Абдували Қутбиддин… Бу ном чин шеър ихлосмандлари кўнгил меҳробидан муқим жой олиб улгурганига анча бўлган. Истеъдодли шоир ўзининг сибизға оҳанг таратувчи созига, нуқрадек товланувчи, шарқона ҳикматлар, сўфиёна хулосалар билан зийнатланган овозига эга ижодкор.

ШЕЪР — КЎНГИЛ МУЛКИ!
Шоир Абдували Қутбиддин билан суҳбат

Мактабимизда деворий газета бўлиб, уни юритишда болаларга бошчилик қилиш учун мени тайинлашганди. Бир куни устозимиз тўсатдан: “Сен адабиёт фанидан яхши ўқийсан, саккизинчи март яқин, шу мавзуда шеър ёзиб кел”, — дедилар. Адабиётдан бошқа фанларларни яхши ўзлаштиролмасдим.

— Шеър ёзолмайман, — дедим.
— Сенга уч кун муҳлат, — дедилар.

Ҳозирги кунда қандай, менга қоронғи, лекин устозларнинг гапи-гап, гапига кирмасак, танамизга қаттиқ жароҳат етиши тайин эди. Шеър ёзиш дардида дадамнинг кутубхоналарига қамалиб олиб Фузулий, Машраб, Навоий, Усмон Носир каби шоирларнинг китобларини ўқиганман. Ниҳоят орадан уч кун ўтиб ёзган шеъримни адабиёт ўқитувчимизга кўрсатдим. Маъқул келибди чоғи деворий газетанинг ҳар сонига шеър ёзиб келишимни тайинладилар. Хуллас, биринчи шеърим саккизинчи март байрами ҳақида эди. Кимдир илк шеърини ҳаяжон билан эслайди, илк шеъримни ёдга олганимда, ҳеч бир илҳом, ҳис-туйғусиз, қўрқувдан шеър ёзилгани сабаб юрагимга ҳали-ҳалигача оғриқ киради.

Бир кун мактабга борсам, катта шов-шув, ўқувчилардан “Жиззах ҳақиқати” газетасида шеърим босилганини эшитдим. Устозимнинг шеърларимни таҳририятга берганидан бехабар эдим. Ўша даврда ҳам газетага меҳр бошқача бўлган экан. Ҳамманинг оғзида менман, ўқитувчиларимизнинг мақтовлари, синфдош қизларнинг ҳурмат билан қараганлари хаёлимдан кетмайди. Ҳозир эсласам кулгим келади. Бола табиатан мақтовга ўч бўлади. Фақат мақтов эшитиш учун шеър ёза бошладим. Дарсдан сўнг борадиган жойимиз мактаб кутубхонаси эди.

Бир куни қўлимга “Гулистон” журнали тушиб қолди, қарасам журнал саҳифасида беш-олтита шоирларнинг ижод намуналари чоп этилган экан. Ҳавас билан шеърларимни юбордим, лекин босилмади. Ўзимга ишонган, қизиққон пайтларим эди: “Жиззах ҳақиқати” газетасида чиққан шеър ҳамма журналларда ва газеталарда чоп этилиши керак, деб ўйлаб жаҳлим чиққан. Ўша пайтда бош муҳаррир лавозимида Асқад Мухтор ишларди. Уч йил тўхтовсиз хат юбордим босишмади, охири юбормай қўйдим. Ниҳоят ўнинчи синфда ўқиётганимда шеърларим чоп этилибди. Тўғриси, илк шеъримнинг нашр этилиши мени ҳаяжонга солган. Эсласам, кулгим қистайди, ўша даврларда мендан зўр шоир йўқдай эди. Бугун ўйласам, шеър ёзишимга устозларимнинг мақтовлари сабабчи бўлган экан.

Шеърият гўзал аждаҳо, у катта қурбонликни талаб қилади. Астойдил меҳнат қилиш керак. Ҳозиргача биринчи шеъри чиққан йигит-қизларни кўрсам, устозларимнинг айтган мақтовлари ёдимга тушиб, ҳаяжонланиб кетаман.

Ўқиганим сари дунёқарашим ўсиб борди. Айниқса, Анна Аҳматова, Марина Цветаева, Пушкин каби рус ижодкорлариниг китобларини ўқиб ҳайратланардим.

Ёзаётганда турли унвонларни кўзламаслик керак, ҳақиқий унвон — бизнинг қўлимизга Ҳақ томонидан бериб қўйилган қалам ва истеьдод, деб ўйлайман. Шеър бу — кўнгил мулки, шундай экан, баҳосини ҳам кўнгил беради. Муҳими, ёзишдан, ўқишдан тўхтамаслик.

Шоҳсанам Нишонова ёзиб олди
Манба: «Китоб дунёси» газетаси веб—саҳифаси

Абдували ҚУТБИДДИН
ШЕЪРЛАР

«ОЗОДЛИК» ДОСТОНИДАН ПАРЧА

Озодлик, сени мен кўзимнинг
Қони-ла ювганман,
Сен-ла илиганман, сен-ла совиганман.
Юрагим ичида жаҳондай кўрганман…

Онамсан – озодлик, юзларим кўксингда,
Қўлларим бўйнимда, мени сен севгайсан.
Очликдан қўрқмасман, риёдан қўрқарман,
Қулмасман, қулликка бормайман, Озодлик!

Бормасман оёқлар остига…
Сен мени эрка капалагимсан,
Бошимга қўнгансан, бошимдан кетмайсан,
Қизимсан, қизил қизғалдоғимсан,
Оримсан, номуссан – сендан кечмайман,
Озодлик!

Озодлик – сен тоғсен, пастқам эмассан,
Шошсан, Самарқандсан, Қўқонсан, Гурганж.
Сўлимсан, ўлиммас – сен Насафимсан,
Соримсан, оримсан, ўт нафасимсан.
Сенсиз қандай яшай – ҳавосан, сувсан,
Жаҳонсан, жонгинам, ютоқганимсан,
Сенсиз ҳаёт борми, Озодлик!
Сенсиз нажот борми, Озодлик!

Сурурдан чанқадим,
Ғурурдан чанқадим,
Кўзу қароғингдан
Сув бердинг, Озодлик!
О, бу қандай сув эди, Озодлик!
Тирноғу сочимга тўқлик югурди,
О, азиз лаззатим – Озодлик!
Юрагим тўқ энди, Озодлик!

ЭЙ ДИЛБАРИМ

Оҳумидинг ёбонимда сув излаган,
Ёҳумидинг томонимда лаб излаган,
Даллигина жаҳонимда,
Сийму зарим:
– Эй дилбарим…

Чашмамидинг, тошлар узра тўкиласан,
Уфқмидинг, қуёш кетгач йиқиласан,
Ямоқ тушган ҳаётимда
Сен чеварим:
– Эй дилбарим…

Бий далада қуюн ила сочилдинг-а,
Ўртасида явшан ила очилдинг-а,
Юрагимга қадаб қўйган
Оқ гавҳарим:
– Эй, дилбарим…

Кошкийди, то қиёмат биз ёнма-ён,
Кошкийди, то қиёмат биз жонма-жон.
Гулхан ёқиб узун туннинг этагида,
Билагимиз тилиб қўйсак уст-устига.
То қиёмат
Зикр айтсам?
Моҳпайкарим,
То қиёмат зикр айтсам, моҳпайкарим:
– Эй дилбарим…

ЛАҲЗА

Митти бир лаҳзага сиғсак иккимиз,
Кўксимга бош қўйсанг
Ва шивирласанг.
Бармоқлар қовушиб ёнса илгимиз,
Дудоғинг тойғонса,
Мен шивирласам.

Лаҳзани ёпсаг-у, қамалсак буткул,
На эшик-дераза, на майда-чуйда.
Унда мавжуд бўлсак нуқул ва нуқул,
Ел каби қалқиниб,
Таралиб куйдай…

Камида миллиард йил шавқини кўрсак,
Коинотдай
Буюк юксалсак не суд.
Қирқ бўлиб чиқсаг-у,
Руҳга эврилсак,
Дуд бўлиб-э-э-эй, дуд…

Ҳовлию кўчалар, катта йўллари,
Ғамлари, қувончу машмашалари.
Қўллари ёнида ҳурган тиллари,
Тозаю нотоза хархашалари..

Бўлмаган ония,
Оҳ, қандай севсак,
Оҳ, қандай титрасак,
Оҳ, қандай яна…
Юраги
Кўксимни
ёрган
Ҳамхонам,
Лаҳзага
Қамалиб
Толган
Девонам…

* * *

Самарқанд мени баҳорда чақиради,
Минорлар юради гаплашиб.
Дарғомда уйғонган балиқлар бақиради,
Камалаклар қувлашар ранг талашиб.

Боғлар гуркирайди, осмон ҳам ғилт- ғилт,
Бир йиғлаб олади, кулар қалдираб.
Қушлар гурросига мўлтираб мўлт-мўлт
Шаҳарга киради қирлар галдираб.

Ҳай-ҳайлаб томларга чиқар одамлар,
Дўппиларга тўлар юлдузлар нури.
Тизилиб рақс тушиб берар оқшомлар
Кундузларга чироқ кўтартиришиб.

Самарқанд мени чақиради бир кун,
Сочларин қиздириб мажнунтолининг,
Кўкрак қафасини ёриб бораман,
Қон пуркаб юзига шамолнинг.

Манба: «Ёшлик» журнали веб—саҳифаси

SHE’R — KO’NGIL MULKI!
Shoir Abduvali Qutbiddin bilan suhbat

Maktabimizda devoriy gazeta bo’lib, uni yuritishda bolalarga boshchilik qilish uchun meni tayinlashgandi. Bir kuni ustozimiz to’satdan: “Sen adabiyot fanidan yaxshi o’qiysan, sakkizinchi mart yaqin, shu mavzuda she’r yozib kel”, — dedilar. Adabiyotdan boshqa fanlarlarni yaxshi o’zlashtirolmasdim.

— She’r yozolmayman, — dedim.
— Senga uch kun muhlat, — dedilar.

Hozirgi kunda qanday, menga qorong’i, lekin ustozlarning gapi-gap, gapiga kirmasak, tanamizga qattiq jarohat yetishi tayin edi. She’r yozish dardida dadamning kutubxonalariga qamalib olib Fuzuliy, Mashrab, Navoiy, Usmon Nosir kabi shoirlarning kitoblarini o’qiganman. Nihoyat oradan uch kun o’tib yozgan she’rimni adabiyot o’qituvchimizga ko’rsatdim. Ma’qul kelibdi chog’i devoriy gazetaning har soniga she’r yozib kelishimni tayinladilar. Xullas, birinchi she’rim sakkizinchi mart bayrami haqida edi. Kimdir ilk she’rini hayajon bilan eslaydi, ilk she’rimni yodga olganimda, hech bir ilhom, his-tuyg’usiz, qo’rquvdan she’r yozilgani sabab yuragimga hali-haligacha og’riq kiradi.

Bir kun maktabga borsam, katta shov-shuv, o’quvchilardan “Jizzax haqiqati” gazetasida she’rim bosilganini eshitdim. Ustozimning she’rlarimni tahririyatga berganidan bexabar edim. O’sha davrda ham gazetaga mehr boshqacha bo’lgan ekan. Hammaning og’zida menman, o’qituvchilarimizning maqtovlari, sinfdosh qizlarning hurmat bilan qaraganlari xayolimdan ketmaydi. Hozir eslasam kulgim keladi. Bola tabiatan maqtovga o’ch bo’ladi. Faqat maqtov eshitish uchun she’r yoza boshladim. Darsdan so’ng boradigan joyimiz maktab kutubxonasi edi.

Bir kuni qo’limga “Guliston” jurnali tushib qoldi, qarasam jurnal sahifasida besh-oltita shoirlarning ijod namunalari chop etilgan ekan. Havas bilan she’rlarimni yubordim, lekin bosilmadi. O’zimga ishongan, qiziqqon paytlarim edi: “Jizzax haqiqati” gazetasida chiqqan she’r hamma jurnallarda va gazetalarda chop etilishi kerak, deb o’ylab jahlim chiqqan. O’sha paytda bosh muharrir lavozimida Asqad Muxtor ishlardi. Uch yil to’xtovsiz xat yubordim bosishmadi, oxiri yubormay qo’ydim. Nihoyat o’ninchi sinfda o’qiyotganimda she’rlarim chop etilibdi. To’g’risi, ilk she’rimning nashr etilishi meni hayajonga solgan. Eslasam, kulgim qistaydi, o’sha davrlarda mendan zo’r shoir yo’qday edi. Bugun o’ylasam, she’r yozishimga ustozlarimning maqtovlari sababchi bo’lgan ekan.

She’riyat go’zal ajdaho, u katta qurbonlikni talab qiladi. Astoydil mehnat qilish kerak. Hozirgacha birinchi she’ri chiqqan yigit-qizlarni ko’rsam, ustozlarimning aytgan maqtovlari yodimga tushib, hayajonlanib ketaman.

O’qiganim sari dunyoqarashim o’sib bordi. Ayniqsa, Anna Ahmatova, Marina Svetaeva, Pushkin kabi rus ijodkorlarinig kitoblarini o’qib hayratlanardim.

Yozayotganda turli unvonlarni ko’zlamaslik kerak, haqiqiy unvon — bizning qo’limizga Haq tomonidan berib qo’yilgan qalam va iste`dod, deb o’ylayman. She’r bu — ko’ngil mulki, shunday ekan, bahosini ham ko’ngil beradi. Muhimi, yozishdan, o’qishdan to’xtamaslik.

Shohsanam NISHONOVA yozib oldi
Manba: «Kitob dunyosi» gazetasi veb—sahifasi

Abduvali QUTBIDDIN
SHE’RLAR

«OZODLIK» DOSTONIDAN PARCHA

Ozodlik, seni men ko’zimning
Qoni-la yuvganman,
Sen-la iliganman, sen-la soviganman.
Yuragim ichida jahonday ko’rganman…

Onamsan – ozodlik, yuzlarim ko’ksingda,
Qo’llarim bo’ynimda, meni sen sevgaysan.
Ochlikdan qo’rqmasman, riyodan qo’rqarman,
Qulmasman, qullikka bormayman, Ozodlik!

Bormasman oyoqlar ostiga…
Sen meni erka kapalagimsan,
Boshimga qo’ngansan, boshimdan ketmaysan,
Qizimsan, qizil qizg’aldog’imsan,
Orimsan, nomussan – sendan kechmayman,
Ozodlik!

Ozodlik – sen tog’sen, pastqam emassan,
Shoshsan, Samarqandsan, Qo’qonsan, Gurganj.
So’limsan, o’limmas – sen Nasafimsan,
Sorimsan, orimsan, o’t nafasimsan.
Sensiz qanday yashay – havosan, suvsan,
Jahonsan, jonginam, yutoqganimsan,
Sensiz hayot bormi, Ozodlik!
Sensiz najot bormi, Ozodlik!

Sururdan chanqadim,
G’ururdan chanqadim,
Ko’zu qarog’ingdan
Suv berding, Ozodlik!
O, bu qanday suv edi, Ozodlik!
Tirnog’u sochimga to’qlik yugurdi,
O, aziz lazzatim – Ozodlik!
Yuragim to’q endi, Ozodlik!

EY DILBARIM

Ohumiding yobonimda suv izlagan,
Yohumiding tomonimda lab izlagan,
Dalligina jahonimda,
Siymu zarim:
– Ey dilbarim…

Chashmamiding, toshlar uzra to’kilasan,
Ufqmiding, quyosh ketgach yiqilasan,
Yamoq tushgan hayotimda
Sen chevarim:
– Ey dilbarim…

Biy dalada quyun ila sochilding-a,
O’rtasida yavshan ila ochilding-a,
Yuragimga qadab qo’ygan
Oq gavharim:
– Ey, dilbarim…

Koshkiydi, to qiyomat biz yonma-yon,
Koshkiydi, to qiyomat biz jonma-jon.
Gulxan yoqib uzun tunning etagida,
Bilagimiz tilib qo’ysak ust-ustiga.
To qiyomat
Zikr aytsam?
Mohpaykarim,
To qiyomat zikr aytsam, mohpaykarim:
– Ey dilbarim…

LAHZA

Mitti bir lahzaga sig’sak ikkimiz,
Ko’ksimga bosh qo’ysang
Va shivirlasang.
Barmoqlar qovushib yonsa ilgimiz,
Dudog’ing toyg’onsa,
Men shivirlasam.

Lahzani yopsag-u, qamalsak butkul,
Na eshik-deraza, na mayda-chuyda.
Unda mavjud bo’lsak nuqul va nuqul,
Yel kabi qalqinib,
Taralib kuyday…

Kamida milliard yil shavqini ko’rsak,
Koinotday
Buyuk yuksalsak ne sud.
Qirq bo’lib chiqsag-u,
Ruhga evrilsak,
Dud bo’lib-e-e-ey, dud…

Hovliyu ko’chalar, katta yo’llari,
G’amlari, quvonchu mashmashalari.
Qo’llari yonida hurgan tillari,
Tozayu notoza xarxashalari..

Bo’lmagan oniya,
Oh, qanday sevsak,
Oh, qanday titrasak,
Oh, qanday yana…
Yuragi
Ko’ksimni
yorgan
Hamxonam,
Lahzaga
Qamalib
Tolgan
Devonam…

* * *

Samarqand meni bahorda chaqiradi,
Minorlar yuradi gaplashib.
Darg’omda uyg’ongan baliqlar baqiradi,
Kamalaklar quvlashar rang talashib.

Bog’lar gurkiraydi, osmon ham g’ilt- g’ilt,
Bir yig’lab oladi, kular qaldirab.
Qushlar gurrosiga mo’ltirab mo’lt-mo’lt
Shaharga kiradi qirlar galdirab.

Hay-haylab tomlarga chiqar odamlar,
Do’ppilarga to’lar yulduzlar nuri.
Tizilib raqs tushib berar oqshomlar
Kunduzlarga chiroq ko’tartirishib.

Samarqand meni chaqiradi bir kun,
Sochlarin qizdirib majnuntolining,
Ko’krak qafasini yorib boraman,
Qon purkab yuziga shamolning.

Manba: «Yoshlik» jurnali veb—sahifasi