21 октябрь — Ўзбекистон Республикасининг Давлат тили тўғрисидаги Қонун қабул қилинган кун

Ўзбек тили туркий тилларнинг энг йирикларидан бири сифатида Ер юзидаги қадимги тиллардан ҳисобланади. Унинг бениҳоя бой, рангин ва гўзал ёзма анъаналари бир неча юз йилликлар билан ўлчанади. Бу тилнинг ёзма адабий тил сифатидаги асослари сўз мулкининг султони, улкан мутафаккир Алишер Навоий томонидан XV асрда яратилган.

БОРЛИГИМИЗ ВА БИРЛИГИМИЗ РАМЗИ
Таниқли тилшунос олим Низомиддин Маҳмудов билан суҳбат
Суҳбатдош: Ҳусан Карвонли

Низомиддин Маҳмудов 1951 йили Фарғона вилоятининг Бувайда туманида туғилган. 1974 йили ТошДУнинг ўзбек филологияси факултетини тугатган. Филология фанлари доктори, профессор. «Ўзбек тилининг назарий грамматикаси», «Ўзимиз ва сўзимиз», «Маърифат манзиллари», «Сўз этикаси» каби миллий тафаккурни ривожлантирувчи, жумладан, тилшуносликка оид бир қанча китоблар муаллифи.

— Тилимизга давлат тили мақоми берилганига ўн йил (Суҳбат 1999 йили  чоп этилган. ХДК изоҳи) тўлди. Бу катта муддат. Мақсад нима эдию, қандай натижаларга эришилди?

— Ҳар қандай қонун, табиийки, жамиятда юзага келган эҳтиёж ва зарурият туфайли туғилади. Миллий ўзликни англаш ва уни кенг намойиш этишга бўлган бениҳоя кучли интилиш, энг аввало, она тили ва миллий адабиётни айрича муҳаббат билан ардоқлаш, асраб-авайлаш шаклида бўй кўрсатади. Миллий уйғониш деган жуда мураккаб ва муҳташам жараённинг ибтидосида миллат тушунчасининг асосини ташкил этадиган она тилига эҳтиром, унинг муҳофазаси учун қайғуриш, мунтазам ривожи учун чин маънодаги масъуллик борлиги айни ҳақиқатдир.

Ўзбек тили туркий тилларнинг энг йирикларидан бири сифатида Ер юзидаги қадимги тиллардан ҳисобланади. Унинг бениҳоя бой, рангин ва гўзал ёзма анъаналари бир неча юз йилликлар билан ўлчанади. Бу тилнинг ёзма адабий тил сифатидаги асослари сўз мулкининг султони, улкан мутафаккир Алишер Навоий томонидан XV асрда яратилган. Айни шу тилда битилган беҳисоб бадиий ва ақлий тафаккур дурдоналари бугун жаҳон маданияти ва фани хазинасини безаб турганлиги ҳеч кимга сир эмас. Аммо, таассуф билан айтиш лозимки, ана шундай қадимий анъаналарга соҳиб бўлган беназир бой тил сўнгги тарихда, яъни XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб, айниқса, ХХ асрнинг 20-йилларидан буёғига, то 80-йилларнинг охирига қадар, Ўзбекистон ўзининг мустақиллигини эълон қилгунча бўлган даврда рус тилининг қаттиқ таъсири остида қолди. Оқибатда тилимизни «русча-интернационал» сўзлар босиб кетди, тилимиз табиатига зид синтактик қурилма ва иборалар юзага келди, сунъий ясалмалар пайдо бўлди. Қадим ўзбек тили бадиий адабиёт тили сифатида Абдулла Қодирий, Чўлпон, Фитрат, Абдулла Қаҳҳор, Ғафур Ғулом, Мақсуд Шайхзода, Ҳамид Олимжон, Саид Аҳмад, Эркин Воҳидов, Абдулла Орипов, Шукур Холмирзаев каби кўплаб нодир сўз дарғалари асарлари тимсолида имкон қадар ривож топиб келган бўлса-да, кундалик ҳаётда у деярли уй-рўзғор тилига айланиб қолган эди. «Совет даври» дейилмиш яқин тарихда ўзбек тилининг қонуний ҳуқуқлари поймол этилди, у ҳар жиҳатдан камситилди, ўзбек тили ва ўзбек халқининг ягона Ватани бўлмиш Ўзбекистонда расмий ишлар ўзбек тилида эмас, балки рус тилида олиб борилди. Шапалоқдек қоғоз ҳам ўша тилда бўлмаса, қилча қувватга эга бўлмади. Булар, албатта, ялпи совет империячилик ғоясининг бир йўналиши бўлган «қип-қизил» тил сиёсатининг мақсади билан боғлиқ натижалардир.

80-йилларнинг охирига келиб, советлар салтанатининг парчаланиши арафасида миллий уйғониш бошланди. Бу деярли барча соҳаларда, энг аввало, тил билан боғлиқ муаммоларга муносабатда кўринди. Ана шу пайтда ўзбек тилининг ўз Ватанида қонуний ҳуқуқларини тиклашдек улуғ мақсад билан ўзбек тилига давлат тили мақомини бериш ҳақидаги масала чуқур англанган эҳтиёж сифатида кун тартибига чиқди. Шу тариқа бундан ўн йил бурун, 1989 йилнинг 21 октябрида мамлакатимизда «Давлат тили ҳақида» қонуни қабул қилинди. Бу қонун тилимиз ва халқимиз ҳаётида фавқулодда муҳим аҳамиятга эга бўлди.

Таъкидлаш керакки, мазкур қонун ҳали совет империяси бор пайтда, мустақиллигимиздан олдин қабул қилинган эди. Шунинг учун ҳам унда истиқлол талабларига, янги, мустақил давлат шароитларига мос келмайдиган қоидалар, жиддий таҳрирталаб ўринлар мавжуд эди. (Масалан, миллатлараро муомала рус тили эканлиги ҳақидаги қоида, ҳарбий қисмлардаги тил тўғрисидаги изоҳ ва шу кабилар). Ана шу ноқисликларни бартараф этиш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси 1995 йилнинг 21 декабрида янги таҳрирдаги «Давлат тили ҳақида» қонунини қабул қилди. Бу қонунда мустақил мамлакатимизда ўзбек тилини ривожлантириш, бошқа тилларнинг тараққиёти учун ғамхўрлик ва, умуман, давлат тил сиёсатининг асосий йўналишлари аниқ белгилаб берилган.

Давлат тили тўғрисидаги қонунни ҳаётга татбиқ этиш бўйича мамлакатимизда ўтган давр ичида кўп иш қилинди. Республика тил комиссияси бу борадаги ишларнинг боришини доимий назорат қилиб турибди. Республика Атама қўмитаси тилимиздаги атамаларни илмий асосда, кенг жамоатчилик фикрини инобатга олган ҳолда тартибга солиш учун мунтазам иш олиб бормоқда. Давлат тилида иш юритишга жадал ва тўла ўтишга кўмак берадиган турли амалий қўлланмалар, рисолалар, луғатлар тайёрланиб, кўпминг нусхаларда нашр этилди. Айтиш мумкинки, Қонунда кўзда тутилган асосий мақсад — ўзбек тилининг қонуний ҳуқуқларини тиклашдек улуғ мақсадга эришилди. Ўзбек тили эркин ривож йўлига ва ҳеч бир истисносиз ҳаётимизнинг барча соҳаларида расмий қўлланишга кирди. Тўғри, давлат тилида иш юритиш, уни ўрганиш ва бошқа айрим масалаларда баъзи сусткашликлар йўқ эмас. Уларни жадал бартараф этиш учун озод юртимизнинг ҳар бир фуқароси масъул эканлигини ёдда тутмоқ лозим. Зотан, муҳтарам Президентимиз уқтирганларидек, «ўз давлат тилини билиш, уни ўрганиш юксак маънавият, Ватани ва халқига садоқат белгиси»дир.

— Яна нималар қилиниши керак, деб ўйлайсиз?

— Албатта, қилиниши лозим бўлган ишлар анча-мунча бор. Уларнинг баъзиларини қуйидагича умумлаштириш мумкин. Шахснинг нутқ маданияти жамият умумий маданиятининг ўзига хос бир узвий қисмидир. Шундай экан, нутқ маданияти масалаларини янада чуқурроқ ўрганиш, ёш авлод нутқи маданиятини ўстириш борасида методик ишларни кучайтириш, тилимизнинг беқиёс ифода имконларини оммабоп тилда кўрсатиб берадиган рисолалар яратиш мақсадга мувофиқ. Ўзбек тилининг мамлакатимиздаги ва хориждаги тарғиби учун хизмат қиладиган, уни ўрганишга турли миллат вакилларида рағбат уйғотадиган китобчалар, турли расмли буклетлар нашр этиш ҳам фойдалидир. Бошланғич синф ўқувчиларининг сўз маънолари билан яқиндан танишишлари учун ёрдам берадиган ихчам изоҳли луғатлар тузишнинг ҳам вақти етган. Бутун сўз бойлигимизни намоён этадиган катта изоҳли луғатни тузишни ҳам жадаллаштириш тилшуносларнинг долзарб вазифаларидандир.

— Бугун мактабда ўзбек тилининг ўргатилишидан кўнглингиз тўладими?

— «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»ни бажариш доирасида она тилини ўқитиш ҳам тубдан ислоҳ қилинди, она тили таълими жиддий янгиланди. Бугунги мустақиллик шароитимиз, мингйиллик миллий анъаналаримиз ва замонавий тараққиёт талабларидан келиб чиққан ҳолда, айни пайтда дунёнинг илғор мамлакатларидаги тил таълимини ташкил этиш тажрибаларига суяниб, тамомила янгиланган она тили таълими механизмлари ишлаб чиқилди. Ўзбек тилини ўқитиш бўйича давлат стандартлари, янги дастурлар, дарсликлар яратилдики, бу муҳим ҳужжатларнинг бош мақсади ёш авлодни миллий ўзлигини тугал англаган, мустақил ижодий фикрлайдиган, ўз фикр-ларини она тилида равон, лўнда ва гўзал шаклларда ифодалай оладиган баркамол шахслар қилиб тарбиялашдан иборат. Энди тил дарслари фақат грамматик қоидаларни қуруқ ёдлатиш тарзида эмас, балки тирик нутқий қолиплардан грамматик қоидаларнинг моҳиятини идрок этишга бориш тарзида ташкил қилинмоқда. Асосий эътибор болада ижодий нутқ малакасини шакллантиришга қаратилмоқда. Бундай принципнинг жиддий самара бериши дунё тажрибаларида синовдан ўтган.

— Ўзбек тили ўқитувчиси қандай бўлиши керак?

— Ўзбек тили ўқитувчиси, энг аввало, маънавий-маърифий жиҳатдан комил бўлиши лозим. Фақат ўзбек тили ва адабиётинигина чуқур билиб қолмасдан, тарих ва замон муаммоларини мустақил талқин ва таҳлил этиш малакасига эга бўлиши керак. Миллий ва умуминсоний қадриятлар моҳияти ва уларнинг уйғунлигини теран тушуниши билан кенг дунёқарашини намоён қила олиши мақсадга мувофиқ. Равон ва ифодали нутқ эса ўзбек тили ўқитувчиси сиймосининг бош белгиси эканлиги эски ҳақиқат. У ўзининг мафтун этувчи нутқи, мунтазам маданияти, тўкис қиёфаси билан ўқувчиларига ибрат андозаси бўлмоғи шарт. Таълимда кўргазмали қуролга фавқулодда муҳим аҳамият берилади, ўқитувчи эса асосий тирик «кўргазмали қурол»дир…

— Тилга қизиқишингизга ким ёки нима сабаб бўлган?

— Болалигимда китоб ўқишни яхши кўрардим. Дадам, раҳматли мулло Мамадали Маҳмуд ўғли, бениҳоя маърифатли киши эдилар. У киши менинг китоб ўқишимдан жуда ҳузурланар, китобдаги айрим сўзларнинг маъноларини менга завқ билан изоҳлаб берар, менинг ҳам ўзимча изоҳлашларимни ҳафсала билан рағбатлантирар эдилар. Бувайда туманидаги мактаб-интернатда ўқувчилар қалбини сўзона сўзи сеҳри билан забт этган катта бадиий дид ва маҳорат соҳиби Мухторжон ака Қосимов деган ўқитувчимиз бўларди. У кишининг ҳар бир дарси — тил дарси ҳам, адабиёт дарси ҳам ўзига хос бир спектаклдай ўтарди. Бу муҳтарам устозимизнинг дарсларини интиқиб кутардик. Тилга бўлган интилишимнинг шаклланиши, барқарорлашувида ана шу азиз ўқитувчимизнинг заҳматли меҳнатларини, миннатсиз пандларини миннатдор шогирд сифатида ҳамиша эслайман. Ҳозирги кунда Мухторжон ака Бувайда туманидаги Қўнғирот қишлоғида нафақада бўлса-да, сўз оламининг сирларини ўрганишдан чарчамайди. Университетда мени тилдай мураккаб ва муқаддас олам тадқиқига йўллаган муҳтарам устозим, профессор Миразиз ака Миртожиевни катта ҳурмат билан тилган олишни ҳам бурчим деб биламан. Бу устозларимни бугунги байрам билан астойдил табриклашдан бахтиёрман.

Жон ва танимиз бўлган мустақил Ўзбекистонимиз фуқароларининг барчасини борлигимиз ва бирлигимиз рамзи бўлмиш «Давлат тили ҳақида» муборак Қонунининг ўн йиллиги билан табриклайман.

«Маърифат», 1999 йил, 20 октябр

21 oktyabr —  O’zbekiston Respublikasining Davlat tili to’g’risidagi Qonun qabul qilingan kun

BORLIGIMIZ VA BIRLIGIMIZ RAMZI
Taniqli tilshunos olim Nizomiddin Mahmudov bilan suhbat
Suhbatdosh: Husan Karvonli

Nizomiddin Mahmudov 1951 yili Farg’ona viloyatining Buvayda tumanida tug’ilgan. 1974 yili ToshDUning o’zbek filologiyasi fakultetini tugatgan. Filologiya fanlari doktori, professor. «O’zbek tilining nazariy grammatikasi», «O’zimiz va so’zimiz», «Ma’rifat manzillari», «So’z etikasi» kabi milliy tafakkurni rivojlantiruvchi, jumladan, tilshunoslikka oid bir qancha kitoblar muallifi.

— Tilimizga davlat tili maqomi berilganiga o’n yil (Suhbat 1999 yili  chop etilgan. XDK izohi) to’ldi. Bu katta muddat. Maqsad nima ediyu, qanday natijalarga erishildi?

— Har qanday qonun, tabiiyki, jamiyatda yuzaga kelgan ehtiyoj va zaruriyat tufayli tug’iladi. Milliy o’zlikni anglash va uni keng namoyish etishga bo’lgan benihoya kuchli intilish, eng avvalo, ona tili va milliy adabiyotni ayricha muhabbat bilan ardoqlash, asrab-avaylash shaklida bo’y ko’rsatadi. Milliy uyg’onish degan juda murakkab va muhtasham jarayonning ibtidosida millat tushunchasining asosini tashkil etadigan ona tiliga ehtirom, uning muhofazasi uchun qayg’urish, muntazam rivoji uchun chin ma’nodagi mas’ullik borligi ayni haqiqatdir.

O’zbek tili turkiy tillarning eng yiriklaridan biri sifatida Yer yuzidagi qadimgi tillardan hisoblanadi. Uning benihoya boy, rangin va go’zal yozma an’analari bir necha yuz yilliklar bilan o’lchanadi. Bu tilning yozma adabiy til sifatidagi asoslari so’z mulkining sultoni, ulkan mutafakkir Alisher Navoiy tomonidan XV asrda yaratilgan. Ayni shu tilda bitilgan behisob badiiy va aqliy tafakkur durdonalari bugun jahon madaniyati va fani xazinasini bezab turganligi hech kimga sir emas. Ammo, taassuf bilan aytish lozimki, ana shunday qadimiy an’analarga sohib bo’lgan benazir boy til so’nggi tarixda, ya’ni XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, ayniqsa, XX asrning 20-yillaridan buyog’iga, to 80-yillarning oxiriga qadar, O’zbekiston o’zining mustaqilligini e’lon qilguncha bo’lgan davrda rus tilining qattiq ta’siri ostida qoldi. Oqibatda tilimizni «ruscha-internatsional» so’zlar bosib ketdi, tilimiz tabiatiga zid sintaktik qurilma va iboralar yuzaga keldi, sun’iy yasalmalar paydo bo’ldi. Qadim o’zbek tili badiiy adabiyot tili sifatida Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, Abdulla Qahhor, G’afur G’ulom, Maqsud Shayxzoda, Hamid Olimjon, Said Ahmad, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov, Shukur Xolmirzaev kabi ko’plab nodir so’z darg’alari asarlari timsolida imkon qadar rivoj topib kelgan bo’lsa-da, kundalik hayotda u deyarli uy-ro’zg’or tiliga aylanib qolgan edi. «Sovet davri» deyilmish yaqin tarixda o’zbek tilining qonuniy huquqlari poymol etildi, u har jihatdan kamsitildi, o’zbek tili va o’zbek xalqining yagona Vatani bo’lmish O’zbekistonda rasmiy ishlar o’zbek tilida emas, balki rus tilida olib borildi. Shapaloqdek qog’oz ham o’sha tilda bo’lmasa, qilcha quvvatga ega bo’lmadi. Bular, albatta, yalpi sovet imperiyachilik g’oyasining bir yo’nalishi bo’lgan «qip-qizil» til siyosatining maqsadi bilan bog’liq natijalardir.

80-yillarning oxiriga kelib, sovetlar saltanatining parchalanishi arafasida milliy uyg’onish boshlandi. Bu deyarli barcha sohalarda, eng avvalo, til bilan bog’liq muammolarga munosabatda ko’rindi. Ana shu paytda o’zbek tilining o’z Vatanida qonuniy huquqlarini tiklashdek ulug’ maqsad bilan o’zbek tiliga davlat tili maqomini berish haqidagi masala chuqur anglangan ehtiyoj sifatida kun tartibiga chiqdi. Shu tariqa bundan o’n yil burun, 1989 yilning 21 oktyabrida mamlakatimizda «Davlat tili haqida» qonuni qabul qilindi. Bu qonun tilimiz va xalqimiz hayotida favqulodda muhim ahamiyatga ega bo’ldi.

Ta’kidlash kerakki, mazkur qonun hali sovet imperiyasi bor paytda, mustaqilligimizdan oldin qabul qilingan edi. Shuning uchun ham unda istiqlol talablariga, yangi, mustaqil davlat sharoitlariga mos kelmaydigan qoidalar, jiddiy tahrirtalab o’rinlar mavjud edi. (Masalan, millatlararo muomala rus tili ekanligi haqidagi qoida, harbiy qismlardagi til to’g’risidagi izoh va shu kabilar). Ana shu noqisliklarni bartaraf etish maqsadida O’zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi 1995 yilning 21 dekabrida yangi tahrirdagi «Davlat tili haqida» qonunini qabul qildi. Bu qonunda mustaqil mamlakatimizda o’zbek tilini rivojlantirish, boshqa tillarning taraqqiyoti uchun g’amxo’rlik va, umuman, davlat til siyosatining asosiy yo’nalishlari aniq belgilab berilgan.

Davlat tili to’g’risidagi qonunni hayotga tatbiq etish bo’yicha mamlakatimizda o’tgan davr ichida ko’p ish qilindi. Respublika til komissiyasi bu boradagi ishlarning borishini doimiy nazorat qilib turibdi. Respublika Atama qo’mitasi tilimizdagi atamalarni ilmiy asosda, keng jamoatchilik fikrini inobatga olgan holda tartibga solish uchun muntazam ish olib bormoqda. Davlat tilida ish yuritishga jadal va to’la o’tishga ko’mak beradigan turli amaliy qo’llanmalar, risolalar, lug’atlar tayyorlanib, ko’pming nusxalarda nashr etildi. Aytish mumkinki, Qonunda ko’zda tutilgan asosiy maqsad — o’zbek tilining qonuniy huquqlarini tiklashdek ulug’ maqsadga erishildi. O’zbek tili erkin rivoj yo’liga va hech bir istisnosiz hayotimizning barcha sohalarida rasmiy qo’llanishga kirdi. To’g’ri, davlat tilida ish yuritish, uni o’rganish va boshqa ayrim masalalarda ba’zi sustkashliklar yo’q emas. Ularni jadal bartaraf etish uchun ozod yurtimizning har bir fuqarosi mas’ul ekanligini yodda tutmoq lozim. Zotan, muhtaram Prezidentimiz uqtirganlaridek, «o’z davlat tilini bilish, uni o’rganish yuksak ma’naviyat, Vatani va xalqiga sadoqat belgisi»dir.

— Yana nimalar qilinishi kerak, deb o’ylaysiz?

— Albatta, qilinishi lozim bo’lgan ishlar ancha-muncha bor. Ularning ba’zilarini quyidagicha umumlashtirish mumkin. Shaxsning nutq madaniyati jamiyat umumiy madaniyatining o’ziga xos bir uzviy qismidir. Shunday ekan, nutq madaniyati masalalarini yanada chuqurroq o’rganish, yosh avlod nutqi madaniyatini o’stirish borasida metodik ishlarni kuchaytirish, tilimizning beqiyos ifoda imkonlarini ommabop tilda ko’rsatib beradigan risolalar yaratish maqsadga muvofiq. O’zbek tilining mamlakatimizdagi va xorijdagi targ’ibi uchun xizmat qiladigan, uni o’rganishga turli millat vakillarida rag’bat uyg’otadigan kitobchalar, turli rasmli bukletlar nashr etish ham foydalidir. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining so’z ma’nolari bilan yaqindan tanishishlari uchun yordam beradigan ixcham izohli lug’atlar tuzishning ham vaqti yetgan. Butun so’z boyligimizni namoyon etadigan katta izohli lug’atni tuzishni ham jadallashtirish tilshunoslarning dolzarb vazifalaridandir.

— Bugun maktabda o’zbek tilining o’rgatilishidan ko’nglingiz to’ladimi?

— «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni bajarish doirasida ona tilini o’qitish ham tubdan isloh qilindi, ona tili ta’limi jiddiy yangilandi. Bugungi mustaqillik sharoitimiz, mingyillik milliy an’analarimiz va zamonaviy taraqqiyot talablaridan kelib chiqqan holda, ayni paytda dunyoning ilg’or mamlakatlaridagi til ta’limini tashkil etish tajribalariga suyanib, tamomila yangilangan ona tili ta’limi mexanizmlari ishlab chiqildi. O’zbek tilini o’qitish bo’yicha davlat standartlari, yangi dasturlar, darsliklar yaratildiki, bu muhim hujjatlarning bosh maqsadi yosh avlodni milliy o’zligini tugal anglagan, mustaqil ijodiy fikrlaydigan, o’z fikr-larini ona tilida ravon, lo’nda va go’zal shakllarda ifodalay oladigan barkamol shaxslar qilib tarbiyalashdan iborat. Endi til darslari faqat grammatik qoidalarni quruq yodlatish tarzida emas, balki tirik nutqiy qoliplardan grammatik qoidalarning mohiyatini idrok etishga borish tarzida tashkil qilinmoqda. Asosiy e’tibor bolada ijodiy nutq malakasini shakllantirishga qaratilmoqda. Bunday printsipning jiddiy samara berishi dunyo tajribalarida sinovdan o’tgan.

— O’zbek tili o’qituvchisi qanday bo’lishi kerak?

— O’zbek tili o’qituvchisi, eng avvalo, ma’naviy-ma’rifiy jihatdan komil bo’lishi lozim. Faqat o’zbek tili va adabiyotinigina chuqur bilib qolmasdan, tarix va zamon muammolarini mustaqil talqin va tahlil etish malakasiga ega bo’lishi kerak. Milliy va umuminsoniy qadriyatlar mohiyati va ularning uyg’unligini teran tushunishi bilan keng dunyoqarashini namoyon qila olishi maqsadga muvofiq. Ravon va ifodali nutq esa o’zbek tili o’qituvchisi siymosining bosh belgisi ekanligi eski haqiqat. U o’zining maftun etuvchi nutqi, muntazam madaniyati, to’kis qiyofasi bilan o’quvchilariga ibrat andozasi bo’lmog’i shart. Ta’limda ko’rgazmali qurolga favqulodda muhim ahamiyat beriladi, o’qituvchi esa asosiy tirik «ko’rgazmali qurol»dir…

— Tilga qiziqishingizga kim yoki nima sabab bo’lgan?

— Bolaligimda kitob o’qishni yaxshi ko’rardim. Dadam, rahmatli mullo Mamadali Mahmud o’g’li, benihoya ma’rifatli kishi edilar. U kishi mening kitob o’qishimdan juda huzurlanar, kitobdagi ayrim so’zlarning ma’nolarini menga zavq bilan izohlab berar, mening ham o’zimcha izohlashlarimni hafsala bilan rag’batlantirar edilar. Buvayda tumanidagi maktab-internatda o’quvchilar qalbini so’zona so’zi sehri bilan zabt etgan katta badiiy did va mahorat sohibi Muxtorjon aka Qosimov degan o’qituvchimiz bo’lardi. U kishining har bir darsi — til darsi ham, adabiyot darsi ham o’ziga xos bir spektaklday o’tardi. Bu muhtaram ustozimizning darslarini intiqib kutardik. Tilga bo’lgan intilishimning shakllanishi, barqarorlashuvida ana shu aziz o’qituvchimizning zahmatli mehnatlarini, minnatsiz pandlarini minnatdor shogird sifatida hamisha eslayman. Hozirgi kunda Muxtorjon aka Buvayda tumanidagi Qo’ng’irot qishlog’ida nafaqada bo’lsa-da, so’z olamining sirlarini o’rganishdan charchamaydi. Universitetda meni tilday murakkab va muqaddas olam tadqiqiga yo’llagan muhtaram ustozim, professor Miraziz aka Mirtojievni katta hurmat bilan tilgan olishni ham burchim deb bilaman. Bu ustozlarimni bugungi bayram bilan astoydil tabriklashdan baxtiyorman.

Jon va tanimiz bo’lgan mustaqil O’zbekistonimiz fuqarolarining barchasini borligimiz va birligimiz ramzi bo’lmish «Davlat tili haqida» muborak Qonunining o’n yilligi bilan tabriklayman.

«Ma’rifat», 1999 yil, 20 oktyabr