Гулбаданбегим ўз шахсияти ҳақида сўз юритганда оқилалик билан ўзини «бу ҳақир», яъни «бу ожиз банда» деб сўз юритарди. Аслида у нафақат оддий банда, балки Ҳиндистондаги буюк бобурийлар сулоласининг асосчиси Заҳириддин Муҳамммад Бобур подшоҳ Ғозийнинг кенжа қизи эди. У эртакларда учрайдиган афсонавий қаҳрамонларга хос нафис исм —  Гулбадан деган гўзал ном билан аталарди. Умрининг тўфонли ва шиддатли дамларида ҳам у ўзининг «Гулбадан»лигини сақлаб қола олган мўътабар бир инсон эди  (Маргарет Румер Годеннинг “Гулбадан” номли китобидан).

Суйима Ғаниева
“ҲАР КИМКИ,МЕНИ СЎРСА,САЛОМИМНИ ДЕГИЛ!»

“Бобур бунёд этган давлат, гарчи боболариники сингари бепоён минтақаларга ёйилмаган бўлса-да, у ўз салтанатининг султони — буюк император даражасига кўтарилди. Ўз мулкида бошқарув тизимини маҳкам тутиб, уни моҳирлик билан идора қилди. Бу ўлкани маҳорат билан бошқарган буюк сулолага асос солди”, деб ёзади Маргарет Румер Годен ўзининг “Гулбадан” номли китобида.
Гулбаданбегим Бобуршоҳ ва Дилдорбегимнинг учинчи қизидир. У 1523 йили Кобулда туғилган. Бобур раъйига кўра, уни Моҳимбегим тарбиялаган. Бу ғоят гўзал, ақлу идроки юксак, ниҳоятда хушфеъл ва мулозаматли аёл Ҳумоюн мирзодан бошқа яна 2 ўғил ва 2 қиз кўрган, лекин улар ёшлигида вафот этганлар. Шу боис, Бобур Гулбаданни унга топширганда фарзандлар доғидан бирмунча чалғишини ҳам назарда тутган кўринади.
Гулбадан ёшликдан жуда идрокли, китобсевар, одобли, таҳсилга берилган қиз бўлган. 7-8 ёшларидан Ҳумоюн, Комрон, Аскарий, Ҳиндол, Гулрангбегим, Гулчеҳрабегим ва Гулбаданбегим унинг ёнида бўлишган.
1529 йилга қадар Кобулда яшаган Гулбаданбегим кейин Ограга келган эди.
Гулбаданбегим Ҳумоюншоҳ саройидаги нуфузли мансабдорлардан бўлган Хизрхожахонга узатилган ва ундан икки ўғил, бир қиз кўрган.
Гулбаданнинг тарихий асарларга дилбасталигини билган, Ҳумоюндан кейин тахтга ўтирган Акбаршоҳ, унга “Ҳумоюннома”ни ёзишни таклиф қилган. “Бобурнома”нинг ўзига хос бир давоми бўлган бу асар 1552 йили Комрон мирзонинг кўзига мил тортилиши — дахшатли воқеа баёни билан тугалланмай қолган.
1902 йили Аннетта Бевериж томонидан “Ҳумоюннома” инглиз тилига, 1959 йили эса, С.Азимжонова томонидан ўзбек тилига таржима қилиниб, нашр этилди. Ҳозирда А.Қуронбеков бу асарнинг янги таржимасини тайёрлади.
Ана шу ноёб асарнинг муаллифи ҳақида инглиз адибаси Маргарет Румер Годен (1904 — 1998) 1980 йили “Гулбадан” номли китоб ёзди. Асар тўрт қисмдан иборат:

1. Бобуршоҳ даври;
2. Бобуршоҳ;
3. Ҳумоюн ҳукмдорлиги даври;
4. Акбар ҳукмдорлиги даври.

Асарда қайси шоҳ даври бўлмасин, нима ҳақда сўз кетмасин, асосий тимсол Гулбаданбегим, унинг ҳаётига оид тафсилотлар муаллифнинг диққат марказида туради.
Муаллиф муслима аёллар таомилларга ёшликдан риоя қилишларини алоҳида таъкидлайди. Шу маънода, у ўз қаҳрамонининг Бобурга ўхшаш табиатини доим назарда тутади. Китоб мутолаа қилганини, Қуръони каримни билишини, беш вақт намозни адо этиб, эътиқодининг мустаҳкам бўлишига нечоғли интилганини ўрни-ўрнида баён этади.

Моҳимбегим (Бобурнинг катта хотини) Кобулдан Ограга келишида бирга бўлган Гулбаданнинг жажжи қиз бўлишига қарамай, хотирасини ҳаяжонли кузатувлар билан тўлдириб боргани асарда таъсирли ифодаланган. Бобурнинг Моҳимбегим истиқболига чиққани, отининг жиловидан тутиб, уйига етгунча пиёда келгани ҳақидаги лавҳа Ҳиндистонда эълон қилинган инглиз тилидаги бир мақолада: “Бу ҳолат унинг жентелменлигини кўрсатади”, дея талқин этилган эди. Бу талқин, бир томондан, Бобурнинг Моҳимбегимга меҳр-муҳаббатини ифодаласа, иккинчи томондан, Бобур шахсиятидаги олийжанобликни, садоқатли аёлга мурувватли бўлишдек фазилатларини намоён қилади.
Асарда Гулбаданнинг Бобур ҳузурида бўлиши, шоҳ ўтказган йиғин, зиёфатларнинг иштирокчилари (асосан, аёллар) ҳақидаги муфассал ҳикоятлари бадиий йўсинда келтирилган. Айни чоғда, турли-туман юришлару кўнгилсиз воқеалар, фитна-фужурларга муносабати ҳам изчил ёритиб берилган.

Асарда Бобурнинг охирги дамлари Гулбадан номидан ёниқ изтироб билан, “Бобурнома”даги таъкидларга асосланилиб, ёзилади. Лекин “Ҳумоюннома”да бу тафсилот анчайин бошқача баён этилади. Ҳумоюннинг оғир аҳволини кўрган Бобур ўзининг ёзишига кўра, ”…табиблар ҳар неча дору дармон бердилар яхши бўлмади. Мир Абдулқосимким, улуғ киши эрди, арзга еткурдиким, ушмундоқ дардларга дармон будурким, яхши нимарсалардин тасаддуқ қилмоқ керак. Тоинки тенгри таоло сиҳҳат бергай. Менинг кўнглумға келдиким, Муҳаммад Ҳумоюн(нинг) мендин ўзга яхшироқ нимарсаси йўқ. Мен ўзум тасаддуқ бўлайин, Худо қабул қилсун. Хожа Халифа, ўзга муқарраблардин арзга тегурдиларким, Муҳаммад Ҳумоюн сиҳҳат топар, сиз бу сўзни нечун тилингизга келтурасиз. Ғараз будурким, дунё молидин яхшисини тасаддуқ қилмоқ керак. Бас, ўшал олмоским, Иброҳим урушида тушуб эрди, Муҳаммад Ҳумоюнга иноят қилиб эрдингиз, тасаддуқ қилмоқ керак. Тилга келдиким, дунё моли анинг эвазига нечук бўлғай, мен анинг фидоси қилурменк
им, ҳол анча мушкул бўлубтур. Ва андин ўтубтурким, мен анинг бетоқатлиғига тоқат келтургаймен. Ўшал ҳолатга кириб, уч қатла бошидин ўргулуб, дедимким: Мен кўтардим ҳар не дардинг бор. Ўшал замон мен оғир бўлдум, ул енгил бўлди. Ул сиҳҳат бўлуб қўпти, мен нохуш бўлуб йиқилдим. Аъёни давлат ва аркони мамлакатни чорлаб, байъат қўлларини Ҳумоюнни қўлиға топшурдум”.

Гулбаданбегим “Ҳумоюннома”да бу фожеали лавҳанинг давомини қуйидагича ёзади: “Яқин икки-уч ой (касал бўлуб) ётиб қолдилар. … ҳар соат Ҳиндол қаерда… қандай бўлиб кетган, кимга ўхшайди, деб сўрардилар… Табиблар ҳазратнинг томирларини кўриб, Султон Иброҳимнинг онаси берган заҳарнинг аломати бор, дейишди… 937 йили жумад ил-аввал 5-куни — душанба куни вафот тарихларидур”.

Асарда Моҳимбегимнинг табиатига оид тафсилотлар ҳам анчагина. У 940 йил шаввол ойининг 18-чи куни (1534 йил 23 апрел) оламдан ўтади.
Ҳумоюннинг Ҳамидабонуга уйланиши тафсилотлари бир қадар “Ҳумоюннома”дан маълум эди. “Гулбадан” асарида Ҳумоюннинг бу хусусда туш кўргани баёни бор: бир авлиё келиб, тушкунликка тушганида унга тасалли бериб: “Мардона бўл, ғам чекма”, дея қўлидаги асони унга тутқазибди ва “Оллоҳнинг марҳамати билан сен бир ўғил кўрасан. Исмини Жалолуддин Муҳаммад Акбар қўйгин”, дебди. Ҳумоюн авлиёнинг исмини сўраганда “Жанда Фил Аҳмад Жомий, у фарзанд менинг наслимдан бўлади”, деб жавоб берибди.

Ҳамидабонунинг 1542 йил 12 августда Амархот деган жойда эрта тонгда кўзи ёрийди — Акбар туғилади. Ҳумоюннинг узоқдалиги, подшоҳликнинг қийин аҳволдалиги асарда яхши ёритилган. Подшоҳнинг мулозимларидан Жавҳар офтобачининг хотираларидан шундай бир таъсирли, некбин орзу билан йўғрилган лавҳа келтирилади: “Подшоҳ ҳазратлари менга бир дона мушк олиб келишни буюрдилар. Кейин чинни товоқ келтиришни сўрадилар ва мушкни синдириб, бўлакларини бекларига тарқатдилар-да: бу ўғлимнинг таваллуди муносабати билан сизларга бера оладиган ягона ҳадямдир. Лекин, аминманки, унинг шуҳрати ҳозир худди шу мушк ҳиди чодирни тўлдириб турганидек, бир куни келиб бутун жаҳонга таралади, дедилар”.

Маргарет Годен асаридаги баъзи маълумотлар бошқа манбалардагидан фарқлидир. Масалан, Ҳумоюннинг Деҳлидаги ҳашаматли мақбараси Ҳамидабону томонидан қурдирилган, дейиларди. Асарда ёзилишича, уни Ҳумоюннинг катта хотини Ҳожибегим қурдирган ва чодир тикиб қурилиш ишларини шахсан ўзи кузатиб турган экан.
Гулбаданбегимнинг ҳаж зиёрати ҳақидаги маълумотларда ҳам у ҳажга Комрон мирзо билан борган, дейиларди. Ваҳоланки, у ҳажга Ҳумоюннинг катта хотини Ҳожибегим, Бобурнинг канизаги Гулнор, хонанда Сарвқад, Аскарий мирзонинг беваси, Гулсум исмли набираси билан борган экан. Сафар мобайнидаги машаққатлар асарда батафсил ва ҳаяжонли ёритилган. Етти йилдан сўнг, 1582 йил май ойида Гулбадан ва ҳамроҳлари Ограга қайтадилар.

Хонзодабегимнинг Шайбонийхонга тегишга рози бўлгани, бу гўзал ва оқила аёлнинг онаси, укаси Бобурнинг, иккинчи эри ва ёлғиз фарзанди Хуррамшоҳнинг ҳаётдан кўз юмишлари, шаҳзодаларнинг низолари уни чарчатгани, ўғли вафотидан кейин асраб олган қизининг Ҳиндол мирзога узатилиши, Қандаҳордан Кобулга қайтишда уч кун иситмалаб вафот этган Хонзодабегим тоғлар орасидаги бир қишлоқда дафн этилиши ва уч ой ўтгач Боғи вафога келтириб, Бобуршоҳ ёнига қўйганлари баёни асардаги ғоят ёдда қоладиган тафсилотлардир.

Маргарет Румер Годен ўз асарини яратишда “Бобурнома”, “Ҳумоюннома”, “Акбарнома” ва Ҳиндистонда яратилган бир қанча тадқиқотлар, хотираларга таянган, улардаги маълумотларни аёлнинг нафис қалби, теран ақлу идроки, покиза эътиқоди, эзгу орзулари, дардли армонлари билан боғлаб талқин қилган.
Шарқ мумтоз адабиётидаги шоиралар ҳақидаги тазкираларда Гулбаданбегимнинг шундай бир байти келтирилади:

Ҳар парирўёнки, у ба ошиқи худ ёр нест,
Ту яқин медонки, ҳеч аз умр бар хурдор нест.

(Ҳар бир пари юзли гўзал ўз ошиқига ёр эмас экан, сен аниқ билгилки, у ҳаётдан баҳраманд эмас.)

Мажозий муҳаббат тараннум этилган мазкур байт замиридаги орзу-армонларга ишора аниқ сезилиб туради.
Муаррих ва шоира Гулбаданбегим улуғ отаси Бобуршоҳ хотирасига таъзим қилиб яшаган, унинг ёниқ юрак билан ёзган ғазал ва рубоийларини ёддан билган, албатта. Шу ўринда Бобурнинг бир рубоийсини келтириш жойиз кўринди:

Эй ел, бориб аҳбобқа комимни дегил,
Ҳар ким мени билса,бу каломимни дегил,
Мендин демагил гар унутулғон бўлсам,
Ҳар кимки, мени сўрса саломимни дегил.

Манба: «Ўзбекистон адабиёти ва санъати», 14 Август 2008 йил

    Gulbadanbegim o’z shaxsiyati haqida so’z yuritganda oqilalik bilan o’zini «bu haqir», ya’ni «bu ojiz banda» deb so’z yuritardi. Aslida u nafaqat oddiy banda, balki Hindistondagi buyuk boburiylar sulolasining asoschisi Zahiriddin Muhammmad Bobur podshoh G’oziyning kenja qizi edi. U ertaklarda uchraydigan afsonaviy qahramonlarga xos nafis ism — Gulbadan degan go’zal nom bilan atalardi. Umrining to’fonli va shiddatli damlarida ham u o’zining «Gulbadan»ligini saqlab qola olgan mo»tabar bir inson edi (Margaret Rumer Godenning “Gulbadan” nomli kitobidan).

Suyima G’anieva
“HAR KIMKI,MENI SO’RSA,SALOMIMNI DEGIL!»

“Bobur bunyod etgan davlat, garchi bobolariniki singari bepoyon mintaqalarga yoyilmagan bo’lsa-da, u o’z saltanatining sultoni — buyuk imperator darajasiga ko’tarildi. O’z mulkida boshqaruv tizimini mahkam tutib, uni mohirlik bilan idora qildi. Bu o’lkani mahorat bilan boshqargan buyuk sulolaga asos soldi”, deb yozadi Margaret Rumer Goden o’zining “Gulbadan” nomli kitobida.
Gulbadanbegim Boburshoh va Dildorbegimning uchinchi qizidir. U 1523 yili Kobulda tug’ilgan. Bobur ra’yiga ko’ra, uni Mohimbegim tarbiyalagan. Bu g’oyat go’zal, aqlu idroki yuksak, nihoyatda xushfe’l va mulozamatli ayol Humoyun mirzodan boshqa yana 2 o’g’il va 2 qiz ko’rgan, lekin ular yoshligida vafot etganlar. Shu bois, Bobur Gulbadanni unga topshirganda farzandlar dog’idan birmuncha chalg’ishini ham nazarda tutgan ko’rinadi.Gulbadan yoshlikdan juda idrokli, kitobsevar, odobli, tahsilga berilgan qiz bo’lgan. 7-8 yoshlaridan Humoyun, Komron, Askariy, Hindol, Gulrangbegim, Gulchehrabegim va Gulbadanbegim uning yonida bo’lishgan. 1529 yilga qadar Kobulda yashagan Gulbadanbegim keyin Ograga kelgan edi.
Gulbadanbegim Humoyunshoh saroyidagi nufuzli mansabdorlardan bo’lgan Xizrxojaxonga uzatilgan va undan ikki o’g’il, bir qiz ko’rgan.
Gulbadanning tarixiy asarlarga dilbastaligini bilgan, Humoyundan keyin taxtga o’tirgan Akbarshoh, unga “Humoyunnoma”ni yozishni taklif qilgan. “Boburnoma”ning o’ziga xos bir davomi bo’lgan bu asar 1552 yili Komron mirzoning ko’ziga mil tortilishi — daxshatli voqea bayoni bilan tugallanmay qolgan.
1902 yili Annetta Beverij tomonidan “Humoyunnoma” ingliz tiliga, 1959 yili esa, S.Azimjonova tomonidan o’zbek tiliga tarjima qilinib, nashr etildi. Hozirda A.Quronbekov bu asarning yangi tarjimasini tayyorladi.Ana shu noyob asarning muallifi haqida ingliz adibasi Margaret Rumer Goden (1904 — 1998) 1980 yili “Gulbadan” nomli kitob yozdi. Asar to’rt qismdan iborat:

1. Boburshoh davri;
2. Boburshoh;
3. Humoyun hukmdorligi davri;
4. Akbar hukmdorligi davri.

Asarda qaysi shoh davri bo’lmasin, nima haqda so’z ketmasin, asosiy timsol Gulbadanbegim, uning hayotiga oid tafsilotlar muallifning diqqat markazida turadi.
Muallif muslima ayollar taomillarga yoshlikdan rioya qilishlarini alohida ta’kidlaydi. Shu ma’noda, u o’z qahramonining Boburga o’xshash tabiatini doim nazarda tutadi. Kitob mutolaa qilganini, Qur’oni karimni bilishini, besh vaqt namozni ado etib, e’tiqodining mustahkam bo’lishiga nechog’li intilganini o’rni-o’rnida bayon etadi.

Mohimbegim (Boburning katta xotini) Kobuldan Ograga kelishida birga bo’lgan Gulbadanning jajji qiz bo’lishiga qaramay, xotirasini hayajonli kuzatuvlar bilan to’ldirib borgani asarda ta’sirli ifodalangan. Boburning Mohimbegim istiqboliga chiqqani, otining jilovidan tutib, uyiga yetguncha piyoda kelgani haqidagi lavha Hindistonda e’lon qilingan ingliz tilidagi bir maqolada: “Bu holat uning jentelmenligini ko’rsatadi”, deya talqin etilgan edi. Bu talqin, bir tomondan, Boburning Mohimbegimga mehr-muhabbatini ifodalasa, ikkinchi tomondan, Bobur shaxsiyatidagi oliyjanoblikni, sadoqatli ayolga muruvvatli bo’lishdek fazilatlarini namoyon qiladi.

Asarda Gulbadanning Bobur huzurida bo’lishi, shoh o’tkazgan yig’in, ziyofatlarning ishtirokchilari (asosan, ayollar) haqidagi mufassal hikoyatlari badiiy yo’sinda keltirilgan. Ayni chog’da, turli-tuman yurishlaru ko’ngilsiz voqealar, fitna-fujurlarga munosabati ham izchil yoritib berilgan.
Asarda Boburning oxirgi damlari Gulbadan nomidan yoniq iztirob bilan, “Boburnoma”dagi ta’kidlarga asoslanilib, yoziladi. Lekin “Humoyunnoma”da bu tafsilot anchayin boshqacha bayon etiladi. Humoyunning og’ir ahvolini ko’rgan Bobur o’zining yozishiga ko’ra, ”…tabiblar har necha doru darmon berdilar yaxshi bo’lmadi. Mir Abdulqosimkim, ulug’ kishi erdi, arzga yetkurdikim, ushmundoq dardlarga darmon budurkim, yaxshi nimarsalardin tasadduq qilmoq kerak. Toinki tengri taolo sihhat bergay. Mening ko’nglumg’a keldikim, Muhammad Humoyun(ning) mendin o’zga yaxshiroq nimarsasi yo’q. Men o’zum tasadduq bo’layin, Xudo qabul qilsun. Xoja Xalifa, o’zga muqarrablardin arzga tegurdilarkim, Muhammad Humoyun sihhat topar, siz bu so’zni nechun tilingizga kelturasiz. G’araz budurkim, dunyo molidin yaxshisini tasadduq qilmoq kerak. Bas, o’shal olmoskim, Ibrohim urushida tushub erdi, Muhammad Humoyunga inoyat qilib erdingiz, tasadduq qilmoq kerak. Tilga keldikim, dunyo moli aning evaziga nechuk bo’lg’ay, men aning fidosi qilurmenkim, hol ancha mushkul bo’lubtur. Va andin o’tubturkim, men aning betoqatlig’iga toqat kelturgaymen. O’shal holatga kirib, uch qatla boshidin o’rgulub, dedimkim: Men ko’tardim har ne darding bor. O’shal zamon men og’ir bo’ldum, ul yengil bo’ldi. Ul sihhat bo’lub qo’pti, men noxush bo’lub yiqildim. A’yoni davlat va arkoni mamlakatni chorlab, bay’at qo’llarini Humoyunni qo’lig’a topshurdum”.

Gulbadanbegim “Humoyunnoma”da bu fojeali lavhaning davomini quyidagicha yozadi: “Yaqin ikki-uch oy (kasal bo’lub) yotib qoldilar. … har soat Hindol qaerda… qanday bo’lib ketgan, kimga o’xshaydi, deb so’rardilar… Tabiblar hazratning tomirlarini ko’rib, Sulton Ibrohimning onasi bergan zaharning alomati bor, deyishdi… 937 yili jumad il-avval 5-kuni — dushanba kuni vafot tarixlaridur”.

Asarda Mohimbegimning tabiatiga oid tafsilotlar ham anchagina. U 940 yil shavvol oyining 18-chi kuni (1534 yil 23 aprel) olamdan o’tadi.
Humoyunning Hamidabonuga uylanishi tafsilotlari bir qadar “Humoyunnoma”dan ma’lum edi. “Gulbadan” asarida Humoyunning bu xususda tush ko’rgani bayoni bor: bir avliyo kelib, tushkunlikka tushganida unga tasalli berib: “Mardona bo’l, g’am chekma”, deya qo’lidagi asoni unga tutqazibdi va “Ollohning marhamati bilan sen bir o’g’il ko’rasan. Ismini Jaloluddin Muhammad Akbar qo’ygin”, debdi. Humoyun avliyoning ismini so’raganda “Janda Fil Ahmad Jomiy, u farzand mening naslimdan bo’ladi”, deb javob beribdi.

Hamidabonuning 1542 yil 12 avgustda Amarxot degan joyda erta tongda ko’zi yoriydi — Akbar tug’iladi. Humoyunning uzoqdaligi, podshohlikning qiyin ahvoldaligi asarda yaxshi yoritilgan. Podshohning mulozimlaridan Javhar oftobachining xotiralaridan shunday bir ta’sirli, nekbin orzu bilan yo’g’rilgan lavha keltiriladi: “Podshoh hazratlari menga bir dona mushk olib kelishni buyurdilar. Keyin chinni tovoq keltirishni so’radilar va mushkni sindirib, bo’laklarini beklariga tarqatdilar-da: bu o’g’limning tavalludi munosabati bilan sizlarga bera oladigan yagona hadyamdir. Lekin, aminmanki, uning shuhrati hozir xuddi shu mushk hidi chodirni to’ldirib turganidek, bir kuni kelib butun jahonga taraladi, dedilar”.Margaret Goden asaridagi ba’zi ma’lumotlar boshqa manbalardagidan farqlidir. Masalan, Humoyunning Dehlidagi hashamatli maqbarasi Hamidabonu tomonidan qurdirilgan, deyilardi. Asarda yozilishicha, uni Humoyunning katta xotini Hojibegim qurdirgan va chodir tikib qurilish ishlarini shaxsan o’zi kuzatib turgan ekan.

Gulbadanbegimning haj ziyorati haqidagi ma’lumotlarda ham u hajga Komron mirzo bilan borgan, deyilardi. Vaholanki, u hajga Humoyunning katta xotini Hojibegim, Boburning kanizagi Gulnor, xonanda Sarvqad, Askariy mirzoning bevasi, Gulsum ismli nabirasi bilan borgan ekan. Safar mobaynidagi mashaqqatlar asarda batafsil va hayajonli yoritilgan. Yetti yildan so’ng, 1582 yil may oyida Gulbadan va hamrohlari Ograga qaytadilar.

Xonzodabegimning Shayboniyxonga tegishga rozi bo’lgani, bu go’zal va oqila ayolning onasi, ukasi Boburning, ikkinchi eri va yolg’iz farzandi Xurramshohning hayotdan ko’z yumishlari, shahzodalarning nizolari uni charchatgani, o’g’li vafotidan keyin asrab olgan qizining Hindol mirzoga uzatilishi, Qandahordan Kobulga qaytishda uch kun isitmalab vafot etgan Xonzodabegim tog’lar orasidagi bir qishloqda dafn etilishi va uch oy o’tgach Bog’i vafoga keltirib, Boburshoh yoniga qo’yganlari bayoni asardagi g’oyat yodda qoladigan tafsilotlardir.
Margaret Rumer Goden o’z asarini yaratishda “Boburnoma”, “Humoyunnoma”, “Akbarnoma” va Hindistonda yaratilgan bir qancha tadqiqotlar, xotiralarga tayangan, ulardagi ma’lumotlarni ayolning nafis qalbi, teran aqlu idroki, pokiza e’tiqodi, ezgu orzulari, dardli armonlari bilan bog’lab talqin qilgan.Sharq mumtoz adabiyotidagi shoiralar haqidagi tazkiralarda Gulbadanbegimning shunday bir bayti keltiriladi:

Har pariro’yonki, u ba oshiqi xud yor nest,
Tu yaqin medonki, hech az umr bar xurdor nest.

(Har bir pari yuzli go’zal o’z oshiqiga yor emas ekan, sen aniq bilgilki, u hayotdan bahramand emas.)

Majoziy muhabbat tarannum etilgan mazkur bayt zamiridagi orzu-armonlarga ishora aniq sezilib turadi.
Muarrix va shoira Gulbadanbegim ulug’ otasi Boburshoh xotirasiga ta’zim qilib yashagan, uning yoniq yurak bilan yozgan g’azal va ruboiylarini yoddan bilgan, albatta. Shu o’rinda Boburning bir ruboiysini keltirish joyiz ko’rindi:

Ey yel, borib ahbobqa komimni degil,
Har kim meni bilsa,bu kalomimni degil,
Mendin demagil gar unutulg’on bo’lsam,
Har kimki, meni so’rsa salomimni degil.

Manba: «O’zbekiston adabiyoti va san’ati», 14 Avgust 2008 yil