A’zam O’ktam. «Sahar vaqti yurak yig’lar» & «Kuzda kulgan chechaklar» to’plamlaridan she’rlar

Ashampoo_Snap_2017.07.31_19h09m21s_001_b.png   4  октябрь — Шоир Аъзам Ўктам (1960-2002) туғилган кун

Ўзбек шеърияти боғидан Аъзам Ўктам дарахтини туйқус илғай оласиз. Бу дарахтнинг салқинларида, шамолларида неча бор йўқлик ва борлик ҳақида ўйлаганмиз. Унинг кўзлари ўткир, қулоклари зийрак, юрагининг қаърларида изтиробли сирлари бор эди. Дунёнинг аламли ғовурлари, аччиқ ғулувлари уни тез улғайтириб қўйган эди.

Рауф Парфи
«МЕН БАҲОРМАН, МУЗЛАГАН ОТАШ…
013

0_142c01_d3e9027e_orig.jpgЎзбек шеърияти боғидан Аъзам Ўктам дарахтини туйқус илғай оласиз. Бу дарахтнинг салқинларида, шамолларида неча бор йўқлик ва борлик ҳақида ўйлаганмиз.

Унинг кўзлари ўткир, қулоклари зийрак, юрагининг қаърларида изтиробли сирлари бор эди. Дунёнинг аламли ғовурлари, аччиқ ғулувлари уни тез улғайтириб қўйган эди.

Шоирни ичкин англаш, тушуниш ҳамиша оғир кечади. Сатрларнинг ортида, сатрларнинг сатҳида, унинг теран тубларида нелар борлигини барча ҳам идрок этолмайди. Лекин биламизки, шеърият ёвузликка судраётган нафсга қарши курашади. Кичикни улуғлайди, катта кетганни ерга имлайди. Барибир ҳақиқатни айтади, айтаверади. Шеърият шунинг учун ҳам абадийдир.

Шоир чексизликдан чекка томон симдор тортиб, уларни бирлаштира олади. Чексизликнинг чеки борлигига сизни ишонтира олади.

Шоир ҳар жойда, ҳар вақтда, вақтдан ташқарида ҳам мавжуд, номавжуд. Билим йўлининг ич-ичидан, Аллоҳ висолига етказувчи йўлдан кетяпган дарвеш, вақт ҳукмфармосидан, кишанларидан мутлақ озод бир зотдир.

Ўзбек шеърияти боғида Аъзам Ўктам дарахтини тез илғаб оласиз. Бу дарахт кўп замонлар ажойибу ғаройиб меваларини армуғон қилажак. Бу дарахт боғни сарғайтириб қўймайди, доим қайта туғилиб, қайта ўлиб, қайта тирилиб, шовуллаб тураверади.

2003.17.07

«САҲАР ВАҚТИ ЮРАК ЙИҒЛАР»
КИТОБИДАН  ШЕЪРЛАР

013

Аъзам Ўктам (1960 — 2002) ўзига хос овозга эга бўлган истеъдодли шоир, носир, мақоланавис, моҳир таржимон, жонкуяр муҳаррир эди. Унинг «Кузатиш», «Кузда кулган чечаклар», «Зиёрат», «Тараддуд», «Икки дунё саодати», «Қирқинчи баҳор» шеърий тўпламлари чоп этилган. «Хабар» қиссаси «Шарқ юлдузи» журналида эълон қилинган (1995).
Аъзам Ўктамни ижодкор ва инсон сифатида яқиндан биладиган ҳассос устозларимиздан бири у ҳақда: «…ўз тенгдошлари ичида биринчи галда тўғрилиги билан ажралиб турарди. Кейин фидойилиги, кейин камгаплиги аа камтарлиги билан… Аъзам ва у кабилар тирик бўлганида эди, дунёмиз чиройи янада бошқача бўларди балки. Шеърлари ҳамтўғрилик намунаси эди», деганида кўпларнинг кўнглидаги гапларни айтган.

013

САЛОМНОМА

Хотирамни ёритган,044
Қалбдан ғамни аритган,
Ўчкор ғурур яратган
Кунларга салом ўлсун.

Минг йиллар экин эккан,
Ҳосили ёвга теккан,
Экини ҳам мушт туккан
Қулларга салом ўлсун.

Кундуз ўрнига қолган,
Дилга аламлар солган,
Тонгни чорлаб дуд чалган
Тунларга салом ўлсун.

СЎРОҚ

Талпиндинг, йиғладинг — елдинг дунёга,
Сўйлагил, сен нечун келдинг дунёга,
Бузилди, айт, нима қилдинг дунёга,
Ўзингни ким дея билдинг дунёга?

Тилингни тиймайсан — бешарм сўйлар,
Кўзингни тиймайсан — бузуққа бўйлар,
Ўйингни тиймайсан — неларни ўйлар,
Ҳеч жазо йўқмикан бундоқ зинога?

Маломатнинг тоши тегмаган бошинг,
Мағрур тутмоқликдан тиймаган бошинг,
Ҳаттоки онангга эгмаган бошинг
Бердинг бу ҳавойи, пучак сафога.

Тенгсиз таърифларни ўқиган кўзинг,
Улуғ тарихларни ўқиган кўзинг,
Қутлуғ ҳарфларни ўқиган кўзинг
Не учун тикдинг бу юзи қарога?

Қишда қушларга дон сочган қўлингни,
Нопок луқмалардан қочган қўлингни,
Аллоҳ деб дуога очган қўлингни
Узатдинг ейиши, иши ҳаромга.

Тўйдириб ўт қонга тўлган юракни,
Ўлдириб ҳақ дея ўлган юракни,
Сўлдириб ишқ ила кулган юракни,
Сен қандоқ сиғяпсан ёруғ дунёга?

СИНГЛИМГА

Бир нима ўт каби куйдирди ичим,
Маҳкам лаб тишлашга етди-да кучим,
Тўйинг бўлган куни йиғлаганим чин,
Ўзингта эҳтиёт бўлгин, Мунаввар.

Меҳмон қилолмабман шаҳарда сени,
Даланг кутиб турар саҳардан сени,
Мен қандоқ асрайин заҳардан сени,
Кўзингга эҳтиёт бўлгин, Мунаввар.

Отам сенгинани ёт билгани йўқ,
Уйимиз, кўнглимиз тор келгани йўқ,
Қадаминг бир умр қирқилгани йўқ,
Изингга эҳтиёт бўлгин, Мунаввар.

Ҳар ким сенга қараб бизга нарх бичгай –
Ё қадрдон бўлгай, ё буткул кечгай,
Иккала уйда ҳам сен ўзинг ичган
Тузингга эҳтиёт бўлгин, Мунаввар.

ҚАНОАТ

Асл айбим —
Текис йўлда қоқинмоқдир.
Асл бахтим —
Ўзинг кўрмай соғинмоқдир.

Еру кўкдан мудом излаб
Хато қилдим.
Сени топмоқ йўли –
Доим топинмоқдир.

ТИРИКЧИЛИК

Доим қибла менга тўрт томон,
Турмуш қанча ўзгартмасин тус:
Тўйгунимча ейман пушаймон,
Орқасидан чекаман афсус.

ҲАЁТ

Гоҳ бориб
Деворга урилди бошим.
Гоҳ келиб
Бошимга урилди девор.

Axq8pLDCMAAGGrS.jpg large.jpg  4  oktyabr — Shoir A’zam O’ktam (1960 — 2002) tug’ilgan kun

O‘zbek she’riyati bog‘idan A’zam O‘ktam daraxtini tuyqus ilg‘ay olasiz. Bu daraxtning salqinlarida, shamollarida necha bor yo‘qlik va borlik haqida o‘ylaganmiz. Uning ko‘zlari o‘tkir, quloklari ziyrak, yuragining qa’rlarida iztirobli sirlari bor edi. Dunyoning alamli g‘ovurlari, achchiq g‘uluvlari uni tez ulg‘aytirib qo‘ygan edi.

Rauf Parfi
«MЕN BAHORMAN, MUZLAGAN OTASH…
013

O‘zbek she’riyati bog‘idan A’zam O‘ktam daraxtini tuyqus ilg‘ay olasiz. Bu daraxtning salqinlarida, shamollarida necha bor yo‘qlik va borlik haqida o‘ylaganmiz.

Uning ko‘zlari o‘tkir, quloklari ziyrak, yuragining qa’rlarida iztirobli sirlari bor edi. Dunyoning alamli g‘ovurlari, achchiq g‘uluvlari uni tez ulg‘aytirib qo‘ygan edi.

Shoirni ichkin anglash, tushunish hamisha og‘ir kechadi. Satrlarning ortida, satrlarning sathida, uning teran tublarida nelar borligini barcha ham idrok etolmaydi. Lekin bilamizki, she’riyat yovuzlikka sudrayotgan nafsga qarshi kurashadi. Kichikni ulug‘laydi, katta ketganni yerga imlaydi. Baribir haqiqatni aytadi, aytaveradi. She’riyat shuning uchun ham abadiydir.

Shoir cheksizlikdan chekka tomon simdor tortib, ularni birlashtira oladi. Cheksizlikning cheki borligiga sizni ishontira oladi.

Shoir har joyda, har vaqtda, vaqtdan tashqarida ham mavjud, nomavjud. Bilim yo‘lining ich-ichidan, Alloh visoliga yetkazuvchi yo‘ldan ketyapgan darvesh, vaqt hukmfarmosidan, kishanlaridan mutlaq ozod bir zotdir.

O‘zbek she’riyati bog‘ida A’zam O‘ktam daraxtini tez ilg‘ab olasiz. Bu daraxt ko‘p zamonlar ajoyibu g‘aroyib mevalarini armug‘on qilajak. Bu daraxt bog‘ni sarg‘aytirib qo‘ymaydi, doim qayta tug‘ilib, qayta o‘lib, qayta tirilib, shovullab turaveradi.

2003.17.07

“SAHAR VAQTI YURAK YIG‘LAR”
KITOBIDAN SHE’RLAR
013

A’zam O‘ktam (1960 — 2002) o‘ziga xos ovozga ega bo‘lgan iste’dodli shoir, nosir, maqolanavis, mohir tarjimon, jonkuyar muharrir edi. Uning “Kuzatish”, “Kuzda kulgan chechaklar”, “Ziyorat”, “Taraddud”, “Ikki dunyo saodati”, “Qirqinchi bahor” she’riy to‘plamlari chop etilgan. “Xabar” qissasi “Sharq yulduzi” jurnalida e’lon qilingan (1995).
A’zam O‘ktamni ijodkor va inson sifatida yaqindan biladigan hassos ustozlarimizdan biri u haqda: “…o‘z tengdoshlari ichida birinchi galda to‘g‘riligi bilan ajralib turardi. Keyin fidoyiligi, keyin kamgapligi aa kamtarligi bilan… A’zam va u kabilar tirik bo‘lganida edi, dunyomiz chiroyi yanada boshqacha bo‘lardi balki. She’rlari hamto‘g‘rilik namunasi edi”, deganida ko‘plarning ko‘nglidagi gaplarni aytgan.

013

SALOMNOMA

Xotiramni yoritgan,0838a404e93f66da854fe80948bf8894.jpg
Qalbdan g‘amni aritgan,
O‘chkor g‘urur yaratgan
Kunlarga salom o‘lsun.

Ming yillar ekin ekkan,
Hosili yovga tekkan,
Ekini ham musht tukkan
Qullarga salom o‘lsun.

Kunduz o‘rniga qolgan,
Dilga alamlar solgan,
Tongni chorlab dud chalgan
Tunlarga salom o‘lsun.

SO‘ROQ

Talpinding, yig‘lading — yelding dunyoga,
So‘ylagil, sen nechun kelding dunyoga,
Buzildi, ayt, nima qilding dunyoga,
O‘zingni kim deya bilding dunyoga?

Tilingni tiymaysan — besharm so‘ylar,
Ko‘zingni tiymaysan — buzuqqa bo‘ylar,
O‘yingni tiymaysan — nelarni o‘ylar,
Hech jazo yo‘qmikan bundoq zinoga?

Malomatning toshi tegmagan boshing,
Mag‘rur tutmoqlikdan tiymagan boshing,
Hattoki onangga egmagan boshing
Berding bu havoyi, puchak safoga.

Tengsiz ta’riflarni o‘qigan ko‘zing,
Ulug‘ tarixlarni o‘qigan ko‘zing,
Qutlug‘ harflarni o‘qigan ko‘zing
Ne uchun tikding bu yuzi qaroga?

Qishda qushlarga don sochgan qo‘lingni,
Nopok luqmalardan qochgan qo‘lingni,
Alloh deb duoga ochgan qo‘lingni
Uzatding yeyishi, ishi haromga.

To‘ydirib o‘t qonga to‘lgan yurakni,
O‘ldirib haq deya o‘lgan yurakni,
So‘ldirib ishq ila kulgan yurakni,
Sen qandoq sig‘yapsan yorug‘ dunyoga?

SINGLIMGA

Bir nima o‘t kabi kuydirdi ichim,
Mahkam lab tishlashga yetdi-da kuchim,
To‘ying bo‘lgan kuni yig‘laganim chin,
O‘zingta ehtiyot bo‘lgin, Munavvar.

Mehmon qilolmabman shaharda seni,
Dalang kutib turar sahardan seni,
Men qandoq asrayin zahardan seni,
Ko‘zingga ehtiyot bo‘lgin, Munavvar.

Otam senginani yot bilgani yo‘q,
Uyimiz, ko‘nglimiz tor kelgani yo‘q,
Qadaming bir umr qirqilgani yo‘q,
Izingga ehtiyot bo‘lgin, Munavvar.

Har kim senga qarab bizga narx bichgay –
Yo qadrdon bo‘lgay, yo butkul kechgay,
Ikkala uyda ham sen o‘zing ichgan
Tuzingga ehtiyot bo‘lgin, Munavvar.

QANOAT

Asl aybim —
Tekis yo‘lda qoqinmoqdir.
Asl baxtim —
O‘zing ko‘rmay sog‘inmoqdir.

Yeru ko‘kdan mudom izlab
Xato qildim.
Seni topmoq yo‘li –
Doim topinmoqdir.

TIRIKCHILIK

Doim qibla menga to‘rt tomon,
Turmush qancha o‘zgartmasin tus:
To‘ygunimcha yeyman pushaymon,
Orqasidan chekaman afsus.

HAYOT

Goh borib
Devorga urildi boshim.
Goh kelib
Boshimga urildi devor.

A’zam Oktam. Kuzda kulgan chechaklar (1990) by Khurshid Davron on Scribd

011

(Tashriflar: umumiy 5 789, bugungi 1)

4 izoh

  1. Ассалому алайкум!Аъзам Ўктам ижоди ўзига хос. Унинг кичкиналигимдан тилимга ўрнашиб қолган сатрларини келтирмоқчиман.
    ***
    Рост кўринди оздек —
    қўшиб гапирди, ёзди.
    Кўпиртирди: Зиёли
    «Зиёнли»га айланди…
    ***
    «Замон сенга боқмаса,
    сен замонга боқ».
    Бу гапни айтган-ов
    замоннинг ўзи.
    ***
    Катта раҳмат мақола учун, илк китобини қўйганингиз учун ҳам! Менда фақат «Қирқинчи баҳор» ва «Осмон яқин» бор эди. Бу китобини энди шу ердан туриб ўқиб чиқаман.

Izoh qoldiring