10 февраль — Таниқли немис адиби  Бертолт Брехт таваллуд топган кун.

     Бертолт Брехт ҳикматларидан: Энг асосийси – инсонни фикрлашга ўргатишдир…Биз нимага ишонишимиз эмас, нимани билишимиз муҳим…

Бертольт Брехт
ШЕЪРЛАР

 Бертольт Брехт (Brecht) (1898.10.2, Аугсбург — 1956.14.8, Берлин) — немис шоири ва ёзувчиси, режиссёр. 1933—47 й.ларда муҳожирликда. «Берлинер ансамбль» театрига асос солган (1949). Фалсафий-сатирик пьесалари замонавий, тарихий ва мифологик мавзуларда ёзилган. «Уч пуллик опера» (1928 й.да саҳналаштирилган, 1931 й.да чоп этилган), «Кураж она ва унинг болалари» (1939 й.да ёзилган, 1941 й.да нашр этилган), «Галилей ҳаёти» (1938—39 й.ларда ёзилган, 1955 й.да нашр этилган),«Сезуанлик сахий одам» (1938—40 й.ларда ёзилган, 1943 й.да нашр этилган) ва б. асарларида замонавий долзарб муаммолар инсонпарварлик, антифашистик руҳда ўртага ташланган. Бертольт Брехтнинг театр назариясига оид ишлари («Ҳозирги замон театри йўлида»,«Театрда диалектика» ва б.) 20-а. Европа театршунослигига таъсир этган.

АКАМ ЖАСУР УЧУВЧИ ЭДИ…

Акам жасур учувчи эди,
Чақиришди уни илк марта.
Чамадонга лаш-лушин жойлаб,
Жўнаб кетди жанубга шартта.

Менинг акам — босқинчи эмас,
Биласиз-ку, Ватанимиз тор.
Шунинг учун ўзга ерлардан
Жиндай олсак, деган орзу бор.

Мана, акам олибди ўша
Орзу қилган бир парча ерин:
Узунлиги нақ икки қулоч,
Чуқурлиги бир ё бир ярим…

“НЕМИСЧА ҚАЙДЛАР” ТУРКУМИДАН

I

Ҳарбий марш пайтида ҳеч ким билмайди
Душман – колоннанинг бошидалигин.
Буйруқ бераётган жарангдор овоз
Душманники, десанг, ҳеч ким ишонмас.
Душман –
Нутқ ирод этмоқда душманга қарши.
Лекин жанг бошланса, душман
Олдинда бўлмайди ҳеч қачон –
Ортда.

II

Лойиҳа устида ўлтирар тажанг
Авиаконструкторлар бошин чангаллаб:
Хато кетса борми бирорта рақам –
Вайрон бўлмай қолар шаҳарлар!

III

Тун.
Кўрпага киради эру хотинлар…
Энди бир йил ҳам ўтмай, бир йил ҳам ўтмай
Дунёга келажак етим гўдаклар!

IV

Уруш томом бўлди. Тарқалди тутун,
Аниқланди ғолиб ва мағлуб:
Оддий халқ оч эди мағлуб томонда,
Оч эди оддий халқ ғолибларда ҳам.

КУЙДИРИЛГАН КИТОБЛАР

Ҳокимият
Мазмунан зарарли китобларни
Ёқиб ташлаш ҳақда фармон чиқарди.
Китоб тўла аравани
Зўрға тортаётган
Мўмин ҳўкизларнинг оч биқинига
Мушт уриб, ҳайдашди катта гулханга.

Шунда қувғинликда, хўрликда юрган
Ажойиб ёзувчиси ўша ўлканинг
Ёқилган асарлар рўйхатидан
Тополмай ўз китобини,
Ғазабдан кўкариб кетди.

Ёзди ҳокимларга: “Ёқинглар мени,
Ёқинглар, деяпман! Унутманг, ахир,
Ҳақиқатни ёзган эдим-ку мен ҳам!
Сиз бўлса, ёлғончига қарагандай,
Қараяпсизлар менга,
Буюраман: “Ёқинглар мени ҳам!”

М.Солиҳ таржималари

 

Bertolt Brext
SHE’RLAR

   Bertolt Brext (Brecht) (1898.10.2, Augsburg — 1956.14.8, Berlin) — nemis shoiri va yozuvchisi, rejissyor. 1933—47 y.larda muhojirlikda. «Berliner ansambl» teatriga asos solgan (1949). Falsafiy-satirik pyesalari zamonaviy, tarixiy va mifologik mavzularda yozilgan. «Uch pullik opera» (1928 y.da sahnalashtirilgan, 1931 y.da chop etilgan), «Kuraj ona va uning bolalari» (1939 y.da yozilgan, 1941 y.da nashr etilgan), «Galiley hayoti» (1938—39 y.larda yozilgan, 1955 y.da nashr etilgan),«Sezuanlik saxiy odam» (1938—40 y.larda yozilgan, 1943 y.da nashr etilgan) va b. asarlarida zamonaviy dolzarb muammolar insonparvarlik, antifashistik ruhda o‘rtaga tashlangan. Bertolt Brextning teatr nazariyasiga oid ishlari («Hozirgi zamon teatri yo‘lida»,«Teatrda dialektika» va b.) 20-a. Yevropa teatrshunosligiga ta’sir etgan.

AKAM JASUR UCHUVCHI EDI…

Akam jasur uchuvchi edi,
Chaqirishdi uni ilk marta.
Chamadonga lash-lushin joylab,
Jo‘nab ketdi janubga shartta.

Mening akam — bosqinchi emas,
Bilasiz-ku, Vatanimiz tor.
Shuning uchun o‘zga yerlardan
Jinday olsak, degan orzu bor.

Mana, akam olibdi o‘sha
Orzu qilgan bir parcha yerin:
Uzunligi naq ikki quloch,
Chuqurligi bir yo bir yarim…

“NЕMISCHA QAYDLAR” TURKUMIDAN

I

Harbiy marsh paytida hech kim bilmaydi
Dushman – kolonnaning boshidaligin.
Buyruq berayotgan jarangdor ovoz
Dushmanniki, desang, hech kim ishonmas.
Dushman –
Nutq irod etmoqda dushmanga qarshi.
Lekin jang boshlansa, dushman
Oldinda bo‘lmaydi hech qachon –
Ortda.

II

Loyiha ustida o‘ltirar tajang
Aviakonstruktorlar boshin changallab:
Xato ketsa bormi birorta raqam –
Vayron bo‘lmay qolar shaharlar!

III

Tun.
Ko‘rpaga kiradi eru xotinlar…
Endi bir yil ham o‘tmay, bir yil ham o‘tmay
Dunyoga kelajak yetim go‘daklar!

IV

Urush tomom bo‘ldi. Tarqaldi tutun,
Aniqlandi g‘olib va mag‘lub:
Oddiy xalq och edi mag‘lub tomonda,
Och edi oddiy xalq g‘oliblarda ham.

KUYDIRILGAN KITOBLAR

Hokimiyat
Mazmunan zararli kitoblarni
Yoqib tashlash haqda farmon chiqardi.
Kitob to‘la aravani
Zo‘rg‘a tortayotgan
Mo‘min ho‘kizlarning och biqiniga
Musht urib, haydashdi katta gulxanga.

Shunda quvg‘inlikda, xo‘rlikda yurgan
Ajoyib yozuvchisi o‘sha o‘lkaning
Yoqilgan asarlar ro‘yxatidan
Topolmay o‘z kitobini,
G‘azabdan ko‘karib ketdi.

Yozdi hokimlarga: “Yoqinglar meni,
Yoqinglar, deyapman! Unutmang, axir,
Haqiqatni yozgan edim-ku men ham!
Siz bo‘lsa, yolg‘onchiga qaraganday,
Qarayapsizlar menga,
Buyuraman: “Yoqinglar meni ham!”

M.Solih tarjimalari