Эътиборингизга ҳавола этаётган ҳикоя Генри Слизарнинг энг аҳамиятли асарларидан бири ҳисобланади. 1958 йилда ёзилган ҳикояни аслида бир нечта саҳифалик тавсифларнинг ўта қисқартирилган шакли, деб баҳолашади. Бир сўз билан айтганда, ҳикояда мустабид тузумнинг юксак ақлий салоҳиятли кишиларга нисбатан қандай йўл тутиши акс эттирилган.

ГЕНРИ СЛИЗАР
ИМТИҲОН КУНИ
Русчадан Ҳамидбек Юсупов таржимаси

Генри Слизар (Henry Slesar) номи билан танилган бу фантаст ва детектив ёзувчининг асл фамилияси – Шлоссер (Schlosser) бўлиб, у Нью-Йоркка Россиядан кўчиб борган немислар оиласида 1927 йилнинг 12 июнида туғилган. Адибнинг тахаллусида ҳам бунга ишора бор – уни «Слесарь» тарзидаям ўқиш мумкин. 2002 йил 2 апрелда Нью-Йоркда оламдан ўтган.
Генри Слизар асосан криминал сюжетлар муаллифи сифатида шуҳрат қозонган. О.Лесли (O.H.Leslie), Слей Харсон (Sley Harson) каби тахаллуслар билан 6 та романи, 500 дан ошиқ ҳикояси, 55 та радиопьесаси эълон қилинган. Слизар, шунингдек, 100 дан зиёд кино ва телефильмлар учун сценарийлар ёзган.
Генри Слизарнинг илмий фантастика йўналишидаги ҳикоялари айниқса эътиборга молик. Унинг уч юздан ортиқ ҳикоялари шу йўналишдаги журналларда чоп этилган. Адибнинг асарлари болгар, венгер, мўғул, немис, поляк, француз, чех, япон, рус ва бошқа тилларга таржима қилиб келинмоқда.

Жорданлар хонадонида то уларнинг ўғли Дики ўн икки ёшга тўладиган кунга қадар имтиҳон ҳақда оғиз очишмаганди. Айнан унинг туғилган кунида миссис Жордан илк бора ўғли ёнида имтиҳон ҳақида сўз бошлади, унинг товушидаги хавотир оҳанги эса оила бошлиғининг жаҳлини чиқарди.
– Буни эсдан чиқар! – деди у қатъият билан хотинига. – Дики бу имтиҳондан ўтиб олади.

Улар нонушта қилиб ўтиришарди, бола қизиқиш билан бошини ликопчадан кўтарди. Дики зийрак нигоҳли, сарғиш сочлари тик ўсган, ҳаракатлари чаққон ўсмир эди. Кутилмаган тортишувга айнан нима сабаб бўлганини у англаб етолмади, бироқ у бугун ўзининг туғилган куни эканини билар ва аввало хонадонда аҳиллик бўлишини истарди. Нарсалар сақланадиган чоғроқ хонанинг қаеридадир унга аталган, тасмалар билан ўралган пакетларда совғалар очилишини кутиб ётарди, тор ошхонадаги деворга маҳкамланган, автоматик бошқарувли печда эса ширинлик тайёрланаётганди. У туғилган куни хурсандчилик билан ўтишини хоҳларди, аммо онасининг кўзидаги нам ва отасининг хўмрайган нигоҳи унинг эрталабки кайфиятига монанд эмасди.
– Қанақа имтиҳон ҳақида гапиряпсизлар? – сўради у.

Онаси кўзларини ерга қадади.
– Бу шунчаки ақлий қобилиятлар синови, уни ҳукумат ўн икки ёшга тўлган болалар устида ўтказади. Сенинг олдингда ҳам келгуси ҳафтада шунақа синов турибди. Лекин бунинг учун хавотирланмасанг ҳам бўлади.
– Худди мактабдаги имтиҳонга ўхшаш бир синов, демоқчимисиз?
– Шунга ўхшаганроқ нарса, – отаси столдан тураётиб тасдиқлади. – Бор, яхшиси, комиксларингни ўқи.

Бола меҳмонларга аталган хонанинг бурчагига – гўдаклигидан бери «ўзиники» бўлган гўшага секин йўл олди. У стеллаждан энг юқорида ётган комиксни олди, лекин, кўриниб турибдики, турфа рангли ажойиб суратлар уни қизиқтирмаётганди. Шунда у дераза олдига бориб, қалин туман пардасига маъюс тикила бошлади.
– Нега ёмғир айнан бугун ёғади? – сўради у. – Эртага ёғса бўлмасмиди?

Отаси оромкурсида ўтириб олганича, ҳукумат газетасини асабий ҳолда ўқиётганди.
– Ёғяптими, демак – шундай бўлиши керак, бор-йўғи шу. Ёмғирдан кейин майсалар яхши ўсади.
– Нега, ота?
– Чунки ўсади, тамом-вассалом.

Дики пешанасини тириштирди.
– Бундан ташқари, нега у яшил, майса?
– Ҳеч ким билмайди, – дея чўрт кесди отаси, бироқ шу ондаёқ қаттиқ гапирганига афсусланди.
Тушдан кейин улар Дикининг туғилган кунини нишонлашди. Яшнаб кетган онаси ўғлига чипор ўрамдаги совғани топширди, ҳатто отаси ҳам юзида табассум билан унинг бошини силаб қўйди. Дики онасини ўпиб қўйди ва жиддий қиёфада отаси билан қўл сиқишди.

Кейин ўн иккита шам ўрнатилган торт олиб келинди, шу билан байрам тугади.
Орадан бир соат ўтиб, Дики дераза олдида ўтирар ва қуёш нурлари булутларни ёриб ўтишга беҳуда уринишини томоша қиларди.
– Ота, – сўради у, – қуёшгача узоқми?
– Беш минг миль, – жавоб берди отаси.

…Нонуштадан сўнг Дики яна онасининг кўзларидаги намни пайқади. Унинг кўзёшлари бола олдида турган имтиҳон билан алоқадорлигини, токи отаси тўсатдан шу мавзуни очмагунича сезмади.
– Қулоқ сол, Дики, – дея бошлади у, энди негадир анча хўмрайган қиёфада. – Бугун сенинг олдингда бир иш бор.
– Биламан, дада. Умид қиламанки…

– Умуман, ҳеч нимадан хавотирланмасаям бўлади. Ҳар куни бунақа синовдан минглаб болалар ўтишади. Сенинг қобилиятларинг қанақа эканлигини ҳукумат билмоқчи, Дики. Бор-йўғи шу.
– Мактабда мен яхши баҳолар оляпман, – деди Дики негадир ишончсизроқ тарзда.
– Бу ерда бошқача. Бу ўзига хос текширув. Тушунасанми, сенга ичиш учун бир суюқлик беришади, кейин эса махсус машина ўрнатилган хонага кирасан…

– У қанақа суюқлик? – сўради Дики.
– Э, шунчаки. Таъми ялпизли кулчага ўхшашроқ. Улар сенинг ҳақиқатни сўзлаётганингга амин бўлишмоқчи. Ҳукумат сенинг ростгўйлигингга шубҳа қилганидан эмас бу, лекин шунақа суюқлик ичиш ишончни кафолатлайди.
Дикининг юзида саросима ва қўрқув акс этди. Онасига қаради, аммо у ўз чеҳрасида табассумга ўхшаш бир нима намоён этишга улгурди.
– Ҳаммаси яхши бўлади, – дея ўғлини ишонтиришга уринди у.

– Албатта! – гапни илиб кетди отаси. – Сен ажойиб боласан, Дики, синовдан ўтасан. Кейин эса биз уйга қайтамиз ва бу воқеани нишонлаймиз. Яхшими?
– Ҳа, – қўшилди Дики.

Улар Ҳукумат Маориф Хизмати биносига белгиланган соатдан ўн беш дақиқа олдин кириб боришди. Мармар плиталар устидан юриб, устунли улкан вестибюлни кесиб ўтишди, арк остидан ўтиб, лифт билан тўртинчи қаватга кўтарилишди.

У ерда, тўрт юз тўртинчи хонанинг рўпарасида, чиройли стол ортида белгисиз мундир кийган бир йигит ўтирарди. Унинг қўлида шу соатга белгиланганлар рўйхати туширилган ёндафтар бор эди; йигит Жорданларни «Ж» ҳарфидан қараб текшириб қўйди ва кейин киришга рухсат берди.

Тўрт юз тўртинчи хона суд биносини эслатарди: у маҳзун, совуқ ва расмиятчиликка монанд бўлиб, унда қатор металл столлар ва узун скамейкалар ўрнатилганди. У ерда аллақачон келиб улгурган оталар ўз ўғиллари билан навбат кутиб ўтиришарди; лаблари нозик бир қорасоч аёл эса анкеталар тарқатаётганди.
Мистер Жордан анкетани тўлдириб, уни аёлга қайтариб берди. Кейин Дикига юзланиб, деди:
– Энди кўп кутмаймиз. Сенинг исмингни айтиб чақиришганида, тўппа-тўғри хонанинг охиридаги анови эшикдан кираверасан.

У айни ўша эшик жойлашган томонни бармоғи билан кўрсатди.
Қаердадир яширин жойлашган овоз кучайтиргич жонланди – биринчи фамилия ўқилди. Болалардан бири истамайгина отасидан ажралиб, хона охиридаги эшик томон секин йўналганини Дики кўрди.
Бешта кам ўн бирда Жордан фамилияси ўқилди.

– Омад сенга, ўғлим, – деди отаси Дикига қарамасдан. – Текширув тугагач, мен сени олиб кетишга келаман.
Дики эшикка бориб, унинг думалоқ тутқичини буради. У кирган хона нимқоронғи бўлиб, бола ўз саломига алик олган кулранг мундирли амалдорни зўрға кўрди.

– Ўтир, – деди амалдор хушмуомалалик билан. У ўзининг столи ёнида жойлашган баланд стулга ишора қилди. – Сенинг исминг Ричард Жордан, шундайми?
– Ҳа, сэр.
– Сенинг тасниф рақаминг 600-115. Мана буни ич, Ричард.

У столдан пластмасса стакан олиб, болага узатди. Стакандаги суюқлик ёғсизлантирилган сутга ўхшар ва таъми отаси айтган ялпизли кулчага салгина ўхшарди, холос. Дики уни охиригача ичиб, амалдорга бўш стаканни қайтариб берди.
Болани енгиб бўлмас уйқу боса бошлади; бу пайтда амалдор бир варақ қоғозга алланималарни ёзарди. Кейин у соатига қараб қўйиб, ўрнидан турди; унинг юзи Дикининг юзи билан бир хил баландликда бўлиб қолди. Амалдор кўкрак чўнтагидан авторучкага ўхшаш қандайдир мослама чиқариб, боланинг кўзига ёруғлик туширди.
– Жуда яхши, – деди у. – Мен билан юр-чи, Ричард.

У Дикини хонанинг бурчагига бошлаб борди, у ердаги ҳисоблаш машинаси олдида биттагина тирсакли ёғоч кресло турарди. Чап томондаги тирсак қўйиш жойига микрофон маҳкамланганди; бола креслога ўтирганида, микрофон айнан унинг оғзига тўғри келиб қолди.
– Энди хотиржам бўлиб ол, Ричард. Сенга турли саволлар берилади, сен эса уларни яхшилаб ўйлаб ол. Кейин микрофонга қараб жавоб бер. Бошқа ҳаммасини машинанинг ўзи бажаради.
– Яхши, сэр.
– Энди эса сени ёлғиз қолдираман. Қачонки бошлаш мумкинлигини ҳис қилсанг, микрофонга: «Тайёрман» дея бир сўз айтсанг бас.
– Хўп, сэр.

Амалдор унинг елкасига қоқиб қўйиб, чиқиб кетди.
Дики:
– Тайёрман, – деди.
Машинанинг чироғи ёнди, механизмнинг ғижиллаши эшитилди. Кейин овоз келди:
– Берилган рақамлар қаторини тўлдир: бир, тўрт, етти, ўн.

…Эр-хотин Жорданлар уйларидаги меҳмонларни кутиш хонасида бир сўз демасдан ўтиришарди: улар қандайдир тахмин билдиришдан ҳайиқишарди.

Тушдан кейинги тўртга яқин телефон жиринглаб қолди. Аёл гўшакка қараб ҳаракат қилди, бироқ эри чаққонлик қилиб қолди.
– Мистер Жордан?
Гўшакдаги гапирувчи овозининг оҳанги кескин, расмий эди.

– Ҳа, эшитаман.
– Ҳукумат Маориф Хизматидан гапиряпмиз. Сизнинг ўғлингиз Ричард М. Жордан, тасниф рақами 600-115, ҳукумат имтиҳонидан ўтиб бўлди. Сизга афсус билан шуни маълум қиламизки, унинг ақлий ривожи ҳукумат томонидан ўрнатилган – «Янги кодекс»нинг 5-бўлими 84-моддасида кўрсатилган даражадан ошиб кетган…

Хонанинг нариги бурчагидан аёлнинг бўғиқ чинқириғи эшитилди, гарчи у ҳеч нимани эшитмаган бўлса-да, барчасини эрининг юз ифодасидан англаганди.

– …Сиз телефон орқали маълум қилишингиз мумкин, – гўшакдаги овоз давом этарди. – Унинг жасади ҳукумат томонидан дафн этилишини хоҳлайсизми, ёки ўзингиз уни алоҳида қабрга дафн этишни маъқул кўрасизми? Агар дафн ишлари билан ҳукумат шуғулланган тақдирда, унинг нархи ўн долларни ташкил этади.

Манба: Ҳамидбек Юсуповнинг веб-саҳифасидан олинди

   E’tiboringizga havola etayotgan hikoya Genri Slizarning eng ahamiyatli asarlaridan biri hisoblanadi. 1958 yilda yozilgan hikoyani aslida bir nechta sahifalik tavsiflarning o’ta qisqartirilgan shakli, deb baholashadi. Bir so’z bilan aytganda, hikoyada mustabid tuzumning yuksak aqliy salohiyatli kishilarga nisbatan qanday yo’l tutishi aks ettirilgan.

GENRI SLIZAR
IMTIHON KUNI
Ruschadan Hamidbek Yusupov tarjimasi

Genri Slizar (Henry Slesar) nomi bilan tanilgan bu fantast va detektiv yozuvchining asl familiyasi – Shlosser (Schlosser) bo’lib, u N`yu-Yorkka Rossiyadan ko’chib borgan nemislar oilasida 1927 yilning 12 iyunida tug’ilgan. Adibning taxallusida ham bunga ishora bor – uni «Slesar`» tarzidayam o’qish mumkin. 2002 yil 2 aprelda N`yu-Yorkda olamdan o’tgan.
Genri Slizar asosan kriminal syujetlar muallifi sifatida shuhrat qozongan. O.Lesli (O.H.Leslie), Sley Xarson (Sley Harson) kabi taxalluslar bilan 6 ta romani, 500 dan oshiq hikoyasi, 55 ta radiop`esasi e’lon qilingan. Slizar, shuningdek, 100 dan ziyod kino va telefil`mlar uchun stsenariylar yozgan.
Genri Slizarning ilmiy fantastika yo’nalishidagi hikoyalari ayniqsa e’tiborga molik. Uning uch yuzdan ortiq hikoyalari shu yo’nalishdagi jurnallarda chop etilgan. Adibning asarlari bolgar, venger, mo’g’ul, nemis, polyak, frantsuz, chex, yapon, rus va boshqa tillarga tarjima qilib kelinmoqda.

Jordanlar xonadonida to ularning o’g’li Diki o’n ikki yoshga to’ladigan kunga qadar imtihon haqda og’iz ochishmagandi. Aynan uning tug’ilgan kunida missis Jordan ilk bora o’g’li yonida imtihon haqida so’z boshladi, uning tovushidagi xavotir ohangi esa oila boshlig’ining jahlini chiqardi.
– Buni esdan chiqar! – dedi u qat’iyat bilan xotiniga. – Diki bu imtihondan o’tib oladi.

Ular nonushta qilib o’tirishardi, bola qiziqish bilan boshini likopchadan ko’tardi. Diki ziyrak nigohli, sarg’ish sochlari tik o’sgan, harakatlari chaqqon o’smir edi. Kutilmagan tortishuvga aynan nima sabab bo’lganini u anglab yetolmadi, biroq u bugun o’zining tug’ilgan kuni ekanini bilar va avvalo xonadonda ahillik bo’lishini istardi. Narsalar saqlanadigan chog’roq xonaning qaeridadir unga atalgan, tasmalar bilan o’ralgan paketlarda sovg’alar ochilishini kutib yotardi, tor oshxonadagi devorga mahkamlangan, avtomatik boshqaruvli pechda esa shirinlik tayyorlanayotgandi. U tug’ilgan kuni xursandchilik bilan o’tishini xohlardi, ammo onasining ko’zidagi nam va otasining xo’mraygan nigohi uning ertalabki kayfiyatiga monand emasdi.
– Qanaqa imtihon haqida gapiryapsizlar? – so’radi u.

Onasi ko’zlarini yerga qadadi.
– Bu shunchaki aqliy qobiliyatlar sinovi, uni hukumat o’n ikki yoshga to’lgan bolalar ustida o’tkazadi. Sening oldingda ham kelgusi haftada shunaqa sinov turibdi. Lekin buning uchun xavotirlanmasang ham bo’ladi.
– Xuddi maktabdagi imtihonga o’xshash bir sinov, demoqchimisiz?
– Shunga o’xshaganroq narsa, – otasi stoldan turayotib tasdiqladi. – Bor, yaxshisi, komikslaringni o’qi.

Bola mehmonlarga atalgan xonaning burchagiga – go’dakligidan beri «o’ziniki» bo’lgan go’shaga sekin yo’l oldi. U stellajdan eng yuqorida yotgan komiksni oldi, lekin, ko’rinib turibdiki, turfa rangli ajoyib suratlar uni qiziqtirmayotgandi. Shunda u deraza oldiga borib, qalin tuman pardasiga ma’yus tikila boshladi.
– Nega yomg’ir aynan bugun yog’adi? – so’radi u. – Ertaga yog’sa bo’lmasmidi?

Otasi oromkursida o’tirib olganicha, hukumat gazetasini asabiy holda o’qiyotgandi.
– Yog’yaptimi, demak – shunday bo’lishi kerak, bor-yo’g’i shu. Yomg’irdan keyin maysalar yaxshi o’sadi.
– Nega, ota?
– Chunki o’sadi, tamom-vassalom.

Diki peshanasini tirishtirdi.
– Bundan tashqari, nega u yashil, maysa?
– Hech kim bilmaydi, – deya cho’rt kesdi otasi, biroq shu ondayoq qattiq gapirganiga afsuslandi.
Tushdan keyin ular Dikining tug’ilgan kunini nishonlashdi. Yashnab ketgan onasi o’g’liga chipor o’ramdagi sovg’ani topshirdi, hatto otasi ham yuzida tabassum bilan uning boshini silab qo’ydi. Diki onasini o’pib qo’ydi va jiddiy qiyofada otasi bilan qo’l siqishdi.

Keyin o’n ikkita sham o’rnatilgan tort olib kelindi, shu bilan bayram tugadi.
Oradan bir soat o’tib, Diki deraza oldida o’tirar va quyosh nurlari bulutlarni yorib o’tishga behuda urinishini tomosha qilardi.
– Ota, – so’radi u, – quyoshgacha uzoqmi?
– Besh ming mil`, – javob berdi otasi.

…Nonushtadan so’ng Diki yana onasining ko’zlaridagi namni payqadi. Uning ko’zyoshlari bola oldida turgan imtihon bilan aloqadorligini, toki otasi to’satdan shu mavzuni ochmagunicha sezmadi.
– Quloq sol, Diki, – deya boshladi u, endi negadir ancha xo’mraygan qiyofada. – Bugun sening oldingda bir ish bor.
– Bilaman, dada. Umid qilamanki…

– Umuman, hech nimadan xavotirlanmasayam bo’ladi. Har kuni bunaqa sinovdan minglab bolalar o’tishadi. Sening qobiliyatlaring qanaqa ekanligini hukumat bilmoqchi, Diki. Bor-yo’g’i shu.
– Maktabda men yaxshi baholar olyapman, – dedi Diki negadir ishonchsizroq tarzda.
– Bu yerda boshqacha. Bu o’ziga xos tekshiruv. Tushunasanmi, senga ichish uchun bir suyuqlik berishadi, keyin esa maxsus mashina o’rnatilgan xonaga kirasan…

– U qanaqa suyuqlik? – so’radi Diki.
– E, shunchaki. Ta’mi yalpizli kulchaga o’xshashroq. Ular sening haqiqatni so’zlayotganingga amin bo’lishmoqchi. Hukumat sening rostgo’yligingga shubha qilganidan emas bu, lekin shunaqa suyuqlik ichish ishonchni kafolatlaydi.
Dikining yuzida sarosima va qo’rquv aks etdi. Onasiga qaradi, ammo u o’z chehrasida tabassumga o’xshash bir nima namoyon etishga ulgurdi.
– Hammasi yaxshi bo’ladi, – deya o’g’lini ishontirishga urindi u.

– Albatta! – gapni ilib ketdi otasi. – Sen ajoyib bolasan, Diki, sinovdan o’tasan. Keyin esa biz uyga qaytamiz va bu voqeani nishonlaymiz. Yaxshimi?
– Ha, – qo’shildi Diki.

Ular Hukumat Maorif Xizmati binosiga belgilangan soatdan o’n besh daqiqa oldin kirib borishdi. Marmar plitalar ustidan yurib, ustunli ulkan vestibyulni kesib o’tishdi, ark ostidan o’tib, lift bilan to’rtinchi qavatga ko’tarilishdi.

U yerda, to’rt yuz to’rtinchi xonaning ro’parasida, chiroyli stol ortida belgisiz mundir kiygan bir yigit o’tirardi. Uning qo’lida shu soatga belgilanganlar ro’yxati tushirilgan yondaftar bor edi; yigit Jordanlarni «J» harfidan qarab tekshirib qo’ydi va keyin kirishga ruxsat berdi.

To’rt yuz to’rtinchi xona sud binosini eslatardi: u mahzun, sovuq va rasmiyatchilikka monand bo’lib, unda qator metall stollar va uzun skameykalar o’rnatilgandi. U yerda allaqachon kelib ulgurgan otalar o’z o’g’illari bilan navbat kutib o’tirishardi; lablari nozik bir qorasoch ayol esa anketalar tarqatayotgandi.
Mister Jordan anketani to’ldirib, uni ayolga qaytarib berdi. Keyin Dikiga yuzlanib, dedi:
– Endi ko’p kutmaymiz. Sening ismingni aytib chaqirishganida, to’ppa-to’g’ri xonaning oxiridagi anovi eshikdan kiraverasan.

U ayni o’sha eshik joylashgan tomonni barmog’i bilan ko’rsatdi.
Qaerdadir yashirin joylashgan ovoz kuchaytirgich jonlandi – birinchi familiya o’qildi. Bolalardan biri istamaygina otasidan ajralib, xona oxiridagi eshik tomon sekin yo’nalganini Diki ko’rdi.
Beshta kam o’n birda Jordan familiyasi o’qildi.

– Omad senga, o’g’lim, – dedi otasi Dikiga qaramasdan. – Tekshiruv tugagach, men seni olib ketishga kelaman.
Diki eshikka borib, uning dumaloq tutqichini buradi. U kirgan xona nimqorong’i bo’lib, bola o’z salomiga alik olgan kulrang mundirli amaldorni zo’rg’a ko’rdi.

– O’tir, – dedi amaldor xushmuomalalik bilan. U o’zining stoli yonida joylashgan baland stulga ishora qildi. – Sening isming Richard Jordan, shundaymi?
– Ha, ser.
– Sening tasnif raqaming 600-115. Mana buni ich, Richard.

U stoldan plastmassa stakan olib, bolaga uzatdi. Stakandagi suyuqlik yog’sizlantirilgan sutga o’xshar va ta’mi otasi aytgan yalpizli kulchaga salgina o’xshardi, xolos. Diki uni oxirigacha ichib, amaldorga bo’sh stakanni qaytarib berdi.
Bolani yengib bo’lmas uyqu bosa boshladi; bu paytda amaldor bir varaq qog’ozga allanimalarni yozardi. Keyin u soatiga qarab qo’yib, o’rnidan turdi; uning yuzi Dikining yuzi bilan bir xil balandlikda bo’lib qoldi. Amaldor ko’krak cho’ntagidan avtoruchkaga o’xshash qandaydir moslama chiqarib, bolaning ko’ziga yorug’lik tushirdi.
– Juda yaxshi, – dedi u. – Men bilan yur-chi, Richard.

U Dikini xonaning burchagiga boshlab bordi, u yerdagi hisoblash mashinasi oldida bittagina tirsakli yog’och kreslo turardi. Chap tomondagi tirsak qo’yish joyiga mikrofon mahkamlangandi; bola kresloga o’tirganida, mikrofon aynan uning og’ziga to’g’ri kelib qoldi.
– Endi xotirjam bo’lib ol, Richard. Senga turli savollar beriladi, sen esa ularni yaxshilab o’ylab ol. Keyin mikrofonga qarab javob ber. Boshqa hammasini mashinaning o’zi bajaradi.
– Yaxshi, ser.
– Endi esa seni yolg’iz qoldiraman. Qachonki boshlash mumkinligini his qilsang, mikrofonga: «Tayyorman» deya bir so’z aytsang bas.
– Xo’p, ser.

Amaldor uning yelkasiga qoqib qo’yib, chiqib ketdi.
Diki:
– Tayyorman, – dedi.
Mashinaning chirog’i yondi, mexanizmning g’ijillashi eshitildi. Keyin ovoz keldi:
– Berilgan raqamlar qatorini to’ldir: bir, to’rt, yetti, o’n.

…Er-xotin Jordanlar uylaridagi mehmonlarni kutish xonasida bir so’z demasdan o’tirishardi: ular qandaydir taxmin bildirishdan hayiqishardi.

Tushdan keyingi to’rtga yaqin telefon jiringlab qoldi. Ayol go’shakka qarab harakat qildi, biroq eri chaqqonlik qilib qoldi.
– Mister Jordan?
Go’shakdagi gapiruvchi ovozining ohangi keskin, rasmiy edi.

– Ha, eshitaman.
– Hukumat Maorif Xizmatidan gapiryapmiz. Sizning o’g’lingiz Richard M. Jordan, tasnif raqami 600-115, hukumat imtihonidan o’tib bo’ldi. Sizga afsus bilan shuni ma’lum qilamizki, uning aqliy rivoji hukumat tomonidan o’rnatilgan – «Yangi kodeks»ning 5-bo’limi 84-moddasida ko’rsatilgan darajadan oshib ketgan…

Xonaning narigi burchagidan ayolning bo’g’iq chinqirig’i eshitildi, garchi u hech nimani eshitmagan bo’lsa-da, barchasini erining yuz ifodasidan anglagandi.

– …Siz telefon orqali ma’lum qilishingiz mumkin, – go’shakdagi ovoz davom etardi. – Uning jasadi hukumat tomonidan dafn etilishini xohlaysizmi, yoki o’zingiz uni alohida qabrga dafn etishni ma’qul ko’rasizmi? Agar dafn ishlari bilan hukumat shug’ullangan taqdirda, uning narxi o’n dollarni tashkil etadi.

Manba: Hamidbek Yusupovning veb-sahifasidan olindi