Бир ой бўлди. Энди гапиришим керак, шекилли… Телевидениеда айтган тўғри сўзларимнинг тўқмоғи бошимни ёрди… Интернетда мен ҳақимда миш-мишлар кўпайиб кетди. Ўзим батафсил айтиб бера қолай.

Каримберди ТЎРАМУРОД
ТЎҒРИ ГАПНИНГ ТЎҚМОҒИ

Каримберди Тўрамурод 1960 йилда Самарқанд вилояти Ургут туманидаги Дўстлик қишлоғида туғилган. Самарқанд давлат университетини ва Тошкент давлат маданият институтини тугатган. Йигирма йил давомида қишлоқ мактабида математикадан дарс берган ва қишлоқ маданият уйига раҳбарлик қилган. 2003 йилда “Бекажон” газетасига ишга таклиф қилинган ва танаффуслар билан бўлса-да, узоқ йиллар газетада ишлади. Бундан кейин ҳам ишлашига ишонамиз.
Каримберди Тўрамуроднинг “Гунг қиз”, “Синфдошлари йўқ одам”, “Худоёров йигитлари”, “Жийда гули”, “Дилхирож”, “Майда безори қария” каби китоблари чоп этилган. Ёзган киносценарийлар асосида “Ота”, “Сабринисо”, “Чақмоқ” каби фильмлар ва “Жийда гули” телесериали суратга олинган.

1.Нима бўлган эди?

Ўзбекистонда президент алмашди. Сиёсат ўзгарди. Яхши томонга ўзгарди. Ғайрати, шижоати ҳар биримизга ўрнак бўла оладиган Шавкат Мирзиёев тинимсиз ижобий ўзгаришларни амалга оширмоқда. Биз, қалам аҳлидан ҳам эркин фикрларни, танқидий мулоҳазаларни кутмоқда. Шу мамлакат фуқароси сифатида ҳар ким ўз фуқаролик позициясини изҳор қила оладиган кунларга етдик. Ана шу ижобий ўзгаришлар боис мен ҳам кўнглимдаги айрим гапларни президентнинг вертуал қабулхонасига ёздим. Матбуотда ҳам ўз фикрларимни баён қилдим.

2017 йил 26-июнь. “Ўзбекистон” телеканалининг “Муносабат” кўрсатувида озгина тўғри сўзни айтиб қўйдим. Бу давлат газеталарига мажбурий обуна қилиниши тўғрисидаги сўз эди. Ўша кўрсатувда давлат газеталари вакиллари доимий гапларини айтиб, “Ўз ишимиздан қониқмаймиз”, деб турганларида мен ўзим ишлайдиган “Эрудит” ижодий марказининг “Бекажон” газетаси ишидан қониқишимни, муштарийлардан қоплаб хатлар олишимизни айтдим. Ўз газетамни яхшигина реклама ҳам қилдим. (Кўрсатув видеосини пастда лотинча матн орасида кўришингиз мумкин)

27-июнь. “Эрудит” ИМ бош муассиси Бекзод Зокиров бошқа раҳбарлар олдида мени кўп мақтаб, менинг шарафимга қадаҳ кўтарди ва қуйидаги сўзларни айтди:

− Каримберди Тўрамурод “Бекажон” газетасининг фахри, ори, номуси ва шарафи! Бутун республикадаги муштарийлар “Бекажон” газетасини Каримберди Тўрамурод ёзаётган ҳикоялар ва мақолалар учун сотиб олади. Одамлар “Бекажон” деганда Каримберди Тўрамуродни тушунишади. Мен шундай дўстим борлигидан фахрланаман!

27-июнь. “Маданият ва маърифат” телеканалида “Очиқ студия” кўрсатуви намойиш этилди. Унда мен яна бир тўғри сўзни айтиб қўйдим. Бу биз газетада халқ дардини очиқчасига ёзсак, дарров бир неча юқори ташкилотлардан хатлар келиши, текширувчилар келиши, “Матбуот ва ахборот агентлиги” мониторинг ўтказиб, газетани ёпишгача бўлган огоҳлантиришлар айтилиши ҳақидаги сўз бўлиб, мисол тариқасида ўқитувчилар ва шифокорларнинг кўча тозалаш, пахта териш, қурилиш каби бошқа ишларга жалб қилинишини ҳам айтиб ўтдим. (Кўрсатув видеосини пастда лотинча матн орасида кўришингиз мумкин)

Икки кўрсатув эл ичида овоза бўлди. Аввало, юртда ошкоралик бўлаётганидан, ҳақ сўзлар айтила бошлаганидан давлат телевиденисидан тўғри сўзлар айтила бошлаганидан эл суюнди. Ўша лавҳалар одамларнинг телефонларига чиқиб кетди.

Газетамизга ҳам муносабат ўзгаргани хатлардан сезилди. Қорақалпоғистондан мактуб йўллаган Д.Тажимуратов ўз ходимлари учун 15 нусха “Бекажон” гаазетасига обуна бўлгани ҳақида ёзди.

28-июнь куни “Эрудит” ИМ умумий йиғилишида Бекзод Зокиров яна менинг шарафимга кўп яхши гапларни айтди. Айримларини келтираман:

− “Эрудит” ИМ учун энг катта фойда келтираётган иккита ходимдан биттаси Каримберди Тўрамурод. Ҳамма ёшлар қотиб қолган, таҳририятдан ташқарига чиқмайди. Ёшларга ўрнак бўлиб, юраги ёниб ишлаётган битта Каримберди Тўрамурод. У таҳририятда ўтирмайди, юрт кезади, ҳали Сурхондарёдан, ҳали Андижондан, ҳали Тошкентдан ўзи бориб, одамлар билан учрашиб, эксклюзив мақолалар тайёрлаб келади. Шунинг учун халқ унинг ёзганларини севиб ўқийди, унинг ёзганларини кутади. Мен бугундан бошлаб, Каримберди Тўрамуродни “Бекажон” газетасига бош муҳаррир қилиб тайинлайман!

Мен шу йиғилишда катта хато қилдим. Муҳаррир бўли ишлаб турган Холиёр Сафаров ва аёвсиз танқидга учраган ўзбек таҳририяти директори Наргиза Розиқоваларнинг ёнини олиб, мана бу сўзларни айтдим:

− Ҳозир таҳририят энг яхши таркибда ва ишларимиз жуда яхши кетаяпти. Илтимос, сиз бош муассиссиз, биздан газетани талаб қилинг, аммо таҳририятнинг ким муҳарри бўлиши, ким бошқа ишни қилиши масалаларига аралашманг!

Буни муҳаррирликдан олингани учун ўша ернинг ўзида ранги бўзариб кетган укамизга ачинганимдан, қолаверса, ўзимнинг мансаб, лавозим деган нарсаларга мутлоқо ҳавасим бўлмаганидан айтдим. Аммо бош муассис Бекзод Зокиров бунақа гапни кутмаган эди, у менинг гапимни “Бизнинг ишларимизга мутлоқо аралашманг”, деган маънода тушунди. У бунақа гапни кечира олмайдиган ва унутмайдиган одам.

Кутганимдек бўлди ва кейинги кундан бошлаб кунига икки-уч мартадан йиғилиш чақирадиган бўлди ва ўша гапни такрор-такрор айтиб, “Бу корхона меники, истаган куним уни ёпаман, сен эса мендан ишларингга аралашмаслигимни талаб қилаяпсан”, деган сўзларни айта бошлади. Мен унга корхона уники эканини, фақат таҳририятдаги таркибий ўзгаришларга аралашмаслигини сўраганимни тушунтира олмадим. Зеро, у буни тушунишни истамас, ўзини хафа қиладиган маънони топган ва шуни маҳкам “ушлаб” олган эди.

30-июнь куни Бекзод Зокиров мен “Бекажон”да ёзган “Исо Руҳиллоҳ” деган мақолани муҳокама қилиб, мақоладан хатолар ахтарди ва у ерда бошқа дин вакилларини камситганимни рўкач қилиб, мени динни яхши билмай туриб, мақола ёзганликда, ўзи аслида, яхши мақола ёза олмасликда, индамаса, мен диний экстремизмга оид нарсаларни ҳам ёзиб юборишим мумкинлигида айблади.

− “Исо Руҳиллоҳ” номли мақола тўлиқ Қуръондан олинган ва у ерда менинг исми шарифимдан бошқа ҳамма сўзлар Қуръонга тегишли, − дедим.

− “Бузуқ ақида эгалари” деган сўзларингиз бошқа дин вакилларини камситишдир, − деди Бекзод Зокиров.

Мен шу ерда Бекзод Зокировга ёқмайдиган ва унинг “суягини қақшатадиган” иккинчи гапимни айтдим:

− Сиз буни тушунмайсиз, бу менинг сўзим эмас, бу Аллоҳнинг сўзи.

1-июль куни яна ҳаммани йиққан Бекзод Зокиров бу сўзимни ҳам маҳкам “ушлаб” олиб, менга қарши жиддий гапларни айта бошлади:

− Ўзбекистон телевидениесидаги чиқишлари билан Каримберди Тўрамурод бизни катта балога рўбарў қилиб қўйди, энди турли идоралардан текшир-текшир бошланади, мана, бошлаб мени анови идорага суҳбатга чақиришди, Матбуот ва ахборот агентлиги вакилимизни чақириб, Каримберди Тўрамурод мақолалари хусусида жиддий огоҳлантирди. Энди турли текширишлар бошланади. Буларнинг олдини олишимиз керак, ўзимиз ҳаммадан олдин бир қарорга келишимиз керак, − деди ва қолганларнинг ҳам фикрини сўради.

Қолганлар эса ҳамиша уларни “боқиб турган” Бекзод Зокировнинг гапларини маъқуллашдан бошқага ярамаган ва бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас. Улар ҳам менинг хато қилганимни, диний билимим бўлмай туриб, диний мақола ёзганимни, ваколатим бўлмай туриб, Ўзбекистон телевидениесида чиқиш қилганимни ва, энг муҳими, Ўзбекистонда мажбурий обуни бор, дея ЁЛҒОН ГАПИРГАНИМНИ айтишди. Бу мақолани ёзишни топширган муҳаррир Холиёр Сафаров ҳам, директор Наргиза Розиқова ҳам бор айбни менга ағдариб тураверишди. Албатта, мен уларга “Шунчалик ақлли экансизлар, бу мақола зарарли эканини билар экансизлар, нега сизлар уни газетага қўйдиларинг, нега ўтказиб юбордиларинг, ваҳоланки, мақолаларимнинг тенг ярмини қисқартириб ташлаганларингда ҳам индамайман-ку?” деганимда улар доимгидек, ерга қараб тураверишди. Уларга айбларини тан олишдан кўра, менинг ҳақлигимни эътироф этишдан кўра, ноҳақлиги аниқ бўлган, аммо уларга маош бериб турган одамнинг гапини маъқуллаш, уни олқишлари манфаатлироқ эди.

Йиғилиш баённомаси тузилди. Ўзимиз қолганимизда нуқул раҳбардан менга нолийдиган ходимлар менинг ҳақимда “холис” фикрларини айтишди:

Севара Зокирова, ижрочи директорнинг ижодий масалалар бўйича ўринбосари:

− Ислом – эзгулик дини. Бунда бир динни улуғлаб, бошқа динни камситиш ёки рад этиш йўқ. Шундай экан, мақоладаги, “… бу бузуқ ақида эгаларига” мазмунидаги сўзлар ўйланмай ёзилган сўзлар, деб биламан.

Наргиза Розиқова, “Эрудит” ижодий маркази ўзбек таҳририяти директори:

− Каримберди Тўрамуроднинг телевидениеда “Бекажон” газетаси номидан чиқиши қувонарли ҳол, аммо у кишининг “бугун юртимизда айрим газета-журналлар мажбурий обуна қилинади”, деган сўзлари исботсиз гап. Чунки бугунги кунда мамлакатимизда мажбурий обуна йўқ. Масалан, мен бунга дуч келмаганман. Газетада чоп этилган диний мавзудаги мақоладаги чалкашликлар, Исо алайҳиссалом, Инжил китоби ҳақидаги қарашлари, шахсий қарашлар деб биламан ва ҳали муаллифнинг бу борада билимлари етишмаслигидан далолат беради.

Холиёр Сафаров, «Бекажон» газетаси пайшанба сони муҳаррири:

− Каримберди Тўрамуроднинг “Муносабат” кўрсатувида чиқиш қилиши ва у ерда “Бугун айрим, газеталар, шу жумладан “Халқ сўзи” газетаси мажбурий обуна қилдирилади!” деган сўзлари ҳиссиётга берилишдан бошқа нарса эмас. Чунки бугун мамлакатимизда обуналар ихтиёрий бўлиб, бу ҳар бир газетхоннинг ўз хоҳиши ҳисобланади. Газетада чоп этилган диний материаллар эса “Қуръон асосида тайёрланди” дейилган бўлса ҳам, диний билимнинг ва малаканинг етишмаслиги натижасида йўл қўйилган камчилик ҳисобланади. Бунда муаллифнинг ҳам, муҳаррир сифатида менинг ҳам айбим бор. Биз мақолани Ўзбекистон мусулмонлари идораси рухсати билан чоп этишимиз керак эди.

Ситора Азизова, «Бекажон» газетаси жума сони муҳаррири:

− Ҳар бир ходим таҳририят номидан гапирганда, аввало масъулиятли бўлиши керак ва исботсиз, пуч сўзлардан қочиши керак. Каримберди Тўрамуродов “Муносабат” кўрсатувида ҳам, “Очиқ студия”да ҳам исботсиз сўз айтди. Исо алайҳиссалом ҳақидаги мақоласи эса Ўзбекистон мусулмонлар идораси ёки Диний қўмита рухсати билан чоп этилиши керак бўлган материал эди.

Дилфуза Зарипова, «Бекажон» газетаси пайшанба сонида нашр учун масъул:

− Каримберди Тўрамурод “Муносабат” кўрсатувчида кучли баҳсга киришиб кетди ва ўйламасдан исботсиз гапларни айтди. Чиндан ҳам бугун мамлакатимизда мажбурий обуна йўқ. Кимки бирор газета ёки журналга обуна бўлса, ўз ихтиёри билан бўлади. Қолаверса, бугун журналистика тараққий этди. Сўз эркинлиги, ахборот олиш эркинлиги бор. Бугун журналистларга ҳеч қандай чеклов йўқ. Фақат, қонун доирасидан чиқмаса бўлди. Шундай экан, Каримберди Тўрамуродовнинг кўрсатувларда айтган сўзларига қўшила олмайман. Диний мавзудаги мақолаларига ҳам. Чунки унда холислик, диний бағрикенгликка эътибор бермаган, тор фикр билан ёндошган.

Аслиддин Мустафоев, газета ходими:

− Каримберди Тўрамуроднинг ойнаи жаҳон орқали айтган исботсиз сўзлари ва диний билимлари етмасдан, бунга ҳуқуқи бўлмасдан ёзган мақолалари барчамизга сабоқ бўлсин. Хулосам шу.

(Шу ўринда мен ҳам бир хулосамни айтиб ўтишим керак. Шу болани шогирдим деган эдим, меҳр қўйган эдим, олдин биттаси нонкўрлик қилганида қутулган эдим, Худога шукур, бунисидан ҳам қутулдик…)

Хуллас, йиғилиш қарор қабул қилди. Баённомадан:

“Юқоридагилардан келиб чиқиб,

ҚАРОР ҚИЛИНДИ:

1. “Бекажон” газетасининг №47-сонида чоп этилган “Исо Руҳиллоҳ” мақоласи юзасидан ички текширув ўтказиш учун комиссия ташкил этилсин.

2. Ички комиссия текшируви хулосаси эълон қилингунча муаллиф Каримберди Тўрамурод эгаллаб турган лавозимидан четлаштирилсин.

3. Ходимларнинг эгаллаб турган лавозимларини танқидий баҳолаш натижасига кўра: “Бекажон” газетасининг муҳаррири Х.Сафаров муҳаррир ўринбосарлигига, Н. Розиқова ўзбек таҳририяти директорлигидан газета муҳаррирлигига, С.Зокирова ижрочи директорнинг ижодий масалалар бўйича ўринбосарлигидан ўзбек таҳририяти директорлигига ўтказилсин.

4. Қарор ижросини назорат қилиш ижрочи директор Ф.Бахриев зиммасига юклатилсин”.

2. Нима бўлди?

Икки ҳафта уйда ўтирдим. Бировга бир сўз айтмадим. Чунки билар эдим, Бекзод Зокиров бировларнинг гапи билан шошиб қарор чиқариб, одамларнинг кўнглини оғритиб қўяди. Аммо бир неча кун ўтиб, ноҳақлик қилганини тушуниб, гарчи, кечирим сўрамаса-да, (бу унинг приципларига зид) қарорини ўзгартиради.

Менинг эса ишимдан ажралгим келмайди. Тўғри, у ерда катта ойлик ҳам олмайман, бирор лавозимда ҳам эмасман, буни истамайман ҳам. Аммо “Бекажон”да пайдо бўлишида ўзимнинг ҳиссам катта бўлган ажойиб бир адабий муҳит бор. У ерда ишлаш менга роҳат бағишлайди. Кўнглимдаги мақолалар ва ҳикояларни ёзаман, муштарийлардан юзлаб, минглаб хатлар оламан, уларнинг миннатдорчиликларидан хурсанд бўламан. “Тўра Мурод бизнинг қишлоқни тасвирлайди, атрофимиздаги одамлар ҳақида ёзади, бизнинг тилимизда ёзади, унинг ёзганларини бир ўқишда тушунамиз, маза қиламиз”, деган мактублар одамга қанот бағишлайди-да.

Эркак кишининг иккита нарсаси бўлсин: бири байрамга бораётгандек шодланиб борадиган иши бўлсин, иккинчиси байрамга бораётгандек талпиниб борадиган, унинг келишини интиқ кутадиган оиласи бўлсин!

Мен кейинги 15 йилда “Бекажон” туфайли ана шу икки нарсага эришиб, кўнгил хотиржамлигини топган эдим. Шунинг учунгина ишдан кетгим келмас эди. Қолаверса, кўпчилиги ростданми, кўнглим учунми, устоз дейдиган жамоадошларимдан ажралгим келмас эди.

Бундай ҳолатлар олдин ҳам икки марта бўлган, ҳар гал Бекзод Зокиров мени яна чақириб олган, “Иккаламиз дўстмиз, сиз менинг чин дўстимсиз, жўрачиликда бўлади-да, мен сизни яхши кўраман, ишлайверинг”, деган ва мен ҳам иккимизнинг «Чин дўстлигимизга ишониб», ишлаб кетаверганман. Иззатталаблик ҳам қилиб ўтирмаганман. Шунинг учун ҳам Бекзод Зокировнинг мени чақиришидан умидвор эдим ва бунга ичимдан ишонар эдим!

Кутганимдек бўлди. Икки ҳафталик “таътил”дан кейин мени Бекзод Зокиров чақирди ва одати бўйича ҳайдашда ҳамманинг олдида беобрў қиладиган, қайтариб олишда ёлғиз гаплашадиган раҳбарим ёлғиз ўзимга тушунтириш ишларини олиб бориб, мени юпатувчи сўзларни айтиб, хусусан, ўрнимга мендек қимматли ходимни, ёзувчини, ўткир журналистни топа олмаслигини айтиб, хос топшириқларни бериб, ишга бораверишимни айтди.

Мен таҳририятга кирдим. Таҳририятдагилар менинг қайтганимдан, ростми, ёлғонми, хурсанд эканликларини изҳор қилишди, аммо “қайғули” бир янгиликни ҳам айтишди:

− Қайтганингиз яхши, аммо ойлигингиздан хабарингиз борми?

Кейин улар бири олиб, бири қўйиб, доимгидек, менга арзи ҳол қилиб кетишди. Ойликларидан юз-икки юз мингдан “кесишганини” айтишди. Бири бошқа иш ахтараётганини, бошқаси ўз юртига кетишини билдиришди. Энг кўп менинг ойлигимдан “кесишганини” айтишди.

Бориб, ойликлар билан қизиқдим. Менинг ойлигимни оз эмас, кўп эмас, нақд 500.000 сўм камайтиришибди. Мен борига барака, деб ишлаб кетаверишим ҳам мумкин эди, аммо бошқаларнинг маошларини кўриб, кайфиятим бузилди. Ойлигимнинг яқинда ишга келган қизгинанинг ойлиги, келганига уч кун бўлган ёшгина яна бир қизчанинг ойлиги билан бир хил қилиб қўйилгани алам қилди. Қоровулнинг ҳам ойлиги меникича эди. Энг ажабланарлиси, дарвозахонада турадиган, дарвозани очиб-ёпишдан бошқа иш қилмайдиган одамнинг ойлиги меникидан катта эди.

Бу атайлаб қилинганига, мени ўз хоҳишим билан кетишимга эришмоқчи бўлишаётганига фаросатим етиб қолди. Бунақа адолатсизлик қилинган жойда ишламаслигимни ижрочи директорга айтдим ва шу кундан ишга бормай қўя қолдим.

Икки кун ўтиб, Бекзод Зокиров қўнғироқ қилиб, “Нега ишда йўқсиз?” деб сўради. “Ўйлаб кўрганимни ва энди ишламаслигимни” айтдим.

− Мардлик қилиб, шуни юзимга айтсангиз бўлмасмиди? – деди Бекзод Зокиров аччиқ билан.

Дарҳол ишхонага етиб бордим ва “мардлик” қилдим.

− Сизнинг ўзимга айтмай, ойлигимни 18-20 ёшли, ҳали кимлигини муштарийлар тугул ўзингиз ҳам билмайдиган қизчаларнинг ойлиги билан бир хил қилиб қўйишингиз мардликми? Уларнинг қобилиятлари, истеъдодлари, тажрибалари меники билан бир хилми? 18 ёшли қизчаларнинг эҳтиёжлари ҳам 57 га кирган, тўрт фарзанднинг отаси бўлган, уларни уйли-жойли қилиш ташвишидаги одамнинг эҳтиёжлари билан бир хилми? Ҳаммаси майли, менинг ҳурматим, иззатим, фаолиятим, газета учун сингган меҳнатим қоровулники билан баробарми?

Ҳар доимгидек тез реакция билдирадиган Бекзод Зокиров “муносиб жавоб”ларни қалаштириб ташлади:

− Қоровулнинг хизмати сизникидан жуда катта, унинг вазифаси сизникидан масъулиятлироқ. Ойликларни тираж тушиши муносабати билан туширдим. Тиражни оширсаларинг, ойлик ҳам ошади.

Мен унинг яна адолатсизлик қилаётганини ўзимча исботлаб бердим.

− Ойликларимиз тираж билан боғлиқ бўлса, биздан икки марта кам тиражда чиқадиган русча газета муҳаррирининг ойлиги нега меникидан икки марта катта? Нега унинг ойлигини тиражига яраша қилмадингиз?

Бекзод Зокиров эса яна ўзини хафа қиладиган жумлани “ушлаб” олди. Уни адолатсиз дейишим жиғибийронини чиқарди ва у ёғига бу ерда ёзишни мен ўзимга эп билмайдиган сўзларни айта бошлади.

Мен ўша ерда бўлган таҳририят ходимлари билан ҳам бирданига хайрлашиб, ишларига ва корхонага омад, ишларига барака тилаб, энди улар билан ишлай олмаслигимни айтиб, узр сўраб, корхонадан чиқиб кетдим.

Бўлган гап шу.

3. Яна нима бўлди?

Мен “Очиқ студия” кўрсатувида айтган сўзларим исботини топди. 11-июль санаси билан Бош директори ўринбосари К.Мансуров томонидан имзоланган “Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги” деган идорадан “Эрудит” ИМ раҳбари номига “Тақдимнома” келди.

Тақдимномани саводсизларча ёзган, келишикларни фарқлай олмайдиган, оддий жумла тузишни билмайдиган К.Мансуров деган чаласавод одам мен ёзган “Исо Руҳиллоҳ” номли мақолам Диний қумита томонидан мониторинг қилиниб, бир қатор камчиликлари, қонун бузилишлари содир этилганини рўкач қилиб, қатор “айбларим”ни санаган “Муаллиф соҳа мутахассиси бўлмагани боис мақолада кўп чалкашликларга йўл қўйган ҳамда турли ихтилоф ва тушунмовчиликларга сабаб бўлувчи ҳамда бошқа дин вакилларига нисбатан кескин фикрлар билдирган”, деган. Иддаоларининг поёнида “муассис ва таҳририят йиғилишида тақдимнома кўриб чиқилиб, масъул ходимга нисбатан чора кўриш”ни сўраган.

Энг қизиғи, бу мақола тўлиқ Қуръондан олингани боис мен жаноб К.Мансуровга “Талабнома” ёзиб, ундан бу “чалкашликларга йўл қўйган ҳамда турли ихтилоф ва тушунмовчиликларга сабаб бўлувчи ҳамда бошқа дин вакилларига нисбатан кескин фикрлар”нинг муаллифи бўлган Аллоҳга, унинг Қуръонига, Қуръоннинг таржимони шайх Абдулазиз Мансурга, бу китобни чоп этишга рухсат берган Диний қумита раҳбарларига ҳам чора кўришни, уларни ҳам мен сингари “ишдан кеткизишни” талаб қилдим. Кўрамиз, К.Мансуров уддалармикан?

4. Яна нима бўлди?

Мен олдинлари ҳам ишдан кетиб, “Бекажон” шаънига, раҳбарлар шаънига бир оғиз салбий сўз айтмаганман. Ҳамиша ҳар ерда “Бекажон” туфайли уч-тўрттага танилиб қолганимни эътироф этиб юрганман. Шунинг учун бу гал ҳам бир ерда бир сўз айтмадим. Ишдан кетишимни ҳам фожеа деб билмадим. Зеро, ризқимни берувчи раҳбарим эмас, Аллоҳимдир!

Аммо интернетда устозимиз Тошпўлат Раҳматуллаевнинг мақоласи эълон қилиниб, унда тўғри сўзни айтганим учун ишсиз қолганим ҳақидаги озгина маълумот ижтимоий тармоқларда кенг муҳокамага сабаб бўлди. Ўша кунда бери телефоним тинмайди. Сайтимга, электрон манзилимга, “Фейсбук”даги саҳифамга келаётган саволларнинг кети узилмай қолди.

“Ҳақ сўзни айтиб, ишсиз қолганингиз ростми?” деган савол билан қатор ОАВ вакиллари менга мурожаат қилишди. “Би-би-си”, “Озодлик” каби бир неча халқаро ОАВ вакиллари мурожаат қилганидан сўнг ўзим бу ишларнинг тафсилотини баён қилишим шарт эканлигини англаб етдим ва ушбу хатимни эълон қилишга қарор қилдим.

5. Энди нима бўлади?

Энди шундай бўладики, “Таҳририят ишига аралашманг”, “Диний маслаларни сиз тушунмайсиз”, “Сиз адолатсизсиз”, деган сўзларим суягини қақшатган “Эрудит” ИМ Бош муассиси Бекзод Зокиров ҳамиша ва ҳар ерда айтадиган “Сиз менинг дўстимсиз” деган сўзларини айтмайди. Олдинлари вақт ўтиб, мулоҳаза қилиб кўргач, яна ишга чақириб олган бўлса, энди сира ҳам чақирмайди. У ўзи ҳақида матбуотга мақола ёзган одамни зинҳор кечирмайди.

Демак, менга орқага йўл йўқ. Энди мен “Бекажон”ни, “Бекажон” эса мени йўқотди. Бундан ким нимани ютди, нимани ютқазди, буни вақт кўрсатади.

6. Яна нима бўлади?

“Олса ишингни олади, жонингни олмайди-ку?” дейишади биз тарафнинг содда одамлари. Ҳа, ишимни олдилар. Аммо менинг Аллоҳ юқтирган озгина иқтидоримни ҳеч ким ололмайди. Отамдан мерос олганим – Ҳақ сўзни айтишимни, ҳар жойда Ҳақ томонда бўлишимни ҳеч ким ололмайди.

Аллоҳ нимани хоҳласа, бир ҳикмат билан хоҳлайди. Бунда ҳам бир ҳикмат бордир. Балки Аллоҳ уйда ўтириб, битмай турган қиссаларим, чаласи битмаётган романимни охирига етказишимни истаётгандир?

Нима бўлганда ҳам элга, юртга манфаатли бўладиган асарлар, яхши кинолар, эл дардига малҳам бўладиган мақолалар ёзишда давом этаман. Чоп этадиган газета эса топилиб қолар.

Вассалом.

27-июль, 2017 йил. Самарқанд шаҳри.

Манба: Каримберди Тўрамуроднинг веб-саҳифаси

Bir oy bo‘ldi. Endi gapirishim kerak, shekilli… Televideniyeda aytgan to‘g‘ri so‘zlarimning to‘qmog‘i boshimni yordi… Internetda men haqimda mish-mishlar ko‘payib ketdi. O‘zim batafsil aytib bera qolay.

Karimberdi TO‘RAMUROD
TO‘G‘RI GAPNING TO‘QMOG‘I

Karimberdi To‘ramurod 1960 yilda Samarqand viloyati Urgut tumanidagi Do‘stlik qishlog‘ida tug‘ilgan. Samarqand davlat universitetini va Toshkent davlat madaniyat institutini tugatgan. Yigirma yil davomida qishloq maktabida matematikadan dars bergan va qishloq madaniyat uyiga rahbarlik qilgan. 2003 yilda “Bekajon” gazetasiga ishga taklif qilingan va tanaffuslar bilan bo‘lsa-da, uzoq yillar gazetada ishladi. Bundan keyin ham ishlashiga ishonamiz.
Karimberdi To‘ramurodning “Gung qiz”, “Sinfdoshlari yo‘q odam”, “Xudoyorov yigitlari”, “Jiyda guli”, “Dilxiroj”, “Mayda bezori qariya” kabi kitoblari chop etilgan. Yozgan kinossenariylar asosida “Ota”, “Sabriniso”, “Chaqmoq” kabi filmlar va “Jiyda guli” teleseriali suratga olingan.

1.Nima bo‘lgan edi?

O‘zbekistonda prezident almashdi. Siyosat o‘zgardi. Yaxshi tomonga o‘zgardi. G‘ayrati, shijoati har birimizga o‘rnak bo‘la oladigan Shavkat Mirziyoyev tinimsiz ijobiy o‘zgarishlarni amalga oshirmoqda. Biz, qalam ahlidan ham erkin fikrlarni, tanqidiy mulohazalarni kutmoqda. Shu mamlakat fuqarosi sifatida har kim o‘z fuqarolik pozitsiyasini izhor qila oladigan kunlarga yetdik. Ana shu ijobiy o‘zgarishlar bois men ham ko‘nglimdagi ayrim gaplarni prezidentning vertual qabulxonasiga yozdim. Matbuotda ham o‘z fikrlarimni bayon qildim.

2017 yil 26-iyun. “O‘zbekiston” telekanalining “Munosabat” ko‘rsatuvida ozgina to‘g‘ri so‘zni aytib qo‘ydim. Bu davlat gazetalariga majburiy obuna qilinishi to‘g‘risidagi so‘z edi. O‘sha ko‘rsatuvda davlat gazetalari vakillari doimiy gaplarini aytib, “O‘z ishimizdan qoniqmaymiz”, deb turganlarida men o‘zim ishlaydigan “Erudit” ijodiy markazining “Bekajon” gazetasi ishidan qoniqishimni, mushtariylardan qoplab xatlar olishimizni aytdim. O‘z gazetamni yaxshigina reklama ham qildim. (Mana bu yerda ko‘rishingiz mumkin:

27-iyun. “Erudit” IM bosh muassisi Bekzod Zokirov boshqa rahbarlar oldida meni ko‘p maqtab, mening sharafimga qadah ko‘tardi va quyidagi so‘zlarni aytdi:

− Karimberdi To‘ramurod “Bekajon” gazetasining faxri, ori, nomusi va sharafi! Butun respublikadagi mushtariylar “Bekajon” gazetasini Karimberdi To‘ramurod yozayotgan hikoyalar va maqolalar uchun sotib oladi. Odamlar “Bekajon” deganda Karimberdi To‘ramurodni tushunishadi. Men shunday do‘stim borligidan faxrlanaman!

27-iyun. “Madaniyat va ma’rifat” telekanalida “Ochiq studiya” ko‘rsatuvi namoyish etildi. Unda men yana bir to‘g‘ri so‘zni aytib qo‘ydim. Bu biz gazetada xalq dardini ochiqchasiga yozsak, darrov bir necha yuqori tashkilotlardan xatlar kelishi, tekshiruvchilar kelishi, “Matbuot va axborot agentligi” monitoring o‘tkazib, gazetani yopishgacha bo‘lgan ogohlantirishlar aytilishi haqidagi so‘z bo‘lib, misol tariqasida o‘qituvchilar va shifokorlarning ko‘cha tozalash, paxta terish, qurilish kabi boshqa ishlarga jalb qilinishini ham aytib o‘tdim.

Buni mana bu yedan ko‘rishingiz mumkin:

Ikki ko‘rsatuv el ichida ovoza bo‘ldi. Avvalo, yurtda oshkoralik bo‘layotganidan, haq so‘zlar aytila boshlaganidan davlat televidenisidan to‘g‘ri so‘zlar aytila boshlaganidan el suyundi. O‘sha lavhalar odamlarning telefonlariga chiqib ketdi.

Gazetamizga ham munosabat o‘zgargani xatlardan sezildi. Qoraqalpog‘istondan maktub yo‘llagan D.Tajimuratov o‘z xodimlari uchun 15 nusxa “Bekajon” gaazetasiga obuna bo‘lgani haqida yozdi.

28-iyun kuni “Erudit” IM umumiy yig‘ilishida Bekzod Zokirov yana mening sharafimga ko‘p yaxshi gaplarni aytdi. Ayrimlarini keltiraman:

− “Erudit” IM uchun eng katta foyda keltirayotgan ikkita xodimdan bittasi Karimberdi To‘ramurod. Hamma yoshlar qotib qolgan, tahririyatdan tashqariga chiqmaydi. Yoshlarga o‘rnak bo‘lib, yuragi yonib ishlayotgan bitta Karimberdi To‘ramurod. U tahririyatda o‘tirmaydi, yurt kezadi, hali Surxondaryodan, hali Andijondan, hali Toshkentdan o‘zi borib, odamlar bilan uchrashib, eksklyuziv maqolalar tayyorlab keladi. Shuning uchun xalq uning yozganlarini sevib o‘qiydi, uning yozganlarini kutadi. Men bugundan boshlab, Karimberdi To‘ramurodni “Bekajon” gazetasiga bosh muharrir qilib tayinlayman!

Men shu yig‘ilishda katta xato qildim. Muharrir bo‘li ishlab turgan Xoliyor Safarov va ayovsiz tanqidga uchragan o‘zbek tahririyati direktori Nargiza Roziqovalarning yonini olib, mana bu so‘zlarni aytdim:

− Hozir tahririyat eng yaxshi tarkibda va ishlarimiz juda yaxshi ketayapti. Iltimos, siz bosh muassissiz, bizdan gazetani talab qiling, ammo tahririyatning kim muharri bo‘lishi, kim boshqa ishni qilishi masalalariga aralashmang!

Buni muharrirlikdan olingani uchun o‘sha yerning o‘zida rangi bo‘zarib ketgan ukamizga achinganimdan, qolaversa, o‘zimning mansab, lavozim degan narsalarga mutloqo havasim bo‘lmaganidan aytdim. Ammo bosh muassis Bekzod Zokirov bunaqa gapni kutmagan edi, u mening gapimni “Bizning ishlarimizga mutloqo aralashmang”, degan ma’noda tushundi. U bunaqa gapni kechira olmaydigan va unutmaydigan odam.

Kutganimdek bo‘ldi va keyingi kundan boshlab kuniga ikki-uch martadan yig‘ilish chaqiradigan bo‘ldi va o‘sha gapni takror-takror aytib, “Bu korxona meniki, istagan kunim uni yopaman, sen esa mendan ishlaringga aralashmasligimni talab qilayapsan”, degan so‘zlarni ayta boshladi. Men unga korxona uniki ekanini, faqat tahririyatdagi tarkibiy o‘zgarishlarga aralashmasligini so‘raganimni tushuntira olmadim. Zero, u buni tushunishni istamas, o‘zini xafa qiladigan ma’noni topgan va shuni mahkam “ushlab” olgan edi.

30-iyun kuni Bekzod Zokirov men “Bekajon”da yozgan “Iso Ruhilloh” degan maqolani muhokama qilib, maqoladan xatolar axtardi va u yerda boshqa din vakillarini kamsitganimni ro‘kach qilib, meni dinni yaxshi bilmay turib, maqola yozganlikda, o‘zi aslida, yaxshi maqola yoza olmaslikda, indamasa, men diniy ekstremizmga oid narsalarni ham yozib yuborishim mumkinligida aybladi.

− “Iso Ruhilloh” nomli maqola to‘liq Qur’ondan olingan va u yerda mening ismi sharifimdan boshqa hamma so‘zlar Qur’onga tegishli, − dedim.

− “Buzuq aqida egalari” degan so‘zlaringiz boshqa din vakillarini kamsitishdir, − dedi Bekzod Zokirov.

Men shu yerda Bekzod Zokirovga yoqmaydigan va uning “suyagini qaqshatadigan” ikkinchi gapimni aytdim:

− Siz buni tushunmaysiz, bu mening so‘zim emas, bu Allohning so‘zi.

1-iyul kuni yana hammani yiqqan Bekzod Zokirov bu so‘zimni ham mahkam “ushlab” olib, menga qarshi jiddiy gaplarni ayta boshladi:

− O‘zbekiston televideniyesidagi chiqishlari bilan Karimberdi To‘ramurod bizni katta baloga ro‘baro‘ qilib qo‘ydi, endi turli idoralardan tekshir-tekshir boshlanadi, mana, boshlab meni anovi idoraga suhbatga chaqirishdi, Matbuot va axborot agentligi vakilimizni chaqirib, Karimberdi To‘ramurod maqolalari xususida jiddiy ogohlantirdi. Endi turli tekshirishlar boshlanadi. Bularning oldini olishimiz kerak, o‘zimiz hammadan oldin bir qarorga kelishimiz kerak, − dedi va qolganlarning ham fikrini so‘radi.

Qolganlar esa hamisha ularni “boqib turgan” Bekzod Zokirovning gaplarini ma’qullashdan boshqaga yaramagan va boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. Ular ham mening xato qilganimni, diniy bilimim bo‘lmay turib, diniy maqola yozganimni, vakolatim bo‘lmay turib, O‘zbekiston televideniyesida chiqish qilganimni va, eng muhimi, O‘zbekistonda majburiy obuni bor, deya YOLG‘ON GAPIRGANIMNI aytishdi. Bu maqolani yozishni topshirgan muharrir Xoliyor Safarov ham, direktor Nargiza Roziqova ham bor aybni menga ag‘darib turaverishdi. Albatta, men ularga “Shunchalik aqlli ekansizlar, bu maqola zararli ekanini bilar ekansizlar, nega sizlar uni gazetaga qo‘ydilaring, nega o‘tkazib yubordilaring, vaholanki, maqolalarimning teng yarmini qisqartirib tashlaganlaringda ham indamayman-ku?” deganimda ular doimgidek, yerga qarab turaverishdi. Ularga ayblarini tan olishdan ko‘ra, mening haqligimni e’tirof etishdan ko‘ra, nohaqligi aniq bo‘lgan, ammo ularga maosh berib turgan odamning gapini ma’qullash, uni olqishlari manfaatliroq edi.

Yig‘ilish bayonnomasi tuzildi. O‘zimiz qolganimizda nuqul rahbardan menga noliydigan xodimlar mening haqimda “xolis” fikrlarini aytishdi:

Sevara Zokirova, ijrochi direktorning ijodiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari:

− Islom – ezgulik dini. Bunda bir dinni ulug‘lab, boshqa dinni kamsitish yoki rad etish yo‘q. Shunday ekan, maqoladagi, “… bu buzuq aqida egalariga” mazmunidagi so‘zlar o‘ylanmay yozilgan so‘zlar, deb bilaman.

Nargiza Roziqova, “Erudit” ijodiy markazi o‘zbek tahririyati direktori:

− Karimberdi To‘ramurodning televideniyeda “Bekajon” gazetasi nomidan chiqishi quvonarli hol, ammo u kishining “bugun yurtimizda ayrim gazeta-jurnallar majburiy obuna qilinadi”, degan so‘zlari isbotsiz gap. Chunki bugungi kunda mamlakatimizda majburiy obuna yo‘q. Masalan, men bunga duch kelmaganman. Gazetada chop etilgan diniy mavzudagi maqoladagi chalkashliklar, Iso alayhissalom, Injil kitobi haqidagi qarashlari, shaxsiy qarashlar deb bilaman va hali muallifning bu borada bilimlari yetishmasligidan dalolat beradi.

Xoliyor Safarov, «Bekajon» gazetasi payshanba soni muharriri:

− Karimberdi To‘ramurodning “Munosabat” ko‘rsatuvida chiqish qilishi va u yerda “Bugun ayrim, gazetalar, shu jumladan “Xalq so‘zi” gazetasi majburiy obuna qildiriladi!” degan so‘zlari hissiyotga berilishdan boshqa narsa emas. Chunki bugun mamlakatimizda obunalar ixtiyoriy bo‘lib, bu har bir gazetxonning o‘z xohishi hisoblanadi. Gazetada chop etilgan diniy materiallar esa “Qur’on asosida tayyorlandi” deyilgan bo‘lsa ham, diniy bilimning va malakaning yetishmasligi natijasida yo‘l qo‘yilgan kamchilik hisoblanadi. Bunda muallifning ham, muharrir sifatida mening ham aybim bor. Biz maqolani O‘zbekiston musulmonlari idorasi ruxsati bilan chop etishimiz kerak edi.

Sitora Azizova, «Bekajon» gazetasi juma soni muharriri:

− Har bir xodim tahririyat nomidan gapirganda, avvalo mas’uliyatli bo‘lishi kerak va isbotsiz, puch so‘zlardan qochishi kerak. Karimberdi To‘ramurodov “Munosabat” ko‘rsatuvida ham, “Ochiq studiya”da ham isbotsiz so‘z aytdi. Iso alayhissalom haqidagi maqolasi esa O‘zbekiston musulmonlar idorasi yoki Diniy qo‘mita ruxsati bilan chop etilishi kerak bo‘lgan material edi.

Dilfuza Zaripova, «Bekajon» gazetasi payshanba sonida nashr uchun mas’ul:

− Karimberdi To‘ramurod “Munosabat” ko‘rsatuvchida kuchli bahsga kirishib ketdi va o‘ylamasdan isbotsiz gaplarni aytdi. Chindan ham bugun mamlakatimizda majburiy obuna yo‘q. Kimki biror gazeta yoki jurnalga obuna bo‘lsa, o‘z ixtiyori bilan bo‘ladi. Qolaversa, bugun jurnalistika taraqqiy etdi. So‘z erkinligi, axborot olish erkinligi bor. Bugun jurnalistlarga hech qanday cheklov yo‘q. Faqat, qonun doirasidan chiqmasa bo‘ldi. Shunday ekan, Karimberdi To‘ramurodovning ko‘rsatuvlarda aytgan so‘zlariga qo‘shila olmayman. Diniy mavzudagi maqolalariga ham. Chunki unda xolislik, diniy bag‘rikenglikka e’tibor bermagan, tor fikr bilan yondoshgan.

Asliddin Mustafoyev, gazeta xodimi:

− Karimberdi To‘ramurodning oynai jahon orqali aytgan isbotsiz so‘zlari va diniy bilimlari yetmasdan, bunga huquqi bo‘lmasdan yozgan maqolalari barchamizga saboq bo‘lsin. Xulosam shu.

(Shu o‘rinda men ham bir xulosamni aytib o‘tishim kerak. Shu bolani shogirdim degan edim, mehr qo‘ygan edim, oldin bittasi nonko‘rlik qilganida qutulgan edim, Xudoga shukur, bunisidan ham qutuldik…)

Xullas, yig‘ilish qaror qabul qildi. Bayonnomadan:

“Yuqoridagilardan kelib chiqib,

QAROR QILINDI:

1. “Bekajon” gazetasining №47-sonida chop etilgan “Iso Ruhilloh” maqolasi yuzasidan ichki tekshiruv o‘tkazish uchun komissiya tashkil etilsin.

2. Ichki komissiya tekshiruvi xulosasi e’lon qilinguncha muallif Karimberdi To‘ramurod egallab turgan lavozimidan chetlashtirilsin.

3. Xodimlarning egallab turgan lavozimlarini tanqidiy baholash natijasiga ko‘ra: “Bekajon” gazetasining muharriri X.Safarov muharrir o‘rinbosarligiga, N. Roziqova o‘zbek tahririyati direktorligidan gazeta muharrirligiga, S.Zokirova ijrochi direktorning ijodiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosarligidan o‘zbek tahririyati direktorligiga o‘tkazilsin.

4. Qaror ijrosini nazorat qilish ijrochi direktor F.Baxriyev zimmasiga yuklatilsin”.

2. Nima bo‘ldi?

Ikki hafta uyda o‘tirdim. Birovga bir so‘z aytmadim. Chunki bilar edim, Bekzod Zokirov birovlarning gapi bilan shoshib qaror chiqarib, odamlarning ko‘nglini og‘ritib qo‘yadi. Ammo bir necha kun o‘tib, nohaqlik qilganini tushunib, garchi, kechirim so‘ramasa-da, (bu uning pritsiplariga zid) qarorini o‘zgartiradi.

Mening esa ishimdan ajralgim kelmaydi. To‘g‘ri, u yerda katta oylik ham olmayman, biror lavozimda ham emasman, buni istamayman ham. Ammo “Bekajon”da paydo bo‘lishida o‘zimning hissam katta bo‘lgan ajoyib bir adabiy muhit bor. U yerda ishlash menga rohat bag‘ishlaydi. Ko‘nglimdagi maqolalar va hikoyalarni yozaman, mushtariylardan yuzlab, minglab xatlar olaman, ularning minnatdorchiliklaridan xursand bo‘laman. “To‘ra Murod bizning qishloqni tasvirlaydi, atrofimizdagi odamlar haqida yozadi, bizning tilimizda yozadi, uning yozganlarini bir o‘qishda tushunamiz, maza qilamiz”, degan maktublar odamga qanot bag‘ishlaydi-da.

Erkak kishining ikkita narsasi bo‘lsin: biri bayramga borayotgandek shodlanib boradigan ishi bo‘lsin, ikkinchisi bayramga borayotgandek talpinib boradigan, uning kelishini intiq kutadigan oilasi bo‘lsin!

Men keyingi 15 yilda “Bekajon” tufayli ana shu ikki narsaga erishib, ko‘ngil xotirjamligini topgan edim. Shuning uchungina ishdan ketgim kelmas edi. Qolaversa, ko‘pchiligi rostdanmi, ko‘nglim uchunmi, ustoz deydigan jamoadoshlarimdan ajralgim kelmas edi.

Bunday holatlar oldin ham ikki marta bo‘lgan, har gal Bekzod Zokirov meni yana chaqirib olgan, “Ikkalamiz do‘stmiz, siz mening chin do‘stimsiz, jo‘rachilikda bo‘ladi-da, men sizni yaxshi ko‘raman, ishlayvering”, degan va men ham ikkimizning «Chin do‘stligimizga ishonib», ishlab ketaverganman. Izzattalablik ham qilib o‘tirmaganman. Shuning uchun ham Bekzod Zokirovning meni chaqirishidan umidvor edim va bunga ichimdan ishonar edim!

Kutganimdek bo‘ldi. Ikki haftalik “ta’til”dan keyin meni Bekzod Zokirov chaqirdi va odati bo‘yicha haydashda hammaning oldida beobro‘ qiladigan, qaytarib olishda yolg‘iz gaplashadigan rahbarim yolg‘iz o‘zimga tushuntirish ishlarini olib borib, meni yupatuvchi so‘zlarni aytib, xususan, o‘rnimga mendek qimmatli xodimni, yozuvchini, o‘tkir jurnalistni topa olmasligini aytib, xos topshiriqlarni berib, ishga boraverishimni aytdi.

Men tahririyatga kirdim. Tahririyatdagilar mening qaytganimdan, rostmi, yolg‘onmi, xursand ekanliklarini izhor qilishdi, ammo “qayg‘uli” bir yangilikni ham aytishdi:

− Qaytganingiz yaxshi, ammo oyligingizdan xabaringiz bormi?

Keyin ular biri olib, biri qo‘yib, doimgidek, menga arzi hol qilib ketishdi. Oyliklaridan yuz-ikki yuz mingdan “kesishganini” aytishdi. Biri boshqa ish axtarayotganini, boshqasi o‘z yurtiga ketishini bildirishdi. Eng ko‘p mening oyligimdan “kesishganini” aytishdi.

Borib, oyliklar bilan qiziqdim. Mening oyligimni oz emas, ko‘p emas, naqd 500.000 so‘m kamaytirishibdi. Men boriga baraka, deb ishlab ketaverishim ham mumkin edi, ammo boshqalarning maoshlarini ko‘rib, kayfiyatim buzildi. Oyligimning yaqinda ishga kelgan qizginaning oyligi, kelganiga uch kun bo‘lgan yoshgina yana bir qizchaning oyligi bilan bir xil qilib qo‘yilgani alam qildi. Qorovulning ham oyligi menikicha edi. Eng ajablanarlisi, darvozaxonada turadigan, darvozani ochib-yopishdan boshqa ish qilmaydigan odamning oyligi menikidan katta edi.

Bu ataylab qilinganiga, meni o‘z xohishim bilan ketishimga erishmoqchi bo‘lishayotganiga farosatim yetib qoldi. Bunaqa adolatsizlik qilingan joyda ishlamasligimni ijrochi direktorga aytdim va shu kundan ishga bormay qo‘ya qoldim.

Ikki kun o‘tib, Bekzod Zokirov qo‘ng‘iroq qilib, “Nega ishda yo‘qsiz?” deb so‘radi. “O‘ylab ko‘rganimni va endi ishlamasligimni” aytdim.

− Mardlik qilib, shuni yuzimga aytsangiz bo‘lmasmidi? – dedi Bekzod Zokirov achchiq bilan.

Darhol ishxonaga yetib bordim va “mardlik” qildim.

− Sizning o‘zimga aytmay, oyligimni 18-20 yoshli, hali kimligini mushtariylar tugul o‘zingiz ham bilmaydigan qizchalarning oyligi bilan bir xil qilib qo‘yishingiz mardlikmi? Ularning qobiliyatlari, iste’dodlari, tajribalari meniki bilan bir xilmi? 18 yoshli qizchalarning ehtiyojlari ham 57 ga kirgan, to‘rt farzandning otasi bo‘lgan, ularni uyli-joyli qilish tashvishidagi odamning ehtiyojlari bilan bir xilmi? Hammasi mayli, mening hurmatim, izzatim, faoliyatim, gazeta uchun singgan mehnatim qorovulniki bilan barobarmi?

Har doimgidek tez reaksiya bildiradigan Bekzod Zokirov “munosib javob”larni qalashtirib tashladi:

− Qorovulning xizmati siznikidan juda katta, uning vazifasi siznikidan mas’uliyatliroq. Oyliklarni tiraj tushishi munosabati bilan tushirdim. Tirajni oshirsalaring, oylik ham oshadi.

Men uning yana adolatsizlik qilayotganini o‘zimcha isbotlab berdim.

− Oyliklarimiz tiraj bilan bog‘liq bo‘lsa, bizdan ikki marta kam tirajda chiqadigan ruscha gazeta muharririning oyligi nega menikidan ikki marta katta? Nega uning oyligini tirajiga yarasha qilmadingiz?

Bekzod Zokirov esa yana o‘zini xafa qiladigan jumlani “ushlab” oldi. Uni adolatsiz deyishim jig‘ibiyronini chiqardi va u yog‘iga bu yerda yozishni men o‘zimga ep bilmaydigan so‘zlarni ayta boshladi.

Men o‘sha yerda bo‘lgan tahririyat xodimlari bilan ham birdaniga xayrlashib, ishlariga va korxonaga omad, ishlariga baraka tilab, endi ular bilan ishlay olmasligimni aytib, uzr so‘rab, korxonadan chiqib ketdim.

Bo‘lgan gap shu.

3. Yana nima bo‘ldi?

Men “Ochiq studiya” ko‘rsatuvida aytgan so‘zlarim isbotini topdi. 11-iyul sanasi bilan Bosh direktori o‘rinbosari K.Mansurov tomonidan imzolangan “O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi” degan idoradan “Erudit” IM rahbari nomiga “Taqdimnoma” keldi.

Taqdimnomani savodsizlarcha yozgan, kelishiklarni farqlay olmaydigan, oddiy jumla tuzishni bilmaydigan K.Mansurov degan chalasavod odam men yozgan “Iso Ruhilloh” nomli maqolam Diniy qumita tomonidan monitoring qilinib, bir qator kamchiliklari, qonun buzilishlari sodir etilganini ro‘kach qilib, qator “ayblarim”ni sanagan “Muallif soha mutaxassisi bo‘lmagani bois maqolada ko‘p chalkashliklarga yo‘l qo‘ygan hamda turli ixtilof va tushunmovchiliklarga sabab bo‘luvchi hamda boshqa din vakillariga nisbatan keskin fikrlar bildirgan”, degan. Iddaolarining poyonida “muassis va tahririyat yig‘ilishida taqdimnoma ko‘rib chiqilib, mas’ul xodimga nisbatan chora ko‘rish”ni so‘ragan.

Eng qizig‘i, bu maqola to‘liq Qur’ondan olingani bois men janob K.Mansurovga “Talabnoma” yozib, undan bu “chalkashliklarga yo‘l qo‘ygan hamda turli ixtilof va tushunmovchiliklarga sabab bo‘luvchi hamda boshqa din vakillariga nisbatan keskin fikrlar”ning muallifi bo‘lgan Allohga, uning Qur’oniga, Qur’onning tarjimoni shayx Abdulaziz Mansurga, bu kitobni chop etishga ruxsat bergan Diniy qumita rahbarlariga ham chora ko‘rishni, ularni ham men singari “ishdan ketkizishni” talab qildim. Ko‘ramiz, K.Mansurov uddalarmikan?

4. Yana nima bo‘ldi?

Men oldinlari ham ishdan ketib, “Bekajon” sha’niga, rahbarlar sha’niga bir og‘iz salbiy so‘z aytmaganman. Hamisha har yerda “Bekajon” tufayli uch-to‘rttaga tanilib qolganimni e’tirof etib yurganman. Shuning uchun bu gal ham bir yerda bir so‘z aytmadim. Ishdan ketishimni ham fojea deb bilmadim. Zero, rizqimni beruvchi rahbarim emas, Allohimdir!

Ammo internetda ustozimiz Toshpo‘lat Rahmatullayevning maqolasi e’lon qilinib, unda to‘g‘ri so‘zni aytganim uchun ishsiz qolganim haqidagi ozgina ma’lumot ijtimoiy tarmoqlarda keng muhokamaga sabab bo‘ldi. O‘sha kunda beri telefonim tinmaydi. Saytimga, elektron manzilimga, “Feysbuk”dagi sahifamga kelayotgan savollarning keti uzilmay qoldi.

“Haq so‘zni aytib, ishsiz qolganingiz rostmi?” degan savol bilan qator OAV vakillari menga murojaat qilishdi. “Bi-bi-si”, “Ozodlik” kabi bir necha xalqaro OAV vakillari murojaat qilganidan so‘ng o‘zim bu ishlarning tafsilotini bayon qilishim shart ekanligini anglab yetdim va ushbu xatimni e’lon qilishga qaror qildim.

5. Endi nima bo‘ladi?

Endi shunday bo‘ladiki, “Tahririyat ishiga aralashmang”, “Diniy maslalarni siz tushunmaysiz”, “Siz adolatsizsiz”, degan so‘zlarim suyagini qaqshatgan “Erudit” IM Bosh muassisi Bekzod Zokirov hamisha va har yerda aytadigan “Siz mening do‘stimsiz” degan so‘zlarini aytmaydi. Oldinlari vaqt o‘tib, mulohaza qilib ko‘rgach, yana ishga chaqirib olgan bo‘lsa, endi sira ham chaqirmaydi. U o‘zi haqida matbuotga maqola yozgan odamni zinhor kechirmaydi.

Demak, menga orqaga yo‘l yo‘q. Endi men “Bekajon”ni, “Bekajon” esa meni yo‘qotdi. Bundan kim nimani yutdi, nimani yutqazdi, buni vaqt ko‘rsatadi.

6. Yana nima bo‘ladi?

“Olsa ishingni oladi, joningni olmaydi-ku?” deyishadi biz tarafning sodda odamlari. Ha, ishimni oldilar. Ammo mening Alloh yuqtirgan ozgina iqtidorimni hech kim ololmaydi. Otamdan meros olganim – Haq so‘zni aytishimni, har joyda Haq tomonda bo‘lishimni hech kim ololmaydi.

Alloh nimani xohlasa, bir hikmat bilan xohlaydi. Bunda ham bir hikmat bordir. Balki Alloh uyda o‘tirib, bitmay turgan qissalarim, chalasi bitmayotgan romanimni oxiriga yetkazishimni istayotgandir?

Nima bo‘lganda ham elga, yurtga manfaatli bo‘ladigan asarlar, yaxshi kinolar, el dardiga malham bo‘ladigan maqolalar yozishda davom etaman. Chop etadigan gazeta esa topilib qolar.

Vassalom.

27-iyul, 2017 yil. Samarqand shahri.

Manba: Karimberdi To‘ramurodning veb-sahifasi