Хоразмийнинг «Муҳаббатнома»си ўзбек мумтоз адабиётидаги нома жанрининг илк ёрқин намунаси саналади. Бугун ушбу ёрқин асардан илҳомланиб ёзилган шоира Нодира Афоқованинг шеърий туркумини сизга тақдим этмоқдамиз.
Нодира АФОҚОВА
МУҲАББАТНОМА
Адабиётшунос олима ва шоира Нодира Афоқова Бухорода туғилган. Филология фанлари доктори. Бир неча шеърий ва таржима тўпламлари нашр этилган. «Жадид лирикасида мусаммат», «Жадид ғазалиёти», ХХ аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа», «Шавкат Раҳмон олами» (ҳамкорликда) ва бошқа бир қатор илмий-адабий китоблар муаллифи.
«Муҳаббатнома»ни бунёд эттим…
Хоразмий. XIV аср.
1
Муҳаббат хатлари – ғунчадай қат-қат,
Битарман. Йўллашга журъат йўқ, ишон.
Варақласа, шамол варақлар фақат.
Булбуллар ўқурлар, этурлар достон.
2
Бедорман. Ой каби кезаман ёлғиз.
Ҳазрати Хоразмий кирар ёдимга.
Балки, унинг оҳин тинглаган юлдуз
Бу оқшом шудрингдай қўнар боғимга.
3
Билмайман. Исмингиз, балки, Муҳаммад,
Номалар остига чекмабсиз имзо.
Исмлар ўчурлар… фақат муҳаббат
Номалари ўчмас маҳшаргача то.
4
Мактублар ёзаман. Узр сўрайман.
Эслайман. Битаман барча-барчасин.
Йиртаман… отилган қушнинг патидай
Малул-малул тўзар хатлар парчаси.
5
Ўйларимда борсан, тушимда борсан.
Бормисан оламда? Чорлагил, сас бер.
Шунчаки тасаввур; балки, хаёлсан.
Унда нега бунча масрурман, масрур?
6
Оқшом кезасанми анҳор ёқалаб,
Сенга тушларимдан сўйлайдими гоҳ?
Йўқ-йўқ! Қарамай ўт. Бир нигоҳ сабаб
Учиб кетари бор кўкка баногоҳ.
7
Изҳору, иқрору, изтироб – тахир…
Ўқийман: мактубинг – худди равон йўл.
Ғижимлаб отаман. Кўксимни ғажир
Теп-текис ҳарфлару, титрамаган қўл.
8
Мингта сайёрани кездим бетоқат,
Мен – фазода Сен деб бино бўлган нур.
Минг йиллар тентидим… Топдим ниҳоят.
Урилиб қайтмайин – пардаларни сур.
9
Кўзинг чашмасидай зилол кўрмадим,
Имла. Бармоғингдай ҳилол кўрмадим.
Кўчамдан ўтсайдинг… Учмай туриб ҳуш,
Шарпангни илғашдай иқбол кўрмадим.
10
Сен келар эмишсан!..
Тўлғанди фалак.
Юлдузлар қулади бир сархуш бўлиб.
Атиргул баргида титраниб андак,
Беқарор – учдилар шаффоф қуш бўлиб.
11
Мени ойдан, Сени – кундан яратти,
Қанча шуъладорман – Сендан яратти.
Қайга ҳам борурбиз қисматдан қочиб?
Қалбинг қафасини Мендан яратти.
12
Битта қовурғангда шунча замзама,
Битта қовурғангда шунча ҳаяжон.
Юрагинг… билмасман, қандай у? Нима?
Битта қовурғангда шунча ғалаён.
13
Сенсиз яшамоққа кўникдим. Бу рост.
Ўзимни минг кўйга урдим, кўникдим.
Хаёлингдан энди кечолсайдим воз…
Йўқ-йўқ! Хаёлингсиз яшамоқ – ўлим.
14
Шеър ёзаман… кимга ўқиб берай, айт?
Тобакай гурлаюр диллар гулхани?
Келсанг… Йиртсанг… Ёқсанг…
Битта сўз демай
Кўзимга термулиб ўлтирсанг қани…
15
Сиз қандоқ айтдингиз “кет” деган сўзни?
Мен қандоқ ичимга ютдим – майи заҳр?
Тожи сар ҳар неки муҳаббат лафзи,
Кет демак, кел демак – бари баробар.
16
Бир инжа саслардан кетдим уйғониб.
Очилмоқда эди ғунчалар чаппор.
Дил бу қадар туйғун… бу қадар ёниқ…
Сен борсан ул аро – шундан, эҳтимол…
17
Қайси шамол дема, бошимизга хўб
Олуча гулларин сочган, азизим;
У – ҳазрат Хоразмий кифтига тегиб,
Учиб ўтган қушлар қўзғаган насим.
18
Ҳаммаси олдинда, дер эдинг ҳар чоғ.
Оҳ, ёмон ишондим…
Оҳ, ёмон айтдинг…
Ахир, ҳар кун чиқар бошқа бир офтоб,
Ахир, у ёмғирлар ёғмади қайтиб.
19
Эй дил, муҳаббатинг аркони нечук?
Сенсиз ҳам бахтга ёр бўлса Ул бир пайт,
Олисдан ҳаққига дуолар ўқиб,
Олисдан шодлана биласанми, айт?
20
Рамазон шомлари… кўнглим шикаста.
Тангримдан дуолар бўлса ижобат:
Исминг билан оғзим ёпурман тонгда,
Исминг айтиб оғзим очурман фақат.
Шояд…
21
Сен “кечир” демадинг.
Қолмадим мен ҳам.
Қолмоқ ўлим эди. “Қол” демоқ – ўлим.
Мажнунтоллар қолди сен билан пурғам,
Менга-чи, тераклар силкиди қўлин.
22
Шода-шода гулга кирди ғунчалар
Кўксимда.Эсгандек жаннатий насим.
Чиқарсам, биласан ҳолим не кечар,
Сен – менинг ичимга ютган нафасим.
23
Нечун тўхтамадик? Билмадик оё.
Бир туташди йўллар. Сўнгра айрилди.
Шошиб кетаётиб қайгадир гўё,
Бахт – бир қўниб ўтган кулбамиз бўлди.
24
Осмон у – тун билан кундуз талашган,
Гоҳида сафоли, гоҳида мунгли;
Чечак ҳам, хазон ҳам бирдек ярашган,
Ошиқнинг кўнгли-я, ошиқнинг кўнгли.
25
Гуллар, мева тугар бодомлар хушҳол,
Шамоллар қирларнинг сочини силар.
Ёмғирлар тупроққа шошар…
Бир аёл
Яшагиси келар, ўлгиси келар.
26
Юлдузлар рафтидан излайман хабар,
Тусмоллаб Ҳофизни очасан оғир.
Бормакка фурсат йўқ иккимизда гар,
“Кел” демакка халал берар нимадир.
27
Сокин шовиллайди тонгда дарахтлар –
Яшил яфроқларда чайқалган денгиз.
Сенсиз тескарими дунёлар магар –
У денгизлар оқиб ўтмоқда Сенсиз.
28
Ювилар – дунёнинг ҳар не доғи бор,
Ёш тўксам Сизни деб, тошсам пинҳона.
Уйғониш асрининг қўнғироғидир
Ҳар ошиқ, ҳар битта “Муҳаббатнома”.
29
Кел десанг, юлдузлар қошидан келай,
Кет десанг, энг баланд кўкдан кетурман.
Садо бер! Фармон бер – гуллай, тўкилай…
Кутиб, муножотлар айтиб ўтурман.
30
Майли, ойлар – тийра, кунлар – ғамбода,
Майлига, ҳижроннинг йўллари узун.
Омонлик тилайман икки дунёда
Бир лаҳза бахтиёр этганинг учун.
31
Унинг осмонини кўмасиз нурга,
Ташаккур, Ой-Қуёш! Ташаккур чексиз!
Пойига чечаклар отасиз турфа,
Ташаккур, Баҳор-Ёз!
Ташаккур, эй Куз!
32
Мен Уни ўйласам, самодай кенгман,
Қушдайин ҳурману, Ойман – минг рангли.
Мени ҳам, Уни ҳам – о! – ҳисларни ҳам
Бунчалар мукаррам яратдинг, Тангрим!
33
Ҳазрати Хоразмий, хомхаёл дерсиз –
Таманнолар қилсам, нима айби бор:
“Нома”миз қўлдаю, Ул кун иккимиз
Жаннат эшигида турсак интизор…
09-14.06.2016.
Xorazmiyning «Muhabbatnoma»si o‘zbek mumtoz adabiyotidagi noma janrining ilk yorqin namunasi sanaladi. Bugun ushbu yorqin asardan ilhomlanib yozilgan shoira Nodira Afoqovaning she’riy turkumini sizga taqdim etmoqdamiz.
Nodira AFOQOVA
MUHABBATNOMA
Adabiyotshunos olima va shoira Nodira Afoqova Buxoroda tug‘ilgan. Filologiya fanlari doktori. Bir necha she’riy va tarjima to‘plamlari nashr etilgan. «Jadid lirikasida musammat», «Jadid g‘azaliyoti», XX asr o‘zbek adabiyotida ruboiy va qit’a», “Shavkat Rahmon olami” (hamkorlikda) va boshqa bir qator ilmiy-adabiy kitoblar muallifi.
«Muhabbatnoma»ni bunyod ettim…
Xorazmiy. XIV asr.
1
Muhabbat xatlari – g‘unchaday qat-qat,
Bitarman. Yo‘llashga jur’at yo‘q, ishon.
Varaqlasa, shamol varaqlar faqat.
Bulbullar o‘qurlar, eturlar doston.
2
Bedorman. Oy kabi kezaman yolg‘iz.
Hazrati Xorazmiy kirar yodimga.
Balki, uning ohin tinglagan yulduz
Bu oqshom shudringday qo‘nar bog‘imga.
3
Bilmayman. Ismingiz, balki, Muhammad,
Nomalar ostiga chekmabsiz imzo.
Ismlar o‘churlar… faqat muhabbat
Nomalari o‘chmas mahshargacha to.
4
Maktublar yozaman. Uzr so‘rayman.
Eslayman. Bitaman barcha-barchasin.
Yirtaman… otilgan qushning patiday
Malul-malul to‘zar xatlar parchasi.
5
O‘ylarimda borsan, tushimda borsan.
Bormisan olamda? Chorlagil, sas ber.
Shunchaki tasavvur; balki, xayolsan.
Unda nega buncha masrurman, masrur?
6
Oqshom kezasanmi anhor yoqalab,
Senga tushlarimdan so‘ylaydimi goh?
Yo‘q-yo‘q! Qaramay o‘t. Bir nigoh sabab
Uchib ketari bor ko‘kka banogoh.
7
Izhoru, iqroru, iztirob – taxir…
O‘qiyman: maktubing – xuddi ravon yo‘l.
G‘ijimlab otaman. Ko‘ksimni g‘ajir
Tep-tekis harflaru, titramagan qo‘l.
8
Mingta sayyorani kezdim betoqat,
Men – fazoda Sen deb bino bo‘lgan nur.
Ming yillar tentidim… Topdim nihoyat.
Urilib qaytmayin – pardalarni sur.
9
Ko‘zing chashmasiday zilol ko‘rmadim,
Imla. Barmog‘ingday hilol ko‘rmadim.
Ko‘chamdan o‘tsayding… Uchmay turib hush,
Sharpangni ilg‘ashday iqbol ko‘rmadim.
10
Sen kelar emishsan!..
To‘lg‘andi falak.
Yulduzlar quladi bir sarxush bo‘lib.
Atirgul bargida titranib andak,
Beqaror – uchdilar shaffof qush bo‘lib.
11
Meni oydan, Seni – kundan yaratti,
Qancha shu’ladorman – Sendan yaratti.
Qayga ham borurbiz qismatdan qochib?
Qalbing qafasini Mendan yaratti.
12
Bitta qovurg‘angda shuncha zamzama,
Bitta qovurg‘angda shuncha hayajon.
Yuraging… bilmasman, qanday u? Nima?
Bitta qovurg‘angda shuncha g‘alayon.
13
Sensiz yashamoqqa ko‘nikdim. Bu rost.
O‘zimni ming ko‘yga urdim, ko‘nikdim.
Xayolingdan endi kecholsaydim voz…
Yo‘q-yo‘q! Xayolingsiz yashamoq – o‘lim.
14
She’r yozaman… kimga o‘qib beray, ayt?
Tobakay gurlayur dillar gulxani?
Kelsang… Yirtsang… Yoqsang…
Bitta so‘z demay
Ko‘zimga termulib o‘ltirsang qani…
15
Siz qandoq aytdingiz “ket” degan so‘zni?
Men qandoq ichimga yutdim – mayi zahr?
Toji sar har neki muhabbat lafzi,
Ket demak, kel demak – bari barobar.
16
Bir inja saslardan ketdim uyg‘onib.
Ochilmoqda edi g‘unchalar chappor.
Dil bu qadar tuyg‘un… bu qadar yoniq…
Sen borsan ul aro – shundan, ehtimol…
17
Qaysi shamol dema, boshimizga xo‘b
Olucha gullarin sochgan, azizim;
U – hazrat Xorazmiy kiftiga tegib,
Uchib o‘tgan qushlar qo‘zg‘agan nasim.
18
Hammasi oldinda, der eding har chog‘.
Oh, yomon ishondim…
Oh, yomon aytding…
Axir, har kun chiqar boshqa bir oftob,
Axir, u yomg‘irlar yog‘madi qaytib.
19
Ey dil, muhabbating arkoni nechuk?
Sensiz ham baxtga yor bo‘lsa Ul bir payt,
Olisdan haqqiga duolar o‘qib,
Olisdan shodlana bilasanmi, ayt?
20
Ramazon shomlari… ko‘nglim shikasta.
Tangrimdan duolar bo‘lsa ijobat:
Isming bilan og‘zim yopurman tongda,
Isming aytib og‘zim ochurman faqat.
Shoyad…
21
Sen “kechir” demading.
Qolmadim men ham.
Qolmoq o‘lim edi. “Qol” demoq – o‘lim.
Majnuntollar qoldi sen bilan purg‘am,
Menga-chi, teraklar silkidi qo‘lin.
22
Shoda-shoda gulga kirdi g‘unchalar
Ko‘ksimda.Esgandek jannatiy nasim.
Chiqarsam, bilasan holim ne kechar,
Sen – mening ichimga yutgan nafasim.
23
Nechun to‘xtamadik? Bilmadik oyo.
Bir tutashdi yo‘llar. So‘ngra ayrildi.
Shoshib ketayotib qaygadir go‘yo,
Baxt – bir qo‘nib o‘tgan kulbamiz bo‘ldi.
24
Osmon u – tun bilan kunduz talashgan,
Gohida safoli, gohida mungli;
Chechak ham, xazon ham birdek yarashgan,
Oshiqning ko‘ngli-ya, oshiqning ko‘ngli.
25
Gullar, meva tugar bodomlar xushhol,
Shamollar qirlarning sochini silar.
Yomg‘irlar tuproqqa shoshar…
Bir ayol
Yashagisi kelar, o‘lgisi kelar.
26
Yulduzlar raftidan izlayman xabar,
Tusmollab Hofizni ochasan og‘ir.
Bormakka fursat yo‘q ikkimizda gar,
“Kel” demakka xalal berar nimadir.
27
Sokin shovillaydi tongda daraxtlar –
Yashil yafroqlarda chayqalgan dengiz.
Sensiz teskarimi dunyolar magar –
U dengizlar oqib o‘tmoqda Sensiz.
28
Yuvilar – dunyoning har ne dog‘i bor,
Yosh to‘ksam Sizni deb, toshsam pinhona.
Uyg‘onish asrining qo‘ng‘irog‘idir
Har oshiq, har bitta “Muhabbatnoma”.
29
Kel desang, yulduzlar qoshidan kelay,
Ket desang, eng baland ko‘kdan keturman.
Sado ber! Farmon ber – gullay, to‘kilay…
Kutib, munojotlar aytib o‘turman.
30
Mayli, oylar – tiyra, kunlar – g‘amboda,
Mayliga, hijronning yo‘llari uzun.
Omonlik tilayman ikki dunyoda
Bir lahza baxtiyor etganing uchun.
31
Uning osmonini ko‘masiz nurga,
Tashakkur, Oy-Quyosh! Tashakkur cheksiz!
Poyiga chechaklar otasiz turfa,
Tashakkur, Bahor-Yoz!
Tashakkur, ey Kuz!
32
Men Uni o‘ylasam, samoday kengman,
Qushdayin hurmanu, Oyman – ming rangli.
Meni ham, Uni ham – o! – hislarni ham
Bunchalar mukarram yaratding, Tangrim!
33
Hazrati Xorazmiy, xomxayol dersiz –
Tamannolar qilsam, nima aybi bor:
“Noma”miz qo‘ldayu, Ul kun ikkimiz
Jannat eshigida tursak intizor…
09-14.06.2016.
