Буюк олмон шоири Ҳайнрих Ҳайне мукаммалликка интилган, шахс эркинлиги учун курашган, ўзлигини таниган инсон сифатида адабиёт ихлосмандлари хотирасида ёрқин намоён бўлаверади. Унинг ижодида қатъий оҳангда немис халқи ҳаётидаги ижтимоий-маиший муаммолар, кишиларда учрайдиган мешчанлик, худбинлик каби салбий иллатлар қораланади.

Қуйида унинг қаламига мансуб теран фикрларни ҳавола қиламиз.

МЕҲР — ГЎЗАЛЛИКДАН УСТУН
Ҳайнрих Ҳайне ижодидан cараланган сатрлар

Ҳайнрих Ҳайне (Heinrich Heine) (1797.13.12, Дюссельдорф — 1856.17.2, Париж) — немис шоири, публицист, танқидчи ва мутафаккир. Бонн, Гёттинген, Берлин университетларида ўқиган (1819—25). Биринчи шеърий тўплами «Қўшиқлар китоби» (1827) романтизм руҳида ёзилган бўлиб, унда немислар ҳаётидаги мешчанлик, худбинлик қораланади. Кейинги «Йўл манзаралари» (1826-31) насрий асарида ҳам шу йўналишни давом эттириб, инсон эрки, шахсини хўрловчи тартибларга қарши чиқади, бу тартибларни ҳимоя қилувчи кучларни, давлат идораларини танқид қилади. Шундан сўнг Ҳайне Германиянинг ҳукмрон доиралари билан келиша олмай, 1831 йилда Парижга кетишга мажбур бўлади ва у ерда умрининг охиригача сиёсий маҳбус сифатида яшаб қолади. «Француз ишлари» (1832), «Лютеция» (1854) китоблари француз сиёсий ҳаётининг йилномасидан иборат. 1843— 44 йилларда ёзилган «Замонавий шеърлар», шунингдек «Атта Тролль» (1842), «Германия. Қиш эртаги» (1844) поэмалари ўз даврининг илғор асарларидандир. «Атта Тролль» мажозий достон бўлиб, «ҳайвонлар эпоси» тарзида ёзилган, ўткир ҳажвий йўналишга эга. Бунда Пиренея тоғларида яшовчи халқ сиймосида немис мешчанлари ва сохта инқилобчилар фош қилинган. «Германия» достонида эса оғир меҳнат билан яшаётган немис ишчиларининг образи тасвирланган. Шоирнинг ижодий фаолиятида муҳим аҳамиятга эга бўлган «Романсеро» (1851), «Эътироф» (1854) шеърий китоблари ҳам мавжуд. Ҳайненинг асарлари 20-йилларда Чўлпон, 30-йилларда Миртемир ва кейинги йилларда Хайриддин Салоҳ, Абдулла Шер таржимасида ўзбек тилида нашр этилган.

 

* * *

Одам қанча баланд бўлса, кулгига шунча осон нишон бўлади, майдаларни мўлжалга олиш қийин.

* * *

Нуқсон катта бўлса, камроқ ғазаблантиради.

* * *

Аёлларнинг нафрати ҳам муҳаббат – фақат йўналиши ўзгарган бўлади.

* * *

Барча соғлом одамлар ҳаётни севади.

* * *

Биз халқнинг инсоний ҳуқуқлари учун эмас, илоҳий ҳуқуқлари учун курашамиз.

* * *

Муҳаббат! У барча туйғуларнинг улуғи ва виқорлисидир. Лекин унинг қудрати ҳадсиз ҳиммат ва ғайришуурий холислик билангина намоён бўлади.

* * *

Гўзал қофиялар кўпинча оқсоқ фикрларнинг қўлтиқтаёғи бўлади.

* * *

Ахлоқ – юракнинг оқиллигидир.

* * *

Ҳар бир одам – бир олам. Бу олам у билан туғилади ва ўлади. Ҳар бир қабрда бутун бир дунё тарихи ётибди.

* * *

Мен биладиган ягона гўзаллик — соғлиқдир.

* * *

Муҳаббат — қалбдаги тиш оғриғидир.

* * *

Ҳар ким аҳмоқ бўлиш ҳуқуқига эга.

* * *

Ақлли кишилар ичида фикрлайди, аҳмоқлар эса бақириб.

* * *

Тўй мусиқалари менга доим уруш олдидан чалинадиган довулни эслатади.

* * *

Бекорчи одам тўкис бахтни ҳис қила олмайди, унинг юзида ҳамиша норозилик ва ҳафсаласизлик аломатларини кўрасиз.

* * *

Талантни биргина белги билан аниқлаймиз-қўямиз, лекин феъл-атворни (характерни) билиш учун узоқ муддат ва давомли мулоқот зарур.

* * *

Бизни йиғлата олган драматургни мақташга одатланганмиз. Бироқ бу ишни ҳар қандай пиёз уддалай олади.

* * *

Таржимон туғма истеъдод эгаси бўлиши керак. У китобдаги энг муҳим ва энг яхши жиҳатни кўриши ва кўрсата билиши зарур.

* * *

Танқиднинг кўзлари ёшдан хира тортган пайтда унинг фикри аҳамиятга эга бўлмай қолади.

* * *

Кечмиш – инсон қалбининг ватанидир. Баъзида олдин туйган ҳисларимизни қўмсаб қайғуга ботамиз. Баъзан ҳатто ўтган дардларимизни ҳам соғинамиз.

Изтироблар – ҳатто тасаввурдагиси ҳам – менга оғриқ беради.

* * *

Меҳр — гўзалликдан устундир.

* * *

Юморни ақлсизлар уйидан фақат панжара ажратиб туради.

* * *

Қилич тақиб юриш урфдан қолгандан сўнг гапга усталик қуролини олиб юриш зарур бўлиб қолди.

* * *

Буюк эҳтирос бизни иккинчи бор йўқлаб келиши мумкин, лекин кейин унинг боқийлигига ортиқ ишонмай қўямиз.

* * *

Мукаммал насрий асар ёзиш учун шеър илмининг ҳам билимдони бўлиш зарур.

* * *

Буюк шоирларнинг асарларида иккинчи даражали қаҳрамонлар йўқ. Барча иштирокчилар ўз ўрнида бош қаҳрамондир.

* * *

Қаердаки китоб ёқилса, ўша ерда кун келиб инсон ҳам ёқилади.

* * *

Ҳар бир даврнинг ўз масалалари бўлади, уларни ечиб, инсоният олға қадам ташлайди.

Дилфуза тўплади.

M: «Қашқадарё» газетасининг веб-сайти

Buyuk olmon shoiri Haynrix Hayne mukammallikka intilgan, shaxs erkinligi uchun kurashgan, oʻzligini tanigan inson sifatida adabiyot ixlosmandlari xotirasida yorqin namoyon boʻlaveradi. Uning ijodida qatʼiy ohangda nemis xalqi hayotidagi ijtimoiy-maishiy muammolar, kishilarda uchraydigan meshchanlik, xudbinlik kabi salbiy illatlar qoralanadi.

Quyida uning qalamiga mansub teran fikrlarni havola qilamiz.

MЕHR — GOʻZALLIKDAN USTUN
Haynrix Hayne ijodidan caralangan satrlar

Haynrix Hayne (Heinrich Heine) (1797.13.12, Dyusseldorf — 1856.17.2, Parij) — nemis shoiri, publitsist, tanqidchi va mutafakkir. Bonn, Gyottingen, Berlin universitetlarida oʻqigan (1819—25). Birinchi sheʼriy toʻplami “Qoʻshiqlar kitobi” (1827) romantizm ruhida yozilgan boʻlib, unda nemislar hayotidagi meshchanlik, xudbinlik qoralanadi. Keyingi “Yoʻl manzaralari” (1826-31) nasriy asarida ham shu yoʻnalishni davom ettirib, inson erki, shaxsini xoʻrlovchi tartiblarga qarshi chiqadi, bu tartiblarni himoya qiluvchi kuchlarni, davlat idoralarini tanqid qiladi. Shundan soʻng Hayne Germaniyaning hukmron doiralari bilan kelisha olmay, 1831 yilda Parijga ketishga majbur boʻladi va u yerda umrining oxirigacha siyosiy mahbus sifatida yashab qoladi. “Fransuz ishlari” (1832), “Lyutetsiya” (1854) kitoblari fransuz siyosiy hayotining yilnomasidan iborat. 1843— 44 yillarda yozilgan “Zamonaviy sheʼrlar”, shuningdek “Atta Troll” (1842), “Germaniya. Qish ertagi” (1844) poemalari oʻz davrining ilgʻor asarlaridandir. “Atta Troll” majoziy doston boʻlib, “hayvonlar eposi” tarzida yozilgan, oʻtkir hajviy yoʻnalishga ega. Bunda Pireneya togʻlarida yashovchi xalq siymosida nemis meshchanlari va soxta inqilobchilar fosh qilingan. “Germaniya” dostonida esa ogʻir mehnat bilan yashayotgan nemis ishchilarining obrazi tasvirlangan. Shoirning ijodiy faoliyatida muhim ahamiyatga ega boʻlgan “Romansero” (1851), “Eʼtirof” (1854) sheʼriy kitoblari ham mavjud. Haynening asarlari 20-yillarda Choʻlpon, 30-yillarda Mirtemir va keyingi yillarda Xayriddin Saloh, Abdulla Sher tarjimasida oʻzbek tilida nashr etilgan.

* * *

Odam qancha baland boʻlsa, kulgiga shuncha oson nishon boʻladi, maydalarni moʻljalga olish qiyin.

* * *

Nuqson katta boʻlsa, kamroq gʻazablantiradi.

* * *

Ayollarning nafrati ham muhabbat – faqat yoʻnalishi oʻzgargan boʻladi.

* * *

Barcha sogʻlom odamlar hayotni sevadi.

* * *

Biz xalqning insoniy huquqlari uchun emas, ilohiy huquqlari uchun kurashamiz.

* * *

Muhabbat! U barcha tuygʻularning ulugʻi va viqorlisidir. Lekin uning qudrati hadsiz himmat va gʻayrishuuriy xolislik bilangina namoyon boʻladi.

* * *

Goʻzal qofiyalar koʻpincha oqsoq fikrlarning qoʻltiqtayogʻi boʻladi.

* * *

Axloq – yurakning oqilligidir.

* * *

Har bir odam – bir olam. Bu olam u bilan tugʻiladi va oʻladi. Har bir qabrda butun bir dunyo tarixi yotibdi.

* * *

Men biladigan yagona goʻzallik — sogʻliqdir.

* * *

Muhabbat — qalbdagi tish ogʻrigʻidir.

* * *

Har kim ahmoq boʻlish huquqiga ega.

* * *

Aqlli kishilar ichida fikrlaydi, ahmoqlar esa baqirib.

* * *

Toʻy musiqalari menga doim urush oldidan chalinadigan dovulni eslatadi.

* * *

Bekorchi odam toʻkis baxtni his qila olmaydi, uning yuzida hamisha norozilik va hafsalasizlik alomatlarini koʻrasiz.

* * *

Talantni birgina belgi bilan aniqlaymiz-qoʻyamiz, lekin feʼl-atvorni (xarakterni) bilish uchun uzoq muddat va davomli muloqot zarur.

* * *

Bizni yigʻlata olgan dramaturgni maqtashga odatlanganmiz. Biroq bu ishni har qanday piyoz uddalay oladi.

* * *

Tarjimon tugʻma isteʼdod egasi boʻlishi kerak. U kitobdagi eng muhim va eng yaxshi jihatni koʻrishi va koʻrsata bilishi zarur.

* * *

Tanqidning koʻzlari yoshdan xira tortgan paytda uning fikri ahamiyatga ega boʻlmay qoladi.

* * *

Kechmish – inson qalbining vatanidir. Baʼzida oldin tuygan hislarimizni qoʻmsab qaygʻuga botamiz. Baʼzan hatto oʻtgan dardlarimizni ham sogʻinamiz.

Iztiroblar – hatto tasavvurdagisi ham – menga ogʻriq beradi.

* * *

Mehr — goʻzallikdan ustundir.

* * *

Yumorni aqlsizlar uyidan faqat panjara ajratib turadi.

* * *

Qilich taqib yurish urfdan qolgandan soʻng gapga ustalik qurolini olib yurish zarur boʻlib qoldi.

* * *

Buyuk ehtiros bizni ikkinchi bor yoʻqlab kelishi mumkin, lekin keyin uning boqiyligiga ortiq ishonmay qoʻyamiz.

* * *

Mukammal nasriy asar yozish uchun sheʼr ilmining ham bilimdoni boʻlish zarur.

* * *

Buyuk shoirlarning asarlarida ikkinchi darajali qahramonlar yoʻq. Barcha ishtirokchilar oʻz oʻrnida bosh qahramondir.

* * *

Qayerdaki kitob yoqilsa, oʻsha yerda kun kelib inson ham yoqiladi.

* * *

Har bir davrning oʻz masalalari boʻladi, ularni yechib, insoniyat olgʻa qadam tashlaydi.

Dilfuza toʻpladi.

M: “Qashqadaryo” gazetasining veb-sayti