввал бизни Чкалов (ҳозирги Оренбург) шаҳрига олиб боришиб, роса эзиб, ҳарбий таълим берган бўлишди. Кейин эса Ғарбга эмас, Шарққа жўнатишди. Бир ойда Владивостокка, ундан кемада Порт Артур шаҳрига олиб боришди. Уммонда кўрган азобларим ҳамон эсимдан чиқмайди. Баҳайбат кемамизни — унда кўмир ташишаркан — тўлқинлар худди гугурт қутисидек ўйнатиб, гоҳ нақ осмонга учириб юборар, бир дамдан кейин пастга — денгизга (худди унинг тубига кириб кетгудай) тушириб қўяр, беихтиёр “Ё Худо, Ўзинг асра, чўкиб кетмайлик”, дея йиғлаб-сиқтаб илтижо қилганимни билмай қолар эдим.
Бир ёмоннинг бир яхшилиги бўладими, кам бўлса ҳам ўрис мактабида ўқиганим учун мени қисм идораси — штабга ёзув-чизув ишига олишди. Шунда китоб ўқишга бўш вақтим ҳам бўлди. Порт Артурда каттагина шаҳар кутубхонаси бор эди. Бўш бўлдим дегунча ўша ёққа учардим, дам олиш кунлари кутубхонадан чиқмасдим. Китоблар бир оз ватандан, онам бағридан узоқдалигимни, қийинчиликларни унуттирди. Ўзимда ҳам ёзув-чизувга майл пайдо бўлиб, ҳикоялар, ҳатто битта қисса ёзиб қўйганимни билмай қолдим…
Тузукроқ деб ўйлаганларимни Ўзбекистон ёзувчилар уюшмасига жўнатиб юбордим. Хизматнинг олтинчи йили минг тўққиз юз эллигинчи йили аскарларга биринчи марта бир ойлик таътил берилди. Улар ичида мен ҳам бор эдим. Таътилда эса бир-икки кун онамнинг бағрида бўлмай, Тошкентга жўнаб қолдим. Ёзувчилар уюшмасида Уйғун ака (раис) ва Мирмуҳсин (“Шарқ юлдузи”да бош муҳаррир) яхши кутиб олишди. “Тенгдошлар” номли илк қиссам нашрга бериш учун тайёрланаётган экан. Албатта, булар мени жуда тўлқинлантирди.
Порт Артурга қайтиб бордим. Олти-етти ой ўтиб аскарликдан озод этишди.
Қишлоққа борибоқ, онамга ўқишга боришимни айтдим. Энди ўйласам, онам жуда меҳрибон, ўзини ҳеч ўйламайдиган аёл экан бояёқиш. “Ўқишингни қўй, энди сени уйлантирай, ёнимда бўл” дейиши мумкин эди-ку. Лекин “Майли, болам, ўқи, ўқи!” деб ҳамма оғирликни елкаларига олди, менга оқ йўл тилади.
Ўрта Осиё давлат университетининг тўртинчи курсида ўқиётганимда, бир куни Пўлат Мўмин мени қидириб университетга келди. “Сизни Абдулла ака йўқлаяпти, эрта уюшмага кечикмай боринг”, деди. Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси бошқарувининг биринчи котиби Абдулла Қаҳҳор мен билан самимий суҳбатлашди. “Ёзганларингиз ёмонмас, уюшмага ишга келсангиз”, деб таклиф қилди. Абдулла аканинг гап-сўзларидан кейин бир жипириқ (ҳаваскор) ёзувчидан гўё ҳақиқий ёзувчига айлангандай бўлдим… Ўзимга ишончим ошди. Ёзганларимга жиддий қарайдиган бўлдим.
— Сизнинг адабиётимиз хазинасини бойитган “Улуғбек хазинаси”, “Диёнат”дай гўзал асарларингизни севиб ўқиганмиз. Бундай асарлар йўқ ерда бирдан пайдо бўлмайди…
— Уюшмада маслаҳатчи бўлиб юрганимда ўтириб бир драма ёздим. “Чин муҳаббат” деган… Гўё муҳаббатнинг сохтаси ҳам бўладигандай (кулади)… Уни “Ҳамза” театрига тақдим қилдим.
Асар муҳокамасида баъзилар ҳатто: “Бу ҳеч қандай драма эмас, бачкана бир нарса”, дейишди. Аммо Абдулла Қаҳҳор сўзга чиқиб: “Бу ёшлар ҳаётидан олиб ёзилган долзарб асар экан, севиб томоша қилинади, ҳатто унда комедия унсурлари ҳам йўқ эмас…” дея асаримни ҳимоя қилиб чиқди. “Чин муҳаббат”ни Тўлахўжаев деган ёш режиссёр саҳналаштирди. Томошабинга маъқул бўлишида раҳматлининг алоҳида ҳиссаси бор. Спектакл қўйилган кунлар томошахона лиқ тўларди. Айтишларича, ўша йили Фарғона водийи бўйлаб ижодий сафарга чиққан театр жамоаси энг кўп “Чин муҳаббат”ни ижро этишибди.
Бир оз ўтиб бу мавзуда яна бир нарса — “Муқаддас” қиссасини ёздим. У ҳам ўқувчиларга манзур бўлди. Фақат Тошкентдан эмас, Фарғона, Самарқанд ва бошқа жойлардан хатлар олганман, бир мактубга 130 чоғли талабалар имзо қўйишган эди. Балки унинг муваффақиятига ўзим ҳам бир инсон сифатида бу туйғуни бошимдан кечирганим сабаб бўлгандир… Асли қарноқли келинойингиз Марямхон билан университетда (журналистика бўлимида ўқиган) танишганмиз. Яна Ўзи берган жиндак ёзувчилик истеъдоди…
— Сизнингча, истеъдод нима? Кимларни чинакам маънода истеъдодли деса бўлади?
— Истеъдод Аллоҳнинг улуғ неъмати. Ҳар кимга ҳар хил даражада беради. Шу даражада масъулият ҳам. Истеъдодли ёзувчи десам, кўз олдимга биринчи бўлиб Лев Толстой келади. Пушкин, Достоевскийлар ҳам буюк. Лекин Толстойга етадигани йўқ. Унинг меҳнаткаш, ҳақиқатгўй бўлганига, тамасиз яшаганига ҳавасим келади. Кўнглидагини баралла, гўзал қилиб айта олган “Ҳожимурод” қиссасини олайлик. Ўқиганмисан? Ие, ўқимаганмисан? Ўқимаган бўлсанг, албатта ўқиб қўй!.. Мусулмонларга муносабат, босқинчи миллат вакили бўлатуриб, босиб олинган халқ томонида тургани, адолатни эсга солиб, ҳақиқатни ниҳоятда довюраклик билан тасвирланганига қойил қолмай илож йўқ.
Эшитишимча, Лев Толстойга Нобел мукофотини бермоқчи бўлишганида ўзи рад этган экан. Бунинг учун унинг маънавий ҳаққи бўлган. Худо берган истеъдодни шон-шуҳрат, бойликка алишмайдиган ёзувчи шундай бўлади.
Ёки аскарлигимда бир офитсердан Михаил Шолоховнинг “Тинч дон” романини икки кечага илтимос қилиб олиб ютоқиб ўқиганман. Бу дурдона асарни ҳам катта истеъдод соҳибигина ёза олади.
Туркий адабиётларимиз фахри Чингиз Айтматов ҳам Худо берган истеъдодлардан. У билан бир неча йил Марказий Осиё халқлари маданиятлари Ассамблеясида яқин ҳамкорликда ишлаганмиз. Толстойнинг ўша “Ҳожимурод”ига ўхшаш нарсаларни Чингизга ўхшаган истеъдодли ёзувчиларгина ёзиши мумкин. Лекин Толстойдай ёздими, буни айтолмайман. Адабиётчи ўқувчилар орасида бир “касал”лик бор, бу ёзувчи бунисидан зўр, дейишади. Ё унисини бунисига, бунисини унисига ўхшатишади. Булар кераксиз, асоссиз гаплар. Кейин истеъдодли деб таъкидлайвермаслик керак. Масалан, ёзувчи ҳам ожиз банда, у ҳам хато қилади, ҳеч ўйламаган жойда Ўзи асрамаса, ботқоққа тушиб кетиши мумкин. Ўзи илҳом бермаса, қўлидан ҳеч нарса келмайди…
— Ҳозир битаётган асарингиз “Осий банда” деб аталар экан…
— Шу ёшга кириб, бу гапда жуда катта ҳақиқат мужассам эканини энди англадим. Хафа бўлмангу, ҳаммамиз ҳам осий бандамиз. Бошдан дўппини олиб қўйиб, ўтган совет даврини ўйлаган инсон бугунги куннинг, истиқлолнинг қадрига етади. Вақтида Худо йўқ деб қанча тазйиқу тажовузлар қилишди. Худога шукр, ҳаммаси ўз жойига тушди.
Бугунга келиб ўтган кунлар худди ёмон — олабўжи эртакларга ўхшаб қолди. Имон-инсофли, илмли боболаримиз орзу қилган замонга келдик. Энди ҳеч ким нега намоз ўқияпсан, деб ёқамиздан олмайди. Балки бемалол ибодат қилиши учун шароит яратиб бериляпти.
Фақат бир нарсага — беҳуда ёлғонларга ишониб бой берилган умрга ачинаман. Тўғри йўл ўрнига, нотўғри йўлни кўрсатиб, роса эллик-олтмиш йил алдашган. “Осий банда” шулар ҳақида. Бугун ҳам айрим ёшлар турли оқимларнинг найрангига, алдовига учаётгани мени ажаблантиради. Бу ҳам лақиллатишдан бошқа нарса эмас аслида.
— Мўътабар ёшга етган, халқнинг зиёлиси, адиби кўнглида муҳим гаплари, айниқса ёшларга айтадиган насиҳатлари бўлади.
— Ёшлик аломат бир давр. Ёшлар ҳақида бир нарса дегим йўқ. Ёшларга ёшлар, тенгдошлари баҳо бера қолсин. Лекин… ёшлик-ғўрлик паллаларида битта асар ёзиб-ёзмай ҳамманинг оғзига тушишни мен ҳам хаёл қилганман… Аслида бир асарни қоралаш турган-битгани машаққат, уни яхшилаб ёзиш, ўн карра, юз карра қийин экан. Битта тилагим — ҳаёт ҳақиқатини тўлақонли, гўзал бера олиш ёшларимизга насиб этсин.
Бунинг учун шошилмасалар, тўғрироғи шошқалоқлик қилмасалар, бас. Сўз айтишдан, бировнинг тақдири борасида қози бўлишдан дунёда оғир масала бўлмаса керак. Ҳар бир инсон бунинг масъулиятини вақтида англаб етсин.
HAQIQAT GO’ZALDIR
Atoqli adib Odil YOQUBOV bilan suhbat
Suhbatdosh: Vafo Fayzulloh
— Odil aka! Hayotda juda ko‘p narsa ilk qadamlarga bog‘liq bo‘ladi, deyishadi. Xuddi qaqroq dalaga bahor kelganida mo‘‘jiza yuz berib, urug‘ unib chiqqaniday… Bu palla chegara bilmas orzular ham… eh-he… Siz bolaligingizni, yoshligingizni qanday eslaysiz?
— Bolaligimning bir chimdimi Toshkentda, qolgani Qozog‘istonning Turkiston shahrida kechgan. Otam Egamberdi Yoqub o‘g‘li universitetda o‘qigan yillari Toshkentda yashaganmiz. So‘ng yana ona shahrimizga qaytdik. Meni yetti yoshimda o‘ris maktabiga berishgan. Ming to‘qqiz yuz o‘ttiz yettinchi yili uchinchi sinfni bitirganimda, otam xalq dushmani sifatida qamalib ketdiyu, mening bolaligim tugadi. Xo‘rlik va qiyinchiliklar boshlandi. Rahmatli mushtipar onam — ismi Gulshanoy — juda irodali, tadbirli, mehnatkash ayol edi. Erkaklarga ham ishlash og‘irlik qiladigan bo‘r zavodida ishlab, bizlarni katta qildi. O‘g‘illarning kattasi edim. Og‘ir musibatlar kishini toblar, chiniqtirar ekan. Qirq to‘rtinchi yil, o‘zimni oqlamoqchi yo ko‘rsatmoqchi bo‘ldimmi, yoshlik, o‘smirlikning o‘ziga xos romantikasi bilan o‘n yetti yoshimda askarlikka olishlarini so‘rab, harbiy bo‘limga ariza berdim. Xizmatga chaqirilganlar jo‘natiladigan kuni hamqishloqlarimga qo‘shilib, tuman markaziga bordim. Ro‘yxatda mening nomim yo‘q edi. Chunki o‘n sakkizga to‘lmagan edim. Shunda harbiy komissarning oldiga kirdim, bir xatolik o‘tibdi, men yigirma yettinchi yil emas, yigirma oltinchi yil tug‘ilganman, frontga yuboravering, deya iltimos qildim. Avval bizni Chkalov (hozirgi Orenburg) shahriga olib borishib, rosa ezib, harbiy ta’lim bergan bo‘lishdi. Keyin esa G‘arbga emas, Sharqqa jo‘natishdi. Bir oyda Vladivostokka, undan kemada Port Artur shahriga olib borishdi. Ummonda ko‘rgan azoblarim hamon esimdan chiqmaydi. Bahaybat kemamizni — unda ko‘mir tashisharkan — to‘lqinlar xuddi gugurt qutisidek o‘ynatib, goh naq osmonga uchirib yuborar, bir damdan keyin pastga — dengizga (xuddi uning tubiga kirib ketguday) tushirib qo‘yar, beixtiyor “Yo Xudo, O‘zing asra, cho‘kib ketmaylik”, deya yig‘lab-siqtab iltijo qilganimni bilmay qolar edim.
Bir yomonning bir yaxshiligi bo‘ladimi, kam bo‘lsa ham o‘ris maktabida o‘qiganim uchun meni qism idorasi — shtabga yozuv-chizuv ishiga olishdi. Shunda kitob o‘qishga bo‘sh vaqtim ham bo‘ldi. Port Arturda kattagina shahar kutubxonasi bor edi. Bo‘sh bo‘ldim deguncha o‘sha yoqqa uchardim, dam olish kunlari kutubxonadan chiqmasdim. Kitoblar bir oz vatandan, onam bag‘ridan uzoqdaligimni, qiyinchiliklarni unuttirdi. O‘zimda ham yozuv-chizuvga mayl paydo bo‘lib, hikoyalar, hatto bitta qissa yozib qo‘yganimni bilmay qoldim…
Tuzukroq deb o‘ylaganlarimni O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasiga jo‘natib yubordim. Xizmatning oltinchi yili ming to‘qqiz yuz elliginchi yili askarlarga birinchi marta bir oylik ta’til berildi. Ular ichida men ham bor edim. Ta’tilda esa bir-ikki kun onamning bag‘rida bo‘lmay, Toshkentga jo‘nab qoldim. Yozuvchilar uyushmasida Uyg‘un aka (rais) va Mirmuhsin (“Sharq yulduzi”da bosh muharrir) yaxshi kutib olishdi. “Tengdoshlar” nomli ilk qissam nashrga berish uchun tayyorlanayotgan ekan. Albatta, bular meni juda to‘lqinlantirdi.
Port Arturga qaytib bordim. Olti-etti oy o‘tib askarlikdan ozod etishdi.
Qishloqqa boriboq, onamga o‘qishga borishimni aytdim. Endi o‘ylasam, onam juda mehribon, o‘zini hech o‘ylamaydigan ayol ekan boyayoqish. “O‘qishingni qo‘y, endi seni uylantiray, yonimda bo‘l” deyishi mumkin edi-ku. Lekin “Mayli, bolam, o‘qi, o‘qi!” deb hamma og‘irlikni yelkalariga oldi, menga oq yo‘l tiladi.
O‘rta Osiyo davlat universitetining to‘rtinchi kursida o‘qiyotganimda, bir kuni Po‘lat Mo‘min meni qidirib universitetga keldi. “Sizni Abdulla aka yo‘qlayapti, erta uyushmaga kechikmay boring”, dedi. O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi boshqaruvining birinchi kotibi Abdulla Qahhor men bilan samimiy suhbatlashdi. “Yozganlaringiz yomonmas, uyushmaga ishga kelsangiz”, deb taklif qildi. Abdulla akaning gap-so‘zlaridan keyin bir jipiriq (havaskor) yozuvchidan go‘yo haqiqiy yozuvchiga aylanganday bo‘ldim… O‘zimga ishonchim oshdi. Yozganlarimga jiddiy qaraydigan bo‘ldim.
— Sizning adabiyotimiz xazinasini boyitgan “Ulug‘bek xazinasi”, “Diyonat”day go‘zal asarlaringizni sevib o‘qiganmiz. Bunday asarlar yo‘q yerda birdan paydo bo‘lmaydi…
— Uyushmada maslahatchi bo‘lib yurganimda o‘tirib bir drama yozdim. “Chin muhabbat” degan… Go‘yo muhabbatning soxtasi ham bo‘ladiganday (kuladi)… Uni “Hamza” teatriga taqdim qildim.
Asar muhokamasida ba’zilar hatto: “Bu hech qanday drama emas, bachkana bir narsa”, deyishdi. Ammo Abdulla Qahhor so‘zga chiqib: “Bu yoshlar hayotidan olib yozilgan dolzarb asar ekan, sevib tomosha qilinadi, hatto unda komediya unsurlari ham yo‘q emas…” deya asarimni himoya qilib chiqdi. “Chin muhabbat”ni To‘laxo‘jaev degan yosh rejissyor sahnalashtirdi. Tomoshabinga ma’qul bo‘lishida rahmatlining alohida hissasi bor. Spektakl qo‘yilgan kunlar tomoshaxona liq to‘lardi. Aytishlaricha, o‘sha yili Farg‘ona vodiyi bo‘ylab ijodiy safarga chiqqan teatr jamoasi eng ko‘p “Chin muhabbat”ni ijro etishibdi.
Bir oz o‘tib bu mavzuda yana bir narsa — “Muqaddas” qissasini yozdim. U ham o‘quvchilarga manzur bo‘ldi. Faqat Toshkentdan emas, Farg‘ona, Samarqand va boshqa joylardan xatlar olganman, bir maktubga 130 chog‘li talabalar imzo qo‘yishgan edi. Balki uning muvaffaqiyatiga o‘zim ham bir inson sifatida bu tuyg‘uni boshimdan kechirganim sabab bo‘lgandir… Asli qarnoqli kelinoyingiz Maryamxon bilan universitetda (jurnalistika bo‘limida o‘qigan) tanishganmiz. Yana O‘zi bergan jindak yozuvchilik iste’dodi…
— Sizningcha, iste’dod nima? Kimlarni chinakam ma’noda iste’dodli desa bo‘ladi?
— Iste’dod Allohning ulug‘ ne’mati. Har kimga har xil darajada beradi. Shu darajada mas’uliyat ham. Iste’dodli yozuvchi desam, ko‘z oldimga birinchi bo‘lib Lev Tolstoy keladi. Pushkin, Dostoevskiylar ham buyuk. Lekin Tolstoyga yetadigani yo‘q. Uning mehnatkash, haqiqatgo‘y bo‘lganiga, tamasiz yashaganiga havasim keladi. Ko‘nglidagini baralla, go‘zal qilib ayta olgan “Hojimurod” qissasini olaylik. O‘qiganmisan? Ie, o‘qimaganmisan? O‘qimagan bo‘lsang, albatta o‘qib qo‘y!.. Musulmonlarga munosabat, bosqinchi millat vakili bo‘laturib, bosib olingan xalq tomonida turgani, adolatni esga solib, haqiqatni nihoyatda dovyuraklik bilan tasvirlanganiga qoyil qolmay iloj yo‘q.
Eshitishimcha, Lev Tolstoyga Nobel mukofotini bermoqchi bo‘lishganida o‘zi rad etgan ekan. Buning uchun uning ma’naviy haqqi bo‘lgan. Xudo bergan iste’dodni shon-shuhrat, boylikka alishmaydigan yozuvchi shunday bo‘ladi.
Yoki askarligimda bir ofitserdan Mixail Sholoxovning “Tinch don” romanini ikki kechaga iltimos qilib olib yutoqib o‘qiganman. Bu durdona asarni ham katta iste’dod sohibigina yoza oladi.
Turkiy adabiyotlarimiz faxri Chingiz Aytmatov ham Xudo bergan iste’dodlardan. U bilan bir necha yil Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatlari Assambleyasida yaqin hamkorlikda ishlaganmiz. Tolstoyning o‘sha “Hojimurod”iga o‘xshash narsalarni Chingizga o‘xshagan iste’dodli yozuvchilargina yozishi mumkin. Lekin Tolstoyday yozdimi, buni aytolmayman. Adabiyotchi o‘quvchilar orasida bir “kasal”lik bor, bu yozuvchi bunisidan zo‘r, deyishadi. Yo unisini bunisiga, bunisini unisiga o‘xshatishadi. Bular keraksiz, asossiz gaplar. Keyin iste’dodli deb ta’kidlayvermaslik kerak. Masalan, yozuvchi ham ojiz banda, u ham xato qiladi, hech o‘ylamagan joyda O‘zi asramasa, botqoqqa tushib ketishi mumkin. O‘zi ilhom bermasa, qo‘lidan hech narsa kelmaydi…
— Hozir bitayotgan asaringiz “Osiy banda” deb atalar ekan…
— Shu yoshga kirib, bu gapda juda katta haqiqat mujassam ekanini endi angladim. Xafa bo‘lmangu, hammamiz ham osiy bandamiz. Boshdan do‘ppini olib qo‘yib, o‘tgan sovet davrini o‘ylagan inson bugungi kunning, istiqlolning qadriga yetadi. Vaqtida Xudo yo‘q deb qancha tazyiqu tajovuzlar qilishdi. Xudoga shukr, hammasi o‘z joyiga tushdi.
Bugunga kelib o‘tgan kunlar xuddi yomon — olabo‘ji ertaklarga o‘xshab qoldi. Imon-insofli, ilmli bobolarimiz orzu qilgan zamonga keldik. Endi hech kim nega namoz o‘qiyapsan, deb yoqamizdan olmaydi. Balki bemalol ibodat qilishi uchun sharoit yaratib berilyapti.
Faqat bir narsaga — behuda yolg‘onlarga ishonib boy berilgan umrga achinaman. To‘g‘ri yo‘l o‘rniga, noto‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib, rosa ellik-oltmish yil aldashgan. “Osiy banda” shular haqida. Bugun ham ayrim yoshlar turli oqimlarning nayrangiga, aldoviga uchayotgani meni ajablantiradi. Bu ham laqillatishdan boshqa narsa emas aslida.
— Mo‘tabar yoshga yetgan, xalqning ziyolisi, adibi ko‘nglida muhim gaplari, ayniqsa yoshlarga aytadigan nasihatlari bo‘ladi.
— Yoshlik alomat bir davr. Yoshlar haqida bir narsa degim yo‘q. Yoshlarga yoshlar, tengdoshlari baho bera qolsin. Lekin… yoshlik-g‘o‘rlik pallalarida bitta asar yozib-yozmay hammaning og‘ziga tushishni men ham xayol qilganman… Aslida bir asarni qoralash turgan-bitgani mashaqqat, uni yaxshilab yozish, o‘n karra, yuz karra qiyin ekan. Bitta tilagim — hayot haqiqatini to‘laqonli, go‘zal bera olish yoshlarimizga nasib etsin.
Buning uchun shoshilmasalar, to‘g‘rirog‘i shoshqaloqlik qilmasalar, bas. So‘z aytishdan, birovning taqdiri borasida qozi bo‘lishdan dunyoda og‘ir masala bo‘lmasa kerak. Har bir inson buning mas’uliyatini vaqtida anglab yetsin.
“Hidoyat” jurnalining 2009 yil, 6-sonidan olindi.
Odil Yoqubov. Saylanma. 3 Jildlik. 1-Jild. Roman, Qissa, Hikoyalar by Khurshid Davron on Scribd
