10  апрел — Абдулла Қодирий таваллудининг 125 йиллиги

    Отага фарзанд Ҳабибулла Қодирийдай бўлсин, деб юраман. Ҳабибулла Қодирийдай фидокор ва жонкуяр бўлсин. Ота изидан борган оғмас одимлари бу дунёда ҳеч нарса ўз-ўзидан ва тасодифан рўй бермаслигини, юлдузлар кўкда ҳамон боқийлигини кўрсатди.

Отага фарзанд Ҳабибулла Қодирийдай бўлсин, деб юраман. Ҳабибулла Қодирийдай фидокор ва жонкуяр бўлсин. Ота изидан борган оғмас одимлари бу дунёда ҳеч нарса ўз-ўзидан ва тасодифан рўй бермаслигини, юлдузлар кўкда ҳамон боқийлигини кўрсатди.

Абдулла Қодирий ҳаёти ва ижоди ўз даврининг улуғ бир эпопеяси бўлса, Ҳабибулла Қодирий батамом шу эпопеянинг ичида, унинг бутун залвори, масъулиятини елкасида кўтариб, азамат Алпомиш каби яшарди.

У Абдулла Қодирий ҳаётининг ҳар ер, ҳар томонда сочилиб, кўмилиб, йўқ бўлиб кетиш хавфи остида ётган қимматли жавоҳирларни йиғди, уларни ўзи гувоҳ бўлган, ўзи кузатган ҳодисалар билан қиёслади, таҳлил қилди, худди изланувчи олимлардай катта миқёсда тадқиқот ишларини олиб борди. Жуда катта ёзувчи каби уларни таснифлади ва ижодий, ижтимоий ва маданий тизимга айлантирди. У Абдулла Қодирийга муносиб фарзанд, унинг мухтор вакили, янги замонлардаги мухтор элчиси каби фаолият олиб борди. У Қодирийни қанчалар теран билишини, теран тушунишини кўрсатди. Унинг китоби ёзувчини халққа янада яқинроқ, янада севимлироқ, янада виқорлироқ қилиб қўйди. У замон зиддиятлари ва фожиаларига тўла ўлмас асар яратди. Уни Л.Н. Толстой, Ф.М. Достоевский яқинлари замонларга қолдирган хотира асарлари билан тенглаштириш мумкин.

Отага фарзанд Ҳабибулла Қодирийдай бўлсин, деб юраман. Ҳабибулла Қодирийдай фидокор ва жонкуяр бўлсин. Ота изидан борган оғмас одимлари бу дунёда ҳеч нарса ўз-ўзидан ва тасодифан рўй бермаслигини, юлдузлар кўкда ҳамон боқийлигини кўрсатди.

Иброҳим ҒАФУРОВ

Ҳабибулла ҚОДИРИЙ
«ОТАМ ҲАҚИДА» КИТОБИДАН

ЧИН ИНСОН

Дадам Абдулла Қодирий бир куни қора муқовали форсчами, туркчами қалин бир китобни ўқиб ўтирдилар-да, маъқул тушди шекилли, “қулоқ сол”, деб бу байтни ўқидилар:

Сен туғилган замонлар куларди олам,
Сен ўлдиғинг замонлар йиғласин олам.

– Шоир фикри тўғри-ю, – дедим мен кулиб, – бироқ ўлганида олам йиғлайдиган киши бўлиш ҳаммага ҳам насиб бўлавермаса керак, ада…

– Нега? – дедилар дадам мутолаадан кўзларини узмаган ҳолда.

– Бунақанги киши бўлиш қийин-да.

У киши жавобимга эътиборсиз яна бирмунча вақт ўқишни давом эттирдилар, чойнакдан пиёлага чой қуйиб ҳўпладилар.

– Ҳеч қийинчилиги йўқ. Шеърдаги “олам” сўзи, биринчидан, аввало, муболаға. Кейин, бунақанги кимса бўлиш учун зўр хоқон, амалдор, бой ёки олим бўлиш шарт эмас. Ким бўлмасин, у чин инсон бўлса бас…

Шу чоқ кимдир чақириб келди, дадамнинг фикрлари бўлинди…

Хўш, чин инсонийлик нима? Бу ҳақда шу қадар кўп фикрлар айтилган, битилган, бу битиклардан буюк бир қаср ясаса бўлади.Чин инсонийлик ҳақида айтилган, ёзилган фикрлар, йўл-йўриқларни тушуниш ҳам қийин эмас, савия ва шароит ҳам бор, фақат бир нарса етишмай туради: ўша айтилган фикр ва кўрсатилган йўл-йўриқларга амал қилиш.

СОПОЛ ҚУВУР

Ўн бир-ўн икки ёшли чоқларим, боғимиз жуда обод, айниқса, шийпонимиз қаршисидаги катта гулзоримиз яшнаган вақт эди. Бир кун дадам бозордан анча юк кўтариб келдилар-да, менга:

– Беш-ўнта сопол қувур олган эдим, юким кўплик қилиб, Олим дўппифурушнинг дўконига ташлаб келдим. Бориб олиб кел! – дедилар.

– Хўп, – дедим. Қоп қўлтиқлаб Чорсу бозорига жўнадим. Қувурлар гулзоримизга, яъни, қуйилган сувни бир полдан иккинчисига ўтказиш учун керак эди.

Олим амакининг дўконидан қувурларни қопга солиб, орқалаб жўнадим. Қувурлар анча оғир эди. Носбозор, тамакибозорлардан ўтгач чарчадим-да, гулбозорга (ҳозирги “Болалар дунёси” магазинининг ўрни) бурилишдаги ердан бирор газ баланд қилиб қурилган кичкина темир-терсак дўконининг остонасига орқам билан аста юкимни қўйиб, қопнинг учини елкамдан бўшатмаган ҳолда дам ола бошладим. Дўконда харидор йўқ, яхши кийинган ўрта ёшли бир сотувчи тахтага тирсакланиб харидор кутиб ўтирар эди. У менга деди:

– Ҳай бола, кўтар қопингни, жўна бу ердан!

– Ҳозир, амаки, чарчаб кетдим, озгина дам олай.

– Бу ер дам оладиган жой эмас, харидор киради, жўна, дедим, жўна!

– Хўп, хўп, – дедим, аммо чарчоғим ҳали чиқмагани учун бу қулай жойда яна озгина ўтирмоқчи бўлдим.

Шу вақт дўкондор орқамдан келиб, қопимни кўтариб итариб юборди. Агар ўткинчи бир киши тутиб қолмаганида, мен тор йўлакдан ошиб, тош йўлга юз тубан йиқилишим, қувурлар ҳам синиши аниқ эди. Алам қилиб, йиғлаб юбордим.

– Э биродар, бола нима гуноҳ қилди, итариб юбордингиз, йиқилса, нима бўлар эди?! – деди мени тутиб олган киши дўкончига.

– Боравер, ишинг бўлмасин, ўлиб кетмайдими!

Киши индамади. Ёнимда боратуриб, менга аста деди:

– Ўғлим, қўявер, хафа бўлма, бу одам ўзи шунақа экан…

Мен уйга келиб, бу ҳақсизликни дадамга алам билан сўзладим. У киши олдинига жиддий тинглаб ўйланиб ўтирдилар, кейин менга далда бериш учунми, кулдилар:

– Шунга ҳам хафа бўлишми? Сен ҳаётга энди кириб келяпсан. Ҳаётда ҳали шундай аччиқ-тизиқлар, ноҳақликлар, дағал-қўполликлар бўлади, кўра-кўра чиниқасан, кўникасан. Бириси сени ҳурматлайди, қадрлайди, тақдирлайди, иккинчиси хўрлайди, ҳақоратлайди, жабрлайди. Чунки инсонларнинг хулқи, феъли, табиати турлича. Уни ўзгартириш, маълум бир яхши маромга солиш қийин ва ҳатто кўпинча мумкин ҳам эмас, – дедилар ва яна кулдилар. – Агар ўшанда дўкончи “Ҳа, ўғлим, чарчаб қолибсиз-да, баракалла, қопингизни сал четроққа қўйинг, кирувчилар қийналмасин”, деса, сен қандай хурсанд бўлар эдинг-а? Албатта, бу сўзни у одам ҳеч маҳал ва ҳеч кимга айтмайди. Чунки унинг яратилиши, табиати шунақа. Бунинг учун хафа бўлиш керак эмас.

– Демак, биров хафа қилса, озор берса, индамаслик керак экан-да?

– Йўқ, индаш керак, агар вазият буни тақозо этса, киши ўзини ҳимоя қилишга қурби етса, можаро ва можарочи кимса индашга арзиса. Кўпинча онгсиз, андишасиз, жўн одамлар қўпол бўлади. Ундайлар билан айтишиб, тенглашиб ўтиришнинг ўзи бир камчилик ҳисобланади…

Дадамнинг бу сўзларидан мен анча ёришдим, бояги аламлар кўнглимдан аригандай бўлди ва, дарҳақиқат, у киши айтганларидек, кейин-кейин бундай дағал-қўрс муомалаларга дуч келсам, сабр-сукут қиладиган бўлдим. Бунда ҳикмат зўр экан… Қачон қўрс муомалага учрасам, ҳамиша дадамнинг ўша ўгитларини эслайман ва ҳовурдан тушаман…

ҚОҒОЗДАН ЯСАЛГАН ГУЛ

1930 йил бўлса керак, ўртанча тоғам уйланди. Тоғам саводсиз, ҳунарсиз, меҳнатнигина билувчи йигит эди. Шу боисдан монанд келин топиш хийла қийин кўчиб, Хоним бибим анча вақт «эшик санаб» совчиликда юрдилар. Ниҳоят, даракма-дарак юра-юра, Қурбақаободдан камбағал, ота-онасиз бир оиланинг ўқимаган саводсиз қизига бўлишди.

Тўйдан кейин бир кун Хоним бибим келин болани бизникига саломга олиб келдилар.

Келин ўн саккиз, ўн тўққиз ёшларда, дуркун, ҳусндор, ипакларга беланган упа-сурмали эди. Ҳусн, кийим, кўрсатилаётган ҳурмат унда бир оз ғурур пайдо қилган эди…

Келин ҳовлида туриб, ҳаммамизга бир-бир салом қилиш “маросим”ини ўтади. Ўз хоналарида ёзув билан машғул бўлган дадам ҳам ҳовлига чиқиб келинга “кўп яшанг” деб ва бибим билан сўрашиб кириб кетдилар.

Чойдан сўнг ойим ош дамлашга уннаб кетдилар, бибим дам олгани узалдилар. Келин эса тортиниб-нетиб ўтирмай, ўзича уйларимизга бир-бир кириб, танишиб, ҳатто осиғлиқ чойшаблар орқасини ҳам қараб чиқди ва охирида дадам ижодхоналарига кирди-да, айланиб уйни томоша қилди, кейин сўзсизгина бориб дадам ёзиб ўтирган стол ёнига ўтирди. У энди чамаси дадам билан озгина “суҳбатлашмоқчи” эди…

Мен келиннинг бундай эркин, мағрур ҳаракатидан таажжубда эдим. Чунки салобатли дадам олдига ҳар ким ҳам (айниқса, ижод чоғида) ботиниб кира олмас, Хоним бибимлар-ку, умуман дадам билан сўйлашиб ўтиришга уялар эдилар.

– Сиз китоб ёзишни яхши кўрасизми? – деди келин.

– Ҳа, яхши кўраман, – дея дадам кулимсидилар.

– Ишқилиб, ҳамма ҳам ўзича бир нарсани яхши кўрар экан-да, – деди келин, гўё қадрдон дўсти билан мириқиб сўзлашмоқчидай, оёқларини чалиштириб. – Менинг акам кийинишни яхши кўради. Унинг қўша-қўша қийиқ боғлаб, баланд пошна этик кийиб, кўчада ғарч-ғурч босиб юрганини кўрмагансиз-да. Ҳамма томоша қилади… Шу акам ўтган йили Қурбон байрамига чиқмади.

– Ҳа, ҳа, нега чиқмади? – Дадам қаламни қўйиб ажаблангандай жиддий тус олдилар.

– Акам Тўлаган кўнчининг уйида хизмат қилади. Байрам олдидан хўжайинидан йиллик хизмат ҳақини олиб, ўзига бош-оёқ кийим қилди. Ҳаммасини олибди-ю, фақат қийиқчасига қолганда пули етмабди. “Қийиқча боғламай байрамга чиқаманми, чиқмайман!” деди. Ойим: “Ҳайитга чиқ, болам”, деб ялиндилар, барибир чиқмади. У жуда ўжар, бир сўзли.

– Чиқмай чакки қилибди-да. Ахир, боғлаб юрган қийиқлар йўқмиди?

– Бор эди қўша-қўша… “Ҳаммаси янги бўлсин”, деди-да. Эскисини боғлаб чиққани уялди.

Шу вақт келиннинг дадам олдида “суҳбатлашиб” ўтирганидан хабар топишди, шекилли, Хоним бибим тавозе билан аста кириб: “Келин пошша, бу ёққа чиқинг, юмуш бор”, дедилар ва бошлаб олиб чиқиб кетдилар. Ташқарига чиққач, келинга қараб аччиғланганича нималарнидир сўзладилар.

Кечқурун меҳмонларни кузатгач, биз дарҳол дадамга келин ҳақидаги ўз эътироз-фикрларимизни билдирдик. У киши кулиб тинглаб ўтириб, ойимга:

– Келин… жойида, лекин тарбия кўрмаган, – дедилар. – У бамисоли қоғоздан ясалган гул… Ҳусни бор-у, хуш бўйи йўқ… Бунга айбдор оиласи, ўқимаганлиги, савиясизлиги…

Саҳифа пастида Ҳабибулла Қодирийнинг «Отам ҳақида» китобини тўлиқ ҳолда мутолаа қилинг

Abdulla Qodiriy hayoti va ijodi o’z davrining ulug’ bir epopeyasi bo’lsa, Habibulla Qodiriy batamom shu epopeyaning ichida, uning butun zalvori, mas’uliyatini yelkasida ko’tarib, azamat Alpomish kabi yashardi.

U Abdulla Qodiriy hayotining har yer, har tomonda sochilib, ko’milib, yo’q bo’lib ketish xavfi ostida yotgan qimmatli javohirlarni yig’di, ularni o’zi guvoh bo’lgan, o’zi kuzatgan hodisalar bilan qiyosladi, tahlil qildi, xuddi izlanuvchi olimlarday katta miqyosda tadqiqot ishlarini olib bordi. Juda katta yozuvchi kabi ularni tasnifladi va ijodiy, ijtimoiy va madaniy tizimga aylantirdi. U Abdulla Qodiriyga munosib farzand, uning muxtor vakili, yangi zamonlardagi muxtor elchisi kabi faoliyat olib bordi. U Qodiriyni qanchalar teran bilishini, teran tushunishini ko’rsatdi. Uning kitobi yozuvchini xalqqa yanada yaqinroq, yanada sevimliroq, yanada viqorliroq qilib qo’ydi. U zamon ziddiyatlari va fojialariga to’la o’lmas asar yaratdi. Uni L.N. Tolstoy, F.M. Dostoevskiy yaqinlari zamonlarga qoldirgan xotira asarlari bilan tenglashtirish mumkin.

Otaga farzand Habibulla Qodiriyday bo’lsin, deb yuraman. Habibulla Qodiriyday fidokor va jonkuyar bo’lsin. Ota izidan borgan og’mas odimlari bu dunyoda hech narsa o’z-o’zidan va tasodifan ro’y bermasligini, yulduzlar ko’kda hamon boqiyligini ko’rsatdi.

Ibrohim G’AFUROV

Habibulla QODIRIY
«OTAM HAQIDA» KITOBIDAN

CHIN INSON

Dadam Abdulla Qodiriy bir kuni qora muqovali forschami, turkchami qalin bir kitobni o’qib o’tirdilar-da, ma’qul tushdi shekilli, “quloq sol”, deb bu baytni o’qidilar:

Sen tug’ilgan zamonlar kulardi olam,
Sen o’ldig’ing zamonlar yig’lasin olam.

– Shoir fikri to’g’ri-yu, – dedim men kulib, – biroq o’lganida olam yig’laydigan kishi bo’lish hammaga ham nasib bo’lavermasa kerak, ada…

– Nega? – dedilar dadam mutolaadan ko’zlarini uzmagan holda.

– Bunaqangi kishi bo’lish qiyin-da.

U kishi javobimga e’tiborsiz yana birmuncha vaqt o’qishni davom ettirdilar, choynakdan piyolaga choy quyib ho’pladilar.

– Hech qiyinchiligi yo’q. She’rdagi “olam” so’zi, birinchidan, avvalo, mubolag’a. Keyin, bunaqangi kimsa bo’lish uchun zo’r xoqon, amaldor, boy yoki olim bo’lish shart emas. Kim bo’lmasin, u chin inson bo’lsa bas…

Shu choq kimdir chaqirib keldi, dadamning fikrlari bo’lindi…

Xo’sh, chin insoniylik nima? Bu haqda shu qadar ko’p fikrlar aytilgan, bitilgan, bu bitiklardan buyuk bir qasr yasasa bo’ladi.Chin insoniylik haqida aytilgan, yozilgan fikrlar, yo’l-yo’riqlarni tushunish ham qiyin emas, saviya va sharoit ham bor, faqat bir narsa yetishmay turadi: o’sha aytilgan fikr va ko’rsatilgan yo’l-yo’riqlarga amal qilish.

SOPOL QUVUR

O’n bir-o’n ikki yoshli choqlarim, bog’imiz juda obod, ayniqsa, shiyponimiz qarshisidagi katta gulzorimiz yashnagan vaqt edi. Bir kun dadam bozordan ancha yuk ko’tarib keldilar-da, menga:

– Besh-o’nta sopol quvur olgan edim, yukim ko’plik qilib, Olim do’ppifurushning do’koniga tashlab keldim. Borib olib kel! – dedilar.

– Xo’p, – dedim. Qop qo’ltiqlab Chorsu bozoriga jo’nadim. Quvurlar gulzorimizga, ya’ni, quyilgan suvni bir poldan ikkinchisiga o’tkazish uchun kerak edi.

Olim amakining do’konidan quvurlarni qopga solib, orqalab jo’nadim. Quvurlar ancha og’ir edi. Nosbozor, tamakibozorlardan o’tgach
charchadim-da, gulbozorga (hozirgi “Bolalar dunyosi” magazinining o’rni) burilishdagi yerdan biror gaz baland qilib qurilgan kichkina temir-tersak do’konining ostonasiga orqam bilan asta yukimni qo’yib, qopning uchini yelkamdan bo’shatmagan holda dam ola boshladim. Do’konda xaridor yo’q, yaxshi kiyingan o’rta yoshli bir sotuvchi taxtaga tirsaklanib xaridor kutib o’tirar edi. U menga dedi:

– Hay bola, ko’tar qopingni, jo’na bu yerdan!

– Hozir, amaki, charchab ketdim, ozgina dam olay.

– Bu yer dam oladigan joy emas, xaridor kiradi, jo’na, dedim, jo’na!

– Xo’p, xo’p, – dedim, ammo charchog’im hali chiqmagani uchun bu qulay joyda yana ozgina o’tirmoqchi bo’ldim.

Shu vaqt do’kondor orqamdan kelib, qopimni ko’tarib itarib yubordi. Agar o’tkinchi bir kishi tutib qolmaganida, men tor yo’lakdan oshib, tosh yo’lga yuz tuban yiqilishim, quvurlar ham sinishi aniq edi. Alam qilib, yig’lab yubordim.

– E birodar, bola nima gunoh qildi, itarib yubordingiz, yiqilsa, nima bo’lar edi?! – dedi meni tutib olgan kishi do’konchiga.

– Boraver, ishing bo’lmasin, o’lib ketmaydimi!

Kishi indamadi. Yonimda boraturib, menga asta dedi:

– O’g’lim, qo’yaver, xafa bo’lma, bu odam o’zi shunaqa ekan…

Men uyga kelib, bu haqsizlikni dadamga alam bilan so’zladim. U kishi oldiniga jiddiy tinglab o’ylanib o’tirdilar, keyin menga dalda berish uchunmi, kuldilar:

– Shunga ham xafa bo’lishmi? Sen hayotga endi kirib kelyapsan. Hayotda hali shunday achchiq-tiziqlar, nohaqliklar, dag’al-qo’polliklar
bo’ladi, ko’ra-ko’ra chiniqasan, ko’nikasan. Birisi seni hurmatlaydi, qadrlaydi, taqdirlaydi, ikkinchisi xo’rlaydi, haqoratlaydi, jabrlaydi. Chunki insonlarning xulqi, fe’li, tabiati turlicha. Uni o’zgartirish, ma’lum bir yaxshi maromga solish qiyin va hatto ko’pincha mumkin ham emas, – dedilar va yana kuldilar. – Agar o’shanda do’konchi “Ha, o’g’lim, charchab qolibsiz-da, barakalla, qopingizni sal chetroqqa qo’ying, kiruvchilar qiynalmasin”, desa, sen qanday xursand bo’lar eding-a? Albatta, bu so’zni u odam hech mahal va hech kimga aytmaydi. Chunki uning yaratilishi, tabiati shunaqa. Buning uchun xafa bo’lish kerak emas.

– Demak, birov xafa qilsa, ozor bersa, indamaslik kerak ekan-da?

– Yo’q, indash kerak, agar vaziyat buni taqozo etsa, kishi o’zini himoya qilishga qurbi yetsa, mojaro va mojarochi kimsa indashga arzisa.  Ko’pincha ongsiz, andishasiz, jo’n odamlar qo’pol bo’ladi. Undaylar bilan aytishib, tenglashib o’tirishning o’zi bir kamchilik hisoblanadi…

Dadamning bu so’zlaridan men ancha yorishdim, boyagi alamlar ko’nglimdan ariganday bo’ldi va, darhaqiqat, u kishi aytganlaridek, keyin-keyin bunday dag’al-qo’rs muomalalarga duch kelsam, sabr-sukut qiladigan bo’ldim. Bunda hikmat zo’r ekan… Qachon qo’rs muomalaga uchrasam, hamisha dadamning o’sha o’gitlarini eslayman va hovurdan tushaman…

QOG’OZDAN YASALGAN GUL

1930 yil bo’lsa kerak, o’rtancha tog’am uylandi. Tog’am savodsiz, hunarsiz, mehnatnigina biluvchi yigit edi. Shu boisdan monand kelin topish xiyla qiyin ko’chib, Xonim bibim ancha vaqt «eshik sanab» sovchilikda yurdilar. Nihoyat, darakma-darak yura-yura, Qurbaqaoboddan kambag’al, ota-onasiz bir oilaning o’qimagan savodsiz qiziga bo’lishdi.

To’ydan keyin bir kun Xonim bibim kelin bolani biznikiga salomga olib keldilar.

Kelin o’n sakkiz, o’n to’qqiz yoshlarda, durkun, husndor, ipaklarga belangan upa-surmali edi. Husn, kiyim, ko’rsatilayotgan hurmat unda bir oz g’urur paydo qilgan edi…

Kelin hovlida turib, hammamizga bir-bir salom qilish “marosim”ini o’tadi. O’z xonalarida yozuv bilan mashg’ul bo’lgan dadam ham hovliga chiqib kelinga “ko’p yashang” deb va bibim bilan so’rashib kirib ketdilar.

Choydan so’ng oyim osh damlashga unnab ketdilar, bibim dam olgani uzaldilar. Kelin esa tortinib-netib o’tirmay, o’zicha uylarimizga bir-bir kirib, tanishib, hatto osig’liq choyshablar orqasini ham qarab chiqdi va oxirida dadam ijodxonalariga kirdi-da, aylanib uyni tomosha qildi, keyin so’zsizgina borib dadam yozib o’tirgan stol yoniga o’tirdi. U endi chamasi dadam bilan ozgina “suhbatlashmoqchi” edi…

Men kelinning bunday erkin, mag’rur harakatidan taajjubda edim. Chunki salobatli dadam oldiga har kim ham (ayniqsa, ijod chog’ida) botinib kira olmas, Xonim bibimlar-ku, umuman dadam bilan so’ylashib o’tirishga uyalar edilar.

– Siz kitob yozishni yaxshi ko’rasizmi? – dedi kelin.

– Ha, yaxshi ko’raman, – deya dadam kulimsidilar.

– Ishqilib, hamma ham o’zicha bir narsani yaxshi ko’rar ekan-da, – dedi kelin, go’yo qadrdon do’sti bilan miriqib so’zlashmoqchiday, oyoqlarini chalishtirib. – Mening akam kiyinishni yaxshi ko’radi. Uning qo’sha-qo’sha qiyiq bog’lab, baland poshna etik kiyib, ko’chada g’arch-g’urch bosib yurganini ko’rmagansiz-da. Hamma tomosha qiladi… Shu akam o’tgan yili Qurbon bayramiga chiqmadi.

– Ha, ha, nega chiqmadi? – Dadam qalamni qo’yib ajablanganday jiddiy tus oldilar.

– Akam To’lagan ko’nchining uyida xizmat qiladi. Bayram oldidan xo’jayinidan yillik xizmat haqini olib, o’ziga bosh-oyoq kiyim qildi. Hammasini olibdi-yu, faqat qiyiqchasiga qolganda puli yetmabdi. “Qiyiqcha bog’lamay bayramga chiqamanmi, chiqmayman!” dedi. Oyim: “Hayitga chiq, bolam”, deb yalindilar, baribir chiqmadi. U juda o’jar, bir so’zli.

– Chiqmay chakki qilibdi-da. Axir, bog’lab yurgan qiyiqlar yo’qmidi?

– Bor edi qo’sha-qo’sha… “Hammasi yangi bo’lsin”, dedi-da. Eskisini bog’lab chiqqani uyaldi.

Shu vaqt kelinning dadam oldida “suhbatlashib” o’tirganidan xabar topishdi, shekilli, Xonim bibim tavoze bilan asta kirib: “Kelin poshsha, bu yoqqa chiqing, yumush bor”, dedilar va boshlab olib chiqib ketdilar. Tashqariga chiqqach, kelinga qarab achchig’langanicha nimalarnidir so’zladilar.

Kechqurun mehmonlarni kuzatgach, biz darhol dadamga kelin haqidagi o’z e’tiroz-fikrlarimizni bildirdik. U kishi kulib tinglab
o’tirib, oyimga:

– Kelin… joyida, lekin tarbiya ko’rmagan, – dedilar. – U bamisoli qog’ozdan yasalgan gul… Husni bor-u, xush bo’yi yo’q… Bunga aybdor oilasi, o’qimaganligi, saviyasizligi…

Habibulla Qodiriy. Otam haqida