Она тилимизнинг бугунги аҳволи ўзбекман деган кишини мутлақо қониқтирмайдиган даражада эканлиги ҳеч кимга сир эмас. Бунга шубҳа қилган кишига шундоққина уйи теварагидаги кўчаларни бир айланиб келишни маслаҳат берамиз.  Биз олдин ҳам бу масалага диққатни қаратиб, хусусан, умрининг сўнгги дақиқасигача тилимизнинг бугунги аҳволини ўйлаб куйинган фидойи ёзувчи Аҳмад Аъзамнинг туркум мақолаларини эълон қилган эдик.
Аммо, дунёни, шу жумладан ўзбек жамиятини ҳам фақат пул ва бизнес манфаати бошқараётган бир вазиятда, миллий ифтихор ҳақидаги гаплар фақат китобларда  қолиб кетаётган шароитда ўзлигимизни асраш ҳақида, миллий туйғу ва миллий бурч ҳақида тинимсиз гапириш, ёзиш лозимлигини унутмаслигимиз лозим. Биринчи навбатда, миллатнинг жони ва руҳи бўлмиш она тилимизни ҳар қадамда ҳимоя қилишимиз заруратини англамоғимиз шарт. Бугун адиб Эврил Туроннинг мақоласини тақдим этиш орқали сизнинг диққатингизни яна бир карра бу муаммога қаратмоқчимиз.

Эврил Турон
НЕГА ТОШКЕНТДА ЎЗБЕКЧА АТАМАЛАР КАМ?

Тил миллатнинг:
Жони,
Юраги,
Қон томирларидир.
Босқинчиларнинг зулм, зуғумлари остида Она тилимиз узун-узун замонлар камситилди, иккинчи даражали тил ҳолига туширилди.
Атайлаб,
Қасддан.

Ўзбекда: «Оққан дарё оқади» деган гап бор. Бу асрлар синовларидан ўтган гап. Ниҳоят зўр тўсиқ, қийинчиликларни енгдик… она тилимиз – давлатимиз тили бўлди.

Билган одамга бу…
Буюк неъмат,
Буюк бахт.
Бунинг қадрига етишимиз керак.
Буни адроқлашимиз керак.
Буни асрашимиз керак.

Лекин?
Лекин биз бунга амал қилаяпмизми?

Амал қилишни инглиз, фаранг, ўрис, олмон, испан, жапўн, чинлардан ўрганишимиз керак. Уларнинг юртларида фақат ва фақат ўз тиллари ҳукмрон. Ҳамма – ҳамма ишлари тугал ва тугал, ўз тилларида олиб борилади. Бирон бошқа миллат тилларини аралаштирмайди. Мамлакатларининг ҳар бири ерида ўз ёзувлари, ўз атамалари…

Мустақил давлатнинг том маънода мустақиллилигини шундан ҳам билса бўлади. Мустақилликнинг энг асосий белгиси:
Ўз тилидир.
Она сути билан йўғрилган–ўз она тилидир.
Тангрига шукр, биз мустақилмиз.

Бироқ?.
Бироқ ҳамон она ватанимизда ажнабий тиллар, хусусан ўрис тили ўз ҳукмронлигини ўтказиб келаётгандай. Бунга қарши ҳар ҳолда, оммавий–ахборот воситаларимиз жон куйдиришаётгандай кўринади.

Аммо?.
Аммо натижа қани?.
Бизнингча, бунга юқоридан чек қўйиш керак. Бутунлай!. Кескин!.
Шунда она тилимиз Ер юзи бўйлаб кенг қанот ёзади.

Ўзбекистонимизнинг ҳамма шаҳарлари, айниқса, Тошкент ажнабий атамаларга ғарқ. Масалан:

Кафе Полянка,
Кафе Шамбала,
Супер маркет Кoрзинка,
Супер маркет Мега планет,
Супер маркет Смарт,
Кафе У Аркадий,
Кафе у Влада,
Кафе Лесная Полянка,
Кафе Тизикова дача,
Кафе Фрегат,
Супер маркет Макро,
Кафе Сим–сим…
Кафе Эмир,
Кафе Бибигон,
Супермаркет Мерам,

Юз-юзлаб номлар… юз–юзлаб атамалар шундай: ажнабийча. Бу кечирилмас ҳол.
Ўз Ватанини, ўз халқини юрагидан севадиган инсон буни ҳазм қилолмайди.
Асло–асло ҳазм қилолмайди.

Тошкент – Ўзбекистон пойтахти. Чет элларда келган меҳмонлар:
«Ўзбекнинг ўз атамалари йўқ экан-да» деб кулишмайдими?.

Қандай ачинарли!.

Ном берувчи хокимиятлар қаерга қараб туришибди? Уларга давлат бежиз маош бермаяптими?. Идораларида ҳам ишлар асосан русча юритилади. Буни қандай тушинса бўлади?.

Ўз тилини билмаслик, севмаслик: Фожеа,
Буюк фожеа.

Бундай иллатлардан қутилиш вақти:
Етди,
Ўтди.

Наҳотки, биз ўз тилимизни севмаймиз?.
Наҳот, биз ўз элимизни севмаймиз?.
Наҳот, биз ўз юртимизни севмаймиз?.
Севсак, тилимиздан эмас, дилимиздан севсак, бу иллатларга чек қўйишимиз керак. Бутунлай!. Кескин!.

Бизнинг тилимиз – Алишер Навоий тили,
Амир Темур тили,
Бобур тили,
Беруний тили,
Хоразмий тили.
Буюк тил.
Беқиёс тил.

Ona tilimizning bugungi ahvoli o’zbekman degan kishini mutlaqo qoniqtirmaydigan darajada ekanligi hech kimga sir emas. Bunga shubha qilgan kishiga shundoqqina uyi tevaragidagi ko’chalarni bir aylanib kelishni maslahat beramiz. Biz oldin ham bu masalaga diqqatni qaratib, xususan, umrining so’nggi daqiqasigacha tilimizning bugungi ahvolini o’ylab kuyingan fidoyi yozuvchi Ahmad A’zamning turkum maqolalarini e’lon qilgan edik.
Ammo, dunyoni, shu jumladan o’zbek jamiyatini ham faqat pul va biznes manfaati boshqarayotgan bir vaziyatda, milliy iftixor haqidagi gaplar faqat kitoblarda qolib ketayotgan sharoitda o’zligimizni asrash haqida, milliy tuyg’u va milliy burch haqida tinimsiz gapirish, yozish lozimligini unutmasligimiz lozim. Birinchi navbatda, millatning joni va ruhi bo’lmish ona tilimizni har qadamda himoya qilishimiz zaruratini anglamog’imiz shart. Bugun adib Evril Turonning maqolasini taqdim etish orqali sizning diqqatingizni yana bir karra bu muammoga qaratmoqchimiz.

Evril Turon
NEGA TOSHKENTDA O’ZBEKCHA ATAMALAR KAM?

Til millatning:
Joni,
Yuragi,
Qon tomirlaridir.
Bosqinchilarning zulm, zug’umlari ostida Ona tilimiz uzun-uzun zamonlar kamsitildi, ikkinchi darajali til holiga tushirildi.
Ataylab,
Qasddan.

O’zbekda: «Oqqan daryo oqadi» degan gap bor. Bu asrlar sinovlaridan o’tgan gap. Nihoyat zo’r to’siq, qiyinchiliklarni yengdik… ona tilimiz – davlatimiz tili bo’ldi.

Bilgan odamga bu…
Buyuk ne’mat,
Buyuk baxt.
Buning qadriga yetishimiz kerak.
Buni adroqlashimiz kerak.
Buni asrashimiz kerak.

Lekin?
Lekin biz bunga amal qilayapmizmi?

Amal qilishni ingliz, farang, o’ris, olmon, ispan, japo’n, chinlardan o’rganishimiz kerak. Ularning yurtlarida faqat va faqat o’z tillari hukmron. Hamma – hamma
ishlari tugal va tugal, o’z tillarida olib boriladi. Biron boshqa millat tillarini aralashtirmaydi. Mamlakatlarining har biri yerida o’z yozuvlari, o’z
atamalari…

Mustaqil davlatning tom ma’noda mustaqilliligini shundan ham bilsa bo’ladi. Mustaqillikning eng asosiy belgisi:
O’z tilidir.
Ona suti bilan yo’g’rilgan–o’z ona tilidir.
Tangriga shukr, biz mustaqilmiz.

Biroq?.
Biroq hamon ona vatanimizda ajnabiy tillar, xususan o’ris tili o’z hukmronligini o’tkazib kelayotganday. Bunga qarshi har holda, ommaviy–axborot vositalarimiz
jon kuydirishayotganday ko’rinadi.

Ammo?.
Ammo natija qani?.
Bizningcha, bunga yuqoridan chek qo’yish kerak. Butunlay!. Keskin!.
Shunda ona tilimiz Yer yuzi bo’ylab keng qanot yozadi.

O’zbekistonimizning hamma shaharlari, ayniqsa, Toshkent ajnabiy atamalarga g’arq. Masalan:

Kafe Polyanka,
Kafe Shambala,
Super market Korzinka,
Super market Mega planet,
Super market Smart,
Kafe U Arkadiy,
Kafe u Vlada,
Kafe Lesnaya Polyanka,
Kafe Tizikova dacha,
Kafe Fregat,
Super market Makro,
Kafe Sim–sim…
Kafe Emir,
Kafe Bibigon,
Supermarket Meram,

Yuz-yuzlab nomlar… yuz–yuzlab atamalar shunday: ajnabiycha.
Bu kechirilmas hol.
O’z Vatanini, o’z xalqini yuragidan sevadigan inson buni hazm qilolmaydi.
Aslo–aslo hazm qilolmaydi.

Toshkent – O’zbekiston poytaxti. Chet ellarda kelgan mehmonlar:
«O’zbekning o’z atamalari yo’q ekan-da» deb kulishmaydimi?.

Qanday achinarli!.

Nom beruvchi xokimiyatlar qaerga qarab turishibdi? Ularga davlat bejiz maosh bermayaptimi?. Idoralarida ham ishlar asosan ruscha yuritiladi. Buni qanday tushinsa bo’ladi?.

O’z tilini bilmaslik, sevmaslik: Fojea,
Buyuk fojea.

Bunday illatlardan qutilish vaqti:
Yetdi,
O’tdi.

Nahotki, biz o’z tilimizni sevmaymiz?.
Nahot, biz o’z elimizni sevmaymiz?.
Nahot, biz o’z yurtimizni sevmaymiz?.
Sevsak, tilimizdan emas, dilimizdan sevsak, bu illatlarga chek qo’yishimiz kerak. Butunlay!. Keskin!.

Bizning tilimiz – Alisher Navoiy tili,
Amir Temur tili,
Bobur tili,
Beruniy tili,
Xorazmiy tili.
Buyuk til.
Beqiyos til.

Манба: BBC O’zbek xizmati