13 декабр — Буюк немис шоири Ҳейнрих Ҳайне (Генрих Гейне) таваллуд топган кун.

   Машҳур  олмон шоири Ҳайнрих Ҳайненинг(1797–1856) лирикаси Ойбек, Миртемир, Хайриддин Салоҳ каби ўзбек ижодкорлари таржимасида шеърхонларимиз орасида шуҳрат қозонган. Зеро, Ҳайне лирик туркумлардан ташкил топган ўзига хос шеърий роман яратган шоир. Уни муаллиф “Қўшиқлар китоби” деб номлаган . Таниқли шоиримиз Абдулла Шер ана шу буюк асарни аслиятдан таржима қилди. Қуйида мазкур асарга оид “Ишқий қўшиқлар” туркумидан баъзи шеърларни эътиборингизга ҳавола этмоқдамиз.

Ҳайнрих Ҳайне
ИШҚИЙ ҚЎШИҚЛАР
Олмончадан Абдулла Шер таржималари

Ҳайнрих Ҳайне (Heinrich Heine) (1797.13.12, Дюссельдорф — 1856.17.2, Париж) — немис шоири, публицист, танқидчи ва мутафаккир. Бонн, Гёттинген, Берлин университетларида ўқиган (1819—25). Биринчи шеърий тўплами «Қўшиқлар китоби» (1827) романтизм руҳида ёзилган бўлиб, унда немислар ҳаётидаги мешчанлик, худбинлик қораланади. Кейинги «Йўл манзаралари» (1826-31) насрий асарида ҳам шу йўналишни давом эттириб, инсон эрки, шахсини хўрловчи тартибларга қарши чиқади, бу тартибларни ҳимоя қилувчи кучларни, давлат идораларини танқид қилади. Шундан сўнг Ҳайне Германиянинг ҳукмрон доиралари билан келиша олмай, 1831 йилда Парижга кетишга мажбур бўлади ва у ерда умрининг охиригача сиёсий маҳбус сифатида яшаб қолади. «Француз ишлари» (1832), «Лютеция» (1854) китоблари француз сиёсий ҳаётининг йилномасидан иборат. 1843— 44 йилларда ёзилган «Замонавий шеърлар», шунингдек «Атта Тролль» (1842), «Германия. Қиш эртаги» (1844) поэмалари ўз даврининг илғор асарларидандир. «Атта Тролль» мажозий достон бўлиб, «ҳайвонлар эпоси» тарзида ёзилган, ўткир ҳажвий йўналишга эга. Бунда Пиренея тоғларида яшовчи халқ сиймосида немис мешчанлари ва сохта инқилобчилар фош қилинган. «Германия» достонида эса оғир меҳнат билан яшаётган немис ишчиларининг образи тасвирланган. Шоирнинг ижодий фаолиятида муҳим аҳамиятга эга бўлган «Романсеро» (1851), «Эътироф» (1854) шеърий китоблари ҳам мавжуд. Ҳайненинг асарлари 20-йилларда Чўлпон, 30-йилларда Миртемир ва кейинги йилларда Хайриддин Салоҳ, Абдулла Шер таржимасида ўзбек тилида нашр этилган.

* * *

Изғирин қийнади бизни узоқ вақт,
Ниҳоят, гул сочиб келди чўғдек Май,
Ҳар ёнда тобора кулиб-яшнар бахт,
Мен , лекин, ҳайронман қувнаб кулолмай.

Чечаклар шивирлар, қўнғироқлар жўр,
Қушчалар гапирар масалдагидай
Ва лекин тинглайман уларни базўр,
Кўнглимга сиғади на кўк, на тўрғай.

Одамлар жонимга тегди-ку бутун,
Қочаман ҳаттоки дўстимдан, найлай,
Найлай мен, «хоним » деб атарлар бугун –
Бўлса ҳам маҳбубам аввалдагидай.

* * *

Мен то чўзиб юрарканман, қилмай рози дил,
Ёт ерларда оҳлар уриб, кезиб неча йил,
Кутабериш маҳбубамнинг жонига тегди
Ва ўзганинг кўкрагига бошини эгди,
Турмуш қурди янги ишқнинг бовари билан,
Бориб турган овсарларнинг овсари билан.

Менинг ёрим бирам нозик, бирам мулойим,
Хуш сурати кўз олдимдан кетмайди доим.
Ёноқлари қизил гул-у, кўзи бинафша,
Йилдан-йилга лов-лов ёнар, қулф урар яшнаб.
Лекин , эвоҳ, шундай ёрни бой бердим мангу,
Бориб турган овсарлардан овсарлигим шу.

* * *

Бир қарағай туради танҳо
Зунг чўққида, бийдай Шимолда.
Қор-қировдан оққа бурканиб,
Чайқалади мудраган ҳолда.

Тушларига кирар Кунчиқар,
Кунчиқарда ўсар бир хурмо, –
Бозиллаган чўғдек қояда
Армон билан яшар у танҳо.

* * *

Менинг улкан дардимдан, ҳайҳот,
Пайдо бўлур жажжи қўшиқлар;
Ёр қалбига улар ошиқар
Жаранг солиб, чиқариб қанот.

Сўнг қайтарлар кўзим ўнгида
Яна дарҳол, аламли, титроқ.
Титрарлар-у, айтмаслар, бироқ,
Не гаплигин ёрим кўнглида.

* * *

Маҳбубамдан айро тушган кун
Мен кулгуни унутдим бутун:
На қўполу на нозик ҳазил
Кулдиролмас мени энди, бил!

Маҳбубамдан айро тушган дам
Мен унутдим ёш тўкмоқни ҳам;
Юрак тўла кўзёшу фарёд,
Йиғлолмайман мен эса, ҳайҳот!

* * *

Йўқланмаган арвоҳдек кечмиш
Бош кўтариб қабридан гоҳо,
Эслатади яшаганимни
Ёнгинангда бир пайтлар, барно.

Тонг саҳарлаб тентирдим ёлғиз
Кўчаларда ғамгин, саргардон.
Ўткинчилар тикиларди жим
Менинг синиқ рангимга ҳайрон.

Қулай эди, лекин тунлари,
Кўчаларда ойдин сукунат;
Мен кимсасиз бўм-бўшлик аро
Соям билан кезардим фақат.

Акси садо берарди бўғиқ
Кўприк узра ҳар бир қадамим.
Булутларнинг орқасидан ой
Кузатарди мени тунд ва жим.

Мен тўхтардим уйинг олдида,
Тикилардим дўнгликдан қотиб.
Деразангга талпинган юрак
Дод соларди ўзни йўқотиб.

Мен билардим, парданг ортидан –
Бош қўяркан юмшоқ парқувга –
Бир қарардинг доим ойдинда
Ҳайкал бўлиб қотган қайғуга.

* * *

Бир бўз йигит севди ёш қизни,
Қиз кўнглида бошқа йигит бор;
Бошқа йигит ўзгасини дер,
Шу ўзга қиз унга бўлур ёр.

Аламидан аччиқма-аччиқ,
Ёш, мағрур қиз ким тўғри келса,
Шартта тегиб кетар-у, эвоҳ,
Тамом бўлар бўз йигит эса.

Бу ҳол ғоят эски , одатий
Ва абадий янги, турфадир.
Аммо кимки шу ҳолга тушса,
Бир умрга қалбан мурдадир.

* * *

Ул қўшиқни яна тинглайман,
Уни ёрим куйларди, ҳайҳот;
Дарз кетгудек кўксим инграйман,
Ёввойи мунг боса бошлар бот.

Изтиробда мен телбанамо
Югураман ўрмонга дилхун,
Аламимни у ерда танҳо
Кўзёш қилиб тўкмоқлик учун.

* * *

Кўрдим қирол қизини тушда,
Кўзлари ёш, ранги қордай оқ.
Уни суюб тутдим оғушда,
Жўкизорда тун бўйи титроқ.

«Керак эмас отангнинг тахти,
Олмослару гавҳар керакмас.
Керак эмас тождорлик бахти,
Менга фақат ўзинг бўлсанг, бас».

Менга деди қўлимни сиқиб;
«Иложим йўқ, қабр – маконим,
Фақат тунда келаман чиқиб,
Бир кўрай деб васлингни, жоним».

* * *

Суюклигим, бизлар ёнма-ён
Жажжи қайиқ ичра ўлтириб,
Сокин тунда сузамиз комрон,
Измимизни мавжларга бериб.

Элас-элас кўзга ташланар
Ойдиндаги оқпар ул маъво;
Туман ичра куйлар шарпалар,
Аста янграр майин бир садо.

Муҳаббатнинг дардига малҳам
Бу садолар яқиндир бизга;
Биз эса-чи, тўхтамай, пурғам
Йўл оламиз олис денгизга.

* * *

Мени қадим эртаклар аро
Имлаб оппоқ қўллари билан,
Қўшиқ айтар, чорлар бир барно
Тилсимларнинг сирли юртидан.

У ерларда ғаройиб гуллар
Товланади заррин ёғдуда,
Бир-бирига боқиб ловуллар,
Мавжланади ажиб туйғуда;

У ерларда дарахтлар сўйлар,
Бир-бирига роз айтар бедор,
ерларда ирмоқлар куйлар,
Ҳар биттаси тордек жарангдор;

У ерларда севги туғёни
Қўшиқларга оҳанг бахш этар,
ерларда ҳислар исёни
Юрагингда гуриллаб кетар!

Оҳ, қанийди ул юртга кетсам,
Яшасайдим бир бор дил-дилдан,
Бир бор мени тарк этсайди ғам,
Қанот қоқсам эркин қушдек шан!

Аммо ул юрт – ширин бир армон,
Тушларимда бўлару пайдо,
Кўпик каби, қуёш чиққан он,
Бир ярқ этиб, йитар доимо.

* * *

Мен сени севганман, севаман ҳамон!
Кунфаякун бўлиб бор олам агар,
Босиб қолса ҳамки мабодо осмон,
Ишқим олов бўлиб отилиб чиқар!

* * *

Товланганда нуқра каби ёз,
Айланаман саҳарги боғда.
Шитирлашиб пичирлар гуллар,
Мен кезаман, лекин, фироқда.

Шитирлашиб пичирлар гуллар
Менга боқиб ҳамдард, басма-бас:
«Опамиздан, эй, дардманд ошиқ,
Хафа бўлмоқ инсофдан эмас!»

* * *

Улар менга алам ўтказди,
Қўзғадилар жаҳлимни баттар:
Қай бировлар суйгандан қилса,
Куйганидан қилди бировлар.

Улар заҳар қилди нонимни,
Сувимни ҳам қилдилар заҳар:
Қай бировлар суйгандан қилса,
Куйганидан қилди бировлар.

Лекин, ҳануз қалбимни ўртаб,
Азобларга қўйган ул жонон –
Ёмонлик ҳам қилмади менга,
Севмади ҳам мени ҳеч қачон.

* * *

Тенги йўқ ёз , жазирама ёз
Юзгинангда ловуллар, жонон:
Тенги йўқ қиш, қақшатқич аёз
Қалбгинангда бугун ҳукмрон.

Дунё иши, лекин, ўзгариш,
Ўзгаргайсан сен ҳам бегумон:
Юзларингга бир кун тепчиб қиш,
Юрагингга кирар саратон.

* * *

Ошиқ-маъшуқ тушганда айро
Бир-бирига узатади қўл,
Кўз ёш тўкиб айтарлар видо,
Иккиси ҳам хўрсинар бир йўл.

Бизлар эса тўкмадик кўз ёш,
Оҳ чекмадик иккимиз дилхун.
Фақат кейин, маъюс чайқаб бош,
Якка-якка йиғладик нигун.

* * *

Оғуланмиш менинг куйларим, –
Айт, мумкинми ўзга ҳол, барно?
Гуллаб турган умримни , ахир,
Заҳарладинг қилмасдан парво.

Оғуланмиш менинг куйларим,
– Айт, мумкинми ўзга ҳол, барно?
Юрагимда кўпдир илонлар,
Сен ҳам борсан ўшалар аро.

* * *

Чиқиб олиб тоғ чўққисига
Бериламан йиғлоқ туйғуга:
“Нега энди қуш бўлмадим!» деб,
Ёш тўкаман ботиб қайғуга.

Нега энди қадирғочмасман,
– Мен сен томон учардим дарҳол.
Ва деразанг рўпарасига
Ин қурардим бешак, ойжамол.

Нега энди булбул эмасман,
– Мен учардим сен томон мамнун
Ва энг ёниқ қўшиқларимни
Сенга атаб куйлардим ҳар тун.

Нега энди чуғурчуқмасман, –
Мен қўнардим бориб кўксингга.
Чунки бемор чуғурчуқларни
Даволамоқ одатдир сенга!

* * *

Мен уйқуда аччиқ ёш тўкдим:
Ўлганмишсан тушимда, ҳайҳот!
Уйғондим-у, тун оғушида
Ёш қуйилди кўзимдан бот-бот.

Мен уйқуда аччиқ ёш тўкдим:
Кетганмишсан тушимда ташлаб.
Уйғондим-у, тун оғушида
Фарёд чекдим кўзимни ёшлаб.

Мен уйқуда аччиқ ёш тўкдим:
Биргамишмиз тушимда, барно.
Уйғондим-у яна йиғладим,
Ҳанузгача кўз ёшим дарё.

* * *

Сени ҳар тун тушда кўраман,
Тикиласан менга меҳрибон,
Қувонч ёшим тирқираб кўздан,
Йиқиламан пойингга комрон.

Сен тикилиб мушфиқу мунглуғ,
Чайқатасан, оҳ тортиб, бошинг;
Кўзларингдан аста қуйилар
Томчи-томчи инжудек ёшинг.

Сирли сўзлар шивирлаб менга,
Сарв гултож тутасан, эркам.
Кўз очсам, бас, ҳайҳот, сарв йўқ,
Эслолмайман сўзларингни ҳам.

* * *

Ташқарида зулмат ва сурон,
Ёмғир қуяр, увлайди шамол;
Паноҳ топмиш қайлардан бу пайт
Жажжигинам менинг, гулжамол?

У суялиб дарча рахига
Хонасида ўлтирар ёлғиз;
Тош қотганча, кўзларида ёш,
Тун қаърига тикилар ожиз.

* * *

Куз шамоли шохларни букар,
Тун совуғи намчилу из-из;
Мен ўрмонда қичайман отни,
Ёмғирпўшга бурканиб ёлғиз.

Лекин менинг ширин хаёлим
Отимдан-да учқурроқ бу кез;
Мени элтар қанотларида
Маҳбубамнинг гўшасига тез.

Итлар ҳурар, фонус тутганча,
Дарвозани очади малай;
Отни нуқиб, ошиб ўтаман
Мен остона-зинадан ўнғай.

Қалин гилам тўшалган хона
Иссиққина, ёруғу шинам.
Мени қучар қулочин ёзиб,
Интизорим, муштоқ маҳбубам.

Аммо шамол увиллар шу дам,
Бошин силкиб менга дер эман:
“Шу пайт қайга, эси йўқ отлиқ,
Бормоқчисан далли ўй билан?!”

* * *

Кўҳна қўшиқ, аччиқ қўшиқлар,
Ёвуз таъбир қора рўёлар!
Мен уларни кафанлар эдим
Лойиқ тобут топилса агар.

Кафанлардим ненидир яна,
Нелигини билмайман бу дам:
Фақат тобут бўлгуси улкан
Ҳайдельбергнинг бўчкасидан ҳам.

Яна шундоқ замбил керакки,
У мос бўлсин тобутга, якто.
Ошиб тушсин эн-бўйи унинг
Майндаги кўприкдан ҳатто.

Ҳар қайсиси муқаддас
Кёлн Авлиёси Христофордан
Паҳлавонроқ биродарларни –
Чорланг: келсин ўн икки улкан.

Тик қояга элтиб тобутни,
Ташласинлар денгизга илдам:
Тобутига яраша, дўстлар,
Улкан бўлсин, ахир, қабр ҳам!

Менга бундай каттакон тобут,
Биласизми, зарур не учун?
Мен севгиму дардимни унга
Битта қилиб жойлайман у кун.

13 dekabr — Buyuk nemis shoiri Heynrix Hayne (Genrix Geyne) tavallud topgan kun.

    Mashhur olmon shoiri Haynrix Haynening(1797–1856) lirikasi Oybek, Mirtemir, Xayriddin Saloh kabi o’zbek ijodkorlari tarjimasida she’rxonlarimiz orasida shuhrat qozongan. Zero, Hayne lirik turkumlardan tashkil topgan o’ziga xos she’riy roman yaratgan shoir. Uni muallif “Qo’shiqlar kitobi” deb nomlagan . Taniqli shoirimiz Abdulla Sher ana shu buyuk asarni asliyatdan tarjima qildi. Quyida mazkur asarga oid “Ishqiy qo’shiqlar” turkumidan ba’zi she’rlarni e’tiboringizga havola etmoqdamiz.

Haynrix Hayne
ISHQIY QO’SHIQLAR
Olmonchadan Abdulla Sher tarjimalari

Haynrix Hayne (Heinrich Heine) (1797.13.12, Dyusseldorf — 1856.17.2, Parij) — nemis shoiri, publitsist, tanqidchi va mutafakkir. Bonn, Gyottingen, Berlin universitetlarida o’qigan (1819—25). Birinchi she’riy to’plami «Qo’shiqlar kitobi» (1827) romantizm ruhida yozilgan bo’lib, unda nemislar hayotidagi meshchanlik, xudbinlik qoralanadi. Keyingi «Yo’l manzaralari» (1826-31) nasriy asarida ham shu yo’nalishni davom ettirib, inson erki, shaxsini xo’rlovchi tartiblarga qarshi chiqadi, bu tartiblarni himoya qiluvchi kuchlarni, davlat idoralarini tanqid qiladi. Shundan so’ng Hayne Germaniyaning hukmron doiralari bilan kelisha olmay, 1831 yilda Parijga ketishga majbur bo’ladi va u yerda umrining oxirigacha siyosiy mahbus sifatida yashab qoladi. «Frantsuz ishlari» (1832), «Lyutetsiya» (1854) kitoblari frantsuz siyosiy hayotining yilnomasidan iborat. 1843— 44 yillarda yozilgan «Zamonaviy she’rlar», shuningdek «Atta Troll`» (1842), «Germaniya. Qish ertagi» (1844) poemalari o’z davrining ilg’or asarlaridandir. «Atta Troll`» majoziy doston bo’lib, «hayvonlar eposi» tarzida yozilgan, o’tkir hajviy yo’nalishga ega. Bunda Pireneya tog’larida yashovchi xalq siymosida nemis meshchanlari va soxta inqilobchilar fosh qilingan. «Germaniya» dostonida esa og’ir mehnat bilan yashayotgan nemis ishchilarining obrazi tasvirlangan. Shoirning ijodiy faoliyatida muhim ahamiyatga ega bo’lgan «Romansero» (1851), «E’tirof» (1854) she’riy kitoblari ham mavjud. Haynening asarlari 20-yillarda Cho’lpon, 30-yillarda Mirtemir va keyingi yillarda Xayriddin Saloh, Abdulla Sher tarjimasida o’zbek tilida nashr etilgan.

* * *

Izg’irin qiynadi bizni uzoq vaqt,
Nihoyat, gul sochib keldi cho’g’dek May,
Har yonda tobora kulib-yashnar baxt,
Men , lekin, hayronman quvnab kulolmay.

Chechaklar shivirlar, qo’ng’iroqlar jo’r,
Qushchalar gapirar masaldagiday
Va lekin tinglayman ularni bazo’r,
Ko’nglimga sig’adi na ko’k, na to’rg’ay.

Odamlar jonimga tegdi-ku butun,
Qochaman hattoki do’stimdan, naylay,
Naylay men, «xonim » deb atarlar bugun –
Bo’lsa ham mahbubam avvaldagiday.

* * *

Men to cho’zib yurarkanman, qilmay rozi dil,
Yot yerlarda ohlar urib, kezib necha yil,
Kutaberish mahbubamning joniga tegdi
Va o’zganing ko’kragiga boshini egdi,
Turmush qurdi yangi ishqning bovari bilan,
Borib turgan ovsarlarning ovsari bilan.

Mening yorim biram nozik, biram muloyim,
Xush surati ko’z oldimdan ketmaydi doim.
Yonoqlari qizil gul-u, ko’zi binafsha,
Yildan-yilga lov-lov yonar, qulf urar yashnab.
Lekin , evoh, shunday yorni boy berdim mangu,
Borib turgan ovsarlardan ovsarligim shu.

* * *

Bir qarag’ay turadi tanho
Zung cho’qqida, biyday Shimolda.
Qor-qirovdan oqqa burkanib,
Chayqaladi mudragan holda.

Tushlariga kirar Kunchiqar,
Kunchiqarda o’sar bir xurmo, –
Bozillagan cho’g’dek qoyada
Armon bilan yashar u tanho.

* * *

Mening ulkan dardimdan, hayhot,
Paydo bo’lur jajji qo’shiqlar;
Yor qalbiga ular oshiqar
Jarang solib, chiqarib qanot.

So’ng qaytarlar ko’zim o’ngida
Yana darhol, alamli, titroq.
Titrarlar-u, aytmaslar, biroq,
Ne gapligin yorim ko’nglida.

* * *

Mahbubamdan ayro tushgan kun
Men kulguni unutdim butun:
Na qo’polu na nozik hazil
Kuldirolmas meni endi, bil!

Mahbubamdan ayro tushgan dam
Men unutdim yosh to’kmoqni ham;
Yurak to’la ko’zyoshu faryod,
Yig’lolmayman men esa, hayhot!

* * *

Yo’qlanmagan arvohdek kechmish
Bosh ko’tarib qabridan goho,
Eslatadi yashaganimni
Yonginangda bir paytlar, barno.

Tong saharlab tentirdim yolg’iz
Ko’chalarda g’amgin, sargardon.
O’tkinchilar tikilardi jim
Mening siniq rangimga hayron.

Qulay edi, lekin tunlari,
Ko’chalarda oydin sukunat;
Men kimsasiz bo’m-bo’shlik aro
Soyam bilan kezardim faqat.

Aksi sado berardi bo’g’iq
Ko’prik uzra har bir qadamim.
Bulutlarning orqasidan oy
Kuzatardi meni tund va jim.

Men to’xtardim uying oldida,
Tikilardim do’nglikdan qotib.
Derazangga talpingan yurak
Dod solardi o’zni yo’qotib.

Men bilardim, pardang ortidan –
Bosh qo’yarkan yumshoq parquvga –
Bir qararding doim oydinda
Haykal bo’lib qotgan qayg’uga.

* * *

Bir bo’z yigit sevdi yosh qizni,
Qiz ko’nglida boshqa yigit bor;
Boshqa yigit o’zgasini der,
Shu o’zga qiz unga bo’lur yor.

Alamidan achchiqma-achchiq,
Yosh, mag’rur qiz kim to’g’ri kelsa,
Shartta tegib ketar-u, evoh,
Tamom bo’lar bo’z yigit esa.

Bu hol g’oyat eski , odatiy
Va abadiy yangi, turfadir.
Ammo kimki shu holga tushsa,
Bir umrga qalban murdadir.

* * *

Ul qo’shiqni yana tinglayman,
Uni yorim kuylardi, hayhot;
Darz ketgudek ko’ksim ingrayman,
Yovvoyi mung bosa boshlar bot.

Iztirobda men telbanamo
Yuguraman o’rmonga dilxun,
Alamimni u yerda tanho
Ko’zyosh qilib to’kmoqlik uchun.

* * *

Ko’rdim qirol qizini tushda,
Ko’zlari yosh, rangi qorday oq.
Uni suyub tutdim og’ushda,
Jo’kizorda tun bo’yi titroq.

«Kerak emas otangning taxti,
Olmoslaru gavhar kerakmas.
Kerak emas tojdorlik baxti,
Menga faqat o’zing bo’lsang, bas».

Menga dedi qo’limni siqib;
«Ilojim yo’q, qabr – makonim,
Faqat tunda kelaman chiqib,
Bir ko’ray deb vaslingni, jonim».

* * *

Suyukligim, bizlar yonma-yon
Jajji qayiq ichra o’ltirib,
Sokin tunda suzamiz komron,
Izmimizni mavjlarga berib.

Elas-elas ko’zga tashlanar
Oydindagi oqpar ul ma’vo;
Tuman ichra kuylar sharpalar,
Asta yangrar mayin bir sado.

Muhabbatning dardiga malham
Bu sadolar yaqindir bizga;
Biz esa-chi, to’xtamay, purg’am
Yo’l olamiz olis dengizga.

* * *

Meni qadim ertaklar aro
Imlab oppoq qo’llari bilan,
Qo’shiq aytar, chorlar bir barno
Tilsimlarning sirli yurtidan.

U yerlarda g’aroyib gullar
Tovlanadi zarrin yog’duda,
Bir-biriga boqib lovullar,
Mavjlanadi ajib tuyg’uda;

U yerlarda daraxtlar so’ylar,
Bir-biriga roz aytar bedor,
yerlarda irmoqlar kuylar,
Har bittasi tordek jarangdor;

U yerlarda sevgi tug’yoni
Qo’shiqlarga ohang baxsh etar,
yerlarda hislar isyoni
Yuragingda gurillab ketar!

Oh, qaniydi ul yurtga ketsam,
Yashasaydim bir bor dil-dildan,
Bir bor meni tark etsaydi g’am,
Qanot qoqsam erkin qushdek shan!

Ammo ul yurt – shirin bir armon,
Tushlarimda bo’laru paydo,
Ko’pik kabi, quyosh chiqqan on,
Bir yarq etib, yitar doimo.

* * *

Men seni sevganman, sevaman hamon!
Kunfayakun bo’lib bor olam agar,
Bosib qolsa hamki mabodo osmon,
Ishqim olov bo’lib otilib chiqar!

* * *

Tovlanganda nuqra kabi yoz,
Aylanaman sahargi bog’da.
Shitirlashib pichirlar gullar,
Men kezaman, lekin, firoqda.

Shitirlashib pichirlar gullar
Menga boqib hamdard, basma-bas:
«Opamizdan, ey, dardmand oshiq,
Xafa bo’lmoq insofdan emas!»

* * *

Ular menga alam o’tkazdi,
Qo’zg’adilar jahlimni battar:
Qay birovlar suygandan qilsa,
Kuyganidan qildi birovlar.

Ular zahar qildi nonimni,
Suvimni ham qildilar zahar:
Qay birovlar suygandan qilsa,
Kuyganidan qildi birovlar.

Lekin, hanuz qalbimni o’rtab,
Azoblarga qo’ygan ul jonon –
Yomonlik ham qilmadi menga,
Sevmadi ham meni hech qachon.

* * *

Tengi yo’q yoz , jazirama yoz
Yuzginangda lovullar, jonon:
Tengi yo’q qish, qaqshatqich ayoz
Qalbginangda bugun hukmron.

Dunyo ishi, lekin, o’zgarish,
O’zgargaysan sen ham begumon:
Yuzlaringga bir kun tepchib qish,
Yuragingga kirar saraton.

* * *

Oshiq-ma’shuq tushganda ayro
Bir-biriga uzatadi qo’l,
Ko’z yosh to’kib aytarlar vido,
Ikkisi ham xo’rsinar bir yo’l.

Bizlar esa to’kmadik ko’z yosh,
Oh chekmadik ikkimiz dilxun.
Faqat keyin, ma’yus chayqab bosh,
Yakka-yakka yig’ladik nigun.

* * *

Og’ulanmish mening kuylarim, –
Ayt, mumkinmi o’zga hol, barno?
Gullab turgan umrimni , axir,
Zaharlading qilmasdan parvo.

Og’ulanmish mening kuylarim,
– Ayt, mumkinmi o’zga hol, barno?
Yuragimda ko’pdir ilonlar,
Sen ham borsan o’shalar aro.

* * *

Chiqib olib tog’ cho’qqisiga
Berilaman yig’loq tuyg’uga:
“Nega endi qush bo’lmadim!» deb,
Yosh to’kaman botib qayg’uga.

Nega endi qadirg’ochmasman,
– Men sen tomon uchardim darhol.
Va derazang ro’parasiga
In qurardim beshak, oyjamol.

Nega endi bulbul emasman,
– Men uchardim sen tomon mamnun
Va eng yoniq qo’shiqlarimni
Senga atab kuylardim har tun.

Nega endi chug’urchuqmasman, –
Men qo’nardim borib ko’ksingga.
Chunki bemor chug’urchuqlarni
Davolamoq odatdir senga!

* * *

Men uyquda achchiq yosh to’kdim:
O’lganmishsan tushimda, hayhot!
Uyg’ondim-u, tun og’ushida
Yosh quyildi ko’zimdan bot-bot.

Men uyquda achchiq yosh to’kdim:
Ketganmishsan tushimda tashlab.
Uyg’ondim-u, tun og’ushida
Faryod chekdim ko’zimni yoshlab.

Men uyquda achchiq yosh to’kdim:
Birgamishmiz tushimda, barno.
Uyg’ondim-u yana yig’ladim,
Hanuzgacha ko’z yoshim daryo.

* * *

Seni har tun tushda ko’raman,
Tikilasan menga mehribon,
Quvonch yoshim tirqirab ko’zdan,
Yiqilaman poyingga komron.

Sen tikilib mushfiqu munglug’,
Chayqatasan, oh tortib, boshing;
Ko’zlaringdan asta quyilar
Tomchi-tomchi injudek yoshing.

Sirli so’zlar shivirlab menga,
Sarv gultoj tutasan, erkam.
Ko’z ochsam, bas, hayhot, sarv yo’q,
Eslolmayman so’zlaringni ham.

* * *

Tashqarida zulmat va suron,
Yomg’ir quyar, uvlaydi shamol;
Panoh topmish qaylardan bu payt
Jajjiginam mening, guljamol?

U suyalib darcha raxiga
Xonasida o’ltirar yolg’iz;
Tosh qotgancha, ko’zlarida yosh,
Tun qa’riga tikilar ojiz.

* * *

Kuz shamoli shoxlarni bukar,
Tun sovug’i namchilu iz-iz;
Men o’rmonda qichayman otni,
Yomg’irpo’shga burkanib yolg’iz.

Lekin mening shirin xayolim
Otimdan-da uchqurroq bu kez;
Meni eltar qanotlarida
Mahbubamning go’shasiga tez.

Itlar hurar, fonus tutgancha,
Darvozani ochadi malay;
Otni nuqib, oshib o’taman
Men ostona-zinadan o’ng’ay.

Qalin gilam to’shalgan xona
Issiqqina, yorug’u shinam.
Meni quchar qulochin yozib,
Intizorim, mushtoq mahbubam.

Ammo shamol uvillar shu dam,
Boshin silkib menga der eman:
“Shu payt qayga, esi yo’q otliq,
Bormoqchisan dalli o’y bilan?!”

* * *

Ko’hna qo’shiq, achchiq qo’shiqlar,
Yovuz ta’bir qora ro’yolar!
Men ularni kafanlar edim
Loyiq tobut topilsa agar.

Kafanlardim nenidir yana,
Neligini bilmayman bu dam:
Faqat tobut bo’lgusi ulkan
Haydel`bergning bo’chkasidan ham.

Yana shundoq zambil kerakki,
U mos bo’lsin tobutga, yakto.
Oshib tushsin en-bo’yi uning
Mayndagi ko’prikdan hatto.

Har qaysisi muqaddas
Kyoln Avliyosi Xristofordan
Pahlavonroq birodarlarni –
Chorlang: kelsin o’n ikki ulkan.

Tik qoyaga eltib tobutni,
Tashlasinlar dengizga ildam:
Tobutiga yarasha, do’stlar,
Ulkan bo’lsin, axir, qabr ham!

Menga bunday kattakon tobut,
Bilasizmi, zarur ne uchun?
Men sevgimu dardimni unga
Bitta qilib joylayman u kun.