28 март — Устоз Рауф Парфи хотираси куни
Устоз Рауф Парфи хотираси куни арафасида унинг ўсмирлик, ёшлик фаслида ёзилган, шоир ижодининг авж палласи бошланган 1960-66 йилларга оид дафтаридан саралаб олинган бир туркум шеърларини тақдим этмоқдамиз. Яратган устозни раҳматига олсин, илоҳим.
Рауф Парфи
ЁШЛИК ШЕЪРЛАРИ
***
Кундуз ўйга чўмар. Тун яқин.
Осмон янглиғ оқшом шарпаси —
Олис уфқ сўнгида ёрқин
Куннинг қизил шоҳи пардаси.
Кечки қуёш турмаклар сочин,
Жозибали бўлар эртага!
Ана кўк ҳам маржонлар сочди —
Кенгликларнинг мовий эртагин.
Далаларда эсар шаббода,
Эгилади нозик чучмома,
Ялпизларнинг баргидан шода –
Шода шудринг жимгина томар.
Жозибали бўлар эртага.
Севги фасли асл ва бедоғ.
Кумуш ҳаволардан ўртиги
Гўзаллиги билан яшнар тоғ…
1958
ОЙДИНЛИК
Кундай ёруғ, тундай қора
Экан кўзларинг.
Усмон НОСИР
1.
Ой сузади. Музлаган кеча,
Қор уфурар.
Тумонатда бир юлдуз мунча
Ғамгин турар…
Ғуж-ғуж юлдуз, ой сузар холий,
Боқасанми?
Ишқ дарёси оқар хаёлий,
Оқасанми?
Нима келди шу дам ўйингга…
Ким у? Айт, ким?
Бечора ошиғинг кўйингга
Бандми, айтгин?
Ой сузади. Музлаган кеча,
Қор уфурар.
Туманларда бир юлдуз мунча
Ғамгин турар.
2.
Майли оқшом, майли қор,
Ой ёруғида
Сен порладинг, гўзалим,
Севги — руҳимда.
Ким яширди, ёлғизим,
Тунни кўзингга,
Қор сингари мусаффо
Кумуш юзингга?
Олисда ял-ял ёнган
У нима экан?
Юргин ўша томонга,
Эй, романтика.
Майли оқшом, майли қор,
Ой ёруғида
Сен порладинг, гўзалим,
Севги — руҳимда.
1960
ЧЎЛИ ИРОҚ
Ерга туташ уфқ жимиллар,
Қумлоқларда карвон имиллар,
Туяларда ҳазин қўнғироқ:
Чўли Ироқ, чўли Ироқ –
Буюк Макка-Мадина имлар.
Поёни йўқ тумтайган саҳро
Узра хурмо ўсади танҳо,
Хурмо ости тип-тиниқ булоқ:
Чўли Ироқ, чўли Ироқ –
Юрак чаппак чалади чанқоқ.
Оҳ, беҳуда севинар карвон,
Одам учун энг ширин армон –
Ўша булоқ, қуриган бироқ,
Чўли Ироқ, чўли Ироқ,
Йўли йироқ, кўп ёмон…
1960
ОНА ТИЛ
Мой царь! Мой раб! Родной язык!
В. Брюсов.
На жозиба, на ажиб рангу,
Ва тириклик мафтунинг мангу,
Зар бер, мезбон, меҳмонинг ман-ку,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
Гўдак экан, бўлгандим ҳайрон,
Баъзан бузиб сўзлаган замон,
Шунча фикр қиларми ниҳон,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
Қулоғимга алллалар айтдинг,
Ширин-ширин яллалар айтдинг,
Бари ёдда сан налар айтдинг,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
Навоийни ўзинг ҳимоя
Эта, сочдинг дур бениҳоя,
Олами лол, эй сахий доя,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
Шаҳарларни қирғин қуритган,
Қаро тупроқ, минг афсус, ютган,
Асрлардан лекин бут ўтган,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
Жанг-жадалда заҳрим, ҳамдамим,
Зимистонда энг порлоқ шамим,
Сен борсанки, йўқ менинг ғамим,
Шодон дамим, ғамим, она тил.
1961
***
Ширин ухлар тонг чоғи гўдак,
Ухлар гўдак ё тонг кўксида.
Ёки гўдак қучоғида тонг
Ухлар ширин ва осуда.
1962
***
Ғунчалар пуштиранг ва заъфар
Зангори япроқлар шаҳрида.
Ғунчалар орзумдек ҳар сафар
Ғунчалар қалбимнинг бағрида…
Қалбимнинг бағрида бир жаҳон
Ғаройиб эртаклар айтади.
Мен қайтиб келмасман ҳеч қачон,
Ғунчалар, албатта, қайтади.
1963
ИСИКАВА ТАКУБОКУ ХОТИРАСИГА
Ҳасратимнинг
Суюқ тошларидан
Даҳма қурмоқчиман
Ўзимга.
Ичида ўз жасадим бўлсин.
1963
* * *
Ёмғир эмас, марварид ёғар,
Ёмғир — кеча шаклинда бу он.
Сув сингари жилдираб оқар,
Кеча кечар шод ва беармон.
Баргларда рақс этар шаббода.
Ўйнар сабо шаклинда кеча,
Тун булутга кўтариб бода
Афсоналар айтар тонггача.
Танизорим игна учинда
Кўзларимда порлар қора нур.
Менга кеча ёмғир ичинда
Машъум хаёл каби кўринур,
Рухсорини ювган кечада
Мен билмаган яланғоч шуур.
1963
***
Деразамдан урилади қор,
Жаранглайди жарангсиз кумуш.
Деразамга урилади қор,
Қор сингари оппоқ бўлди туш.
Бир ажойиб қор ёғар бу кеч,
Учиб тушар менинг ёнимга…
Мен-ку сени ўйламасман ҳеч,
Сен тушасан аммо ёдимга…
1964
* * *
Мен ўткинчи, мен фақат меҳмон,
Даргоҳингда, эй туркий тилим
Менга бир шеър керак эй, мезбон,
Ёзилмаган шеър эрур дилим.
Айтгил нечун бунчалар қизиқ,
Эски жаҳон, бу эски жаҳон.
Бир шеър керак нон каби иссиқ.
Менга бир шеър керак, эй мезбон.
Мен ғарибман ва сен беомон,
Сен Қуёшсан, мен сўнган чироқ.
Қийнамагил мени, онажон.
Сен — абадий, мен — лаҳза, бироқ
Итоат эт менға шул замон,
Ё айлагил телбани тупроқ.
1964
***
Бу кун бир туш кўрдим. Тушимда
Бухорода юрган эмишман.
Юксак миноралар бошимда,
Оёқларим остида гулшан.
Бухорода юрган эмишман,
Мен-ла бирга юрармиш қуёш.
Эрир эмиш, оқар паришон
Муз асридан омон қолган тош.
Юксак миноралар бошимда
Менга ҳасад билан боқармиш.
Асрлар бир дамдай қаршимда
Зангор олов бўлиб оқармиш.
Оёқларим остида гулшан —
Қайноқ оловларнинг давоми…
Бухоро зангори гул ушлаб
Мени асир этди тамоман.
Ул айирди мени ҳушимдан —
Юрагимни курган эмишман…
Букун бир туш кўрдим. Тушимда
Бухорода юрган эмишман.
1964
***
Оғушига олар кундузни
Кундуз каби бу ёруғ кеча…
Кечаларнинг кечалик ёди
Аста тонгнинг майидан ичар.
Кузатиб қўй тунлар ёдини…
1964
* * *
Дарё мавжларига ёзилмиш ғазал,
Майсалар эгилиб ўқийдир китоб.
Шодланиб хандалар отар бир лаҳза,
Бир лаҳза оҳ тортиб қўядир офтоб.
Қамишлар шивирлар дарё томонда,
Кўкда оқ булутлар кезар бемажол.
Бир тирик нафосат борлиқ, жаҳонда,
Кимгадир эланар, қилар илтижо.
Бу қадар гўзаллик қайси очунда,
Бу қайси китобдир, кимнинг дафтари,
Кимнинг оламидир қилич учинда?
Қалтираб порлайдир бир чироқ ғариб,
Бир қушча сайрайдир руҳим ичинда,
Бир қушча йиғлайдир мени ахтариб.
1964
* * *
Дафтардан бир варақ боқади кулиб,
Бевафо келдингми яна бу фурсат.
Соат ҳам уринар қаҳрга тўлиб,
Йўқсан-ку, не учун келдинг, эй сурат?
Қаттиқроқ урпнар янада соат,
Янада буруқсаб ёнмоқда чироқ.
Тун қуши ўкириб қилар ибодат,
Деразам ортидан эгилиб шу чоқ.
Қорайиб ёнарсен зулмат йўлинда,
Юрагимда ёниб битган севгилим.
Ўчган хотиралар ўнгу сўлимда.
Дафтардан расмингни олганман юлиб,
Суратсиз шу варақ менинг қўлимда,
Суратсиз варақда сен борсан, гулим.
1964
* * *
Ҳаёт уммонида бир-бирин билмай,
Шундай, биз тўқнашиб қолдик дафъатан.
Ўзинг айт, не қилай, айтгил, не қилай,
Қандай айрилайин энди мен сандан?
Шўрпешона ишқни толега йўйиб,
Жимгина тақдирга берганимда тан.
Ишончу армонинг кўксимга ўйиб,
Довдир ҳаётимга кириб кетдинг сан.
Сенинг кўзларингга қилдим илтижо,
Бўлмай, деб энг сўнгги меҳрдан йироқ.
Инонгил, бу севги эмасди, асло.
Алданиб ўрганган дард эди бироқ.
Ўртада англанмас қисмат—муалло,
Ёлғизлик ошёни, абадий фироқ.
1964
* * *
Мен биламан, вужудинг бўзлар,
Бағринг ёнар саёқ ўғлингга.
Сени ўртар бир оғир сўзлар,
Ахтариб чиқарсан йўлимга.
Кўчаларга қарайсан ҳар зум,
Кечаларни оқлайсан, она.
Гуноҳкорман ёлғиз мен ўзим,
Яна мени оқлайсан, она.
Очиқ ётар токчада китоб,
Очиц ётар менинг дафтарим,
Унда кезар мангу изтироб.
Тубанликда ёсуман жари.
Шўрлик ўғлинг бир умр бетоб
Синган сози, синган ханжари.
1964
***
Айланиб тушар қор
йўлимга,
Қўлингни қўйгил, ёр,
қўлимга.
Сен қолдинг муҳр каби
лабимда,
Сен — бир дард асабий
қалбимда.
Кўзимга беркитай
ва лекин
Ёшдай оқиб кетма,
севиклим.
1964
***
Бир сўз бор
Беғубор тонг каби гўзал,
Тонг чоғи очилган ғунча каби,
Ғунчада шабнам каби мусаффо.
Ширин туйғуларнинг
Ширин фарзанди,
Осмон каби бепоён кўзлар севинчи янглиғ
Бир сўз бор.
Бир сўз бор.
Ҳақиқат сўзидан ҳам юксак
Ҳақиқатнинг ўзидан ҳам юксак,
Бир сўз бор…
1964
***
Балки ўчган эдим ёдингдан,
Ширин хаёлингни буздимми?
Лайло, Лайло, сенинг ёнингда
Япроқ каби кўрдим ўзимни,
Ширин хаёлингни буздимми?
Сени ўйлаб келмайдир уйқу —
Қора туннинг ўзга сеҳри бор.
Тушларимда топай деб гулрў,
Мен ухларман мангу, эҳтимол.
Гўзал тушлар тилайман, Лайло…
Яна пайдо бўлдинг йўлимда,
Яна йўлларингда бўзладим.
Бечора қалб сенинг қўлингда,
Кўзларингда менинг кўзларим.
Нечун пайдо бўлдинг йўлимда?..
1964
ЧИНГИЗ АЙТМАТОВ
Учқур отим оғир-оғир ҳансирар,
Ола кўзларига олам қоронғу.
Мендан тилсизгина бир нарса сўрар,
Ёлбориб фикримга термулади у.
Ажал, бошимизда кезма сарсари,
Йўлимизнп кесма, эй ёвуз шамол!
Узоқ-узоқлардан келамиз ҳориб,
Манзил ҳам ярқираб кўринди алҳол.
У манзил бағрида сўнгги йўқ сирлар,
Ташна дунё ётар ҳали ўксиниб,
Ўқчир отим ва тишлари ғижирлар,
Оҳиста тупроққа босар кўксини,
Унинг изтироби мени ғижимлар,
Унинг кўзларига кўмдим ўзимни…
1965
ҲАМЛЕТ
Сўлдирма! Дунёга шафқат ил, қизғон.
Шекспир
1. Фақат виждон билан ўртанар Ҳамлет,
Дониё зиндонга қараб турар лол.
Биз ҳам шу саҳнага тикиламиз тек,
Шундайин ўртайди қадимий савол.
Ҳамлет севгисига содиқ қоларди,
Садоқат нелигин биларди, бироқ
У ёлғиз вафони ёлғиз хоҳларди,
Эвоҳ, жафо ундан минг карра кўпроқ.
Шоир, етолмайсан унинг додига,
Ҳамлет юрагида алам ва кадар.
Етар… Офелия, қайт ҳаётингга.
Инонмоқ истарди сенга нақадар.
Инонмоқ истарди башар зотига,
Ундан кўрмасайди ёмонлик агар.
2. Бош эгиб тонглардан тонгларгача то
Виждон шевасига ташбеҳ излаймиз.
Одамда виждон ҳам бўлмасми, ҳатто!
Сўзлаймиз, жигархун бўлиб сўзлаймиз.
Сен, эй сен хилқатнинг ёвуз бандаси,
Не бало солгайсан маъсум бошларга,
Бўғилиб ётгандир виждонинг саси,
Бошингни ёрсанг-чи уриб тошларга…
Замондошим менинг, жафокаш Ҳамлет,
О, дўстим, дунёда хунхорларни кўр,
Ожиздир бу қалам, ожиз тасаввур.
Қонлар оқмоқдадир, сўнмоқдадир нур.
Турибсан-ку давр билан бетма-бет,
Наҳот изтиробда доим тафаккур?!
3. Буюк жиноятчи, буюк қаҳрамон,
Буюк асримизда кўрсанг-чи буни…
Етим қилмас мени муқаддас имон,
Собит орзуларим айтур ҳукмини.
Қара, қайлардадир ер рапги—шафақ,
Қариган қайғулар судранар ғижим.
Ҳамлет кўзларини юммоқда… фақат
Сесканиб, шакланиб тўлғонади жим.
Юмилган кўзларда бешумор очун,
Кўкарган лабларда айтмаган сўзи,
Сен-да кетарсанми, о, Ҳамлет нечун?
Кимларга ишониб кетарсан, дўстим.
Наҳот етар сенга Ёвузлик кучи?!
Йўқ, сени ўлдирди шоирнинг ўзи…
1965
* * *
1. Ясатиб қўйибдир сснга бир дунё,
Орзиқиб кутадир букун юрагим.
Менинг юрагимга келгил, марҳабо,
Менинг юрагимга келгил, малагим.
Ошиқлар бахтини топадир бунда,
Келгил, афсоналар айтмоқда боғлар.
Азиз бошинг узра ялтираб кунда,
Олтинга айланар куйчи япроқлар.
Меҳрибон елларнинг қанотларида,
Қани юр, борайлик лола тергали,
Ғаройиб гулларим бордир нарида.
Гулим, кўрмагансан умрингда ҳали,
Инон, от ўйнатиб бир тонг маҳали,
Сарбозларим келар Ғиротларида.
2. Зангор тўлқинларда отармиз қулоч,
Яна-да кетармиз йироқ-йироққа.
У ерда тун йўқдир, абадий Қуёш,
Нурларин сочадир она тупроққа.
Қарагил, нақадар тиниқдир осмон,
Ундан-да, гўзалдир, ундан ғаройиб.
У ерга қора куч йўламас асло,
Булутлар қайғудан кетмас қорайиб.
Балки шоирдирман, бир ошиқ куйчи
Сени севмак учун тушганман ерга.
Қани, қўлларингни қўлимга қўй-чи.
Менинг юрагимга кетайлик бирга,
Сира ҳам у ердан келмайлик кўчиб,
Аччиқ тажрибалар ортиб тақдирга.
1966
Рауф Парфининг Суръат Орипов билан ҳаммуаллифликда нашр этилган «Субҳидам» тўплами таркибидаги илк шеърий китоби «Карвон йўли»ни юклаб олинг ёки саҳифамиз пастида Calameo дастури ёрдамида мутолаа қилинг.
Ustoz Rauf Parfi xotirasi kuni arafasida uning o’smirlik, yoshlik faslida yozilgan, shoir ijodining avj pallasi boshlangan 1960-66 yillarga oid daftaridan saralab olingan bir turkum she’rlarini taqdim etmoqdamiz. Yaratgan ustozni rahmatiga olsin, ilohim.
Rauf Parfi
YOSHLIK SHE’RLARI
***
Kunduz o’yga cho’mar. Tun yaqin.
Osmon yanglig’ oqshom sharpasi —
Olis ufq so’ngida yorqin
Kunning qizil shohi pardasi.
Kechki quyosh turmaklar sochin,
Jozibali bo’lar ertaga!
Ana ko’k ham marjonlar sochdi —
Kengliklarning moviy ertagin.
Dalalarda esar shabboda,
Egiladi nozik chuchmoma,
Yalpizlarning bargidan shoda –
Shoda shudring jimgina tomar.
Jozibali bo’lar ertaga.
Sevgi fasli asl va bedog’.
Kumush havolardan o’rtigi
Go’zalligi bilan yashnar tog’…
1958
OYDINLIK
Kunday yorug’, tunday qora
Ekan ko’zlaring.
Usmon NOSIR
1.
Oy suzadi. Muzlagan kecha,
Qor ufurar.
Tumonatda bir yulduz muncha
G’amgin turar…
G’uj-g’uj yulduz, oy suzar xoliy,
Boqasanmi?
Ishq daryosi oqar xayoliy,
Oqasanmi?
Nima keldi shu dam o’yingga…
Kim u? Ayt, kim?
Bechora oshig’ing ko’yingga
Bandmi, aytgin?
Oy suzadi. Muzlagan kecha,
Qor ufurar.
Tumanlarda bir yulduz muncha
G’amgin turar.
2.
Mayli oqshom, mayli qor,
Oy yorug’ida
Sen porlading, go’zalim,
Sevgi — ruhimda.
Kim yashirdi, yolg’izim,
Tunni ko’zingga,
Qor singari musaffo
Kumush yuzingga?
Olisda yal-yal yongan
U nima ekan?
Yurgin o’sha tomonga,
Ey, romantika.
Mayli oqshom, mayli qor,
Oy yorug’ida
Sen porlading, go’zalim,
Sevgi — ruhimda.
1960
CHO’LI IROQ
Yerga tutash ufq jimillar,
Qumloqlarda karvon imillar,
Tuyalarda hazin qo’ng’iroq:
Cho’li Iroq, cho’li Iroq –
Buyuk Makka-Madina imlar.
Poyoni yo’q tumtaygan sahro
Uzra xurmo o’sadi tanho,
Xurmo osti tip-tiniq buloq:
Cho’li Iroq, cho’li Iroq –
Yurak chappak chaladi chanqoq.
Oh, behuda sevinar karvon,
Odam uchun eng shirin armon –
O’sha buloq, qurigan biroq,
Cho’li Iroq, cho’li Iroq,
Yo’li yiroq, ko’p yomon…
1960
ONA TIL
Moy tsar! Moy rab! Rodnoy yazik!
V. Bryusov.
Na joziba, na ajib rangu,
Va tiriklik maftuning mangu,
Zar ber, mezbon, mehmoning man-ku,
Shodon damim, g’amim, ona til.
Go’dak ekan, bo’lgandim hayron,
Ba’zan buzib so’zlagan zamon,
Shuncha fikr qilarmi nihon,
Shodon damim, g’amim, ona til.
Qulog’imga alllalar aytding,
Shirin-shirin yallalar aytding,
Bari yodda san nalar aytding,
Shodon damim, g’amim, ona til.
Navoiyni o’zing himoya
Eta, sochding dur benihoya,
Olami lol, ey saxiy doya,
Shodon damim, g’amim, ona til.
Shaharlarni qirg’in quritgan,
Qaro tuproq, ming afsus, yutgan,
Asrlardan lekin but o’tgan,
Shodon damim, g’amim, ona til.
Jang-jadalda zahrim, hamdamim,
Zimistonda eng porloq shamim,
Sen borsanki, yo’q mening g’amim,
Shodon damim, g’amim, ona til.
1961
***
Shirin uxlar tong chog’i go’dak,
Uxlar go’dak yo tong ko’ksida.
Yoki go’dak quchog’ida tong
Uxlar shirin va osuda.
1962
***
G’unchalar pushtirang va za’far
Zangori yaproqlar shahrida.
G’unchalar orzumdek har safar
G’unchalar qalbimning bag’rida…
Qalbimning bag’rida bir jahon
G’aroyib ertaklar aytadi.
Men qaytib kelmasman hech qachon,
G’unchalar, albatta, qaytadi.
1963
ISIKAVA TAKUBOKU XOTIRASIGA
Hasratimning
Suyuq toshlaridan
Dahma qurmoqchiman
O’zimga.
Ichida o’z jasadim bo’lsin.
1963
* * *
Yomg’ir emas, marvarid yog’ar,
Yomg’ir — kecha shaklinda bu on.
Suv singari jildirab oqar,
Kecha kechar shod va bearmon.
Barglarda raqs etar shabboda.
O’ynar sabo shaklinda kecha,
Tun bulutga ko’tarib boda
Afsonalar aytar tonggacha.
Tanizorim igna uchinda
Ko’zlarimda porlar qora nur.
Menga kecha yomg’ir ichinda
Mash’um xayol kabi ko’rinur,
Ruxsorini yuvgan kechada
Men bilmagan yalang’och shuur.
1963
***
Derazamdan uriladi qor,
Jaranglaydi jarangsiz kumush.
Derazamga uriladi qor,
Qor singari oppoq bo’ldi tush.
Bir ajoyib qor yog’ar bu kech,
Uchib tushar mening yonimga…
Men-ku seni o’ylamasman hech,
Sen tushasan ammo yodimga…
1964
* * *
Men o’tkinchi, men faqat mehmon,
Dargohingda, ey turkiy tilim
Menga bir she’r kerak ey, mezbon,
Yozilmagan she’r erur dilim.
Aytgil nechun bunchalar qiziq,
Eski jahon, bu eski jahon.
Bir she’r kerak non kabi issiq.
Menga bir she’r kerak, ey mezbon.
Men g’aribman va sen beomon,
Sen Quyoshsan, men so’ngan chiroq.
Qiynamagil meni, onajon.
Sen — abadiy, men — lahza, biroq
Itoat et meng’a shul zamon,
YO aylagil telbani tuproq.
1964
***
Bu kun bir tush ko’rdim. Tushimda
Buxoroda yurgan emishman.
Yuksak minoralar boshimda,
Oyoqlarim ostida gulshan.
Buxoroda yurgan emishman,
Men-la birga yurarmish quyosh.
Erir emish, oqar parishon
Muz asridan omon qolgan tosh.
Yuksak minoralar boshimda
Menga hasad bilan boqarmish.
Asrlar bir damday qarshimda
Zangor olov bo’lib oqarmish.
Oyoqlarim ostida gulshan —
Qaynoq olovlarning davomi…
Buxoro zangori gul ushlab
Meni asir etdi tamoman.
Ul ayirdi meni hushimdan —
Yuragimni kurgan emishman…
Bukun bir tush ko’rdim. Tushimda
Buxoroda yurgan emishman.
1964
***
Og’ushiga olar kunduzni
Kunduz kabi bu yorug’ kecha…
Kechalarning kechalik yodi
Asta tongning mayidan ichar.
Kuzatib qo’y tunlar yodini…
1964
* * *
Daryo mavjlariga yozilmish g’azal,
Maysalar egilib o’qiydir kitob.
Shodlanib xandalar otar bir lahza,
Bir lahza oh tortib qo’yadir oftob.
Qamishlar shivirlar daryo tomonda,
Ko’kda oq bulutlar kezar bemajol.
Bir tirik nafosat borliq, jahonda,
Kimgadir elanar, qilar iltijo.
Bu qadar go’zallik qaysi ochunda,
Bu qaysi kitobdir, kimning daftari,
Kimning olamidir qilich uchinda?
Qaltirab porlaydir bir chiroq g’arib,
Bir qushcha sayraydir ruhim ichinda,
Bir qushcha yig’laydir meni axtarib.
1964
* * *
Daftardan bir varaq boqadi kulib,
Bevafo keldingmi yana bu fursat.
Soat ham urinar qahrga to’lib,
Yo’qsan-ku, ne uchun kelding, ey surat?
Qattiqroq urpnar yanada soat,
Yanada buruqsab yonmoqda chiroq.
Tun qushi o’kirib qilar ibodat,
Derazam ortidan egilib shu choq.
Qorayib yonarsen zulmat yo’linda,
Yuragimda yonib bitgan sevgilim.
O’chgan xotiralar o’ngu so’limda.
Daftardan rasmingni olganman yulib,
Suratsiz shu varaq mening qo’limda,
Suratsiz varaqda sen borsan, gulim.
1964
* * *
Hayot ummonida bir-birin bilmay,
Shunday, biz to’qnashib qoldik daf’atan.
O’zing ayt, ne qilay, aytgil, ne qilay,
Qanday ayrilayin endi men sandan?
Sho’rpeshona ishqni tolega yo’yib,
Jimgina taqdirga berganimda tan.
Ishonchu armoning ko’ksimga o’yib,
Dovdir hayotimga kirib ketding san.
Sening ko’zlaringga qildim iltijo,
Bo’lmay, deb eng so’nggi mehrdan yiroq.
Inongil, bu sevgi emasdi, aslo.
Aldanib o’rgangan dard edi biroq.
O’rtada anglanmas qismat—muallo,
Yolg’izlik oshyoni, abadiy firoq.
1964
* * *
Men bilaman, vujuding bo’zlar,
Bag’ring yonar sayoq o’g’lingga.
Seni o’rtar bir og’ir so’zlar,
Axtarib chiqarsan yo’limga.
Ko’chalarga qaraysan har zum,
Kechalarni oqlaysan, ona.
Gunohkorman yolg’iz men o’zim,
Yana meni oqlaysan, ona.
Ochiq yotar tokchada kitob,
Ochits yotar mening daftarim,
Unda kezar mangu iztirob.
Tubanlikda yosuman jari.
Sho’rlik o’g’ling bir umr betob
Singan sozi, singan xanjari.
1964
***
Aylanib tushar qor
yo’limga,
Qo’lingni qo’ygil, yor,
qo’limga.
Sen qolding muhr kabi
labimda,
Sen — bir dard asabiy
qalbimda.
Ko’zimga berkitay
va lekin
Yoshday oqib ketma,
seviklim.
1964
***
Bir so’z bor
Beg’ubor tong kabi go’zal,
Tong chog’i ochilgan g’uncha kabi,
G’unchada shabnam kabi musaffo.
Shirin tuyg’ularning
Shirin farzandi,
Osmon kabi bepoyon ko’zlar sevinchi yanglig’
Bir so’z bor.
Bir so’z bor.
Haqiqat so’zidan ham yuksak
Haqiqatning o’zidan ham yuksak,
Bir so’z bor…
1964
***
Balki o’chgan edim yodingdan,
Shirin xayolingni buzdimmi?
Laylo, Laylo, sening yoningda
Yaproq kabi ko’rdim o’zimni,
Shirin xayolingni buzdimmi?
Seni o’ylab kelmaydir uyqu —
Qora tunning o’zga sehri bor.
Tushlarimda topay deb gulro’,
Men uxlarman mangu, ehtimol.
Go’zal tushlar tilayman, Laylo…
Yana paydo bo’lding yo’limda,
Yana yo’llaringda bo’zladim.
Bechora qalb sening qo’lingda,
Ko’zlaringda mening ko’zlarim.
Nechun paydo bo’lding yo’limda?..
1964
CHINGIZ AYTMATOV
Uchqur otim og’ir-og’ir hansirar,
Ola ko’zlariga olam qorong’u.
Mendan tilsizgina bir narsa so’rar,
Yolborib fikrimga termuladi u.
Ajal, boshimizda kezma sarsari,
Yo’limiznp kesma, ey yovuz shamol!
Uzoq-uzoqlardan kelamiz horib,
Manzil ham yarqirab ko’rindi alhol.
U manzil bag’rida so’nggi yo’q sirlar,
Tashna dunyo yotar hali o’ksinib,
O’qchir otim va tishlari g’ijirlar,
Ohista tuproqqa bosar ko’ksini,
Uning iztirobi meni g’ijimlar,
Uning ko’zlariga ko’mdim o’zimni…
1965
HAMLET
So’ldirma! Dunyoga shafqat il, qizg’on.
Shekspir
1. Faqat vijdon bilan o’rtanar Hamlet,
Doniyo zindonga qarab turar lol.
Biz ham shu sahnaga tikilamiz tek,
Shundayin o’rtaydi qadimiy savol.
Hamlet sevgisiga sodiq qolardi,
Sadoqat neligin bilardi, biroq
U yolg’iz vafoni yolg’iz xohlardi,
Evoh, jafo undan ming karra ko’proq.
Shoir, yetolmaysan uning dodiga,
Hamlet yuragida alam va kadar.
Yetar… Ofeliya, qayt hayotingga.
Inonmoq istardi senga naqadar.
Inonmoq istardi bashar zotiga,
Undan ko’rmasaydi yomonlik agar.
2. Bosh egib tonglardan tonglargacha to
Vijdon shevasiga tashbeh izlaymiz.
Odamda vijdon ham bo’lmasmi, hatto!
So’zlaymiz, jigarxun bo’lib so’zlaymiz.
Sen, ey sen xilqatning yovuz bandasi,
Ne balo solgaysan ma’sum boshlarga,
Bo’g’ilib yotgandir vijdoning sasi,
Boshingni yorsang-chi urib toshlarga…
Zamondoshim mening, jafokash Hamlet,
O, do’stim, dunyoda xunxorlarni ko’r,
Ojizdir bu qalam, ojiz tasavvur.
Qonlar oqmoqdadir, so’nmoqdadir nur.
Turibsan-ku davr bilan betma-bet,
Nahot iztirobda doim tafakkur?!
3. Buyuk jinoyatchi, buyuk qahramon,
Buyuk asrimizda ko’rsang-chi buni…
Yetim qilmas meni muqaddas imon,
Sobit orzularim aytur hukmini.
Qara, qaylardadir yer rapgi—shafaq,
Qarigan qayg’ular sudranar g’ijim.
Hamlet ko’zlarini yummoqda… faqat
Seskanib, shaklanib to’lg’onadi jim.
Yumilgan ko’zlarda beshumor ochun,
Ko’kargan lablarda aytmagan so’zi,
Sen-da ketarsanmi, o, Hamlet nechun?
Kimlarga ishonib ketarsan, do’stim.
Nahot yetar senga Yovuzlik kuchi?!
Yo’q, seni o’ldirdi shoirning o’zi…
1965
* * *
1. Yasatib qo’yibdir ssnga bir dunyo,
Orziqib kutadir bukun yuragim.
Mening yuragimga kelgil, marhabo,
Mening yuragimga kelgil, malagim.
Oshiqlar baxtini topadir bunda,
Kelgil, afsonalar aytmoqda bog’lar.
Aziz boshing uzra yaltirab kunda,
Oltinga aylanar kuychi yaproqlar.
Mehribon yellarning qanotlarida,
Qani yur, boraylik lola tergali,
G’aroyib gullarim bordir narida.
Gulim, ko’rmagansan umringda hali,
Inon, ot o’ynatib bir tong mahali,
Sarbozlarim kelar G’irotlarida.
2. Zangor to’lqinlarda otarmiz quloch,
Yana-da ketarmiz yiroq-yiroqqa.
U yerda tun yo’qdir, abadiy Quyosh,
Nurlarin sochadir ona tuproqqa.
Qaragil, naqadar tiniqdir osmon,
Undan-da, go’zaldir, undan g’aroyib.
U yerga qora kuch yo’lamas aslo,
Bulutlar qayg’udan ketmas qorayib.
Balki shoirdirman, bir oshiq kuychi
Seni sevmak uchun tushganman yerga.
Qani, qo’llaringni qo’limga qo’y-chi.
Mening yuragimga ketaylik birga,
Sira ham u yerdan kelmaylik ko’chib,
Achchiq tajribalar ortib taqdirga.
1966
